Schermafbeelding van petitie ‘Stop de miljardairs subsidie‘ van Republiek, 7 april 2024.
Republiek gaat de petitie aanbieden aan verschillende kamerleden voor de behandeling van de begroting van de Koning. Republiek wil de monarchie afschaffen en vervangen door een parlementaire republiek. Nog maar 44% van de Nederlanders is voor erfopvolging.
Onrecht kan nooit in zichzelf bestaan. Dat wordt pas mogelijk als anderen het mogelijk maken. In dit geval degenen die óf tegen hun zin onder druk worden gezet door de familie Van Oranje om frauduleus te handelen óf uit vrije wil de nabijheid van de kroon zoeken om daar enig voordeel uit te kunnen halen. Dat houdt in dat de Nederlandse monarchie niks is als de samenleving er afstand van neemt en niet accepteert.
Oranjepropaganda is het tegengif tegen deze kritische houding. Populaire media worden door de Rijksvoorlichtingsdienst gemuilkorfd door een mediacode, en journalisten van serieuze media worden gefêteerd en uitgenodigd door de monarchie zodat elke neiging om kritiek te hebben door de familie Van Oranje wordt geneutraliseerd.
Republiek.org is het tegengif van de Oranjepropaganda. Ook daarom onderteken ik de petitie. Die vraagt (nog) niet om afschaffing van de monarchie, maar wel voor afschaffing van haar financiële privileges. Zie het als een stappenplan. De belastingbetaler kan de familie Van Oranje in haar portemonnee raken door de privileges af te schaffen.
Daarnaast is de begroting van de Koning ondoorzichtig en wordt door de zittende politiek bewust vaag gehouden. Dat is ongewenst. Maak de begroting van de Koning transparant.
Op termijn kan Nederland als het dat wenst overstappen op een parlementaire republiek. De petitie speelt in op de dalende populariteit van de monarchie. De vaderlandse geschiedenis wijst uit dat Nederland een verleden heeft met succesvolle republikeinse en monarchistische perioden en vertegenwoordigers.
Republiek en monarchie passen beide bij de Nederlandse geschiedenis, volksaard en traditie. Laat een open debat ontstaan over wat Nederlanders wensen. Dat debat ontbreekt en wordt onderdrukt.
Schermafbeelding van deel petitie ‘Verwijder alle Prins Bernhard-straatnaambordjes‘ van Jan Prins op petities.nl, 31 mei 2023.
Prins Bernhard is in biografieën en beschouwingen vele kwalificaties toebedeeld: lichtgewicht, oplichter, opportunist, landverrader, sjoemelaar, rokkenjager, ‘duitschen gigolo‘, onbenul of poseur. Dat klinkt niet positief.
In de monarchistisch gezinde pers werd Bernhard tijdens zijn leven positiever voorgesteld. En men mag aannemen dat Bernhard nog steeds wordt beschermd om de beeldvorming over de huidige leden van het koningshuis niet in gevaar te brengen. Drie dochters van hem leven nog en zijn niet zonder invloed.
De verdediging van Bernhards naam is een achterhoedegevecht. De beeldvorming over Bernhard is sinds ongeveer 2010 in diens nadeel gekanteld. Ofschoon ook al daarvoor volop kritiek op hem klonk. Journalist en stalinist Wim Klinkenberg kraakte al in 1979 in zijn biografie kritische noten over Bernhard ofwel Victor Baarn. Maar Klinkenberg werd gemarginaliseerd.
Petitionaris Jan Prins verzoekt om alle Prins Bernhard straatnaambordjes uit het straatbeeld te verwijderen. Men mag aannemen dat hij ook doelt op vele verwijzingen naar Bernhard. Zoals Bernhard, Prins Bernhard, Van Lippe Biesterfeld, Aschwin of Armgard.
Het is onmogelijk op trots te zijn op Bernhard, zo stelt Prins (!). Dat zal bij vele Nederlanders zo zijn, maar dat lijkt geen voldoende reden om een straatnaambordje te verwijderen. Velen zijn evenmin nog onverdeeld trots op Piet Heijn, Michiel de Ruyter, Witte de With of Jo van Heutsz. Hun naam komt nog steeds op straatnaambordjes voor.
Bij Bernhard is meer aan de hand. Hij was naast een schuinsmarcheerder en opportunist die het vooral om zijn eigen positie en welzijn ging ook een lichtgewicht die nooit iets belangrijks heeft verricht. Wat van de Nederlandse ‘helden’ -hoe verkeerd die nu ook gevonden worden- niet kan worden gezegd. In de toenmalige situatie werkten ze voor de eer en glorie van Nederland of de toenmalige Zeven Provinciën. Bernhard werkte voor zichzelf.
