Museum in wording: immersieve projecties in Almere

Schermafbeelding van deel artikel ‘Almere krijgt een immersief museum, maar wat is dat?‘ van Omroep Flevoland, 28 februari 2022.

Daar is het weer. Het teistert periodiek de publieke opinie. Namelijk een bericht uit Almere over de plannen voor een museum van internatione allure, groter dan het Stedelijk Museum. Wat is dat?

Matchmakers, cultuurmanagers, wethouders die de wereld over reizen om zich te oriënteren en allerlei ingehuurde project-achtige beleidsmakers zijn al sinds 2013 bezig om een museum in Almere ‘op de kaart te zetten’. De woestijn in de polder is op zoek naar een oase. Dat duurt dus al negen jaar.

Niet toevallig is 2013 het jaar dat Almere Museum De Paviljoens sloot zonder te beseffen dat wat het in de jaren erna in een zoektocht ging zoeken al binnen de gemeentegrenzen had.

Kunt u nog volgen wat Almere bezielt? In de kern gaat het om een identiteitscrisis van Almere dat tussen servet en tafellaken op zoek is naar een nieuwe tafel. Dat is zielig voor de inwoners die steeds weer met groot- en breedspraak over een museum worden geconfronteerd.

Het is niet dat in Almere de (beeldende) kunstsector niet klopt. Want er zijn prachtige Land Art achtige projecten, zoals Marinus Boezems Groene Kathedraal. Maar dat is blijkbaar niet voldoende voor de managers, projectleiders en wethouders. Ze willen meer.

Daarom lezen we nu weer zo’n bericht met deze keer Denise de Boer. Ze is als manager betrokken bij kunstpaviljoen M. en ook bezig om de komst van het museum in Almere voor te bereiden.

De tekst bijt heerlijk in zichzelf. Zoals een hond die de eigen staart najaagt zonder te beseffen wat dat ding is. Het geprojecteerde museum van Almere is als een staart van een hond. De hond blaft om de zoveel tijd en de media doen er netjes verslag van.

De Boer: ‘We hebben heel bewust gekozen voor een immersief museum, omdat dat er in Nederland nog niet is. Immersieve kunstwerken hebben veel ruimte nodig. Die ruimte is er niet genoeg in bestaande musea in het land, maar in Almere straks wel.‘ en ‘Bij ons wordt de ervaring echt gecreëerd door de kunstenaar. De maker wil je daarbij echt iets meegeven. Een surrealistische omgeving die echt wat met je doet.’

Je wordt stil van deze ronkende taal. Hoezo een ‘surrealistische omgeving‘? Hoezo ‘die echt wat met je doet‘? Wat is dat voor marketing waarmee deze manager de boer opgaat? Duidelijk is dat Almere aanhaakt bij de droom en de rationaliteit achter zich heeft gelaten. Almere dompelt zich onder.

Almere heeft in 2013 de geest uit de fles gelaten en is al negen jaar bezig om op spontane wijze een museum te realiseren dat zich van alles onderscheidt. Ook van Almere zelf.

Het artikel van Omroep Flevoland wordt er onbegrijpelijk op door de verwijzing van De Boer naar het werk Wachsraum (1992), een houtconstructie met bijenwas in een smalle gang van Wolfgang Laib (niet Leib) in De Pont. Dat werk wordt door De Boer ingedeeld bij immersieve kunst die de kijker onderdompelt in een ervaring. Het unique selling point in de marketing van Almere. De Boer gebruikt verwijzingen naar De Pont als legitimatie voor het eigen museum. Maar Laib gaat niet voor een surrealistische ervaring, maar voor sacraliteit, natuur en tijdloosheid.

De uitgebeende soberheid van De Pont is niet wat het museum in Almere nastreeft. Dat is tegelijk de sleutel om te begrijpen waarom het spaak loopt in Almere. De Pont is een particulier museum met nauwelijks personeel dat financieel onafhankelijk is en zich met marketing en schijnbewegingen niet in bochten hoeft te wringen voor subsidie- op opdrachtgevers. De Pont kan zichzelf zijn. In Almere praat iedereen mee, is de marketing leidend en worden de kunstobjecten niet geselecteerd op hun intrinsieke waarde, maar moeten ze passen in een masterplan over de ervaring van de bezoeker die wordt ondergedompeld in een opgeroepen schijnwereld. Intussen lijkt die schijnwereld de plannenmakerij opgeslokt te hebben.

Binnenkort in het Europees theater: ‘Dead End; the Kremlin, cradle of crime’?

Poster van fim ‘Dead End‘. United Artists, 1937.  Geregisseerd door William Wyler met een hoofdrol voor Humphrey Bogart. Credits: Dr. Macro.

Er klinken geluiden om president Poetin te vervangen. Hij is deels oorzaak, maar deels ook gevolg van een kapot politiek systeem. Dat moet gerepareerd worden. Zijn vervanging alleen zou de huidige problemen waarmee de Russische Federatie worstelt niet oplossen. Mogelijk wel leiden tot een afname van de kille agressie die Oekraine nu treft.

Voordeel van de invasie die nu wereldwijd veroordeeld wordt is dat de hele wereld het ware gezicht van de leiders in het Kremlin ziet. Een naam voor een film over de huidige oorlog zou kunnen luiden: ‘Dead End; the Kremlin, cradle of crime‘ (= doodlopend; het Kremlin, bakermat van de misdaad).

