Informatievoorziening over Oekraïne-referendum is beneden peil. Gevraagd media-educatie en beter geschiedenisonderwijs

In de aanloop naar het Oekraïne-referendum op 6 april wordt Nederland overspoeld met hotemetoten, tweets, rapporten, meningen, opinieartikelen, satire, debatten, bijlagen, argumenten en emoties over de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne. Het is vermakelijk en irritant tegelijk. Maar vooral veelzeggend over de stand van Nederland. Bijna altijd gaat het over de handelsbetrekkingen. Daar wordt de kiezer op 6 april geen uitspraak over gevraagd. Handelsbetrekkingen vallen wettelijk gezien onder de bevoegdheid van de Europese Unie en daar heeft de Nederlandse kiezer geen invloed op. Media, opinieleiders en organisaties doen net alsof ze dit niet weten en houden niet op het over de voor- en nadelen van de handelsbetrekkingen te hebben. Om moedeloos van te worden. De waarheid over de strekking van de overeenkomst is definitief ondergesneeuwd in een lange koude winter vol geestelijke armoede. En een fundamenteel gebrek aan historisch besef.

Een interview door Wilmer Heck in NRC met drie initiatiefnemers en bestuursleden van het Burgercomité EU valt in die toch al misplaatste toonzetting nog eens extra uit de toon. Burgercomité EU is met het Forum voor Democratie van Thierry Baudet initiatiefnemer van het referendum. Voorzitter Arjan van Dixhoorn, penningmeester Pepijn van Houwelingen en Beata Supheert (digitale communicatie en website) vertellen dat Oekraïne hun niets kan schelen. Ze geven toe dat het hun er om te doen is om de EU kapot te maken of ‘Nederland uit de EU te drijven’. Ze grijpen de associatie-overeenkomst met Oekraïne aan, maar interesseren zich niet voor dat land. Pepijn van Houwelingen kan gezien worden als geestelijke vader van het referendum.

Historicus Arjen van Dixhoorn draait in zijn  argumentatie moeiteloos oorzaak en gevolg om. Hoewel bekend is dat president Putin al in april 2008 hintte op het opdelen van Oekraïne houdt hij vol dat de annexatie van de Krim door de Russen in maart 2014 een gevolg van de associatie-overeenkomst van Oekraïne met de EU was. In 1991 trok de Oekraïense regering de stekker uit de Sovjet-Unie en verklaarde zich in een referendum met 90% van de stemmen eensgezind voor onafhankelijkheid. Dat draagt Putin vanuit een houding van revanchisme Oekraïne nu na, hoewel de echte oorzaak voor het uiteenvallen van de Sovjet-Unie elders ligt. Maar in april 2008 dreigde president Putin er al mee de Krim in te nemen voordat er gesproken werd over een associatie. Verkennende gesprekken over associatie van de EU en Oekraïne begonnen pas in september 2008.

Gebrek aan historisch besef van historicus Van Dixhoorn is tekenend voor het slechte begrip van de actuele geschiedenis. Dat is weer een gevolg van het lage niveau van het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Een gebrek aan historisch besef in combinatie met de relatief eenvoudige mobilisatie via sociale media van een groep makkelijk te beïnvloeden en op het verkeerde been te zetten malcontenten die altijd in een samenleving bestaan heeft Nederland het referendum opgeleverd. Conclusie? Het geschiedenisonderwijs moet verbeterd worden zodat elk individu in staat wordt gesteld onzinargumenten te ontmaskeren. Media-educatie dient er daarnaast voor te zorgen dat informatie beter op waarde geschat wordt. De burger moet geholpen worden zich te wapenen tegen misleiding. En tegen valse profeten. Nederland verdient goed geïnformeerde burgers.

Foto: Twee passages uit interview van Wilmer Heck met bestuursleden van het Burgercomité EU Arjan van Dixhoorn, Pepijn van Houwelingen en Beata Supheert in de NRC, 31 maart 2016.