Met de verwijdering van de naam ‘Prins Bernhard‘ en de verwijzingen naar hem gaat het dan ook niet zozeer om het cancellen van deze historische figuur, maar om het met terugwerkende kracht op waarde schatten van hem. Men zou kunnen toevoegen: voor het eerst.
De naam Bernhard leeft ook in vele verenigingen voort. Van de sportclub, de school, de muziekvereniging tot het prestigieuze Prins Bernhard Cultuurfonds. Dat laatste fonds neemt al voorzichtig afstand tot de naam Bernhard door steeds meer de naam Cultuurfonds of Anjerfonds te gebruiken. Want het begrip bestaat dat de naam Prins Bernhard besmet is.
De petitie is sympathiek, maar praktisch onuitvoerbaar. De naam Bernhard is te hecht verankerd in de Nederlandse samenleving om die te verwijderen. Die heeft ook betekenis gekregen buiten de historische figuur om. De valkuil is om de loze symboliek van Bernhard te vervangen met loze symboliek die om verwijdering van zijn naam vraagt.
Omdat ‘Prins Bernhard‘ echter wel een besmette naam betreft zou om te beginnen op straatnaambordjes een toelichting gegeven kunnen worden over de ware aard van Prins Bernhard. NIOD en onafhankelijke historici kan gevraagd worden om die toelichting te schrijven.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Voor prinses Amalia is geloof niet puur privé‘ van Anne Vader in het Reformatorisch Dagblad, 17 november 2021.
Dit artikel in het RD over kroonprinses Amalia die op 7 december 18 jaar wordt en over wie cabaretière Claudia de Breij een boek heeft geschreven draait er niet omheen: Amalia lijkt niet veel waarde aan het geloof te hechten. Hiermee is ze een kind van haar tijd.
Het artikel doet geen gekke uitspraken, maar kiest wel een eenzijdig perspectief: de terugblik in plaats van de vooruitblik die past bij een 18-jarige. Amalia volgde een protestante Bijbelkring bij dominee Lootsma. Ik zet daar op de FB-pagina van het RD vragen bij omdat ik dat niet vanzelfsprekend vind. Is Nederland niet veranderd? Vraagt dat niet een andere opleiding en een bredere voorbereiding op de functie van staatshoofd? Is het niet werktuigelijk en eenzijdig van Amalia’s omgeving om haar naar zo’n protestante Bijbelkring te sturen?
Tekst:
Het is opmerkelijk dat er geen vragen worden gesteld bij het feit dat Amalia door haar omgeving naar een protestante Bijbelkring wordt gestuurd om aan de hand van dat boek over actuele en filosofische kwesties te praten. Bij nader inzien is dat echter niet zo vanzelfsprekend. Wat is de onderbouwing ervoor dat Amalia hierheen wordt gestuurd en niet naar elders?
Was dat in de tijd van de koninginnen Wilhelmina, Juliana en Beatrix nog enigszins logisch omdat Nederland toen een overwegend kerkelijk land was, in 2019 verklaarde volgens de statistieken van het CBS 54,1% van de Nederlanders zich niet tot een kerkelijke gezindte of levensbeschouwelijke groepering te rekenen. Voor 2021 is dat naar schatting 57% die zegt ongebonden te zijn.
Dat betekent dat een minderheid van de Nederlanders verklaart zich tot een kerkelijke gezindte te rekenen. Van die minderheid is de protestante gezindte een minderheid. In 2019 verklaarde 14,8% van de Nederlanders tegen het CBS zich daartoe te rekenen. Dat zal in 2021 naar schatting rond de 13% zijn. En van die protestante minderheid is het vrijzinnige protestantisme waarmee Amalia in contact wordt gebracht een kleine minderheid.
Waarom wordt Amalia met het gedachtengoed van een minderheid van een minderheid van een minderheid in contact gebracht en niet met het gedachtengoed van een meerderheid?
De samenleving verandert. Het Nederland van de koninginnen Wilhelmina, Juliana of Beatrix is niet het Nederland van koning Willem-Alexander. De opvoeding van en voorbereiding op de functie van staatshoofd is een voorschot op de toekomst. Amalia lijkt zich niet te laten inspireren door een godsdienst, maar aansluiting te vinden bij het gedachtengoed van een meerderheid van de Nederlanders. Ze trekt een wissel op de toekomst en wacht rustig de ontwikkelingen af. Haar omgeving is nog niet zover en staat nog met de rug naar die toekomst. Aan hen is niet de toekomst.
