De hielenlikkers van de Nederlandse monarchie zijn het ergst en ergerlijkst

‘Den Haag, 22 maart 2021: Koningin Máxima opent de Week van het geld met minister Hoekstra en minister Slob’. Beeld: © Wijzer in geldzaken Valerie Kuypers. Op koninklijkhuis.nl.

Van de Nederlandse monarchie ben ik geen fan, maar de onderdanigheid van de hielenlikkers vind ik nog moeilijker te verteren. Als republikein of monarchist kun je om politieke redenen tegen of voor de monarchie zijn. Dat is een standpunt. Maar de hielenlikkers gaan verder en verliezen zichzelf in onderworpenheid. Dat past niet bij een volwassen democratie met mondige burgers.

Het innemen van zo’n positie past bij autoritaire landen als Noord-Korea of de Russische Federatie waar de media gelijkgeschakeld zijn en de burgers niks te zeggen hebben. In Nederland nemen de burgers in navolging van de bevoorrechten die het voorbeeld geven welbewust en vrijwillig een kritiekloze positie in. Hoewel het de vraag is hoe bewust ze zich daar zelf van zijn. Er klinkt trouwens steeds meer kritiek op de monarchie waarbij het de vraag is of dat komt door de afnemende steun ervoor of toenemende kritiek op de bevoorrechten die de monarchie stutten.

Wat me elke keer weer verbaast als er een koningsdag of een andere festiviteit is waarbij de leden van de monarchie opdraven is de schaamteloosheid van de gladstrijkers, hermelijnvlooien, jaknikkers, hofmuizen en hielenlikkers van Oranje die zich naar voren dringen om zich te onderwerpen. Waarom doen ze het? Wat winnen ze erbij? Zijn ze betoverd door de magie van de operette waarvan ze hopen dat die op hen afstraalt en niet meer verantwoordelijk voor hun daden?

Dit gedrag is bevreemdend. Ik kan er niet aan wennen. Hoeveel kritiekloze aandacht voor het koningshuis kan de weldenkende burger aan? Wat heeft dit gedrag nog te maken met een volwassen democratie met mondige burgers die menen zich in de nabijheid van de troon te moeten aanstellen als clowns of ondergeschikten bij wie door een hersenoperatie het zelfbewustzijn is verwijderd?

Wat doen in hemelsnaam die burgemeesters, lokale bobo’s, hoofdredacteuren, ambtenaren, journalisten, gasten van talkshows en andere opinieleiders zichzelf en hun geloofwaardigheid aan door de monarchie in bescherming te nemen, te prijzen en uitgebreid te bewieroken? Dat gedrag is voor een buitenstaander die afstand wil houden tot nationalisme, koningshuis en sportverdwazing waarbij de kleur oranje leidend is ongewenst omdat het iedere keer weer het contact legt met iets onaangenaams. Met het vermoeden dat deze bijzaken dienen om de hoofdzaken te verhullen.

Schermafbeelding van deel column ‘Tweedagenbaardje’ van Marcel van Roosmalen in NRC, 27 april 2021.

We weten niet of Nederlanders diep in hun hart monarchist of republikein zijn. Het beeld is vermoedelijk gemengd. Maar we kunnen het ook niet weten omdat in een sfeer van hosanna voor de monarchie opinieleiders in de media al decennialang hun bewondering ervoor ventileren en zo de Nederlanders een opvatting opleggen over de superioriteit of op z’n minst de onvermijdelijkheid van het koningshuis.

Dat effect wordt nog eens versterkt door een eenzijdig door het koningshuis opgelegde mediacode die de media knevelt in de verslaggeving over het koningshuis. De media worden verplicht zich in bochten te dwingen op straffe van uitsluiting door de monarchie. Ook media die er niet aan meedoen hebben er last van. Het programma Argos Medialogica wijdde er onlangs aandacht aan.

‘Na mij de zondvloed’ debiteren de voorstanders van de monarchie die claimen dat in deze woelige tijden de monarchie voor continuïteit en zekerheid zorgt. De niet onderbouwde claim is dat een republiek met een president als staatshoofd minder stabiel is. Omdat vanwege de vage omschrijving niet weerlegd kan worden dat we niet in woelige tijden leven kan een breed maatschappelijk debat over de vraag of Nederland een monarchie of republiek moet zijn eindeloos worden geblokkeerd.