Herinrichting van Museum voor Religieuze Kunst in Uden

Museum voor Religieuze Kunst (MRK) in Uden, wie kent het niet zonder er ooit te zijn geweest? Conservator Wouter Prins weet dat de herinrichting gaat lukken. Hij valt op zijn woord te geloven. Want het MRK heeft alles in zich om een succes te worden. Al is het maar vanwege de bijzaken, zoals de kloosterpoort, de kloostertuin en de bijzondere sfeer van het gebouw die misschien wel de hoofdzaak zijn van dit museum. Zoals ook het Missiemuseum in het Limburgse Steyl waar de ambiance en de museuminrichting het pas aantrekkelijk maken.

Onlogisch dat kabinet geldige NEE-stem bij referendum opvolgt. Cijfermatig weegt uitspraak over associatie-overeenkomst 0,19%

Update 3 oktober 2016: Volgens de media slaagt Nederland er niet in om binnen de EU voldoende steun te vinden voor het aanpassen van het Oekraïne-verdrag. Nederland zou volgens een bericht van de NOS hebben ingezet op het toevoegen van een korte tekst aan het associatieverdrag. De strekking daarvan zou moeten zijn dat het verdrag puur over handel en samenwerking gaat en dat het niet betekent dat Oekraïne lid wordt van de EU. Maar in de onderhandelingen over de associatie-overeenkomst was dat al de positie die Nederland innam. Nederland weet dat het daarover geen twee keer invloed kan uitoefenen. Voor het referendum van 6 april 2016 schetste ik de kleine positie van Nederland die voor het vervolg totaal geen verschil zou uitmaken. Het gebrek aan steun is daarom geen verrassing en viel te voorzien. Om uiteenlopende redenen werd dit tijdens de campagne genegeerd. In de reacties op dat vinden van gebrek aan steun gebeurt dat nog steeds. 

Minister van Financiën Natalie Jaresko zegt in een interview met NRC dat Oekraïne ook bij een nee bij het Nederlandse referendum de associatie-overeenkomst gewoon doorzet: ‘De uitkomst van het referendum is symbolisch. Een nee-stem van Nederland zal de weg naar hervormingen van Oekraïne niet blokkeren. Wij hebben het verdrag getekend dus wij gaan er hoe dan ook mee door, ongeacht de uitslag. Dit is namelijk de énige weg voor Oekraïne. Daar bestaat in ons land breed draagvlak voor.’ Het valt niet te verwachten dat 28 ondertekenaars (27 EU-lidstaten en Oekraïne) hun goedkeuring afhankelijk willen maken van de uitkomst van de 28ste EU-lidstaat Nederland. Dat is onlogisch vanwege het kleine cijfermatige belang van het referendum.

Het is de vraag wat de uitslag op 6 april zal zijn. Volgens recente peilingen van Marktonderzoekbureau Direct Research in opdracht van D66 hangt het erom en zijn er ongeveer evenveel voor- als tegenstanders. Dat betekent bij een opkomst van bijvoorbeeld 45% en een uitslag van bijvoorbeeld 60% tegen dat ongeveer 27% van de stemgerechtigden zich tegen de associatie-overeenkomst uitspreekt. Daarbij past de kanttekening dat het referendum geen uitspraak vraagt over de handelsbetrekkingen die in volume zo’n 80% van het verdrag uitmaken, maar uitsluitend over de politieke en juridische component. Handelsbetrekkingen vallen wettelijk gezien onder de bevoegdheid van de Europese Unie en daar heeft de Nederlandse kiezer geen invloed op.

Dit realistische voorbeeld toont aan hoe de verhoudingen liggen en wat het kwalitatieve belang is van de kwantitatieve uitkomst. Het relatieve belang van het Nederlandse referendum is klein: 1) De regeringen van 27 van de 28 EU-lidstaten hebben de associatie-overeenkomst geratificeerd; 2) Oekraïne heeft de overeenkomst geratificeerd; 3) Ongeveer 73% van de Nederlandse bevolking spreekt zich niet uit tegen de associatie-overeenkomst; 4) Het referendum vraagt een uitspraak over ongeveer 20% van de associatie-overeenkomst.

Het Nederlandse kabinet is wettelijk verplicht de uitkomst van het niet bindende referendum serieus mee te wegen, maar is niet verplicht een geldige uitkomst (opkomst meer dan 30%) te volgen. Het dient andere aspecten mee te wegen zoals handelsbelang, veiligheidspolitiek, buitenlandse en Europese betrekkingen.

