Het gevoel van 2013. En voor de nabije toekomst

In de haven van het Taiwanese Keelung loopt de gele badeend van de Nederlandse kunstenaar Florentijn Hofman leeg. Op het eind van het jaar. Was de oorzaak een zwerm meeuwen, een arend met een scherpe snavel of gewoon het aflopende jaar? De toeschouwers reageerden teleurgesteld. Dat kan niet anders. Want bij dit soort gebeurtenissen wordt teleurstelling immer als de overheersende emotie opgevoerd.

Wat was het overheersende gevoel van 2013? Uiteraard maakt het uit of men zich bevond op de Syrische slagvelden, een Filipijns rampgebied of een Amerikaanse of een Noord-Europese stad. Ik ga uit van dat laatste. Mijn overheersend gevoel is dat overheden de burgers nog erger om de tuin leiden en voorliegen dan ik altijd al gedacht had. Laverend tussen enig vertrouwen dat het humanisme oplegt en gezond wantrouwen dat bestuurders en politici per definitie verdienen. Dat gevoel zie ik als de uiterste consequentie van de onthullingen van Edward Snowden.

Zoals de ‘opstand’ van 1968 pas in de jaren ’70 maatschappelijk indaalde zo zal het vermoedelijk nog enkele jaren duren voordat de onthullingen van Snowden hun volle beslag krijgen. Huidig beletsel om dit idee aan de bevolking over te brengen zijn de gevestigde media die nog steeds uit politieke berekening, calvinisme, gemakzucht en intellectuele luiheid uitgaan van het idee dat vertegenwoordigers van het openbaar bestuur en de politiek niet liegen.

Wat Edward Snowden en de herhaaldelijke verklaringen van onder meer de Amerikaanse, Britse en Nederlandse overheden die achteraf steeds weer niet leken te kloppen hebben aangetoond is dat  overheden hun eigen belang te eng opvatten. Langzaam, maar zeker sijpelt dat naar het grote publiek door. Een oude waarheid die deze keer door de zwart op wit documenten van Snowden niet meer genegeerd kan worden door de macht. Daarop dient de macht een antwoord te formuleren waaraan het in 2013 nog niet is toegekomen.

De leugenachtige James Clapper, de aarzelende Barack Obama, de arrogante David Cameron, de regenteske en bazige Ivo Opstelten of een achter de feiten aanlopende Ronald Plasterk vergezelden ons in 2013. Hoewel ze hun positie konden handhaven liepen ze afgelopen jaar leeg in geloofwaardigheid en vertrouwen. Wanneer de gevestigde media dat beeld eindelijk eens onverkort durven doorgeven aan het publiek zal dat in de nabije toekomst gevolgen hebben. Zoals zelfs schattige gele badeenden sneuvelen als hun tijd gekomen is.

‘Jihadisten’: waarom zo serieus, politiek?

De ultieme droom van jongeren die zich in de samenleving willen invechten: aandacht. De PVV en PvdA werken er in hun scoringsdrift aan mee door kamervragen te stellen aan de ministers Opstelten en Asscher. Jihadisten zweren in Den Haag trouw aan Al Qaida. Zoals ze in andere omstandigheden trouw zweren aan Justin Bieber, Jezus Christus, Che Guevara of hun oudere broer of zus. Beide partijen vestigen er de aandacht op. De nationale veiligheid zou in gevaar kunnen komen. Heus? Zou dat groepje opgeschoten jeugd dat kunnen teweegbrengen. Is de macht zo onmachtig? Als dat echt zo is dan dienen er heel andere vragen gesteld te worden aan de regering.

Laat ze toch naar Syrie gaan om te vechten en te sneuvelen. Als ze dat zelf willen. Het is hun leven. Laat ze toch met vlaggen, spreuken en religie spelen. Zoals andere jongeren en religies hun symbolen en groepsgevoel koesteren. Soms uit macht, soms uit onmacht. Laten we tolerant zijn voor datgene wat we niet kunnen plaatsen. Wat ons vreemd is, wat onvolwassen lijkt en een schreeuw om aandacht is. Het gaat werkelijk nergens over. En wie in Nederland de wet overtreedt kan altíjd opgepakt worden. Eerder niet.

