Glenn Greenwald toont aan dat beschuldigingen tegen Snowden bedrog zijn. Maar hiermee is de kwestie nog niet afdoend beslist

De vraag of Edward Snowden een Russische spion is valt vooralsnog niet te beantwoorden. Op 25 januari 2017 stelde ik dat in een commentaar aan de orde aan de hand van een boekbespreking door Charlie Savage van‘How America Lost Its Secrets: Edward Snowden, the Man and the Theft’ van Jay Epstein. Mijn conclusie: ‘Het blijft vooral speculatie of Edward Snowden een Russische spion is. Harde bewijzen ontbreken, maar ook ondersteunend bewijs. Van de andere kant valt evenmin te bewijzen dat Snowden geen Russische spion is. Maar zolang er geen harde bewijzen zijn is het onterecht om Snowden een Russische spion te noemen.’

Ik vervolgde: ‘Tekenend voor de makkelijke manier van argumenteren van de Snowden-bashers is de gezaghebbende informatie-analist John Schindler die op z’n site ‘The XX Committee’ de erkenning door de hoge spion Franz Klintsevich als bewijs geeft.

Schindler verwijst ook steeds naar het hoofd van de Duitse BND Gerhard Schindler als bewijs dat Snowden een spion is die gerund zou worden door het Kremlin. Maar Gerhard Schindler komt helemaal niet met hard bewijs. Hij noemt Snowden een verrader. Dat is een mening of observatie, geen bewijsvoering.’

Glenn Greenwald die in 2013 samen met Laura Poitras de onthullingen van Edward Snowden de wereld in bracht komt nu met aanvullend ontlastend bewijs in een artikel voor The Intercept. Theorieën die de schuld van Snowden zouden moeten aantonen beweerden dat hij eind mei 2013 11 dagen niet traceerbaar zou zijn geweest en in die tijd geheime informatie aan de Chinese of Russische inlichtingendiensten zou hebben gegeven. Die theorie werd gretig in de pers gedeeld. Greenwald toont aan de hand van notarieel vastgestelde documenten aan dat Snowden niet onvindbaar was, maar gewoon zijn intrek had genomen in het Mira Hotel in Hong Kong waar Greeenwald, Poitras en Guardian-journalist Ewen MacAskill dagenlang met hem spraken.

Snowden is een middel geworden. Snowden is een lakmoesproef voor politieke correctheid. Snowden is een richtpunt voor kritiek op het autoritaire bewind van Putin en ondersteuning voor bestedingen van de Amerikaanse veiligheidsindustrie. Of juist het tegenovergesteld om het Amerikaanse neoconservatisme in de beklaagdenbank te zetten. Zo wordt ‘Snowden’ een valkuil van politieke meningen die nog weinig met het handelen van de historische persoon Edward Snowden te maken hebben. In Nederland is journalist Hans de Vreij iemand die de theorie van Schindler volgt en zo zijdelings de Amerikaanse veiligheidsindustrie steunt.

In een update bij genoemd Intercept-artikel zegt Greenwald dat Schindler hem op Twitter heeft geblokkeerd : ‘former NSA employee Schindler, who responded by blocking me on Twitter and then suggesting that both myself and the Intercept are controlled by Putin’. De beschuldigingen over en weer vliegen in het rond zonder te landen. Ik ben het eens met Greenwald dat er geen bewijs is dat aantoont dat Snowden een Russische spion is, maar ik acht het mogelijk dat dat bewijst nog ooit aan de oppervlakte komt. Alleen aan de hand van de openbare bronnen is dat naar mijn idee op dit moment niet vast te stellen. Op de achtergrond speelt ook het probleem dat gespecialiseerde, geprofileerde journalisten als Schindler of Greenwald in hun eigen bubbel zitten en vanuit hun invalshoek gelijk hebben, maar toch het overkoepelende beeld niet goed weergeven.

