Gedachten bij foto ‘Afluisteren. Een electrische “spion”. De plaat neemt de gesprekken op van de vrouw tijdens de afwezigheid van de wantrouwende echtgenoot.’

‘Afluisteren. Een electrische “spion”. De plaat neemt de gesprekken op van de vrouw tijdens de afwezigheid van de wantrouwende echtgenoot. 1932. Plaats onbekend‘, 1932 of eerder. Collectie: Spaarnestad Photo

Dat ziet eruit als een gezellig huiselijk tafereel. Vrouw met papegaai. Huisdieren ogen altijd liefelijk. Maar wat is dat ronde ding op de achtergrond? Een radio? Een lamp? Een geluidsinstallatie met microfoon die alles opvangt wat in de kamer wordt gezegd of gekraaid?

Soms lijken oude foto’s achterhaalde normen te verbeelden. Maar snappen we het goed? De titel luidt: ‘Afluisteren. Een electrische “spion”. De plaat neemt de gesprekken op van de vrouw tijdens de afwezigheid van de wantrouwende echtgenoot. 1932. Plaats onbekend.’ Is dit lachwekkend of benauwend?

Gebeurde dit werkelijk in 1932? Gaat de wantrouwende echtgenoot ’s avonds gesprekken van een hele dag van zijn vrouw afluisteren die blijkbaar continu in de kamer moet blijven en door de ‘electrische spion‘ zijn opgenomen? Hoe krijgt de echtgenoot afluisteren van het afluisteren praktisch voor elkaar?

Of moeten we de foto opvatten als parodie op afluisteren en controleren van (huis)vrouwen? Dan heeft het een andere betekenis dan het op het eerste gezicht leek.

Als de papegaai meepraat, dan kunnen we het volgende verwachten: ‘Lorre’ en ‘Koppie krauw’. Papegaaien kunnen tot 700 woorden leren, zodat het ook mogelijk is dat het tot een simpel tweegesprek tussen vrouw en pagegaai komt. Zou de echtgenoot daar geïnteresseerd in zijn? Ook nog eens als de papegaai elke dag hetzelfde zegt. Voor de vrouw is het evenmin een pretje.

De papegaai werkt trouwens verwarrend. Het dier is niet de ‘spion‘. Dat is de ‘electrische‘ installatie op de achtergrond. De papegaai kan wel als spion dienen als het woorden die door de vrouw gezegd zijn tegen de echtgenoot herhaalt. Een papegaai als luistervink. Afgezaagder kan het niet worden.

Drentse politievrouw Greet Elsinga zegt ontslagen te zijn omdat ze klokkenluider was

Een klokkenluider die zichzelf klokkenluider noemt en het openbaar bestuur die dat ontkent. Dit geeft aan hoe onduidelijk de positie van klokkenluiders is, ondanks recente initiatieven die naar verwachting op 1 juli 2016 resulteren in de wet Huis voor klokkenluiders die dan in werking treedt. In het wetsvoorstel wordt het beginsel van goed werkgeverschap vastgelegd en krijgen klokkenluiders gelijke rechtsbescherming.

Greet Elsinga werkte 36 jaar bij de politie Drenthe en zegt nu vanwege kritiek op haar directe chef te zijn ontslagen. Ze meldde dat bij het college van bestuur. Bij de bestuursrechter in Groningen staan beide partijen tegenover elkaar. Wat is de rol van Marplegate en de Drentse gedeputeerde (VVD) Henk Brink? Het betreft een onderzoek van 150.000 euro in 2014 door recherchebureau Marple van Elsinga naar provincieambtenaren die verdacht werden van fraude en niet aan Marple gegund had moeten worden. Is dat de echte reden van het ontslag of een smoes? Elsinga zou deze particuliere klus niet gemeld hebben aan de politieleiding, maar Elsinga’s advocaat stelt dat ze nevenwerk niet hoefde te melden en dat ze volgens de regels werkte. Elsinga meent dat ze een maatschappelijk onrecht meldde, daarom klokkenluider is en er om die reden uitgewerkt werd. Hoe dan ook toont deze zaak het belang van een wettelijke klokkenluidersregeling aan. Wordt vervolgd.

College Rechten van de Mens: kritiek op wetsvoorstel dat zonder toezicht veiligheidsdiensten burgers ongericht laat afluisteren

Een wetsvoorstel maakt het voor de Nederlandse veiligheidsdiensten mogelijk ongericht telecommunicatie te onderscheppen. Dit betekent dat de overheid alle Nederlanders kan afluisteren, ook als ze nergens van worden verdacht. Het College voor de Rechten van de Mens maakt als onafhankelijke toezichthouder op mensenrechten zich zorgen over de bulkspionage van burgers die van niets verdacht worden door de overheid. Want dit vindt het een ontoelaatbare aantasting van de privacy. Het heeft er bovenstaand persbericht aan gewijd. Daarnaast krijgt in de nieuwe wet de toezichthouder CTIVD onvoldoende macht.