Peter Schumann vertelt oude waarheid over kunst

Toen ik in de jaren ’80 een student Theaterwetenschap was werd ik gegrepen door het Bread and Puppet Theater van de Duits-Amerikaanse theatermaker Peter Schumann. Hij ging met z’n kunst buiten de gebaande paden. En was onze held. Vanaf de jaren ’60 maakte hij vervreemdend theater met meer dan levensgrote poppen. ‘Naar de mensen toe, de wijken in’. Denk aan de Dogtroep, Royal de Luxe, Vis-a-Vis, BEWTH of locatietheater wat in de nasleep van de toneelvernieuwing van de jaren ’60 ontstond. Woodstock meets Brecht meets Werktheater meets Elridge Cleaver meets Occupy, en nog vele anderen.

Uit het interview van Amy Goodman met Schumann blijkt z’n geest 50 jaar later nog even ongebroken. Kunst is als brood. Kunst is geen privilege van de rijken of de musea. Kunst is geen handel. Kunst is voor iedereen. Achter dat manifest staat Peter Schumann nog steeds. Goed dat-ie het zegt, omdat bijna nooit meer iemand dat tegenwoordig nog zegt. En geloof in de kunst uitspreekt. Maar tekenend is wel dat Schumann een kind van de jaren ’60 is. Zijn zij uit die vorige generatie nog de enigen die de hedendaagse kunstenaars en cultuurpolitici zonder bijbedoelingen vanuit het hart de waarheid kunnen voorhouden dat kunst meer is dan economie, doelgroepenbeleid, vastgoed, streefcijfers en profijt? Tragisch dat Peter Schumann ons de waarheid vertelt waarin we ooit geloofden. Van kunst als vrijheid. Waar we nu niet meer in durven geloven.

Greenwald herhaalt vaste stellingen. Asiel Snowden?

Voor de liefhebbers: een lange zit. Soms doet het goed om een thuiswedstrijd te spelen. Het geeft nieuw vertrouwen dat er natuurlijk al was, waarvan ontkend wordt dat het nodig was, maar toch ontvangen wordt als het zich aandient. Glenn Greenwald spreekt per video-verbinding de keynote speech uit op de 30C3 conferentie in het Duitse Hamburg. De hackers van de Chaos Computer Club. Hem wacht bijval van het welwillende publiek. De ‘usual suspects’ van de progressieve gemeenschap passeren in z’n praatje de revue: Wikileaks, Chelsea Manning en Edward Snowden. Opnieuw klinkt het verwijt dat landen zoals Nederland in hun dubbelzinnigheid profiteren van wat Snowden naar buiten heeft gebracht, maar er niet de consequenties uit willen -of durven- trekken door hem asiel te verlenen. Nederland wilde -of durfde- evenmin te bemiddelen in de kwestie Assange. Terugredenerend is Greenwalds speech zo 2013 dat deze in 2012 onbestaanbaar was. Dat roept de vraag op wat 2014 brengt aan onthullingen, deconfitures en conflicten. Heerlijk voor wie niet zweert bij de status quo.

Uitgevonden tradities: van Zwarte Piet en vuurwerk tot Oranje

‘Je kunt enkele miljoenen mensen niet hun traditie afnemen. Het vuurwerk zal, net als Zwarte Piet, niet verdwijnen.’ Zo citeert de NOS de winkelier Hans den Bleker die deze dagen in z’n winkel vuurwerk verkoopt. Maar wat is eigenlijk een traditie? Zwarte Piet is uitgevonden in de tweede helft van de 19de eeuw en het grootschalig afsteken van vuurwerk door de bevolking met nieuwjaar kwam pas na 1955 in de mode. Vanuit evolutionair gezichtspunt moeten deze tradities een functie hebben. Want anders zouden ze niet bestaan.