Cijfermatig is het niet logisch dat het Nederlandse kabinet een geldige NEE-stem opvolgt omdat deze in EU-verband slechts een uitspraak doet over de associatie-overeenkomst die gewogen naar verwachting zo’n 0,19% bedraagt. Want reken maar na: a) het 1/28ste belang van een EU-lidstaat is 3,6%; b) de Nederlandse kiezer kan zich over 20% van de overeenkomst uitspreken, zodat het belang 0,72% wordt (3,6% gedeeld door 5); c) bij een ingeschatte uitslag van het Nederlandse referendum van 60% tegen bij een opkomst van 45% resteert het belang van een tegenstem die in Europees belang 0,19% bedraagt (27% van 0,72%).

Foto: ‘Aan boord van het pantserdekschip Hr.Ms. Gelderland (1900-1940) (semafoorseinen door een matroos).’ Collectie Beeldbank Defensie.

Reitschuster: Rusland probeert Duitsland met propaganda te destabiliseren

De Duitse journalist van het conservatieve tijdschrift Focus en voormalige correspondent in Moskou Boris Reitschuster spreekt met Nataliya Gumenyuk van het Engelstalige onafhankelijke Oekraïense Hromadske TV. Hij legt uit dat het Kremlin er belang bij heeft om de EU te verzwakken en te laten fragmenteren. Daartoe zet het publicitaire middelen in. Dat gaat verder dan propaganda. Het is de informatieoorlog met politieke middelen die in de publiciteit als verlengde van de strijd worden ingezet. Zoals gebeurtenissen die anders niet hadden plaatsgevonden of de organisatie van schijndemonstraties. Volgens Reitschuster speelt Duitsland een essentiële rol in de optiek van het Kremlin om de EU te verzwakken. Want Duitsland is binnen de EU politiek en economisch een belangrijk land en kanselier Merkel is als voormalig Oost-Duitse kritisch over de Russische intenties. Ook in het vasthouden aan de sancties. Daarbij kent Duitsland een grote Russische minderheid.

Opmerkelijk is dat Reitschuster beweert dat de sociale-democratische SPD die een coalitie met de CDU/CSU van Merkel vormt nog steeds onder invloed staat van oud-kanselier Gerhard Schröder. Dit zou de verlamming van de Duitse regering verklaren en het gebrek aan een harde opstelling jegens de Russische Federatie. Naar verluidt is Schröder voor 250.000 euro per jaar voorzitter van de aandeelhouderscommissie van Gazprom-dochter Nord Stream AG. Gazprom heeft een meerderheid van 51% in Nord Stream en de Russische staat heeft weer een meerderheid in Gazprom. Op kritiek van vooral Oost-Europese landen die zich gepasseerd voelden antwoordde kanselier Merkel in december 2015 dat Nord Stream geen politiek, maar een commercieel project is. Reitschuster wijst vooral op buitenlandminister Frank-Walter Steinmeier en vice-premier Sigmar Gabriel die in de zak van Schröder -en dus het Kremlin- zouden zitten. Pikant is dat Steinmeier namens Duitsland (met Frankrijk, Rusland en Oekraïne) een frequente deelnemer is aan de gesprekken over de Minsk II-afspraken.

Volgens Reitschuster verkeert Duitsland in een toestand van ontkenning zodat het niet echt beseft wat er op dit moment in de Russische Federatie aan de hand is. Hij vindt niet dat op de verslaglegging van de feiten de boodschapper van het slechte nieuws aangekeken moet worden, in zijn ogen komt dat enkel en alleen voort uit de slechte situatie in Rusland. Tegelijk meent hij dat de Duitsers langzaam wakker worden en zich steeds beter realiseren wat er in Rusland gebeurt. Ook omdat het zo overduidelijk is. De welwillendheid van de Duitse elite jegens het Kremlin en de afstand die het tot Oekraïne bewaart is al eerder opmerkelijk genoemd. Een en ander zou gevoed worden door een verkeerd begrepen schuldcomplex over de Tweede Wereldoorlog.