Daarbij komt de vraag waarom de Russen militair hun kaarten zo slecht uitspelen in Oekraïne. De vraag is door militaire experts nog niet beantwoord om het om een slecht leger met een slechte voorbereiding gaat of om een goed leger met een slechte voorbereiding.

De paradox is dat de afschrikking die Poetin nu in stelling heeft gebracht, door de tactische, logistieke, ethische en morele problemen van de Russische invasiemacht tegelijk wordt geneutraliseerd. Was het Westen voorheen nodeloos bevreesd voor een leger dat minder waard is dan het leek? Het stellen van die vraag alleen al vermindert het prestige van en de angst voor de Russische Federatie. Mogelijk is dat het te veel op techniek en te weinig op moderne tactiek, organisatie en mentaliteit vertrouwt. Bestond de reus op lemen voeten vooral uit marketing, misleiding en mannetjesmakerij?

We schieten er dus niks mee op als Poetin wordt vervangen door iemand uit zijn entourage. Hooguit als tussenfase van een half jaar om hem naar de uitgang te begeleiden. Met een overgangsfiguur als de Poolse generaal Jaruzelski.

Belangrijk voor de Russische Federatie en haar inwoners is dat het zich op de toekomst richt en niet langer op het verleden. Zodat welzijn en welvaart van de bevolking prioriteit krijgen en een moderne en gediversifieerde economie opgebouwd wordt.

De voorwaarde daarvoor is democratisering, herstel van rechtsstaat en politiek systeem, autonomie voor de regio’s en een eind aan de Russificering.

Een tweede paradox is dat de Russische agressie eraan meehelpt om Oekraïne tot eenheid te brengen vanwege de externe dreiging die het land verenigt, terwijl duidelijk wordt dat de veelvolkerenstaat die de Russische Federatie is bestaat uit een allegaartje van volkeren, naties, religies en taalgroepen die in enkele eeuwen bijeen zijn gesprokkeld tijdens het Russische kolonialisme. Ze wachten nog steeds op dekolonisatie en een lossere greep van het Russisch imperialisme uit Moskou.

De Russische Federatie loopt 70 jaar achter op de golf van dekolonisatie die vanaf 1950 over de wereld trok en zou die achterstand moeten beseffen. Poetins idee tot herkolonisatie van de gebieden die tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie soeverein werden staat haaks op de 20e eeuwse geschiedenis. Het was notabene de Russische Republiek die de stekker uit de Sovjet-Unie trok.

Symbool in binnen- en buitenland van een nieuwe richting die het land inslaat zou de vrijlating van oppositieleider Alexei Navalny zijn die in alle vrijheid een politieke partij moet op kunnen zetten. Uitgeweken critici zouden terug moeten kunnen keren naar hun land om het te helpen opbouwen. Ook om uit te leggen wat het begrip democratie inhoudt.

Een Waarheids- en Verzoeningscommissie zoals Zuid-Afrika die kende onder leiding van bisschop Tutu kan helpen om de spoken uit het verleden te bezweren en de weg naar de toekomst in te slaan. Spoken die nu steeds door Poetin opgeroepen worden zodat zijn hersenschimmen het land teisteren en veranderen in een illusie. Een 21e eeuwse fata morgana.

Poetin is in Oekraïne niet aan de winnende hand. Wie stopt hem?

Na vier dagen is het duidelijk. De invasie van Russische en Wit-Russische troepen in Oekraïne is tot nu toe geen succes. Het is geen walkover voor het Kremlin. Integendeel, er tekent zich steeds meer een scenario af dat de Russische krijgsmacht grote verliezen leidt. Het sterk geachte Russische leger dat naar verluidt 75% van haar capaciteit rond Oekraïne heeft verzameld lijkt kwetsbaarder dan vooraf werd ingeschat. Maar de strijd is nog niet gestreden.

De tijd lijkt in het voordeel van Oekraïne te werken. Mede door de internationale steun, de sancties en de isolatie van de Russische Federatie. Zelfs traditionele bondgenoten van het Kremlin schatten in dat ze zich vanwege de publieke opinie die sterk op de hand van Oekraïne is niet onverkort achter de Russische invasie kunnen stellen en nemen er afstand van. Dat geldt zelfs voor radicaal-rechts in Europa. Ze doen voorzichtig en waarschijnlijk tijdelijk de oogkleppen af. De coalitie die Poetin in jaren heeft opgebouwd is binnen een week gefragmenteerd.

De Oekraïense krijgsmacht lijkt goed georganiseerd, bewapend, bevoorraad en voorbereid. Mede met hulp van Britten en Amerikanen. Welke geheime leveringen van anti-tank wapens en luchtdoelraketten heeft het Oekraïense leger de afgelopen jaren gehad waar wij geen weet van hebben? De Russische luchtmacht beheerst het luchtruim niet en dat maakt het verschil op het slagveld.

De Oekraïeners hebben twee voordelen die de Russen missen. De Oekraïnse krijgsmacht die door burgers wordt ondersteund vecht voor het eigen land en heeft een hoge moraal. Het kan ook niet anders, want het staat met de rug tegen de muur. Verder kennen de Oekraïeners het gevechtsterrein beter dan de Russen die er door povere communicatie en haperende logistiek verloren raken. Oekraïne blaast bruggen op en verwijdert de wegbewijzering zodat de Russische troepen geïsoleerd raken en niet meer weten waar ze het moeten zoeken. Vaak zijn ze onder valse voorwendsels en onder het mom van een oefening naar Oekraïne gestuurd.