Mijn reactie bij het artikel van Greenwald: ‘You are right about John Schindler who is spreading allegations without proof about Snowden who should be in the pocket of the Kremlin. The only references he gives are 1) Franz Klintsevitch, Russian senior and deputy chairman of the defense and security committee who is part of the Russian security industry and therefore by definition not impartial and 2) Former head of the German BND Gerhard Schindler who calls Snowden a traitor, but not a Russian agent (‘Ich habe gesagt, dass Snowden ein Verräter ist und sich in die Hand der russischen Geheimdienste begeben hat. Dabei ist er zu ihrem Handlanger geworden’). http://www.berliner-zeitung.de/25148756‘. Het laatste woord over Snowden is nog niet gevallen.

Foto: The Mira Hotel, Hong Kong.

The Intercept publiceert ‘The Drone Papers’ over geheime drone-oorlog VS

Amy Goodman van Democracy Now! vraagt zich af of een nieuwe klokkenluider van de statuur van Edward Snowden documenten heeft gelekt naar The Intercept. Het webzine dat wordt gefinancierd door Pierre Omidyar waaraan Glenn Greenwald en Jeremy Scahill zijn verbonden. De claim van The Intercept is dat de recent gelekte documenten die ‘The Drone Papers‘ worden genoemd een nieuw perspectief op het geheime Amerikaanse drone programma bieden. Dat op een cleane moordmachine lijkt zonder recht op beroep. Maar het zou minder schoon, nauwkeurig en doordacht zijn dan de Amerikaanse overheid altijd beweert. Omdat bekend is dat president Obama er een groot voorstander van is, is deze publicatie een aanval op zijn beleid.

Foto: Schermafbeelding van  deel van ‘The Drone Papers‘ op The Intercept.

Ellian zit op schoot van de AIVD. Met suggesties over Snowden

Afshin Ellian is een van oorsprong Iraanse communist die in 1989 naar Nederland emigreerde. Aan de Universiteit van Leiden is hij hoogleraar rechtswetenschappen. Ellian schrijft columns in rechtse media zoals in Elsevier en maakt er geen geheim van een rechtse agenda te volgen. Hoe hij te werk gaat wordt duidelijk uit zijn aanval op Edward Snowden in de Elsevier-column ‘Edward Snowden is een ordinaire verrader en een fantast’. Niet feiten zijn Ellians uitgangspunt, maar suggesties en verdachtmakingen om politiek te scoren.

Ellian volgt in genoemde column in de achterhoede de aanval op Edward Snowden door het hoofd van de AIVD Rob Bertholee in NRC. Hier besproken naar aanleiding van kamervragen van SP’er Ronald van Raak.

Ellian bracht me tot de volgende reactie op zijn column in Elsevier: ‘Afshin Ellian laat zich kennen als de grootste fantast in dit verhaal. Hij fabuleert er op los, maar bewijst niets. Daarbij probeert hij de gaten in z’n verhaal te verhullen. Ellian meent dat Snowden staatsgeheimen heeft geopenbaard. Maar da’s nooit aangetoond. Snowden heeft de Amerikaanse overheid in verlegenheid gebracht door het samen met journalisten selectief naar buiten brengen van documenten over de onrechtmatigheid van de massaspionage van burgers. Zo onrechtmatig dat zelfs congresleden er onvoldoende over geïnformeerd waren. Ellian suggereert dat Snowden samenwerkt met de Russen. Dat is lasterpraat en wordt door de Amerikaanse regering ontkend. Edward Snowden zit tegen zijn zin vast in Rusland omdat de VS z’n paspoort introkken.’

Wat Ellian doet is niet zozeer inzichtelijk omdat het als in een perfecte storm aantoont hoe columnisten af kunnen dwalen van de feiten en met hun eigen fantasie op de loop kunnen gaan, maar omdat hij dat alles op een indirecte wijze legitimeert met zijn positie aan de Universiteit van Leiden, een gerenommeerd medium als Elsevier en valse abstracties over recht en politiek die zouden volgen uit zijn rechtswetenschappelijke kennis.