Bart van U. claimt Goddelijke opdracht om Els Borst te vermoorden

De moordenaar van ex-minister Els Borst wilde haar bekeren. Naar eigen zeggen had Bart van U. ooit een Goddelijke opdracht ontvangen om degene te doden die verantwoordelijk was voor de euthanasie wetgeving. Saskia Belleman doet namens De Telegraaf verslag. Toen hij haar in Bilthoven opzocht begreep Van U. ‘in een flits’ dat dat Borst was. Probleem is dat bij God of het secretariaat van God niet nagevraagd kan worden of deze opdracht werkelijk aan Bart van U. is gegeven. Er bestaan grote maatschappelijke, religieuze, filosofische en politieke verschillen over voorstelling, interpretatie, bruikbaarheid en draagwijdte van de zogenaamde God.

Roel van Duijn over het Oekraïne-referendum. Radicaal-rechts schopt en breekt af, maar bouwt niets op. Wat moeten we ermee?

Ex-provo Roel van Duijn die met een Russische vrouw is getrouwd en zich de Oost-Europese politiek aantrekt maakt zich kwaad over het Oekraïne-referendum dat in de zomer van 2015 vanuit rechts-nationalistische hoek is aangezwengeld. Het zou volgens hem geen serieus referendum zijn omdat het verdrag tussen Oekraïne en de EU niet teruggedraaid kan worden en dient om stemming te maken tegen Europa. Hij ziet er zelfs een valse opzet in van het NEE-kamp dat weet dat de associatie-overeenkomst niet meer kan worden teruggedraaid, maar wel allerlei media mobiliseert om te suggereren dat dat wel mogelijk is. Daarbij komt zoals bekend dat het kabinet wettelijk verplicht is om een eigen afweging te maken over de uitkomst en het die niet hoeft te volgen. De uitslag van het referendum is slechts een van de vele wegingsfactoren.

Alles is relatief in de politiek. Bij het Oekraïne-referendum is het NEE-kamp dat grofweg bestaat uit radicalen aan de uiterste kanten van het politieke spectrum (communisten, links-populisten, rechts-nationalisten en rechts-populisten) vooral tegen. Het ironiseert, selecteert, bekritiseert en is tegen. Maar waar het voor is en hoe het dat gaat realiseren houdt het vaag. ‘Shocklog’ Retecool dat zich tegenover Telegraaf-dochter Geen Stijl opstelt omschrijft de denkwereld van de conservatieve Thierry Baudet die het NEE-kamp aanvoert: ‘Je kan namelijk nog zo hard roepen dat je de democratie wilt redden, maar als je denkbeelden volledig bestaan uit het zoveel mogelijk afschaffen van dingen die democratisch processen in 70 jaar vrijheid hebben opgeleverd, ben je gewoon je eigen mening aan het opleggen als ware het ‘democratisch’ om dit te doen.’

Het idee is dus dat radicaal-rechts de kiezers een beeld voorhoudt dat gevormd wordt door kritiek op het bestaande, maar niet op een uitgewerkt programma van hoe het wel moet. Marcel ten Hooven verwoordde dat onlangs in een artikel over een serieus politiek antwoord op Wilders in De Groene: ‘Met zijn claim op de waarheid politiseert Wilders de complexiteit van de pluriforme maatschappij en de bijbehorende politiek van traagheid als een vorm van nodeloos moeilijk doen of als een samenzwering van de elite. Hij stelt de maatschappij als maakbaar voor, mits de politiek bereid is het kwaad te lokaliseren en te verwijderen. Wie daartegenin brengt dat het onmogelijk is alle problemen naar ieders tevredenheid op te lossen, of hem vraagt hoe hij de grenzen hermetisch denkt te kunnen sluiten, krijgt het verwijt dat hij onnodig moeilijk doet, of zijn eigen volk verraadt.’  Ten Hooven constateert tevens dat in het vluchtelingendebat de traditionele partijen (VVD, PvdA, CDA) hun eigen rechtsstatelijke opstelling onder invloed van de PVV naar rechts bijstellen.