Het gevaar is dat een ontketende president Poetin zijn verlies niet neemt. Dat is vanuit zijn optiek gezien logisch omdat voor autoritaire leiders politieke macht, economische rijkdom en leven samenhangen. Als Poetin zijn politieke macht verliest, dan raakt hij tegelijk zijn puissante rijkdom en leven kwijt. Denk aan Ghadaffi, Saddam Hoessein of Hitler. Ze konden niet rustig met pensioen gaan. Nu steeds duidelijker wordt dat de Russische troepen in zijn opdracht oorlogsmisdaden in Oekraïne begaan is er ook voor Poetin geen weg terug. Hij kan alleen nog maar zwaardere middelen inzetten om zijn positie, gezicht en leven te redden. De inzet van kernwapens hoort daarbij.

Een paleisrevolutie in het Kremlin waarin Poetin opzij wordt gezet zou de beste oplossing zijn. Dat kan vastgelegd worden in een vredesverdrag tussen Oekraïne, de Russische Federatie en de twee landen van de Minsk-akkoorden: Duitsland en Frankrijk. Poetin zou een vrije uittocht gegund kunnen worden naar een land als Venezuela, de Russische en Wit-Russische troepen zouden zich terug moeten trekken van het gehele grondgebied van Oekraïne, inclusief de Krim en de pseudo-separistische ‘Volksrepublieken’ Loehansk en Donetsk, de Russische Federatie zou Oekraïne als soevereine staat moeten erkennen en de Russische Federatie zou Oekraine herstelbetalingen moeten betalen voor de aangebrachte schade.

Of dit een realistische uitkomst is van een oorlog die nog geen week oud is, valt te bezien. Het zou wel de beste uitkomst zijn. Voor de lange termijn ook voor de Russische bevolking die het eigen land de verkeerde kant van revanchisme, wrok, grootheidswaan en grenzeloos militarisme ziet uitgaan. Maar voor de korte termijn natuurlijk vooral voor de bevolking van Oekraïne die nu zo lijdt onder de Russische agressie, voor de Oost-Europese landen die zich bedreigd voelen door de retoriek van Poetin en voor de veiligheid en het welzijn van Europa en de wereld als geheel.

Late kritiek in Rotterdam op Gergiev Festival

Raadsvragen ‘Afstand nemen of einde Gergiev Festival‘ van Ruud van der Velden van de PvdD Rotterdam, 25 februari 2022.

Eindelijk wordt Rotterdam wakker. Het Rotterdams Philharmonisch Orkest en het Gergiev Festival hebben kritiek op dirigent Valery Gergiev die wegens zijn pro-Kremlin houding en vriendschap met president Poetin door de Russische inval in Oekraïne aan de verkeerde kant van de geschiedenis is beland. Ze vragen Gergiev om afstand van de invasie te nemen. Dat past in het patroon van een kunst- en sportboycot die nu Russische instellingen treft. 

De late kritiek in Rotterdam op Gergiev die in feite zelfkritiek is over een mislukte relatie komt zeker zes jaar te laat. In die stad waar zo hard gewerkt wordt kan nu eindelijk de rekening opgemaakt worden. Het is berekening om afstand te nemen van iemand die bij wijze van spreken op de grond ligt en het niet durven handelen toen hij als publiekstrekker op de bok stond.

Gergiev is passé, zoals Poetin een internationale paria is, en pas nu wordt Rotterdam wakker. Maar Gergiev was al die tijd al een smerige meeloper van het Poetin-regime. Dat wist het Rotterdamse establishment al jaren, maar het deed net alsof het dat niet wist. Het Rotterdamse establishment liet zich jarenlang van haar smoezelige kant zien. 

In het commentaar ‘Valery Gergiev is een propagandist voor het Kremlin. Maar wordt verafgood in Rotterdam. Tijd voor bewustwording. En protest‘ van mei 2016 schreef ik: ‘

Schermafbeelding van deel commentaar ‘Valery Gergiev is een propagandist voor het Kremlin. Maar wordt verafgood in Rotterdam. Tijd voor bewustwording. En protest‘ van 20 mei 2016.

In het commentaar ‘Gergiev Festival is klassieke porno voor bedrijfsleven, overheid en politiek van Rotterdam‘ van augustus 2020 scheef ik:

Schermafbeelding van deel commentaar ‘Gergiev Festival is klassieke porno voor bedrijfsleven, overheid en politiek van Rotterdam‘ van 13 september 2017.

Het Westen heeft sinds de invasie van 2008 in Georgië verkeerd gereageerd op Poetin en zijn zakenvrienden en meelopers. Het is daarom medeplichtig en heeft zelfs actief geholpen Poetins machtspositie op te bouwen. Het is daarom medeverantwoordelijk voor wat er nu in Oekraïne gebeurd. Anders was het nooit zover gekomen. Want Poetin heeft door de miljarden die hij met de verkoop van olie en gas in Europa verdiende zijn krijgsmacht kunnen moderniseren.

Dus al sinds 2008 was de ware aard van het leiderschap in het Kremlin voor iedereen duidelijk. Maar het Westen en met name Duitsland en Nederland deden alsof hun neus bloedde. Ook Nederland wilde een graantje meepikken als rotonde van het Russische gas en kneep daarom een oogje dicht. Ook na het neerschieten van de MH17 in 2014 bleven de economische banden van Nederland met de Russische Federatie intact.