Het meest fascinerende aan deze hielenlikkerij is de vraag waar het eigenlijk op is gebaseerd. De toenmalige Amsterdamse burgermeester Eberhard van der Laan zei in 2013 in een interview in Binnenlands Bestuur: ‘Ik ben een republikein, net als zestig, zeventig procent van de Nederlanders’. Waar hij dat percentage op baseerde is onduidelijk, maar het omgekeerde is evenmin vast te stellen. Namelijk dat een meerderheid van de Nederlanders monarchist is.

De vaderlandse geschiedenis leert dat Nederland afwisselend monarchie en republiek was. De grootste bloei maakte het door als republiek. De hardnekkigheid waarmee de monarchie nu wordt gestut door media, politiek, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld zonder dat de voorstanders van de republiek in gelijke mate een eerlijke kans krijgen om hun standpunt naar voren te brengen doet vermoeden dat er onraad aan de horizon nadert. Onheil voor de Nederlandse monarchie wel te verstaan.

De koning is nar geworden

Wat is de optimale verhouding tussen koning en nar? Onder die eerste categorie moeten vorsten worden verstaan die regeren over een werkelijkheid die ze hun omgeving opleggen. Type Trump, Putin, Xi, Erdogan, Duarte, Kim, Bolsonaro.

Ik denk dat het antwoord te maken heeft met het begrip ‘afleiding’. Ooit verzorgden narren de afleiding van de koning. De betekenis van dit begrip is niet toevallig. Het betekent zowel ‘amusement’, ‘afwending’ als ‘herkomst’.

Die noties begrenzen de relatie tussen koning en nar. De contouren ervan worden inhoud. Inhoud volgt vorm. De afspraak is klassiek. De nar zorgt door vermaak voor een omleiding van het alledaagse. Nar en koning beogen hetzelfde en krabben elkaars rug, maar spelen afwijkende rollen.

Nu werkt dat niet meer. Niet omdat er geen narren meer zijn, die zijn er zelfs in overvloed, maar omdat de koningen zelf hun afleiding zijn geworden. Ze verzorgen afleiding met nepnieuws, met alternatieve feiten, met mannetjesmakerij (ja, het zijn geen vrouwen), kortom met de constructie van een schijnwerkelijkheid. Die schijn is zo dwaas dat de dwaasheid van de nar overbodig is geworden.

De koning krijgt wel degelijk tegenspraak. Zelfs meer en feller dan ooit. Maar die tegenspraak komt van buitenaf en kan geen doel treffen. Tegenspraak wordt niet meer tot de kern van de macht toegelaten.

Het volk kan zich niet meer oriënteren op de werkelijkheid omdat die aan het zicht onttrokken wordt. Het volk moet zich verdwaasd verlaten op de schijnwerkelijkheid die de koningen voor zichzelf én het volk hebben gebouwd. Om afstand te scheppen en om te schitteren.

Narren lopen tegenwoordig verweesd en beteuterd rond op zoek naar een tegenwicht. Als in een stuk van Luigi Pirandello. Ze zijn verbannen naar de marges van het cabaret en het lichte vermaak. De vergoeding voor hun dwaasheid wordt niet meer betaald zoals vroeger. Die tijden zijn voorbij. De koning is nar geworden.

Foto 1: Jost Ammans, Der Schalcksnarr (1568). 

Foto 2: ‘Russian President Vladimir Putin bathes in ice-cold water on Epiphany neat St. Nilus Stolobensky Monastery on Lake Seliger in Svetlitsa village, Russia (AP image)‘

Foto 3: Montage Trump-Fool

Zie ook posting op FB van Olphaert den Otter die de inspiratie voor bovenstaande tekst gaf.

Máxima krijgt kritiek vanwege haar gesprek met Mohammad bin Salman. Wat moet gedaan worden om herhaling te voorkomen?