Leuke video van RTL Nieuws/ RTL Z. Het prikt niet zozeer de mythe van het economische belang van Nederlandse monarchie voor BV Nederland door, maar stelt die wel ter discussie.
De monarchie van het betrekkelijk kleine Nederland is relatief duur. Het meer dan viermaal zo grote Duitsland heeft mindere kosten dan de Nederlandse monarchie. Overigens is het vergelijkend onderzoek naar Europese koningshuizen van de Gentse hoogleraar Herman Matthijs waarnaar in de video verwezen wordt niet optimaal en geeft het de regering een ontsnappingsmogelijkheid om niet in te grijpen en in de bijdrage te snijden van de staat aan de monarchie, zoals al in 2010 uit het antwoord van de toenmalige regering op kamervragen bleek. Het is een politieke keuze om niet in de vergoedingen van staat aan monarchie te snijden.
Over de opbrengsten van de Nederlandse monarchie bij buitenlandse handelsmissies is geen diepgaand onderzoek gedaan. Er is dan ook weinig zinvols over te zeggen. Republieken zouden niet minder succesvol zijn in hun handelsmissies, maar dat is opnieuw appels met peren vergelijken. Er valt eigenlijk niks negatiefs, maar evenmin iets positiefs te zeggen over de inzet van de Nederlandse monarchie bij buitenlandse handelsmissies. Een gunstig effect op de Nederlandse economie van handelsmissies waaraan de koning deelneemt valt niet vast te stellen.
Meten is weten, en niet meten is niet weten. Er zijn geen harde cijfers over kosten en opbrengsten van de Nederlandse monarchie. Men kan zich afvragen of dat toeval is of dat informatie door regeringen bewust vaag wordt gehouden. Hoewel zeker lijkt dat de Nederlandse monarchie waarschijnlijk absoluut en zeker relatief, duur is vergeleken met andere Europese monarchieën en republieken.
De keuze voor de staatsvorm speelt niet alleen op economisch, maar ook op maatschappelijk, mentaal en politiek vlak. Wat mag een mythe kosten? Dat geeft al aan dat het maken van een vergelijking over de kosten van de staatsvorm er niet makkelijker op wordt. Wat we wel kunnen zeggen is dat hoe meer de Nederlandse monarchie aan maatschappelijke steun verliest en als zinvol voor Nederland wordt gezien, hoe lastiger het voor de zittende regering is om vol te houden dat de relatief hoge kosten het waard zijn en niet naar beneden kunnen worden gebracht. Uit peilingen van de afgelopen jaren blijkt afnemende steun voor koning en koningshuis.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Artiesten boos op prins Bernhard vanwege gratis optredens bij GP’ van Blauw Bloed (EO), 26 augustus 2021.
Als zelfs de royalty-rubriek van het EO programma Blauw Bloed kritisch is op een lid van de koninklijke familie, dan kun je aan je klompen aanvoelen dat de monarchie opnieuw publicitaire schade lijdt.
Volgens publieksonderzoek in opdracht van Nieuwsuur is in 2020 het vertrouwen in koning Willem-Alexander fors gedaald tot onder de 50%. Uit de koningsdagpeiling van 2021 bleek dat het vertrouwen in koning Willem-Alexander door de ophef over zijn vakantie naar Griekenland flink lager is dan in eerdere jaren. Ook het draagvlak voor de monarchie en de waardering voor koningin Máxima zijn volgens de peiling significant afgenomen. Uit een enquête van EenVandaag bleek in april 2021 dat het vertrouwen in de koning op laagste punt staat sinds zijn inhuldiging in 2013. Er lijkt sprake van een neergaande lijn.
Het gaat deze keer niet om koning Willem-Alexander met zijn speedboot van 2 miljoen euro, zijn vakanties in Griekenland en zijn stijgende toelage terwijl de Nederlanders economisch worden getroffen door de COVID-19 pandemie, maar om prins Bernhard jr. Dat is de tweede zoon van prinses Margriet die in de volksmond bekendstaat als de proletenprins, patjepeeër of huisjesmelker. Hij zou samen met partners meer dan 500 panden in bezit hebben en het niet altijd even nauw nemen met de regels. Dat wringt des te meer door de stijgende huizenprijzen en de schaarste op de woningmarkt waardoor in de grote steden mensen geen woning kunnen vinden.