Radicaal-rechts schopt en breekt beter af dan dat het opbouwt. Het stelt deconstructie boven constructie. Wat zich bij het Oekraïne-referendum aftekent is de dominantie van postmodernistische politiek die afstand neemt van vaste waarden, de waarheid en het behalen van doelen. Van maakbaarheid. De Wilderiaanse manier van politiek bedrijven bestaat uit een vlucht vooruit door een sprong in het ongewisse. Zonder te weten waar dat eindigt. Dat kan het Walhalla zijn, maar ook de chaos. Is dat de sprong waard? Zijn de critici van de EU die geen blauwdruk van de toekomst voor ogen hebben in staat om straks de brokken die ze hebben aangericht te lijmen tot een werkbaar geheel als de EU uit elkaar valt? Tegen de EU, tegen de islam, tegen modernisme in kunst en architectuur of tegen de vluchtelingen klinkt aantrekkelijk voor een steeds groter deel van het electoraat, maar maakt nog geen nieuwe samenhang in maatschappij en politiek. De natiestaat als nieuw richtpunt kan niet het antwoord zijn omdat terugtrekken achter de grenzen de globale problemen niet oplost. Staten moeten nauw en grondig samenwerken om grensoverschrijdende problemen die samenhangen met milieu, klimaat, ziekte en terrorisme op te lossen. Schaalverkleining is geen antwoord van de 21ste eeuw.

Toch bestaan er rechts-nationalistische platformen die het over de toekomst hebben. Zo was er op 18 en 19 februari in een zoutmijn in het Poolse Wieliczka de conferentie ‘Prosperity of Europe after EU’ van de fractie van Europa van Naties en Vrijheid (ENF) in het Europarlement die wordt gedomineerd door het Front National. Die partij kreeg in 2014 een lening van 11 miljoen dollar van een bank die door het Kremlin gecontroleerd wordt en vroeg in februari 2016 een lening van 30 miljoen dollar aan. Opvallend was de aanwezigheid van Thierry Baudet die in de ENF geen officiële functie heeft. Nog opvallender was dat hij als fanatiek twitteraar op zijn twitter-account hierover geen verslag deed. Het is de paradox van dit soort rechts-nationalistische romantiek dat in reflectief, dogmatisch en atmosferisch opzicht teruggaat naar de 19de eeuw maar zich met postmodernistische politiek uit de 21ste eeuw probeert te bewijzen. Een droomwereld vol kwalijke aspecten.

Foto: Tweet van Ludovic de Danne, 19 februari 2016. Overzicht van conferentie ‘Prosperity of Europe after EU’ in Wieliczka.

Met stellingen van De Hond op weg naar de politiestaat. Weg met onze cultuur en de rechtsstaat

Maurice de Hond peilt de stemming van Nederland in reactie op de recente aanslagen in Brussel. Het zegt in een toelichting bij de peiling van 27 maart 2016: ‘Bij de keuze tussen maatregelen nemen om terrorisme te bestrijden en daarbij veel vrijheden inleveren of onze huidige verworvenheden handhaven met mogelijke consequentie dat we meer risico lopen op terroristische aanslagen, zijn de Nederlanders behoorlijk verdeeld.’

Femke Halsema constateert in een tweet dat een meerderheid van de Nederlanders af wil van onze cultuur en rechtsstatelijke tradities. Hoe dat zover is gekomen na de bevrijding van de jaren ’60 is de vraag. Zijn het de (sociale) media die een angstcultuur hebben helpen creëren en mensen bang maken? Of is het een generatie politici die bij gebrek aan een solide aanpak Nederland schijnzekerheid biedt? En de burgers onvoldoende uitlegt wat de achtergrond van onze cultuur en tradities is? Of is het een verwend en in zichzelf gekeerd Nederland dat in luxe leeft en weinig ontberingen kent? Of is het gewoon de aloude angst voor de ander?