Aldus NRC-columniste Carolien Roelants in haar Dwars-column ‘Pers vogelvrij door Trumps geflikflooi en zwijgen Máxima’. Zij is boos zoals ze dat zelden is. Van boeven of autoritaire leiders kun je boevenstreken verwachten, maar iemand als koningin Máxima wekt hogere verwachtingen. Daarom valt zij dieper als ze boevenstreken vertoont. Dat deed ze in haar ontmoeting met de Saoedische kroonprins Mohammad bin Salman op de G20 in Osaka. Dat was meer dan een beetje dom, dat was oerstom van haar. Maar ook van de regering Rutte die dit onderhoud had goedgekeurd. Er was makkelijk een reden te vinden geweest om het gesprek niet door te laten gaan. Máxima is een amateur-politicus zonder officiële functie in de Nederlandse diplomatie. Maar als ze zich in een politiek wespennest steekt, dan speelt ze per definitie een politieke rol. Die rol past haar echter niet. Zij moet boven de partijen staan en geen partij kiezen in lopende conflicten. Dat heeft ze echter bewust gedaan door het gesprek met de kroonprins aan te gaan en niet af te zeggen.

Het bezwaar tegen het onderonsje met de kroonprins is niet dat Máxima de moord op journalist Jamal Khashoggi niet ter sprake bracht, maar dat dit gesprek nooit had moeten plaatsvinden. Volgens de Amerikaanse inlichtingendienst CIA heeft Mohammad bin Salman opdracht gegeven voor de moord op Khashoggi. Mocht Máxima of het ministerie van Buitenlandse Zaken dit rapport niet gelezen hebben, dan waren er in november 2018 talloze berichten in de media, zoals in The Washington Post die rapporteerden dat volgens de CIA de kroonprins opdracht tot de moord had gegeven. Naast de argumenten die Roelants aanvoert over vrouwenrechten waarvoor Máxima zegt op te komen terwijl die door de kroonprins met voeten worden getreden en het in diskrediet brengen van de vrije pers door met een moordenaar van een journalist van The Washington Post in gesprek te gaan is het de wereldvreemdheid van koningin Máxima die verbaast.

Het is dezelfde wereldvreemdheid die koning Willem-Alexander vertoonde toen hij tijdens de Olympische Spelen van Sochi in 2014 met president Putin een biertje dronk. Een fotomoment dat de media haalde en waar in de Nederlandse publieke opinie veel kritiek op kwam, onder meer van homo-activisten. Zoals Gordon die de kern raakte: ‘Ik schaam me diep als Nederlander dat mijn koning en mijn koningin daar vanavond handen staan te schudden met mensen die bloed aan hun handen hebben’. Op het moment dat in het Kremlin de invasie van de Krim werd voorbereid en vanwege controverses over de mensenrechtensituatie bijna alle Europese landen hun delegaties afwaardeerden, stuurde Nederland de zwaarste delegatie die mogelijk was.

Máxima herhaalt 5 jaar later de fout van Sochi door opnieuw in gesprek te gaan met iemand die bloed aan zijn handen heeft. Daarbij is essentieel dat zij een ceremoniële en geen officiële functie heeft in de Nederlandse diplomatie en niet van belang is voor het openhouden van contacten met autoritaire landen waar nu eenmaal contact mee moet worden onderhouden. Máxima kan gemist worden omdat haar rol niet onmisbaar is, maar slechts toegevoegd. De functie die Máxima uitoefent kan dus eenvoudig geschrapt worden. Professionals zijn minister Blok, premier Rutte of Nederlandse diplomaten die in Saoedi-Arabië of bij de VN zijn gestationeerd.

Of het nou wereldvreemdheid, naïviteit, amateurisme, een verkeerd afgestelde politieke antenne, argeloosheid of zelfoverschatting is van Máxima en koning Willem-Alexander, een beleidswijziging is nodig om te zorgen dat de ezels van Oranje zich niet voor de derde keer aan dezelfde steen stoten. Met goedkeuring van premier Mark Rutte die achteraf de fout die hij feitelijk gemaakt heeft door goedkeuring te geven weg moet lachen. Als Willem-Alexander of Máxima zichzelf belachelijk willen maken door met autoritaire leiders onnodige gesprekken of onderonsjes aan te gaan, dan moeten ze dat zelf weten. Maar Willem-Alexander heeft als staatshoofd van Nederland een rol die afstraalt op Nederland. Door zijn handelen kwam Nederland in 2014 negatief in de publiciteit. Dat is ongewenst. Nu in 2019 doet zijn echtgenote, die uiteraard geen staatshoofd is, maar wel gekoppeld wordt aan Nederland, hetzelfde. De conclusie kan geen andere zijn dan deze: Máxima dient al haar functies op te geven waarmee ze in politiek vaarwater terecht kan komen. Haar gesprek met de Saoedische kroonprins heeft aangetoond dat dit soort functies niet aan haar toevertrouwd kunnen worden.