Ellian is in zijn column geen rechtsfilosoof of journalist, maar een politieke activist die het niet te doen is om het vinden van de waarheid. Daarom speldt hij lezers van Elsevier onwaarheden over Snowden op de mouw.

Neem nou alleen al de zinnen ‘Snowden kreeg asiel van de Russische president Vladimir Poetin: hij is te gast bij de Russische veiligheidsdiensten’ en ‘Snowden zat toen [GK: 2014] op schoot van de FSB, de Russische veiligheidsdienst.’ Dit is achterklap, roddel en suggestie van Afshin Ellian. De waarheid is dat Snowden niet te gast is bij de Russische veiligheidsdiensten, het contact ermee altijd heeft ontkend en ook geen interessant doelwit was voor de FSB omdat hij de geheime NSA-documenten in Hong Kong achter zich had gelaten en overhandigde aan de journalisten Glenn Greenwald, Ewen MacAskill en Laura Poitras die deze op hun beurt verspreidden onder collega’s zoals Barton Gellman. Snowden zit aantoonbaar niet op schoot van de FSB, maar wat wel een waarheid lijkt: Afshin Ellian zit op schoot van de AIVD. Als fantast en verrader van de waarheid.

Foto: Edward Snowden per satellietverbinding in de Stadsschouwburg, 2014. Credits: ANP. Als illustratie bij Elsevier-column ‘Edward Snowden is een ordinaire verrader en een fantast’ van Afshin Ellian.

Krijgt Snowden asiel in Duitsland? Of in Nederland? Wie weet

Hoe kunnen de krachten tegen de massale spionage door de NSA zich verenigen? Democracy Now! komt naar Duitsland en praat met Wolfgang Kaleck, de advocaat in Europa van Edward Snowden. Wat zijn de kansen van Snowden op asiel in de VS of Duitsland? Dit interview speelt tegen de achtergrond van nieuwe onthullingen uit de Snowden-documenten in de Washington Post dat de Amerikaanse overheid toestemming aan de NSA heeft gegeven om 193 landen te bespioneren. Waaronder Nederland en Duitsland. Kan dat proces ooit omgebogen worden, en wat is daar voor nodig bij de landen die continu bespioneerd worden? Hoe zelfstandig en moedig kunnen regeringen in Berlijn of Den Haag handelen? Komt er een moment dat de parlementen in die landen zich in meerderheid tegen de Amerikaanse spionage verzetten en Snowden ondubbelzinnig durven steunen?

Documentaire ZDF over NSA, Snowden en spionage van burgers

De documentaire ‘Verschwörung gegen die Freiheit’ is een productie van ZDF in samenwerking met het Amerikaanse Frontline WGBH. De laatste voorziet in interviews met onder meer NSA-klokkenluider Thomas Drake, Washington Post-journalist Barton Gellman, Glenn Greenwald en andere Amerikaanse betrokkenen. Het werd dinsdag en woensdag uitgezonden. Het ZDF geeft een overzicht en licht toe hoe de massale spionage van burgers in het geheim door politieke manipulatie tot stand is gekomen. Buiten de nationale parlementen om. En hoe het toezicht van de nationale parlementen op de werking van de veiligheidsdiensten tot op de dag van vandaag nog steeds ontbreekt. Zeker waar het de NSA, de Britse GCHQ en de Duitse BND betreft. Zo wordt het verhaal over de massale spionage van burgers een verhaal over de falende werking van de politiek.

In een nagesprek op ZDF’s Markus Lanz met onder meer programmmaker Elmar Theveßen vraagt de Nederlandse-Duitse cabaretier Philip Simon (29’50’’) waarom de mensen niet voor Edward Snowden de barricade opgaan. Daarop is geen eenduidig antwoord mogelijk, maar merkwaardig is het volgens velen wel.