Rotterdam als centrum van de Nederlandse economie negeerde alle politieke signalen over Poetin. Dat doet denken aan de positie van de Rotterdamse havenbaronnen die vanaf 1870 op het Duitse Ruhrgebied was gericht en nog tot in de Tweede Wereldoorlog een oogje dichtknepen voor het Duitse bombardement op hun eigen stad vanwege hun eigen in Duitsland verankerde belangen. Cynischer is niet mogelijk. Die grondhouding van opportunisme van het Rotterdamse establishment dat weliswaar internationaler is dan in 1870, 1914 of 1941 viel de laatste jaren te herkennen in de houding tegenover Poetin en Gergiev.

Het Gergiev Festival kreeg in het laatste Cultuuradviesplan toch al kritiek omdat het geen inbedding in de stad had en nu eindelijk durft de politiek zich uit te spreken. Raadslid Ruud van der Velden van de PvdD is de uitzondering, zoals ook weer uit bovenstaande raadsvragen van 25 februari 2022 blijkt. Hij maakte zich er de afgelopen jaren als enige lokale politicus sterk voor om het Gergiev Festival in het openbaar ter discussie te stellen. De rest inclusief burgemeester Aboutaleb en gemeentebestuur keken lafhartig weg. Nu het tij gekeerd is springen lokale bestuurders op de wagen om aan te haken bij de kritiek op Poetin, volgens een bericht van RTV Rijnmond. 

Dat zijn de helden die zwegen toen het erop aankwam en zich nu opstellen als verzetsstrijders na de oorlog die zich met terugwerkende kracht beroepen op hun moedige daden die ze in werkelijkheid nooit verrichtten. Ze brengen in praktijk waar het in deze hele kwestie van een controversieel en obsceen Gergiev Festival jarenlang aan schortte: het menselijk tekort. Ofwel, ontbrekende persoonlijke moed van mensen in het Rotterdamse bedrijfsleven, politiek en de kunstsector. 

Gergiev is een smerige meeloper van Poetin en Rotterdam werd een smerige meeloper van Gergiev. Rotterdam had het niet door. Er was de schok van een invasie van Oekraïne van een ontketende Poetin voor nodig om het Rotterdamse establishment in de spiegel te laten kijken. Het mag over zichzelf oordelen.

Zie voor verdere commentaren over het Gergiev Festival in Rotterdam:

• Rotterdam: Partij voor de Dieren stelt raadsvragen over Gergiev Festival (2016)
• Gemeentebestuur Rotterdam neemt in antwoorden op raadsvragen geen verantwoordelijkheid voor het Gergiev Festival (2016)
• Gergiev Festival verdient geen steun met Rotterdams subsidiegeld om artistieke, maatschappelijke en politieke redenen (2020)

Gekte van het staatshoofd

File photo. Russian President Vladimir Putin arrives for a ceremony marking the promotion of senior officers to higher ranks in the Kremlin in Moscow, Russia, 6 November 2019. [Kremlin pool/EPA/EFE]

Aan erfopvolging kleeft hetzelfde bezwaar als aan dictatorschap. Het is niet hetzelfde, maar er zijn overeenkomsten.

Erfopvolging is de regeling die binnen een monarchie of dynastie geldt dat bij overlijden of aftreden van een heersende monarch de opvolging via de wet onderling wordt geregeld. Dus zonder inspraak van het volk werd toenmalig koningin Juliana opgevolgd door haar oudste dochter Beatrix die op haar beurt werd opgevolgd door haar oudste zoon Willem-Alexander.

Het bezwaar is tweeledig. Het is niet democratisch omdat niet iedereen tot het ambt van staatshoofd kan worden geroepen. Ook kan de troonopvolger incapabel of middelmatig zijn, terwijl aan het belangrijke ambt van staatshoofd hoge eisen gesteld zouden moeten worden.

Hoe dat fout kan gaan tonen allerlei voorbeelden aan. Gekte of incompetentie in de monarchie wordt er kwalijk op als het op de erfopvolger gaat die op een gegeven moment tot staatshoofd wordt benoemd of dicht bij de troon staat en sterke invloed op het staatshoofd heeft. Denk aan Prins Bernhard die nu toch als een charlatan, oplichter en leugenaar wordt gezien. In een normaal, democratisch proces was hij vermoedelijk niet door de screening gekomen.

Presidenten of staatshoofden die te lang bleven zitten zijn niet beter dan incompetente of middelmatige monarchen. President Donald Trump wilde zelfs met illegale middelen zijn vier jaar presidentschap met vier jaar extra oprekken. Dat is hem in 2020 niet gelukt, maar kan hem in 2024 wellicht wel lukken.

Met dictators of autoritaire leiders gaat het er nog slechter aan toe. Denk aan de Sovjet-dictator Stalin die een schrikbewind voerde en miljoenen mensen liet vermoorden of verhongeren of de Chinese leider Mao die ook boven de realiteit verheven was. Of de omhooggevallen korporaal Adolf Hitler die zijn land naar de ondergang voerde. Intellectueel komt dit type leider van ver en blijft dat gebrek aan ontwikkelingen aan hen kleven. Het zullen altijd zwakke sterke mannen zijn. Ze kunnen zichzelf niet overstijgen.