Deze peiling is ontluisterend voor Nederland. Om je rot te schamen. Tolerantie, begrip en koelbloedigheid zijn ver te zoeken. Verschil tussen gedrag en een mening wordt door een meerderheid niet gemaakt. Met name het antwoord op de stelling over ‘heropvoedingskampen voor leerlingen die juichen als ze horen van terroristische aanslagen’ geeft te denken. De stellingen zelf staan trouwens evenmin boven verdenking. Want 100% veiligheidscontroles ‘op alle plekken waar veel mensen samenkomen‘ zijn zelfs in een politiestaat praktisch onmogelijk. Dus wat heeft het voor zin om zo’n stelling voor te leggen? Vraag is of deze stellingen de vinger aan de pols van Nederland houden of dat ze de opzet hebben om Nederland rijp te helpen maken voor politieke meningen die tot nu toe taboe waren. De peiling is een teken aan de wand van de politiestaat.

Foto: Schermafbeelding van deel van een opiniepeiling ‘Na de aanslagen in Brussel, maart 2016’ van Peil.nl.

Het gaat niet goed met Oekraïne. Associatie met de EU biedt een sprankje hoop

Volgens de jaarrapportage 2015 van Transparency International is Oekraïne het meest corrupte land van Europa. Dat kan mede als erfenis van een oud bewind en een oude mentaliteit beschouwd worden. Dat moet met verstandig beleid teruggedrongen kunnen worden. Corruptie wordt als een groter probleem beschouwd dan de oorlog met de Russische Federatie. Want Russen zijn de vijand van buiten die bestreden kan worden en zelfs verenigt, maar de corruptie is intern en zit diep in het politieke systeem ingebakken. Hervormen of niet hervormen is de vraag. Wordt de corruptie nu wel of niet teruggedrongen? De signalen zijn niet best.

Waar Oekraïne de oorlog tegen de Russen niet heeft verloren, lijkt het er steeds meer op dat het de strijd tegen de corruptie verliest. De twee hangen trouwens nauw samen. Men kan beredeneren dat omdat het Kremlin de militaire strijd niet kon winnen het nu de bakens verzet. Of liever gezegd, het wapen van de destabilisering van het politieke bestel in een hogere versnelling schakelt. Dat doet het door aan de touwtjes te trekken van mensen die het binnen en buiten de overheid heeft geposteerd. Want er is na 2 jaar nog geen einde gekomen aan een Oekraïne dat tot februari 2014 een 100% vazalstaat van de Russische Federatie was.

IMF, de EU-lidstaten, Canada en de VS zien het tandenknarsend aan hoe de Oekraïense politieke elite zich laat afleiden en het persoonlijk belang voor het algemeen belang zet. Hun middelen zijn beperkt om druk uit te oefenen. Waarschuwingen helpen nauwelijks, zoals Anders Aslund van de Atlantic Council in deze tweet probeert. Hervormers worden uit de kern van de macht verwijderd en naar de zijlijn gemanoeuvreerd. Zie de hartekreet van parlementariër Egor Firsov: ‘The Poroshenko Bloc seems to be leading the country to something terrible.’ President Petro Porosjenko die ruim een jaar een stabiliserende rol speelde heeft het vertrouwen verloren van de bevolking. Hij houdt zich niet aan zijn beloften en is deel van het probleem.

Het Westen twijfelt. Want als het zegt dat de Russische Federatie de Oekraïense soevereiniteit niet respecteert door de onrechtmatige annexatie van de Krim en de militaire inmenging in Oost-Oekraïne en dat een staat over het eigen lot moet kunnen beschikken, dan kan het geen disfunctionele regering naar huis sturen. Zover reikt de macht van het Westen ook helemaal niet, waar zoals gezegd de binnenlijntjes naar het Kremlin nog sterk aanwezig zijn en op de kantoren waar het erom spant nog een Sovjet-mentaliteit heerst. Procureur-generaal Viktor Shokin blijft ondanks kritiek rotsvast op zijn post zitten en bestrijdt de corruptiebestrijding. Volodymyr Groysman is als lid van de partij van Porosjenko parlementsvoorzitter en beoogd premier om Arseni Jatsenjoek op te volgen. Dat is geen stap in de goede richting, maar terug naar het verleden.