Wikipedia omschrijft het kernachtig: ‘Uitgevonden tradities zijn nationale symbolen en rituelen die worden voorgesteld als oude tradities.‘ Uitvinden van tradities heeft zin omdat het de nationale identiteit versterkt. Wat weer de nationale eenheid bevordert. De paradox is dat het besef ervan die eenheid weer verstoort. Zodat het voor de nationale eenheid beter is om niet ter discussie te stellen hoe tradities zijn gevormd. En bestaan.

In Voskuils Het Bureau -gebaseerd op de wederwaardigheden van de auteur op het Meertens Instituut dat de Nederlandse taal en cultuur onderzoekt- is Han Voskuil sceptisch over de herkomst van tradities. Hij laat weinig kansen ongebruikt om daar cynisch over te doen. Als een opposant van binnenuit. In zijn dubbelrol van documentalist en analist. Complicatie voor een na-oorlogse bevolking was dat de nazidictatuur volkstradities had misbruikt die zo bezoedeld waren. Ook dat smeekte als het ware om nieuwe ijkpunten voor tradities.

Dat een volk zichzelf voorliegt met een werkelijkheid die er nooit was gaat verder dan Zwarte Piet of vuurwerk dat bij de jaarwisseling massaal afgestoken wordt. Deze gebruiken kunnen gezien worden als uiterlijkheden. De mythe van God, Nederland en Oranje is evenals Zwarte Piet ook een in de 19de eeuw uitgevonden traditie. In die eeuw van nationalisme, emancipatie van de katholieken, politieke en economische ontwikkeling.

De traditie van God, Nederland en Oranje is verstrekkender omdat deze in het publieke debat nog steeds een politieke rol speelt. God is als een van de drie pilaren weggezakt omdat godsdienst aan relevantie verloren heeft. Vaak wordt God dan vervangen door Sport. De traditie van Nederland en Oranje werd onlangs bij de viering van 200 jaar Koninkrijk nieuw leven ingeblazen om de nationale eenheid te bevorderen. Ook bij de troonswisseling van Beatrix door Willem-Alexander wordt continuïteit gesuggereerd om eenheid op te leggen. Met een overdaad aan nationalistisch publicitair geweld dat praktisch geen ruimte laat voor andere meningen.

Maar deze mythe van Nederland en Oranje oogt slof en gedateerd omdat het nieuwe ontwikkelingen niet echt meer kan integreren. Sowieso lastig in een open samenleving als Nederland. De poging om de multicultuur te integreren wringt met het uitgangspunt dat een uitgevonden traditie de nationale identiteit versterkt. Daarom kunnen de machthebbers die de nationale eenheid willen bevorderen niet meer als voorheen leunen op Nederland en Oranje. Ze moeten op zoek naar een nieuwe uitgevonden traditie die alle Nederlanders omvat.

Foto: Nederlandsheid. Credits: Meertens Instituut.

Raadsels bij een filmpje met rol voor Maria Primatchenko

Overduidelijk een conflict. Wie heeft er belang bij om dit geruzie op YouTube te laten zien? Het National Museum of Ukrainian Folk Art plaatst het filmpje. Wat tevens het eerste en het laatste is. Voor wie het Oekraïens niet machtig is blijft het schimmig. Deelnemers lijken een vertegenwoordiger van de kerk, raadsleden van de Partij van de Regio’s en vertegenwoordigers van het museum. Het draait om de werken van Maria Primatchenko waarvan de eigendom betwist wordt door verschillende partijen. Wat leert het ons?

Kunst is bezit. Kunst is geld. Kunst is conflict. Kunst is raadsel. Kunst is een reden tot debat. Al gaat het over het bezit ervan. Aan Maria Primatchenko gaat het voorbij. Zij hoedt eeuwig de ganzen, zet borsjt op, knoopt haar hoofddoek en op en maakt haar werken. Vol kleur en aanschouwelijkheid. Ongewis van wat komen gaat.

Foto 1: Werk van Maria Primatchenko

Foto 2: Maria Primatchenko

Hollande is bang voor rebelse ‘quenelle’ van Dieudonné

Update 6 januari: De Franse regering heeft gemeenten laten weten dat het hen vrijstaat shows van de komiek Dieudonné M’Bala M’Bala te verbieden. Met een beroep op de openbare orde. M’Bala M’Bala heeft laten weten dat een verbod van z’n show komende donderdag in Nantes illegaal is. Bij een verbod stapt-ie naar de rechter.