Foto 1: Schermafbeelding van deel column ‘Pers vogelvrij door Trumps geflikflooi en zwijgen Máxima’ van Carolien Roelants in NRC, 30 juni 2019.

Foto 2: Máxima in gesprek met Mohammad bin Salman in Osaka tijden G20, juni 2019.

Foto 3: Willem-Alexander en Máxima drinken een biertje met Putin in Sochi, februari 2014.

Keuze voor republiek wordt in Spanje politiek bepaald. Nederland kent geen debat erover, maar neemt steun voor monarchie wel af

Demonstranten in Madrid tegen de Spaanse monarchie is een typisch onderwerp voor het door het Kremlin gecontroleerde Sputnik Deutschland. Het geeft een beeld van verdeeldheid in een Europees land. Ter gelegenheid van de 88ste verjaardag van de proclamatie van de Tweede Spaanse Republiek op 14 april 1931 eisten demonstranten het einde van de monarchie en de vestiging van een Derde Republiek. De logica tussen het een en het ander is niet op voorhand duidelijk. De Spaanse monarchie werd in 1947 officieel hersteld.

De toon van de demonstratie staat in schril contrast met de situatie in Nederland. Uit een Ipsos-enquête onder 500 deelnemers die in opdracht van de NOS werd uitgevoerd bleek met name onder jongeren (18-34 jaar) de steun voor de Nederlandse monarchie ‘fors afgenomen’. Die bedraagt nu 55%. De steun voor de monarchie onder allen is met 68% iets hoger. Daartegenover is de steun voor een republiek met een gekozen president met 15% laag. Volgens de onderzoekers komt dat mede door onwetendheid over een presidentieel systeem: ‘Niet iedereen weet wat dit systeem inhoudt. Ze hebben een sterke associatie met de Verenigde Staten. Dat willen ze niet. Mensen beseffen niet dat er ook een systeem mogelijk is met een gekozen president met ceremoniële taken zoals in Duitsland’. Dat tekort aan bewustwording valt de Republikeinse facties en genootschappen aan te rekenen die de bevolking slecht voorlichten. Een andere reden die de NOS ongenoemd laat is dat geen enkele Nederlandse politieke partij zich ondubbelzinnig voor de republiek uitspreekt.

Vergeleken met de heetgebakerdheid, politisering en beladen geschiedenis in Spanje voelt het gebrek aan opwinding in Nederland over de keuze tussen monarchie en republiek weldadig aan. Het onderwerp lijkt de Nederlandse bevolking niet te interesseren. Hoewel Nederland een grote en indrukwekkende Republikeinse traditie heeft leeft het niet. Dat is een luxe positie, maar ook een positie waarin niet echt gekozen wordt. De kritiek van de jongeren op de monarchie heeft volgens de interpretatie van de onderzoeksresultaten door de NOS met de kosten ervan te maken. De Nederlandse monarchie zou naar verhouding de duurste van Europa zijn. Ter vergelijking: De ceremoniële Zwitserse president kost een half miljoen euro per jaar en had in 2018 een besparing van 345 miljoen euro op de kosten van de Nederlandse monarchie opgeleverd. Verder komt het bezwaar van de jongeren erop neer dat de monarchie ‘oubollig’ en ‘ouderwets’ is. Ze hebben ook kritiek op de erfopvolging. Een ondervraagde voor de NOS: ‘Als iets generatie op generatie wordt overgedragen, zegt dat niets over iemands bekwaamheid. Ik heb dan liever een republiek, waarbij het volk iemand mag kiezen.‘

Petitie ‘Afschaffing Koninklijk Huis’ verdient serieuze overweging

Het kan nooit kwaad om het Republikeinse, zo men wil anti-monarchistische karakter van Nederland te benadrukken. Dat in 1815 koning Willem I zichzelf uitriep tot koning der Verenigde Nederlanden geeft aan dat de Nederlandse monarchie een tamelijk recente ontwikkeling is. Een uitvinding van een traditie. Zoals in de 19de eeuw meer tradities en rituelen werden uitgevonden en vormgegeven, zoals Sinterklaas. De Nederlandse monarchie speelt op het vlak van Volkskunde, folklore, rituelen en tradities en vindt een oorsprong in de 19de eeuw. De eeuw van nationalisme en natievorming. De affiche dateert uit 1980, zoals een optelling uitwijst.