Bernhard jr. is geen lid van het koninklijk huis en wettelijk op afstand gezet, maar dat onderscheid wordt niet altijd begrepen. Hij wordt toch geassocieerd met de monarchie. En dan vooral met de kwalijke kanten ervan die zijn samen te vatten als hebzucht, vriendjespolitiek, klassenjustitie en corruptie. Bernhard jr. is door zijn gedrag en mentaliteit de ideale zondebok voor maatschappelijk ongenoegen. Het helpt evenmin dat hij dezelfde naam draagt als zijn grootvader van wie steeds meer aanwijzingen naar boven komen dat hij een opportunist, schuinsmarcheerder, oplichter en leugenaar was.
De aanleiding voor de recente woede over Bernhard jr. is zijn verzoek aan artiesten om gratis op te treden bij de Formule 1 race op het circuit van Zandvoort. Zanger Joshua Nolet van Chef’Special zou namens de prins gevraagd zijn. Nolet heeft zijn ongenoegen over dit verzoek breed op sociale media verspreid. Bernhard jr. is mede-eigenaar van dit circuit waar op zondag 5 september 2021 deze race plaatsvindt. Tickets op die dag variëren in prijs van 140 tot 448 euro.
Tweet van opiniemaker Sander Schimmelpenninck, 25 augustus 2021.
Het is een perfecte storm die Bernhard jr. treft. Hij heeft zichzelf gemaakt tot de focus van ongenoegen:
1) Er is zoals gezegd het afnemende vertrouwen in de monarchie en het jet set-achtige optreden van koning Willem-Alexander en echtgenote die steeds meer de voorkeur geven aan een verblijf in het buitenland en steeds meer haaks staan op de beleving van de gemiddelde Nederlander die de broekriem moet aanhalen.
2) Er zijn de opwarming van de aarde, de klimaatcrisis, het ICPP-rapport en de talloze extreme weersverschijnselen, zoals overstromingen en branden waarvan onomstotelijk vaststaat dat die een gevolg zijn van menselijk handelen. Stichting Natuurbelang vindt in een commentaar de Formule 1 race in Zandvoort ongewenst vanwege de negatieve effecten op de omgeving. Notabene in een beschermd natuurgebied, Deze stichting stelt ook vragen over de regelgeving en suggereert dat er sprake is van rechtsongelijkheid als het zich afvraagt waarom ondanks de vervuiling die de race met zich meebrengt het circuit een vergunning heeft gekregen.
3) Er is het regeringsbeleid dat vanwege de COVID-19 maatregelen de omvang van festivals en culturele evenementen beperkt, maar om onverklaarbare redenen een uitzondering maakt voor sportwedstrijden, inclusief genoemde Formule 1 race op Zandvoort. Dat zet kwaad bloed bij de artiesten die worden beperkt in hun optreden en zich recent hebben verenigd in de actiegroep UnMute Us, maar door Bernhard jr. worden gevraagd om gratis op te treden in een randprogramma van de Formule 1 race. Dat wordt gezien als groteske onbeschaamdheid en een totaal gebrek aan fijngevoeligheid van deze prins.
Wat hebben Jelle van Baardewijk in gesprek met schrijver en columniste Daniela Hooghiemstra over haar boek: ‘Om de liefde, voor de troon‘ en het Team van Veronica Inside met elkaar te maken? Op het eerste gezicht weinig, maar bij nader inzien heel veel.
Hooghiemstra’s boek gaat over prinses Irene die trouwde met de Spaanse troonpretendent Carlos Hugo van Bourbon-Parma. Maar Carlos Hugo werd het niet, Juan Carlos wel.
Zowel Hooghiemstra als de mannen van Veronica Inside gaan niet mee in de bewieroking van de Nederlandse monarchie. Integendeel, ze zijn er kritisch op. Hooghiemstra vanuit het hoofd, Veronica Inside met Johan Derksen in de spits vanuit de onderbuik. Beide uitingen versterken elkaar.
Als Willem-Alexander niet enthousiast is over Nederland, dan kunnen burgers niet enthousiast over hem zijn. Dat inzicht sijpelt steeds meer door in de publieke opinie. Daar zijn deze twee uitingen de uitdrukking van.