Greenwald publiceert boek over Snowden en NSA: No Place to Hide

Dinsdag 13 mei verschijnt bij Lebowski ‘De afluisterstaat‘ van Glenn Greenwald in een vertaling van Joris Vermeulen. Oorspronkelijk titel is ‘No Place to Hide: Edward Snowden, the NSA, and the U.S. Surveillance State’. Lebowski zegt: ‘In dit boek verbindt Greenwald voor het eerst alle stukjes van de puzzel. Hij vertelt over zijn zeer intensieve trip naar Hong Kong, onderzoekt de bredere implicaties van de surveillance waarover hij rapporteerde in The Guardian en brengt nieuwe informatie over het ongekende machtsmisbruik van de NSA naar voren, met niet eerder verschenen documenten, aan hem toevertrouwd door Snowden zelf. Naast de NSA pakt Greenwald ook de gevestigde media aan. Hij keert zich fel tegen hun gewoonte overheidskritische reportages niet te publiceren en hun onvermogen de belangen van de gewone mens te dienen.‘

NRC geeft een voorpublicatie over de gebeurtenissen in Hong Kong. Een spannend verhaal. Wereldwijd dient deze passage als teaser in de marketing. The Guardian komt er ook mee. Ter promotie treedt Greenwald op 20 mei op voor het John Adams Institute in de Stadsschouwburg Amsterdam. Dat belooft een mediaspektakel.

De noodzaak om te handelen omschrijft Glenn Greenwald als volgt, aldus de voorpublicatie in de NRC: ‘Het Amerikaanse landsbestuur had het voorafgaande decennium zijn uiterste best gedaan om te laten zien dat zijn macht geen grenzen kende. Het had oorlogen ontketend, had mensen gemarteld en gevangengezet zonder ze in staat van beschuldiging te stellen, had met drones doelen gebombardeerd en zo, buiten de wet om, gemoord. En de boodschappers bleven niet buiten schot; klokkenluiders waren tegengewerkt en vervolgd, journalisten waren bedreigd met gevangenisstraf. Met behulp van een uitgekiend systeem om alle serieuze critici, al dan niet in wording, te intimideren, had de overheid geprobeerd mensen over de hele wereld te laten zien dat haar macht niet gehinderd werd door wetten (inclusief de grondwet), moraal of ethiek; moet je zien wat we allemaal kunnen en zullen doen met degenen die onze plannen dwarsbomen.‘ 

Foto: Omslag van Glenn Greenwald, ‘De afluisterstaat; Edward Snowden, de NSA en de Amerikaanse spionage- en afluisterpraktijken‘. Lebowski, 2014.

Pulitzer Prize voor WP en Guardian, Snowden en Greenwald

De Pulitzer Prijs voor Public Service is toegekend aan The Washington Post en The Guardian voor publicaties over de grootschalige spionage door de NSA. Edward Snowden gaf journalisten documenten waarop ze zich baseerden. Verandert de toekenning van deze prestigieuze prijs iets aan de positie van Edward Snowden en journalist Glenn Greenwald die bij The Guardian in 2013 de ene na de andere opzienbarende publicatie bracht? Het belang van genoemde publicaties wordt steeds breder erkend, en het beleid wordt aangepast.

Toevallig is Greenwald voor het eerst sinds lange tijd weer in de VS om samen met Ewen MacAskill en Laura Poitras voor The Guardian de George Polk Award voor journalistiek in ontvangt te nemen. Edward Snowden beidt z’n tijd in Rusland doordat de VS zijn paspoort introkken toen-ie op weg was naar Latijns-Amerika.

 

Matt Taibbi ziet in VS journalistieke onafhankelijkheid bedreigd

Journalist Matt Taibbi stapt van Rolling Stone over naar First Look Media (FLM) waarvoor-ie een digitaal magazine gaat coördineren dat gericht is op ‘financiële en politieke corruptie’. Kortom, over de corruptie van Wall Street en de verstrengeling van politiek en bankensector. Naast The Intercept dat zich richt op politiek en veiligheid. Naar verwachting wordt dit tweede digitale magazine van FLM binnen enkele maanden gelanceerd.