Nu hebben we de Russische leider Vladimir Poetin die sinds 2000 aan de macht is zonder dat het volk hem in eerlijke, open verkiezingen heeft gekozen. Hij had zich daarvoor nooit als opmerkelijk bewezen, behalve manipulatie en ambitie om de top te halen. De consensus is dat hij in zijn eerste jaren redelijk functioneerde en zijn land uit de chaos van de jaren 1990 voerde. Maar zoals bij alle autoritaire leiders komt er dan onherroepelijk een kantelpunt dat de nadelen van zo’n langzittende leider groter worden dan de voordelen. Maar omdat er geen mechanisme bestaat om zo iemand te lozen. gaat het van kwaad tot erger. In vol daglicht.

De invasie van Oekraïne met inzet van overweldigend militair geweld wordt als een daad van gekte gezien. Dat is het kantelpunt van Poetins politieke, intellectuele en psychische ontwikkeling. Wat hij doet is niet alleen in strijd met het internationaal recht, maar ook met realistische politiek die het landsbelang vooropstelt. De Russische Federatie wordt door het huidige leiderschap in het Kremlin niet naar de toekomst gevoerd, maar naar het verleden. De eigen rancune legt hij zijn land op. Maar het is de vraag of dat nog lang gepikt wordt.

Poetin stelt vanuit wrok en vijandschap zijn eigenbelang voorop. Hij is compleet losgezongen van de werkelijkheid. Geholpen door een kliek van meelopers, een propaganda-apparaat dat elke tegenstem laat zwijgen en met misleiding de waarheid verdraait, en een sterke krijgsmacht en geheime dienst die het recht uit de loop van een geweer laten komen. De tegenkrachten die in een samenleving voor redelijkheid, compassie en rechtvaardigheid moeten zorgen zijn uitgeschakeld. Dat is een onheilspellend scenario voor een land dat zich politiek, economisch en mentaal niet weet te ontwikkelen. Maar vanwege de kurk van gas- en olie-inkomsten toch blijft drijven. Zo wordt een land een psychisch niemandsland.

Monarch of president, niet altijd is de laatste geschikter dan een monarch. Feitelijk functioneren langzittende autoritaire leiders met dictatoriale trekjes als Poetin, Xi Jinping of Kim Jong-un door hun politieke macht en maatschappelijke isolatie slechter dan plichtmatige monarchen die op een troon zitten waar ze evenmin als de dictators op zijn gekozen.

Het is de vraag wat de beste regeringsvorm is om deze aberraties van een incompetente monarch of een dictatoriale autoritaire leider te voorkomen. Trump geeft het tegenvoorbeeld, evenals de monarchen die als een relict uit een ver verleden in Europese democratieën ceremonieel staatshoofd zijn. Hoe dan ook, laten we in onze oren knopen dat Poetin en koning Willem-Alexander een positie als staatshoofd innemen die ze in de schoot is geworpen. Dat is vragen om problemen.

Volledige invasie van Russische Federatie in Oekraïne. Wordt Poetin voortaan behandeld als oorlogsmisdadiger?

‘Radar site hit in Marioupol‘ 24 februari 2022 via @Coupsure.

Oekraïne is een soeverein, autonoom land. Dat wil zeggen dat wat president Poetin doet in flagrante strijd is met alle internationale verdragen die notabene door de Sovjet-Unie dat hij wil restaureren zijn ondertekend. Poetin en zijn naaste medewerkers doen vandaag een geslaagde gooi naar het oorlogsmisdadigerschap. Een oorlogstribunaal à la Neurenberg is hun toekomst.

De ruimte van het Westen in Oekraïne is beperkt. Het land maakt geen deel uit van de NAVO of EU. Het is wel een associatiepartner van de EU.

Oekraïne worstelt met corruptie die het niet weet terug te dringen. Het land is volgens de Transparancy International Perception Index 2021 op plaats 122 een zeer corrupt land wat te maken heeft met de invloed van de Russische Federatie dat op plaats 136 nog corrupter is dan Oekraïne. Alexei Navalny is voor het onthullen van de strapatsen van de roverskliek in het Kremlin dat zo overvloedig uit de Russische staatskas steelt niet toevallig vergiftigd en toen dat niet lukte opgesloten in een strafkamp.

De als een ideologisch relict nog steeds bestaande machtsstructuur uit de Sovjet-Unie met oligarchen die de macht van de communisten hebben overgenomen, een door het Kremlin gesteunde partijpolitiek en vooral een gecorrumpeerde rechterlijke macht die onder invloed van Moskou staat, verhinderen Oekraïne om zich definitief uit de Russische invloedssfeer los te maken en schoon schip te maken. Het blijft nu al sinds november 2013 hangen in het politieke vagevuur.

Paradox is dat de Russische invasie de stagnatie in het voordeel van Oekraine kan doorbreken. Mits de militaire overrompeling door de Russische krijgsmacht incompleet is.