Arm Oekraïne. De Krim is het ontstolen door ouderwetse Russische koloniale politiek met een operatie die al in 2008 door president Putin werd aangekondigd en jarenlang is voorbereid. De zogenaamde separatisten in de zogenaamde volksrepublieken hebben leed, armoede en vernietiging over de Donbas gebracht, zoals de zogenaamde voormalige minister van Defensie van Donetsk en Russische oud-KGB officier Igor Strelkov verklaart. In Kiev leggen de hervormers het af tegen het oude regime dat aan het pluche gebakken is.

In Nederland wordt op 6 april een referendum gehouden over een associatie-overeenkomt met Oekraïne. Zowel tegenstanders als voorstanders komen met spookverhalen en sprookjes. Hoe kan Oekraïne met zoveel tegenslag, druk van allerlei betrokkenen en verkeerde tendenzen gedwongen worden aan zichzelf te denken? Hoe kunnen Nederlanders oordelen over een land dat Oekraïeners zelf nauwelijks begrijpen? Een sprankje hoop geeft het idee dat een associatie de mogelijkheid biedt om de hervormingsgezinden te steunen. Om zo stap voor stap de oude machtscentra op te ruimen. Het is weinig, maar meer hebben we op dit moment niet.

Foto: Tweet van Anders Aslund, 24 maart 2016.

Peinzen met Pasen, de passie en Pasolini. Bestaat er nog verschil tussen hoge en lage kunst?

Een fragment uit de film ‘Het evangelie volgens Matteüs’ (1964) van de Italiaanse regisseur Pier Paolo Pasolini. Een communist en atheïst. Naar verluidt kreeg de film bij vertoning in het Vaticaan een applaus van 40 minuten van de rooms-katholieke kerkleiders. Elk tijdperk en publiek verdient een eigen lijdensverhaal. Met harde zwart-wit tonen en een soundtrack met muziek van onder meer Bach en Mozart. Of met versoaping en eigentijdse popmuziek, zoals The Passion van EO en KRO. Het is dramaturgie van de gewekte verwachting.

De eigen voorkeur voor het een of het ander heeft niet zozeer met geloof te maken, maar met kunst. Laat de humanist, atheïst of kritische christen kunst voorgaan boven de religieuze component om afstand te nemen van de overlevering van het volksgeloof dat zweert bij alledaagsheid, bekende patronen en zachtmoedigheid?

Wat gebeurt er met de uitslag van het referendum? Dreigt binnen kabinet een tweedeling tussen VVD en PvdA?

Naar het referendum op 6 april over de associatie-overeeenkomst van de EU met Oekraïne kan men op verschillende manieren kijken. Los van de politieke stellingname voor of tegen. Het valt te beredeneren vanuit wat in de verdragstekst ‘opgesloten is’. Wat er logischerwijs direct uit volgt. Dat betreft onder meer de mate van stabilisering door hervormingen van Oekraïne, handelsbelangen, soevereiniteit van Oekraïne dat een eigen koers kiest, geopolitieke belangen in Oost-Europa en de Europese veiligheidssituatie, de relatie tussen Europese natiestaten en de supranationale EU en tenslotte belangen van maatschappelijke groeperingen, politieke partijen en individuen die zich om uiteenlopende redenen (profilering, carrière, overtuiging, partijbelang, financieel gewin) betrokken voelen bij de associatie-overeenkomst. Of dat suggereren te zijn.

Men kan het ook beredeneren vanuit de buitenkant. Daarmee wordt niet de informatievoorziening bedoeld. Want zelfs als het gaat om misleiding als onderdeel van een informatie-oorlog wordt dat nog vanuit de verdragstekst beredeneerd. Of dat onzin is doet er niet toe. De kritiek die trouwens van vele kanten klinkt is dat de informatievoorziening onvoldoende is en het publiek slecht wordt voorgelicht. Dat betreft zowel delen van de overheid als radicale partijen die pro-Kremlin standpunten verkondigen. Misleiding en verwarring gaan tot aan de top. Zo wijst premier Rutte op de handelsbelangen als voordeel van de associatie, maar in het referendum wordt daarover de Nederlandse kiezer geen uitspraak gevraagd. Handelsbetrekkingen vallen wettelijk gezien onder de bevoegdheid van de Europese Unie en daar heeft de kiezer geen invloed meer op. Dit is al sinds begin februari in de Nederlandse publiciteit bekend, maar wordt toch niet overgenomen.