Onder minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken die verantwoordelijk is voor deze wetgeving maakt Nederland een omgekeerde beweging vergeleken met andere landen. Daar wordt onder druk van de publieke opinie het toezicht op de veiligheidsdiensten versterkt. Ook in Nederland bestaat die maatschappelijke druk, maar het kabinet trekt zich er niets van aan. Het lijkt raadselachtig waarom het kabinet Rutte dat doet. Er is een verklaring voor, namelijk besparingen. Door onvoldoende capaciteit en organisatie bij veiligheidsdiensten en politie wil het kabinet elke belemmering wegnemen die het functioneren beperkt. Dat het daarbij de mensenrechten inperkt en daar kritiek op krijgt neemt het op de koop toe. Dat het College het nodig acht om bovenstaand persbericht te schrijven is een teken aan de wand over het mensenrechtenbeleid van het kabinet. De rechtsstaat kent een minimumvereiste om in wetgeving het toezicht door de toezichthouder te garanderen.

Foto: Bericht ‘Uitbreiding bevoegdheden inlichtingendiensten uit balans’ van het College voor de Rechten van de Mens.

WikiLeaks voert Franse publieke opinie met onthullingen ‘Espionnage Élysée’

WikiLeaks pakte op 23 juni uit met onthullingen over het bespioneren door de Amerikanen van de drie laatste Franse presidenten, te weten François Hollande (2012–nu), Nicolas Sarkozy (2007–2012) en Jacques Chirac (1995–2007). In ‘Espionnage Élysée’ geeft WikiLeaks de bijzonderheden, waaronder wat het zelf TOP SECRET rapporten van de NSA noemt. Julian Assange zei in een interview voor het Franse journaal TF1 dat Frankrijk moet doen wat Duitsland naliet toen bleek dat kanselier Merkel werd bespioneerd. Het valt te bezien of dat gebeurt. De correspondent in het filmpje mist het onderscheid tussen economische, militaire, politieke en diplomatieke spionage. De gevoeligheid van het afluisteren van de directe communicatie van presidenten gaat verder dan ’normale’ spionage die altijd tussen landen bestaat. Het is dus meer dan ophef over niets, maar minder dan ophef die tot een breuk leidt. Want dat laatste kunnen Frankrijk en de VS zich niet veroorloven.

Foto: Cartoon WikiLeaks: ‘Au Mo(i)ns, ils pensent qu’on est aussi importants que les Allemands.’ (Ze denken nu in ieder geval dat we net zo belangrijk zijn als de Duitsers).

Petitie: Amnesty vraagt stop op massale surveillance van burgers

Amnesty International is de campagne ‘UnfollowMe’ gestart die zich richt op de overheden van de Five Eyes die hecht samenwerken op het gebied van spionage: de VS, het Verenigd Koninkrijk, Australië, Canada en Nieuw-Zeeland. Het gaat om een stop op het massaal spioneren van burgers, de ‘mass surveillance’. Amnesty International roept deze overheden in een petitie op om het willekeurige massale toezicht (het ’sleepnet’) vandaag nog te stoppen en in regelgeving vast te leggen hoe de nationale veiligheid wel gegarandeerd moet worden inclusief het parlementaire en juridische toezicht daarop. Tekenen van de petitie kan hier.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘UnfollowMe – Tell governments to ban mass surveillance’ van Amnesty International, 5 juni 2015.

Snowden laakt volgzame houding AIVD en MIVD ‘op werkniveau’

Minister Ronald Plasterk die verantwoordelijk is voor de AIVD reageerde vandaag ontkennend op aantijgingen van Edward Snowden dat Nederlandse inlichtingendiensten ondergeschikt zijn aan de Amerikaanse NSA. Voor Nieuwsuur sprak Eelco Bosch van Rosenthal en Huib Modderkolk voor De Volkskrant met Snowden in Moskou.

Plasterk ontwijkt een antwoord door erop te wijzen dat Nederlandse diensten zich aan de Nederlandse  wet houden. Maar dat gaat voorbij aan de mogelijkheid dat de diensten binnen de wet functioneren -of de wet maximaal oneigenlijk opgerekt wordt uit het zicht van toezicht en controle- en ondergeschikt zijn aan de VS. De vraag of Nederlandse diensten het schoothondje zijn van de VS is ongelukkig. Vragen of de diensten ‘ondergeschikt’ zijn aan de VS, ‘geen eigen beleid hebben’ en ‘uitermate volgzaam’ zijn worden niet gesteld.