Taibbi schetst een klimaat in de VS waarin kritische journalisten naar het buitenland moeten vluchten omdat ze zich in eigen land niet meer veilig voelen. Leden van de regering-Obama en politici schilderen deze journalisten af als medeplichtigen van klokkenluiders die documenten lekken. Taibbi merkt op dat het 30 jaar geleden ondenkbaar was dat er zo over journalistiek gedacht werd. Let op: dit gaat over president Reagan die tegenover de media toleranter was dan president Obama nu is. Degenen die hun nek uitsteken worden in de steek gelaten door andere media en journalisten. Toen sloten de rijen zich. Nu worden journalisten uit jaloezie of onwil aan hun lot overgelaten. Er is dus nogal wat mis met de  Amerikaanse (en ook Britse) journalistiek. Er ontstaan nieuwe initiatieven waar kritische journalistiek een plek vindt. Wellicht komen media zo tot inzicht.

Foto: Sweet Smell of Success (1957): ‘NEW YORK, NEW YORK (..) James Mangold: In the opening scene, Falco buys an early edition to check Hunsecker’s column.

Gevestigde media volgen de macht in taalgebruik. Over drones

Taal is belangrijk. Het biedt de optie om de aard van een actie of term te verhullen. Neem een bericht in de NRC uit oktober 2013 waarin het een rapport van Amnesty International over de inzet van drones in Pakistan bespreekt. Het bericht spreekt eufemistisch over ‘onwettige drone-aanvallen‘. Deze combinatie van woorden geeft de spanning aan. Amnesty meent dat de VS oorlogsmisdaden plegen door de inzet van drones. De term ‘drone-aanvallen‘ is neutraal en zegt niet waartoe ze leiden: Mensen worden vermoord. Door het vriendelijker voor te stellen dan het is verhullen nieuwsmedia als de NRC het ware karakter van het Amerikaanse drone-programma. In hun taalgebruik kiezen ze partij door de verhullende taal van de regering-Obama te volgen.

Het gisteren gelanceerde The Intercept doet het anders en voegt bij een kritische inhoud over een artikel over het Amerikaanse drone-programma ook kritisch taalgebruik. De titel laat geen misverstanden bestaan en spreekt niet over verhullende ‘drone-aanvallen’ of ‘gericht doden’ (targeted killing) maar over moord (assassination): ‘The NSA’s Secret Role in the U.S. Assassination Program‘. In de New York Times vindt Erik Wemple het opvallend genoeg om er aandacht aan te besteden. Desgevraagd legt auteur Glenn Greenwald een direct verband tussen taalgebruik en macht: ‘What we’re trying to do is use the accurate term rather than the euphemistic term that the government wants us to use’ want: ‘most media outlets wouldn’t do it‘.

Nieuwsmedia kiezen uit compromis, voorzichtigheid of een interpretatie van de journalistieke code doorgaans de eufemistische term. Die baart nu eenmaal minder opzien. Het is echter niet zo dat de eufemistische term geen stelling neemt. Dat doet deze wel omdat omfloerst taalgebruik de inhoudelijke verschillen en de waarheid uit de weg gaat. Nieuwsmedia hebben stijlboeken met afspraken over stijlgebruik. Het AP Stylebook is in het Engelstalige taalgebied leidend. Op de FB-pagina grossiert het nu in sporttermen: ‘double axel, triple flip-triple toe loop, triple Lutz, halfpipe, moguls, aerials‘. Het NRC Stijlboek is bovenal een praktische gids waarin afspraken over spelling en stijl zijn vastgelegd. Nuttig, maar het komt niet voorbij de overwegingen van taalkunde en leesbaarheid. Laat staan tot de gevolgtrekking om een moord een moord te noemen.