De Franse minister van Binnenlandse Zaken Manuel Valls wil shows van de controversiële komiek Dieudonné M’bala M’bala, ofwel Dieudo verbieden. Reden zijn z’n anti-semitische en racistische uitlatingen. Joodse kringen juichen een verbod toe. Dieudonné is een opinieleider die anderen inspireert. Vraag is of beledigende opmerkingen een verbod rechtvaardigen en minister Valls niet te krampachtig reageert. Wat zegt het over het zelfvertrouwen en geloof in eigen kracht van de regering Hollande als het bijeenkomsten van een komiek wil verbieden omdat hij de openbare orde zou bedreigen? Wat zegt een verbod over de vrijheid van meningsuiting en het politieke klimaat in Frankrijk? Als Dieudo de wet overtreedt dan moet-ie door het OM aangeklaagd worden. Anders niet. Vorige maand werd-ie tot 28.000 euro boete veroordeeld wegens aanzetten tot haat.

Dieudonné introduceerde de Quenelle wat een protestmiddel werd. Op het raakvlak van humor, politieke actie, maatschappijkritiek en nihilisme. Quenelle is oorspronkelijk de naam van een ovaalvormig gerecht van gepureerde snoekbaars, maar is een geuzennaam van opstandigheid en protest tegen de elite geworden. De Quenelle is het gebaar voor ‘fuck you‘ en wordt gevormd door met de ene arm de andere gestrekte arm aan te raken. Het wordt opgevat als omgekeerde Hitlergroet. De ene arm raakt dan als het ware het scharnier voor de gestrekte arm de lucht in. De symboliek ervan slaat aan in Frankrijk. Het blog counterpsyops meent zelfs dat de regering Hollande in paniek is en het gebaar wil verbieden: ‘The symbolism has become so popular, the French regime of Hollande is panicking and has taken measures to suppress the symbolism and even prohibit.‘ Maar een verbod van Dieudonné of de quenelle lost de problemen niet op die tot het protest leiden.

Foto: Dieudonné maakt een quenelle naast Alain Soral. Credits: Reuters, Benoit Tissier.

CEBR: Met gulden zou Nederland economisch beter presteren

Hoe valt een uitspraak in een CEBR-rapport (Centre for Economics and Business Research) te rijmen met de uitspraken van Nederlandse politici van de afgelopen 20 jaar dat de eurozone goed voor Nederland was? Ruud Lubbers, Wim Kok, Gerrit Zalm, Wim Duisenberg en hoe alle partijpolitici ook mogen heten hielden niet op te beweren dat de euro onmisbaar was voor de Nederlandse economie. Het was alsof ze zonder alle feiten te doorgronden Nederland ongevraagd en ongewild een nieuw geloof oplegden: het eurodom. 

In de afgelopen jaren zwelde de kritiek op de afweging om in de euro te stappen van vele kanten aan. Niet in het minste vanuit de SP en de PVV die vreesden voor de uitverkoop aan respectievelijk het grootkapitaal en de eurocraten in Brussel. Het werd de welles-nietes discussie van het afgelopen decennium. Nederland zou de euro ingerommeld zijn zonder dat de noodzaak daartoe aangetoond was. Het was een al in de jaren ’50 bedisseld project dat in de Bilderberg Group was voorgekauwd. De invoering van de euro was een overwegend belang voor de VS en de multinationals. Niet noodzakelijkerwijze voor nationale staten, zoals Nederland.

De Europese interne markt werd door de voorstanders van de euro gelijkgesteld aan de invoering van de euro, maar was niet hetzelfde. In een vrijhandelsruimte had Nederland met behoud van de gulden even goed economisch gepresteerd. Naar nu blijkt uit het CEBR-rapport wordt de eurozone zelfs een blok aan het been.