Op Snowdens uitspraken kwam kritiek. Mede ingegeven door nationale trots. Zo meent inlichtingenexpert Constant Hijzen volgens Argos dat Snowden kwaliteiten van Nederlandse inlichtingendiensten over het hoofd ziet. Zoals het analytisch vermogen of de inzet aan tolken. Maar dat is niet wat Snowden ontkent. Hijzens kritiek komt voort uit het verkeerd begrijpen van wat Snowden zegt en hoe hij zijn kritiek inperkt. Snowden  heeft het over het werkniveau –the working level– waarmee hij bedoelt het technisch afluisteren via de infrastructuur en de toegang die de Nederlandse inlichtingendiensten de Amerikanen geven tot kabels, satellieten en knooppunten. De journalisten van Nieuwsuur en De Volkskrant hadden deze misverstanden kunnen helpen voorkomen door de woorden van Snowden beter toe te lichten en van een context te voorzien.

Snowden suggereert kamerleden om bij de wetsbehandeling over de verruiming van de bevoegdheden van de diensten het kabinet de volgende vraag te stellen: ‘Hebben de AIVD en de MIVD in enige vorm samengewerkt met de NSA over welke bevoegdheden ze moeten aanvragen en hoe ze te gebruiken en of ze van plan of bereid zijn om de producten van het nieuwe afluistersysteem met de NSA en andere geheime diensten te delen’. Hijzen vindt dit een goede suggestie: ‘Want het wetsvoorstel gaat straks in de Kamer komen, en dan ben ik wel voor een heel scherpe ondervraging en een goede toelichting van het kabinet. Want waar is deze maatregel eigenlijk goed voor? Dat hangt nog steeds een beetje boven de markt en wordt slechts in heel vage termen geduid. Waarom is het nodig dat de diensten ongericht communicatie via de kabel verzamelen? Het kan wat mij betreft niet zo zijn dat minister Plasterk alleen maar zegt: dat zijn de werkwijzen en daar zwijg ik verder over. Nee, hij zou scherp moeten gaan benoemen waar dit goed voor is.’ De Tweede Kamer is aan zet.

Telecombedrijf hielp massale Britse spionage. Bewustwording?

Gebaseerd op Snowden-documenten onderzoekt Channel 4 in samenwerking met WDR en Süddeutsche Zeitung hoe de Britse geheime dienst GCHQ en Britse telecombedrijven de afgelopen jaren samenwerkten  in het bespioneren van burgers. Door het aftappen van onderzeese kabels of verdeelstations waar die kabels samenkomen. Channel 4 geeft een samenvatting evenals Ryan Gallager voor The Intercept.

Toegenomen maatschappelijke bewustwording maakt dat spionage die enkele jaren geleden als wettelijk werd gezien niet langer als vanzelfsprekend wordt beschouwd. Het is een moeizaam proces om gevestigde politici en ambtenaren tot inzicht en beleidsverandering te brengen. Zo lag aan het afluisteren van kanselier Merkel door de Britten waarschijnlijk een wettelijke machtiging ten grondslag. De vraag is niet alleen of massaal afluisteren of aftappen van data politiek verstandig of ethisch aanvaardbaar is -naast het capaciteitsprobleem waardoor massale spionage averechts kan werken- maar ook of het wettelijk is zo’n machtiging te geven.

Tekenend voor een ouderwetse manier van denken dat elk doel de massale, ongerichte spionage heiligt is het tegensputteren van de oud-chef van de GCHQ Sir David Osmand die uit een gesprek met Channel 4 en de Duitse parlementariër Konstantin von Notz loopt omdat-ie zijn trein zou moeten halen. Zonder het besef dat-ie de trein allang gemist heeft bij een veranderd denken over privacy en spionage dat de prioriteiten heeft gewijzigd in het voordeel van de burgerrechten. Paul Mason legt het voor Channel 4 overtuigend uit.

GCHQ misbruikt ISIS om internet onder controle te krijgen

Robert Hannigan is de baas van de Britse evenknie van de NSA, de GCHQ. De overschatting van technologie gebruikt Hannigan om de positie van zijn dienst te versterken. Hij weet dat zijn oproep niet kan werken, maar doet deze toch. Niet zozeer om ISIS te bestrijden, maar om er als dienst beter van te worden. Het is de strijd om meer bevoegdheden en meer overheidsbudgetten. Politici die deze inzet onvolledig begrijpen gaan mee in de fantasie van geheime diensten. Ik herhaal over deze overschatting van techniek wat ik eind 2013 schreef:

(..) Die overschatting kan bestreden worden door beleidsmakers die de technici niet begrijpen (..) ervan te overtuigen dat het een waanidee betreft. Door de mythe van de almacht van techniek door te prikken kunnen samenlevingen zich ontworstelen aan de druk van geheime diensten en bedrijven. En aan die van overheden die dat wettigen.