Had het Westen meer kunnen doen? Waarschijnlijk wel. President Obama heeft in 2014 geblunderd door geen gevolg te geven aan de Amerikaanse handtekening onder het Boedapester Memorandum van 1994 dat Oekraïne territoriale integriteit en soevereiniteit garandeerde in ruil voor het opdoeken van de eigen kernmacht die toentertijd in kwantiteit de derde van de wereld was. Oekraïne gaf haar verdediging op in ruil voor bescherming van landen die toen het erop aankwam de andere kant opkeken. Obama had toen geen troepen kunnen sturen naar Oost-Oekraïne of de Krim, maar hij had in de voorafgaande jaren de signalen van het Kremlin beter moeten lezen om daar met waarschuwingen en druk op te reageren. Maar dat gebeurde niet.

Het Nederlandse leger heeft de laatste eeuwen een traditie in het verliezen van oorlogen. We moeten in de geschiedenis terug naar de Tachtigjarige Oorlog voor een overwinning. Daarna greep het Nederlandse leger telkens naast de medailles. Ondanks alle generaals en admiraals die elkaar medailles op de borst spelden. Het Nederlandse leger heeft een hoog operette-gehalte. Weliswaar waren in Nederlands-Indië de zogenaamde politionele acties van vlak na WOII een overwinning voor het Nederlandse leger, maar door ontbrekende politieke en diplomatieke steun veranderde dat in verlies. Nederland (en ook Duitsland) kunnen militair niet voor zichzelf zorgen. Het vredesdividend is in deze landen verkeerd verteerd zonder de urgentie van herbewapening te beseffen. Nederland koopt liever te dure Amerikaanse vliegtuigen, dan dat het een krijgsmacht opbouwt die in alle geledingen strijdbaar, doelmatig en paraat is. Nederland heeft Oekraïne niets te leren.

De regering Biden heeft de laatste maanden adequaat gehandeld in haar Rusland-politiek. Het had ook wel wat goed te maken na de afgang in Afghanistan. De regering Biden bracht keer op keer Russische plannen over een invasie en ‘false flag‘-operaties naar buiten, zodat het Kremlin de geloofwaardigheid en het verrassingseffect ontnomen werd. In elk geval in de Westerse publiciteit. Dat Poetin nu naar het zwaarste middel van een grootscheepse invasie heeft moeten grijpen toont niet zijn sterkte, maar zijn zwakte, Het is het gelijk van de vechtersbaas die geen argumenten meer heeft en nog maar een middel ziet: erop los slaan. Maar hij kan een tik op de neus verwachten. Of erger.

Aan de vooravond van oorlog

Ansichtkaart ‘Zur Wiedereroberung von Lemberg. Deutsche Kürassiere ziehen in ein von den Russen verlassenes Dorf vor Lemberg ein‘ (1914-1918). Collectie: THE MIRIAM AND IRA D. WALLACH DIVISION OF ART, PRINTS AND PHOTOGRAPHS: PHOTOGRAPHY COLLECTION.

Is het 31 augustus 1939 en staat Europa aan de vooravond van oorlog, zelfs een Derde Wereldoorlog? Nee, het is vandaag 23 februari 2022. Historische vergelijkingen gaan mank. Die bevatten te veel speculatie. Het is evenmin 26 februari 2014, de vooravond van de inname van de Krim door Russische troepen. Ook is het geen Eerste Wereldoorlog toen Duitse, Oostenrijks-Hongaarse en Ottomaanse troepen vochten tegen de Entente. Of de Tweede Wereldoorlog toen Duitsers, Italianen, Japanners, Hongaren, Bulgaren, Roemenen en andere kleine mogendheden vochten tegen de Geallieerden.

Is de Russische president Vladimir Poetin een soort Adolf Hitler die voor krankzinnig en rancuneus wordt uitgemaakt en zijn eigen ondergang bespoedigt?

De geschiedenis zal het leren. Hitler was een korporaal in het Keizerlijke Leger die zich opperbevelhebber waande, maar de ene na de andere slechte militaire beslissing nam die de Duitse generaals moesten slikken. Poetin die in de toenmalige DDR in de Sovjet geheime dienst KGB carrière maakte zou niet zoals hij zelf zegt overste, maar majoor zijn geweest. De laagste rang van hoofdofficier. Het valt te bezien of Poetin generaals als Valeri Gerasimov weet te overrulen. Dan ontmoet de tacticus en amateur-strateeg Poetin de strateeg Gerasimov, zoals de tacticus en amateur-strateeg Hitler de strateeg Walther von Brauchitsch ontmoette.

Herhaalt de geschiedenis zich? Daar lijkt het toch niet op. De omstandigheden in het Europa van 2022 zijn faliekant anders dan in 1914, 1939 of 2014. Leiders maken wel steeds dezelfde fouten. Ze overschatten eigen kracht, onderschatten tegenkracht en beginnen een oorlog uit wrok, zelfoverschatting, verveling of afleiding voor de echte problemen in hun land. Het leed en de pijn herhalen zich. Maar de afloop is altijd anders.

‘Nooit weer‘ zeggen politici, ethici, mensenrechtenactivisten, politicologen en allerlei opinieleiders. Maar ze zijn niet bij machte om dat af te dwingen. Ze hebben geen divisies. De oproep om een oorlog in Europa te vermijden werkt niet als een politieke leider er anders over denkt. Of over voelt. Het is niet anders. De orde verandert periodiek in chaos en wanorde om daarna tot een nieuw evenwicht te komen. De passage doet pijn.

Waarom doet Rutte alsof hij niet weet dat een Russische invasie van Oekraïne bevestigd is?

Schermafbeelding van delen artikel ‘Rutte: sowieso sancties tegen Rusland, maar een inval is nog niet bevestigd‘ in de Telegraaf, 22 februari 2022.