Hoewel de Nederlandse monarchie volgens onderzoek uit 2010 van de Vlaamse hoogleraar Herman Matthijs tot de duurste van Europa behoort is dat niet de hoofdzaak voor kritiek. Hoe onbegrijpelijk het ook is dat de kosten niet beter in de hand worden gehouden. Hoofdzaak van kritiek is wel het anti-democratische karakter ervan door het beginsel van de erfopvolging. In theorie zijn alle functies in het openbaar bestuur voor alle Nederlanders beschikbaar, behalve die van staatshoofd. Dat is vanuit democratisch oogpunt ongewenst. Sommigen beweren dat door de golf van rechts-populisme enige afstand tot de dagelijkse politiek raadzaam is. Maar het bezwaar blijft dat via de erfopvolging niet de beste persoon voor de functie van staatshoofd gekozen wordt. De recente geschiedenis met Koningin Juliana en Prins Bernhard maakt dit duidelijk.

Nederland moet weer een Republiek zijn zoals het dat vanouds is. Complicatie is dat de Republikeinse genootschappen worden bevolkt door malcontenten die behalve hun afkeer van de monarchie weinig toevoegen aan het debat over de staatsvorm die Nederland het beste past. Ze staan ook voor een lastige opgave omdat de propaganda van Oranje continu op vele toeren draait. Deels door belastinggeld dat door de burgers wordt opgebracht en deels door het establishment dat de voorspelbaarheid, inschikkelijkheid en sociale mores van een monarchie een voordeel vindt en het daarom vanuit de schermen steunt. Maar voor burgers die voor de pure democratie gaan is de monarchie een anomalie. Een afwijking van het normale.

Foto: Schermafbeelding van deel petitie ‘Afschaffing Koninklijk Huis’ op petities.nl.

Arjen Ribbens in NRC: ‘Afstoten van kunst als Oranje-traditie’

Arjen Ribbens prikt in een artikel in NRC door de schone schijn van het Koninklijk Huis. Leden ervan zouden zich interesseren voor kunst, zo zegt de Oranje-promotie, maar dat ligt volgens Ribbens anders: ‘Dit is een artikel over wat, met enige overdrijving, een Oranje-traditie kan worden genoemd: het voortvarend afstoten van kunst, zonder veel rekening te houden met kunsthistorische gevoeligheden. Gebeurde dat in het verleden op veilingen, en met goede doelen als bestemming voor de opbrengst, recentelijk is een grote hoeveelheid kunst uit de nalatenschap van prinses Juliana ondershands verkocht, zonder charitatief oogmerk. Naast de tijgers van Raden Saleh ook een map met 1.200 zeventiende- en achttiende-eeuwse tekeningen van de stad en de provincie Utrecht, aan een particuliere verzamelaar. Nederlandse musea die deze kunst graag in hun collectie hadden willen opnemen, zeggen niet te zijn benaderd door het hof.’ Vraag is of dit met de Ethische Code van de museumsector spoort. De Museumvereniging zou om een uitspraak gevraagd moeten worden.

En dat op de dag dat koning Willem-Alexander in het Koninklijk Paleis op de Dam met veel bombarie de koninklijke prijzen voor de vrije schilderkunst 2016 uitreikt. In de opgedrongen rol van kunstliefhebber. De mythe van een betrokken en maatschappelijk koninklijk huis tekent het verschil tussen schijn en wezen. De mythe bestaat uit pose en afstand en vindt aftrek dankzij propaganda en welwillende onderhorigheid bij opiniemakers. Het is moedig van Ribbens dat hij hier doorheen breekt. Zijn Vlaamse hoofdredacteur Peter Vandermeersch heeft het nooit verder gebracht dan lakei, hermelijnvlooi, jaknikker en hielenlikker van Oranje.