In de NRC van afgelopen zaterdag beschrijft Evgeny Morozov in ‘Het data delirium‘ hoe beleidsmakers zich op een dwaalspoor laten brengen. Alsof met het internet nieuwe tijden aanbreken. Niet dus, want met technische verandering -stoommachine, telefoon, lopende band, radio, televisie, ruimtevaart- breken geen nieuwe tijden aan. Geschiedenis verandert, maar loopt altijd door. De computer en het internet brengen veranderingen. Maar geen overgang naar een nieuwe tijd. Dat dat zo zou zijn is een fabeltje. Of zo u wilt: een leugen.

Morozovs openingszinnen zeggen alles: ‘Het heeft verstand van techniek, maar weet nauwelijks iets te zeggen over de sociale, poltieke en economische gevolgen daarvan. Silicon Valley’. Precies daar gaan inlichtingen – en veiligheidsdiensten de fout in. Met techniek proberen ze te vangen wat niet te vangen is. De burgers zitten met de brokken. Hun vrijheid wordt verwoest vanwege een fout uitgangspunt. Maurits Martijn leidt het denken van Morozov in De Correspondent treffend in: ‘Zo zijn we slachtoffer van een zelf gecreëerd technologisch begrip van ‘vrijheid’ dat ons in werkelijkheid gevangen houdt.‘ Welke burgers doorbreken een waanidee?

Disorde in Drenthe: verzoek aan gedeputeerde Brink af te treden

De Drentse gedeputeerde (VVD) Henk Brink ligt al maanden onder vuur. Hij is verantwoordelijk voor het toezicht op het bestuur. Er is kritiek op het onderzoek van 150.000 euro door recherchebureau Marple naar provincieambtenaren die verdacht worden van fraude. Dat zou niet zorgvuldig verlopen zijn, had door de Rijksrecherche uitgevoerd moeten worden en had Marple niet gegund moeten worden. Marple achtte het nodig zich tegen de kritiek te verdedigen. Wat Brink in de video van 25 april (na 1’20’’) zegt is opvallend: ‘Er is een app geplaatst (..) waar je achteraf telefoongesprekken [mee] terug zou kunnen luisteren’. Op de vraag van RTVDrenthe of er ‘afgeluisterd is‘ zegt Brink ‘nee’. Hetzelfde antwoord dat de NSA over de massale spionage van burgers geeft. Data zijn opgeslagen, maar burgers worden niet afgeluisterd. Een onhoudbaar standpunt van Brink. Zie hier voor kritiek van de oppositie op de uitleg van gedeputeerde staten op het onderzoek.

In een petitie ‘Oproep aan gedeputeerde Henk Brink om af te treden’ constateert Robert Hamminga dat de positie van Henk Brink vanwege het gunnen van het onderzoek onhoudbaar is geworden en hij dient af te treden, want ‘De gedeputeerde heeft met de opdracht van het fraudeonderzoek aan het privaat bureau de onafhankelijkheid en betrouwbaarheid geschaad en heeft onnodig veel belastinggeld verspild.’

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Oproep aan gedeputeerde Henk Brink om af te treden’ van 6 augustus 2014. Tekenen kan hier. 

Duitse president Gauck kwaad op spionage VS. Wat doet Merkel?

Duitsland lijkt in rep en roer door een spionage-affaire. De Amerikaanse overheid heeft een medewerker van de Duitse geheime dienst BND geworven en geheime informatie van hem gekocht. Het is tussen bevriende landen taboe om informanten bij elkaars geheime diensten te plaatsen. De Duitse Bundespresident Joachim Gauck reageert verontwaardigd in een interview voor het ZDF. Hij vindt dat nu de maat vol is: ’jetzt reicht’s’.

De gevestigde politieke partijen reageerden het afgelopen jaar herhaaldelijk verontwaardigd op de spionage van kanselier Merkel en mensen in haar omgeving door de Amerikanen. Zie hier, hier, hier en hier. Maar ze beten op geen enkel moment door. Klokkenluider Thomas Drake noemde afgelopen week voor een onderzoekscommissie van de Bundestag de Duitse geheime dienst BND een aanhangsel, (‘Wurmfortsatz’) van de NSA. De video zegt dat allen wachten op een reactie uit Washington. Maar de reactie van de Duitse regering lijkt belangrijker. Kanselier Merkel moet zich langzamerhand zorgen gaan maken over de beeldvorming. Vraag is of ze het zich om binnenlandse redenen nogmaals kan veroorloven zo afwachtend en vriendelijk tegenover de VS te reageren als afgelopen jaar. Ze wordt er zelfs van beticht een NSA-spion (‘Spitzel’) te zijn.