Of men het nou eens is met deze critici is niet eens van belang. Het gaat erom dat in de publieke opinie de Nederlandse monarchie vanuit de macht beschermd wordt. De pers is wat het koningshuis betreft gelijkgeschakeld en heeft zich laten breidelen. Daarom zijn deze kritische geluiden verfrissend. Ze komen niet van hielenlikkers die zich onderwerpen.
Eerder dit jaar schreef ik in een commentaar: ‘Van de Nederlandse monarchie ben ik geen fan, maar de onderdanigheid van de hielenlikkers vind ik nog moeilijker te verteren. Als republikein of monarchist kun je om politieke redenen tegen of voor de monarchie zijn. Dat is een standpunt. Maar de hielenlikkers gaan verder en verliezen zichzelf in onderworpenheid. Dat past niet bij een volwassen democratie met mondige burgers.
Deze kritiek valt steeds meer in vruchtbare bodem Volgens een opiniepeiling van IPSOS in opdracht van Nieuwsuur van december 2020 is het vertrouwen in koning Willem-Alexander fors gedaald. De NOS zei in een bericht: ‘In april van dit jaar had nog 76 procent van alle Nederlanders tamelijk veel of veel vertrouwen in de koning, in december is dat nog maar 47 procent’. Een meerderheid die vertrouwen heeft in de koning is in 2020 veranderd in een minderheid.
Na 35’40” in het interview voor De Nieuwe Wereld gaat het over de rol van koning Willem-Alexander die Hooghiemstra vergelijkt met zijn moeder: ‘Willem-Alexander die had daar eigenlijk geen zin in. Het heeft echt wel even geduurd voordat hij zich kon verenigen daarmee en hij heeft toen wel een belangrijke opmerking gemaakt tegen Paul Witteman. Hij heeft toen gezegd als het Nederlandse volk niet accepteert met wie ik wil trouwen, dan word ik geen koning‘. Dit geeft aan dat de koning niet veel zin had in zijn functie en zijn eigen individualisme belangrijker vindt dan de functie van staatshoofd. Dat lijkt niet veranderd te zijn.
De volgende logische stap is dan om Willem-Alexander van zijn functie te bevrijden, de erfopvolging af te schaffen en van Nederland een republiek met een president als staatshoofd te maken. Dat heeft niet eens te maken met de vraag of een monarchie of republiek het best bij Nederland past. De vaderlandse geschiedenis wijst uit dat Nederland een verleden heeft met succesvolle republikeinse en monarchistische perioden en vertegenwoordigers. Republiek en monarchie passen beide bij de Nederlandse geschiedenis, volksaard en traditie.
Als men stelt dat Nederland recht heeft op een staatshoofd dat volledig gaat voor de functie en er zin in heeft om die functie te vervullen, dan is Willem-Alexander een mismatch. Als staatshoofd is hij niet de optimale combinatie.
Vanuit hoofd en gevoel wijzen Hooghiemstra en Johan Derksen op exact hetzelfde, namelijk dat koning Willem-Alexander zich vooral opstelt als individu die ook nog eens liefst in het buitenland vakantie viert en niet het optimale staatshoofd is dat Nederland nodig heeft. Nu neemt Nederland genoegen met een staatshoofd die het dienen van Nederland als tweede keus ziet en niet echt zin heeft in het vervullen van zijn functie. Het is geen wonder dat zo’n afstandelijke houding van de koning steeds meer kritiek oproept.
Hoe noem je een lookalike of dubbelganger die totaal niet lijkt? Een plaatsvervager? Artiestenbureau JB Productions maakt publiciteit voor iemand van wie het claimt dat die op koning Willem-Alexander lijkt. Naar eigen zeggen was hij te zien in campagnes voor De Staatsloterij, Ter Stal, Toto, Burger King en Albert Heijn. Artiestenbureau JB Productions zegt over zichzelf ‘al 32 jaar uw partner voor het boeken van artiesten, winkelcentrum promotie, huren van attracties, kindershows en Sinterklaas entertainment en Kerst entertainment‘ te zijn.
De tragiek van het Nederlandse koningshuis is dat koning Willem-Alexander de beste dubbelganger van zichzelf is. Het verschil tussen schijn en wezen is immens. De kloon van Artiestenbureau JB Productions komt niet in de buurt van wat Willem-Alexander is.