Terwijl op sociale media de filmpjes van binnentrekkende Russische troepen in de pseudo-separistische ‘Volksrepublieken’ Donetsk en Loehansk, die sinds 2014 worden bestuurd vanuit Moskou, worden gedeeld zegt premier Rutte op dinsdagochtend in een korte persverklaring dat hij ‘precies wil weten’ wanneer de militaire invasie is gestart.

Welnu, als Rutte en zijn adviseurs hun ogen open hadden gehouden, dan hadden ze geweten dat de Russische invasie van Oekraïne op dinsdagochtend is gestart. Voordat Rutte zijn persverklaring gaf. Dit roept de vraag op waarom premier Rutte de invasie van Oekraine die door onafhankelijke bronnen is bevestigd ter discussie stelt.

Kan het dat Rutte door zijn politieke en militaire adviseurs zo slecht wordt geïnformeerd? De MIVD moet dit weten door het inwinnen van eigen informatie of door informatie die het van Britse, Amerikaanse en andere inlichtingendiensten heeft gekregen. Doet Rutte dan net alsof hij niet weet dat er sprake is van een Russische invasie? Daar lijkt het sterk op. Hij heeft er zogezegd ‘geen actieve herinnering’ aan.

Volgens Rutte was op dinsdagochtend een militaire invasie van Oekraine door de Russische Federatie ‘nog niet bevestigd’. Dat is klinkklare onzin. Dat is wel degelijk bevestigd. Russische troepen zijn dinsdagochtend deze pseudo-separistische troepen binnengetrokken als zogenaamde ‘vredestroepen’ en daar is beeldmateriaal van.

Het betreft zonder enige twijfel volgens internationale definities een militaire invasie omdat dit gebeurt zonder instemming van Oekraïne. Reguliere Russische troepen bezetten een deel van het Oekraïense grondgebied. Dat is een invasie. Oekraïne dreigt vanwege deze invasie de diplomatieke betrekkingen met de Russische Federatie op te zeggen.

Wat nu? Als het Westen de eigen logica volgt dienen de strengste sancties op korte termijn door VS, VK, Canada, de EU en andere landen die zich hierbij willen aansluiten als Japan, Turkije, Australië, Nieuw-Zeeland en Zuid-Korea collectief ingesteld te worden. Het betoog om de strengste sancties zoals het afsluiten van de Russische Federatie van het internationale betalingssysteem SWIFT en de definitieve sluiting van gaspijplijn Nord Stream II nog even achter de hand te houden om erger te voorkomen is een foute redenering.

Er is een militaire invasie van Oekraine door troepen van de Russische Federatie geconstateerd en dat is voldoende voor het inzetten van de strengste sancties. Des te meer omdat dit is aangekondigd. Het Kremlin is meermalen gewaarschuwd dat als het Oekraïne zou binnenvallen er harde sancties zouden volgen. Het Kremlin heeft zich er niks van aangetrokken. Daarom moet het Westen op korte termijn alle sancties inzetten. Ook om het Kremlin duidelijk te verstaan te geven dat de fouten van 2014 toen het Westen slap handelde niet zullen worden herhaald.

Een invasie is een invasie. Hoeveel slechter de oorlog ook kan worden. De Russische Federatie stopt niet met een militaire invasie van de pseudo-separistische ‘Volksrepublieken’ en wil verdere delen van Oekraïne bezetten.

Durft Kremlin de gok aan van een Oekraïne-gambiet?

Sinds 2014 is er in Europa sprake van een oorlog tussen twee landen die nog steeds voortduurt. De Russische Federatie bezette in dat jaar de Oekraïense Krim en initieerde een strijd in Oost-Oekraïne, in het gebied dat de Donbas wordt genoemd. Een kapotgeschoten en onder Russische controle staande regio in Oekraïne. In maart 2014 bevestigde met 100 stemmen voor de Algemene Vergadering van de VN in Resolutie 68/262 de territoriale integriteit en soevereiniteit van Oekraïne en verklaarde een Russisch referendum over de Krim ongeldig.

De Russische agressie van 2014 werd beantwoord met een slappe reactie van het Westen. De toenmalige leiders president Obama en premier Cameron maakten niet waar dat in 1994 hun landen de handtekening hadden gezet onder het Boedapester Memorandum dat de territoriale integriteit en soevereiniteit van Oekraine garandeerde. Dat land had als belangrijke kernmacht na onderhandelingen met de VS en de Russische Federatie de (weliswaar verouderde) kernwapens ingewisseld in ruil voor die garantie van autonomie. Het gaf immers een belangrijk defensief wapen uit handen.

Het leiderschap van de Russische Federatie negeerde in 2014 de garantie door een onrechtmatige inname van de Krim en onrechtmatige militaire inmenging in Oost-Oekraïne en de VS en het VK wisten niet hoe snel ze smoezen konden verzinnen om niet militair in te hoeven grijpen. Ze volstonden met economische sancties. Ze lieten Oekraïne vallen.

Het idee bestaat dat de slappe reactie van president Obama en premier Cameron in 2014 heeft geleid tot de gespannen situatie van nu met het risico van een grootschalige, bloedige invasie van delen van Oekraïne door troepen van de Russische Federatie. President Poetin is overmoedig geworden. President Biden was in 2014 vice-president onder Obama en zag hoe slecht voorbereid de VS waren op de Russische agressie en hoe aarzelend en ondoelmatig Obama reageerde.