De buitenkant is wat er gebeurt met de uitslag van het referendum als het is gehouden. Wat doet het kabinet en welke reactie geven betrokkenen daar vervolgens weer op? In een ingezonden brief in NRC van 23 maart spreekt het oud-lid van de Tweede Kamer (D66) Bob van den Bos de verwachting uit dat het kabinet de associatie-overeenkomst zal ratificeren. Wat de uitslag ook is van het niet bindende referendum: ‘Ook als de (zeer lage) drempel van 30% gehaald wordt, zal de regering het advies niet opvolgen. (..) Na zorgvuldige heroverweging gaat de regering over tot ratificatie, zelfs als de Tweede Kamer haar oproept om dit na te laten.’ Hij schat in dat de regeringspartijen het eigen kabinet niet met de verkiezingen van maart 2017 in het vooruitzicht naar huis sturen. Maar de voorkeur van VVD-stemmers die volgt uit een opinieonderzoek van I&O-Research maakt dat minder vanzelfsprekend omdat het kan leiden tot meningsverschillen in het kabinet.

De achterban van D66 en GroenLinks is het meest positief over het goedkeuren van de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne. Beide partijen tellen veel hoogopgeleiden in hun achterban en profileren zich als vanouds als internationaal en EU-gezind. Een tegengesteld beeld laten de SP en PVV zien die EU-kritisch zijn, weinig hoogopgeleide kiezers hebben en gaan voor een nationalistische oriëntatie. Deze tweedeling komt niet onverwachts en sluit aan bij de politieke standpunten van genoemde partijen. Anders is het gesteld met de opstelling van de kiezers van PvdA en VVD die een onverklaarbaar verschil laten zien.

De PvdA-kiezers zijn het meest positief over de associatie met Oekraïne. Dat kan behalve programmatisch verklaard worden door het afstand nemen van PVV en SP en in tweede instantie de rechts-populisten van GeenStijl en de nationalistisch-conservatieve Thierry Baudet. Een verschil kan tevens zijn dat de PvdA voor en de VVD tegen het referendum is en laatstgenoemde partij zich nauwelijks laat horen in de campagne. Of zoals gezegd, als Rutte zich laat horen dan komt hij met verkeerde argumenten over handel. De PvdA’ers vice-premier Lodewijk Asscher of fractieleider Diederik Samsom spreken zich onomwonden en met overtuiging uit voor de associatie. Voormalig PvdA-partijvoorzitter Michiel van Hulten voert actief campagne met Stem Voor.

De tragiek van de VVD is dat het geen overtuiging heeft en lijdt aan intellectuele armoede. Een oude klacht die zich nu tegen de partij keert. De VVD beseft niet dat bij een buitenlands beleid dat de handelsbetrekkingen voorop zet een solide veiligheidsbeleid hoort met een defensie die op sterkte is en een pragmatische, neorealistische koers vanwege de verstoring van de internationale rechtsorde door Rusland uitgewerkt is. De VVD kan niet de kool en de geit blijven sparen in buitenlandse betrekkingen of in de binnenlandse electorale opstelling. De VVD moet spieren en kloten durven tonen en niet lachend wegdraaien als het menens wordt. De VVD moet zich niet laten gijzelen door een idee van een verdeelde achterban, maar er juist op inzetten om die het JA-kamp binnen te loodsen. Binnen de VVD zijn nog veel JA-stemmen te mobiliseren als de politieke leiders afstand durven nemen van de PVV, het nationalisme en de eigen angst om zich uit te spreken. Als dat niet lukt valt het niet uit te sluiten dat er op 7 april binnen het kabinet een tweedeling ontstaat tussen de PvdA die de uitslag naast zich neer wil leggen en de VVD die blijft twijfelen over de eigen standpunten.

Foto 1: Premier Mark Rutte en Europarlementariër Hans van Baalen op het najaarscongres 2013 van de VVD. Credits: ANP. 

Foto 2: Grafiek 4.1 uit het rapport ‘Het referendum over de associatie-overeenkomst met Oekraïne’ van Onderzoek I&O Research, maart 2016.