Het CEBR schetst het beeld dat de Europese economieën aan gewicht verliezen. Nederland keldert van de 18de naar de 30ste plek in 2030. Deels is dat onvermijdelijk omdat landen uit andere continenten Nederland voorbijstreven omdat ze meer mogelijkheden hebben. Maar deels was de daling minder geweest als Nederland de gulden nog had gehad. Voor de nabije toekomst tot 2030 zou Nederland met de gulden beter presteren. Datzelfde geldt voor Duitsland dat volgens de prognoses door het Verenigd Koninkrijk voorbijgestreefd wordt vanwege de euro. Als Duitsland de mark nog had zou dat waarschijnlijk niet kunnen gebeuren.

Conclusie is dat Nederland niet alleen is voorgelogen door een politieke elite -die mogelijk zelf door andere belanghebbenden weer werd voorgelogen- maar er zelfs onnodig door beschadigd is. Bij een autonoom beleid van Nederland was dat niet zo gelopen en waren de economische vooruitzichten nu beter geweest.

Foto: Schermafbeelding uit CEBR-rapport met paragraaf over Nederland, 27 december 2013.

Greenwald beantwoordt aanval MSNBC met tegenaanval

Glenn Greenwald verenigt drie rollen in zich. Als onderzoeksjournalist werkte hij de afgelopen 6 maanden in The Guardian en talloze internationale nieuwsmedia als initiator en poortwachter van de Edward Snowden-documenten mee aan stukken die de spionagepraktijken van vooral de NSA en de Britse GCHQ ter discussie stelden. En in Engelstalige en Braziliaanse media opereert Greenwald als een geharnaste woordvoerder voor het pro-Snowden kamp. Elke aanval weet-ie te pareren en succesvol om te buigen in een tegenaanval. Hij is de schaker die zijn gesprekspartners telkens drie zetten vooruit is. Als moreel baken en burgerrechtenactivist herinnert Glenn Greenwald de ander eraan hoe ze door een andere keuze hun betere ‘ik’ hadden kunnen zijn.

Die vermenging van rollen roept irritatie op en lokt tegenstanders vaak uit hun tent. Deze drie rollen vallen in bovenstaand fragment prachtig samen. Kristen Welker van het linksige MSNBC redeneert zo strikt vanuit het perspectief en het belang van president Obama -en niet uit dat van de burgers of dat van de grondwet- dat ze het in het gesprek niet eens kan verbergen. Greenwald gaat op z’n bekende wijze frontaal in de tegenaanval als Welker persoonlijk wordt en hem indirect verwijt een woordvoerder van Snowden te zijn. Hij riposteert door te zeggen dat journalisten dat in openheid mogen zijn als ze daar eerlijk over zijn. Want MSNBC neemt het altijd op voor Obama en de Democratische partij. Wat een feit is en het pro-Snowden kamp enorm stoort.

Zoals bijna altijd bij dit soort discussies in Amerikaanse media verschuift zo het debat naar de dubieuze rol van de Amerikaanse journalistiek. Die volgens critici als Greenwald -maar ook conservatieve en progressieve, niet partijgebonden journalisten- te braaf, te kritiekloos en te ondergeschikt aan de zittende politieke macht is. Kristen Welker toont dit aan en bereikt daarmee het omgekeerde van wat ze wilde: Obama verdedigen.

Volgens Femen is God een vrouw. Hoe valt dat te bewijzen?

Acties van de feministes van Femen tegen de kerk roepen medelijden op met onmachtige vertegenwoordigers van een kerk die niet om weet te gaan met maatschappelijke veranderingen en directe tegenspraak niet is gewend. Afgelopen week nog in de Madeleine van Parijs en gisteren in de Dom van Keulen. Activiste Josephine sprong tijdens de mis op het altaar. In de gebruikelijke halfnaakte outfit. Ze werd met veel duwen en trekken door een menigte katholieke ordebewaarders weggevoerd. Eentje kon zich niet beheersen en sloeg Josephine keihard in het gezicht. Koren op de molen van Femen. Opvallend genoeg gaan de activistes met de kreet ‘God is een vrouw‘ niet voorbij aan de vraag wat het bestaan van een god uitmaakt. Een kwestie van perspectief?