Willem I prijzen uitgereikt. Ook aan Philips. Dat is pas echt eng

Het is eng om de koningin of de koning te ontmoeten, maar ze praten goed mee. Aldus een ‘topman’ uit Oisterwijk van een bedrijf dat onder meer shovels voor de agrarische sector maakt. Dat meepraten is een hele troost. Royalties zijn net mensen, ze komen zelfs aan tafel staan. Frans van Houten mocht voor Philips de Koning Willem I-prijs voor het grootbedrijf in ontvangst nemen. Juist in de week dat Philips Lighting naar de beurs gaat en beursanalysten het er over eens zijn dat er van het machtige en roemruchtige Philips dat het 40 jaar geleden nog was weinig meer over is. Zodat het inmiddels een prooi voor overname is geworden. In Nederland krijgen bedrijven die het beste uitverkoop houden blijkbaar de hoofdprijs. En dat is pas echt eng.

Het gezicht van Máxima

In de publiciteit bestaat niets als er geen beeld van is. Het Vaticaan gaf deze foto vrij van het bezoek van Koning Willem-Alexander en zijn gezin aan paus Franciscus afgelopen maandagmorgen 25 april 2016. Vorsten besteedt er in een bericht aandacht aan. De foto dient als bewijsstuk van een overwinning. De foto is de triomf van de ingehouden emotie en onthult een geheim. Maar het gaat niet om het geheim, maar om de onthulling ervan. Of de suggestie voor de goede verstaander. Die grenst aan overmoed. Hybris. Dat moet getoond. Dat moet naar buiten. Het geheim kan niet verklapt wordt omdat de inhoud te politiek beladen is. De foto brengt aan de wereld het bericht over dat de mythe van de onfeilbaarheid maakbaar is. De foto lacht om alles.

De foto verbergt het mysterie van de gemaakte afspraken en gezichten. Door de gezichtsuitdrukking verraadt de foto wie de initiatiefnemer van de afspraak is: Máxima. Zij glundert omdat ze als katholiek een beetje thuiskomt. De rest van het gezin doet het als noordelijke calvinisten plichtmatig en beleefd af. Máxima die in 2008 in het geheim 200.000 dollar schonk aan de toenmalige Argentijnse aartsbisschop van Buenos Aires, Jorge Bergoglio die nu paus Franciscus is en Máxima terugbetaalt met een privé audiëntie. Een reis met geheimen. Máxima die in 2008 van haar uitkering uit de Nederlandse schatkist van maandelijks 19.000 euro zo’n 12.000 euro aan de katholieke kerk schonk. Máxima die bij haar huwelijk de conservatieve priester Rafael Braun een schriftlezing liet doen. Braun die herhaaldelijk in opspraak kwam en zich liet kennen als een verdediger van de junta, waar de vader van Máxima als staatssecretaris van landbouw deel van uitmaakte.

In de foto schemert het bruine verleden van Máxima door dat nog steeds vermengd is met haar huidige leven. Zij heeft zich in Nederland een modern en links profiel aangemeten met behulp van WRR-adviseurs als Pauline Meurs, de RVD en een stoet communicatiedeskundigen. Journalisten en opinie-makers hebben zich laten inpalmen. Kritiek op Máxima’s verleden is afgekocht en weggewerkt. Máxima’s binnenlandse profilering staat haaks op hoe ze zich in het buitenland opstelt als lid van een Argentijnse conservatieve, katholieke elite. Dat gaat verder dan het jetsetterige aspect en wordt zichtbaar als ze de keuze heeft. Zoals voor Rafael Braun.

De foto onthult waarom Máxima ongeschikt is als echtgenote van het Nederlandse staatshoofd. Nog steeds geldt wat oud-hoogleraar internationaal volkenrecht Paul de Waard in maart 2002 verklaarde: Het gaat erom of wij de troonopvolger geschikt vinden, met inbegrip van zijn partnerkeuze. Hij gaf als antwoord dat Willem-Alexander zich door de keuze voor Máxima gediskwalificeerd heeft als troonopvolger. Na jarenlange Oranje-propaganda ligt dat antwoord nog steeds voor de hand. Maar het mag niet gehoord worden. Wij mochten niet vinden of we de troonopvolger geschikt vonden. Daarom maar een foto om het te laten zien.