Biden heeft geleerd van de reactie van Obama in 2014. Hij poogt het Kremlin af te troeven in de informatieoorlog door het continu lekken van informatie van de eigen inlichtingendiensten over de Russische vorderingen op het strijdtoneel en de oorlogsplannen. Zo heeft de VS het het Kremlin lastig gemaakt door de ‘false flag’-plannen van het Kremlin als excuus voor een inval in Oekraïne naar buiten te brengen.

Op wat complotdenkers na wordt in het Westen deze Russisch desinformatie toch niet geloofd, maar dat is voor de Russische campagne niet van belang. Het is in eerste instantie bedoeld voor intern gebruik. Het dient om de Russische bevolking via de gelijkgeschakelde staatspers achter een oorlog met Oekraïne te krijgen. Ook hier geldt het uitgangspunt van de buitenlandse politiek dat het in de kern altijd binnenlandse politiek is.

De opzet van het Kremlin sinds 2014 en de jaren daarvoor, omdat de toenmalige invasie van de Krim een lange voorbereidingstijd van jaren had, is duidelijk: het destabiliseren van Oekraïne zodat dit land niet aan de voorwaarden kan voldoen om lid te worden van NAVO en EU. Iets wat dit land graag wil om zich te ontworstelen aan de Russische invloed en bescherming te zoeken onder de paraplu van het Westen. Oekraïne als soeverein land heeft daar volgens internationale verdragen die notabene door de rechtsvoorganger van de Russische Federatie zijn ondertekend ook alle recht toe.

Nu is 75% van de Russische krijgsmacht rond Oekraïne samengetrokken. Dat is geen toeval, maar het resultaat van een grootscheepse operatie die een voorbereidingstijd van jaren vergt. Zoals in 2014 de invasie van de Krim. Er lekt uit westerse bronnen steeds meer informatie dat steeds meer Russische troepen hun basiskamp hebben verlaten en in tamelijk oncomfortabele omstandigheden provisorisch worden gehuisvest dicht bij de grens met Oekraïne. Het materiaal van de Russische krijgsmacht kan up to date zijn, het sociale aspect en de organisatie zijn dat niet. Deze situatie kan niet al te lang voortduren. Of de Russen vallen definitief Oekraïne binnen of ze trekken zich terug, verder van de grens. Maar dat laatste leidt tot gezichtsverlies van president Poetin en het leiderschap in het Kremlin.

Worden zo Oekraïne en Europa een oorlog ingerommeld die Poetin durft te beginnen omdat hij denkt die te kunnen winnen? Nog is er een weg terug via de diplomatie. Maar denkt Poetin dat er voor hem nog een weg terug is? Poetin is geen serieuze schaker als hij denkt met zijn Oekraïne-gambiet de strijd te kunnen winnen. Poetin is een gokker die een slag probeert te winnen, maar onvoldoende lijkt te zien wat dat voor zijn eigen toekomst en de toekomst van de Russische Federatie betekent. De tegenstanders zijn beter voorbereid dan in de vorige match in 2014. Aan de rand van de afgrond houdt de wereld de adem in.

Foto’s van een Jezuïet in China (1932-33)

Pater Joseph de Reviers, ‘Ecole d’Art, 1932-1933‘, Glasplaat. Collectie: Fonds de Reviers, Bibliothèque municipale de Lyon

De beheerder van een fotocollectie zegt in een toelichting dat de fotograaf die in China werkte van wie werk in de collectie is opgenomen een China tussen traditionalisme en modernisme vastlegde. Ook nog eens tijdens een roerige tijd van een Japanse invasie. De beheerder is de Gemeentelijke Bibliotheek van Lyon (BML) en de fotograaf was de aristocratische jezuïtische pater Joseph Marie Anne Christophe de Reviers de Mauny (1892-1974).

De toelichting afficheert deze jezuïet als humanist: ‘(…) in een benadering die als humanistisch zou kunnen worden omschreven. Pater Reviers wordt niet beschouwd als een professionele fotograaf en sommige foto’s zijn wazig of slecht gekaderd. Dit is een ongepubliceerde collectie van China tussen 1932 en 1933; een visuele kroniek van het dagelijks leven van een bevolking zonder koloniale enscenering door een jezuïetenpriester’.

Op de foto zien we studenten van een Chinese kunstacademie die naar een gipsen kop tekenen. Dat toont erg academisch. Het lijkt geen doorsnee academie gezien de afbeeldingen van katholieke heiligen op de tegen de muur hangende schilderijen. Pater Jo verkende dan wel op avontuurlijke wijze China, maar tegelijk haakte hij blijkbaar aan bij het herkenbare en wilde als jezuïet zijn religie dienen door de aldaar aanwezige katholieke instellingen in beeld te brengen.

Of men kan spreken van een bijvangst in de foto’s die verder gaan en het dagelijks leven vangen doet pater Jo wellicht tekort, maar lijkt wel de kern van zijn missie. Met terugwerkende kracht wordt pater Josep de Reviers opgewaardeerd door de beheerder van een collectie die daarmee ook zichzelf opwaardeert. Pater Jo was hoe dan ook op het goede moment op de goede plek en dat is zijn verdienste. Dat geeft de collectie waarde. Laten we daar niet te oordelend over zijn.