Foto: Drone. Credits: Kirsty Wigglesworth/Associated Press.

The//Intercept gelanceerd. Voorlopige focus op NSA is noodzaak

Het is zover. Vandaag is ‘The//Intercept‘ gelanceerd. De Onderschepper suggereert met deze titel dat de afluisteraar wordt afgeluisterd en berichten opvangt. Dit journalistieke project dat met 50 miljoen dollar gesteund wordt door eBay oprichter en multimiljardair Pierre Omidyar werd half oktober 2013 wereldkundig toen onderzoeksjournalist Glenn Greenwald zijn overstap van The Guardian naar Omidyars First Look Media aankondigde. Greenwald is een van de vertrouwelingen van Edward Snowden. De afgelopen maanden werden allerlei gelouterde journalisten binnenboord gehaald, zoals Jeremy Scahill, Laura Poitras en Peter Maass.

In de publiciteit werd steeds gesteld dat dit project van First Look Media programmatisch weliswaar de focus op zware onderzoeksjournalistiek had, maar verder de gewone rubrieken van nieuwsmedia (binnenland, sport, entertainment) zou brengen. In de verklaring van de missie wordt die verscheidenheid nu ietwat naar de lange baan geschoven. Als korte termijn doel wordt de voortzetting van publicaties aan de hand van de Snowden-documenten omschreven. Met naast de onthulling -als tegenstem- ook een commentaar van buitenstaanders op de onthulling. Het lange termijn doel is ‘het realiseren van onbevreesde, hoor en wederhoor journalistiek over een breed scala van onderwerpen’. Met redactionele onafhankelijkheid voor de journalisten.

De focus van ‘The//Intercept’ ligt voorlopig dus nog op de NSA. Een noodzaak omdat zoals Glenn Greenwald in een commentaar uitlegt kritische onderzoeksjournalisten in de VS en het Verenigd Koninkrijk onder vuur liggen en door politici (Mike Rogers, Peter King) worden geïntimideerd en als medeplichtigen (accomplices) worden aangemerkt. Deze intimidatie vanuit de politiek, de veiligheidsindustrie en de gevestigde media is de afgelopen weken toegenomen en wordt volgens Greenwald steeds beter en vaker georkestreerd.

Het project van First Look Media gaat feitelijk over de positie en het bestaansrecht van onafhankelijke journalistiek in de Angelsaksische landen. Is deze in de mainstream nog levensvatbaar buiten enkele enclaves zoals The Guardian, The Washington Post of The New York Times? De reactie van het establishment op de onthullingen aan de hand van de Snowden-documenten is na een fase van paniek, onzekerheid en aarzeling steeds zelfbewuster geworden. De NSA-affaire is daarom steeds meer een verhaal over de rol van de journalistiek geworden. ‘The//Intercept’ bundelt de meest onafhankelijke geesten en biedt ze een platform om met minimale overheidsdruk te publiceren. Dat laatste deed Snowden bijvoorbeeld besluiten niet The New York Times te benaderen dat op directieniveau hechte banden met de regering-Obama onderhoudt.

De lakmoesproef is of The//Intercept de weg naar de mainstream weet te vinden. En bij het grote publiek ‘landt’. De urgentie om nu alle aandacht aan de NSA te blijven besteden is dat journalisten als Scahill, Greenwald of Poitras geïntimideerd worden en een beroepsverbod of zelfs gevangenisstraf wacht als ze hun krachten niet bundelen en niet blijven komen met onthullingen die het illegale karakter van de NSA-operaties aantonen. Er is geen weg meer terug. Scahill en Greenwald openen met een artikel over de geheime rol van de NSA in het drone-programma. En Trevor Paglen toont met z’n foto’s de industriële schaal waarop de NSA werkt. Zie hier de toespraak van Paglen eind december 2013 op een Duits hackerscongres.

Foto: Schermafbeelding van The//Intercept, About, 10 februari 2014.