Foto: ‘Foto van koninklijk gezin bij paus’ op 25 april 2016, in Vorsten.

Kersttoespraak Willem-Alexander is komedie van gelijkwaardigheid

Op Eerste Kerstdag was het op televisie weer tijd voor de registratie van de jaarlijkse kersttoespraak van het staatshoofd. Geaffecteerde elegantie van Beatrix is sinds 2013 ingewisseld voor de vlakke houten klazerigheid van Willem-Alexander. Kersttoespraken moeten van alles tegelijk en zijn daarom een kruising van talloze ambities, doeleinden en beperkingen. Een smal pad van politieke correctheid. Het moet verbinden, maar niet tegenover elkaar stellen. Het mag in aanraking brengen, maar niet laten botsen. Het mag over hogere waarden praten, maar geen politiek standpunt innemen. Kortom, een kersttoespraak mag aanstippen, maar niet bijten.

De wisseltruc van staatshoofd en tekstschrijvers is om de Nederlanders iets voor te houden dat klaarblijkelijk ergens over lijkt te gaan door het strooien met begrippen en idealen, zonder daar een standpunt over in te nemen dat aanstoot kan geven, maar door dat weefwerk van abstracties toch een idee van een standpunt te geven dat ergens over lijkt te gaan. Het staatshoofd heeft geen politieke macht, maar de enige manier om iets naar buiten te smokkelen en voor de bühne een idee van macht te suggereren dat geen macht mag zijn is de kersttoespraak. Het is het ultieme rollenspel van een acteur met een klem op de mond die niets aanvechtbaar mag zeggen, maar door laat schemeren iets te zeggen zonder dat hij uiteindelijk werkelijk iets zegt. Complex.

Maakt de klungelige acteur Willem-Alexander nog iets geloofwaardigs van zijn tekst? Nee, maar dat valt niet hem alleen te verwijten. De tekst is een slalom de berg af van ongevaarlijk naar ongevaarlijk waar geen eer aan te behalen valt. Wat te denken van een passage als ‘Maar ons land – onze plek in de wereld – is ons dierbaar. Nederland is een land om je thuis te voelen!’ Tja, is het een wonder? Zo kachelt het verder ‘Wat past, is trots op onze vrije en open manier van leven. Op onze overtuiging dat iedereen in ons Koninkrijk op voet van gelijkwaardigheid mee moet kunnen doen. En op onze rechtsstaat die beschermt wat weerloos is en voorkomt dat alleen de hardste stemmen worden gehoord.’ Is dat een verwijzing naar rechts-nationalisten die tegen de lokale azc demonstreren, naar de VVD die de verworvenheden van de rechtsstaat wil uitkleden of naar het staatshoofd zelf die weet nooit gelijkwaardig aan die andere 17 miljoen Nederlanders te hoeven zijn?

Foto: Kersttoespraak 2015 met koning Willem-Alexander.

PvdA volhardt dat Oranjes eindelijk eens belasting gaan betalen

Het Nederlandse koningshuis roept sterke emoties op. Tegenover de Oranjepropaganda die zo’n 200 jaar geleden tot de kern van de macht is doorgedrongen en de politiek stuurt, staat de tegenpropaganda. Die machteloos, pips en weinig zelfverzekerd oogt. Het is ook niet niks. Want hoe op te boksen tegen een meerderheid aan gevestigde media en politieke partijen die in de zak van de monarchie zit? Soms zonder dat de gladstrijkers, hermelijnvlooien, jaknikkers en hielenlikkers van Oranje het zelf volledig lijken te beseffen.

Voor critici van het koningshuis is er nu hoop uit onverwachte hoek: de PvdA. Deze partij meent dat het tijd is dat de Oranjes net als alle Nederlanders die niet rijk genoeg zijn om de belasting te ontduiken belasting gaan betalen over inkomen en vermogen. Dat doet het koningshuis op dit moment niet. NOS vat het samen in een bericht. Op 14 oktober wordt in de Tweede Kamer de ‘Begroting Algemene Zaken + Begroting Koning‘ behandeld. Naar verluidt komt de PvdA met een motie die het kabinet oproept voortaan belasting te heffen over het inkomen, het vermogen en erfenissen van de leden van het koningshuis. Een Komedie om Geld.