Het kenmerk van de Nederlandse monarchie is de gespletenheid ervan. Een voorbeeld daarvan is de omgang met kunstbezit dat goed de mentaliteit verraadt. De koninklijke familie claimt belang te hechten aan kunst en als vertegenwoordiger daarvan heeft het de kunstminnende prinses Beatrix naar voren geschoven omdat ze op goede voet zou staan met allerlei kunstenaars. Maar tegelijk liegt, fraudeert, steelt en verkoopt de monarchie op slinkse wijze kunstbezit dat het zichzelf heeft toegeëigend en zeer vermoedelijk rijksbezit is. Dus van u en mij.
Onderzoeksjournalisten van onder meer Zembla en NRC hebben afgelopen jaren misstanden en financiële en juridische scheve schaatsen van leden van de koninklijke familie blootgelegd. Het heeft de Tweede Kamer in beweging gebracht. Want wat rijkseigendom is moet niet door de familie van Oranje ontvreemd kunnen worden.
Het recent verschenen boek Tussen Kunst en Cash van NRC-journalisten Arjen Ribbens en Pieter van Os zet de malversaties door leden van het Nederlandse koninklijke huis op een rijtje in het hoofdstuk ‘Familie Van Oranje’. Ook voor iemand die de feiten al kent is voor het aanzien van de Nederlandse monarchie de opsomming vernietigend om te lezen.
Eruit blijkt dat de leden ervan worden gedreven door hebzucht, elk ontbrekend respect voor kunst en erfgoed, de brutaliteit en arrogantie om procedures opzij te zetten en mensen die van hen afhankelijk zijn voor hun karretje te spannen en het totaal gemis aan verbondenheid met de Nederlandse kunst, geschiedenis en samenleving. Het beeld ontstaat dat het eigen welzijn en het spekken van de bankrekening het enige is dat telt voor de familie Van Oranje. Botheid, lompheid en intimidatie van ‘onderdanen’ blijkt een Oranje-traditie te zijn. Die verhuld wordt voor de Nederlanders.
Onrecht kan nooit in zichzelf bestaan. Dat wordt pas mogelijk als anderen het mogelijk maken. In dit geval degenen die óf tegen hun zin onder druk worden gezet door de familie Van Oranje om frauduleus te handelen óf uit vrije wil de nabijheid van de kroon zoeken om daar enig voordeel uit te kunnen halen. Dat houdt in dat de Nederlandse monarchie niks is als de samenleving er afstand van neemt en niet accepteert.
Oranjepropaganda is het tegengif tegen deze kritische houding. De meer populaire media worden door de Rijksvoorlichtingsdienst gemuilkorfd door een mediacode en journalisten van serieuze media worden gefêteerd en uitgenodigd door de monarchie zodat elke neiging om kritiek te hebben door Oranje wordt geneutraliseerd.
Hoe dat werkt en hoe ver die steun kan gaan bleek toen prinses Beatrix in 2013 aftrad en ze werd bewierookt in de media. PowNews noemde toen de ‘Beatrix-journalistiek’: ‘Historisch slechte televisie’. Ribbens en Van Os hebben met terugwerkende kracht met hun boek de eer van NRC gered die de toenmalige Vlaamse hoofdredacteur Peter Vandermeersch in 2013 door zijn kritiekloos pro-Oranje mediaoptreden te grabbel gooide.
Wat me elke keer weer verbaast als er een koningsdag of een andere festiviteit is waarbij de leden van de monarchie opdraven is de schaamteloosheid van de gladstrijkers, hermelijnvlooien, jaknikkers, hofmuizen en hielenlikkers van Oranje die zich naar voren dringen om zich te onderwerpen. Waarom doen ze het? Wat winnen ze erbij? Zijn ze betoverd door de magie van de operette waarvan ze hopen dat die op hen afstraalt en niet meer verantwoordelijk voor hun daden?'
Dit gedrag is bevreemdend. Ik kan er niet aan wennen. Hoeveel kritiekloze aandacht voor het koningshuis kan de weldenkende burger aan? Wat heeft dit gedrag nog te maken met een volwassen democratie met mondige burgers die menen zich in de nabijheid van de troon te moeten aanstellen als clowns of ondergeschikten bij wie door een hersenoperatie het zelfbewustzijn is verwijderd?
Wat moet Nederland met een door een artiestenbureau het land ingestuurde slecht lijkende dubbelganger van koning Willem-Alexander die aan het hoofd staat van een controversiële familie, om het neutraal en netjes te zeggen? Het valt het artiestenbureau niet kwalijk te nemen dat het inspeelt op een behoefte die blijkbaar in Nederland bestaat. Het raadsel is waarom de Nederlandse samenleving nog interesse wil tonen in een familie die de kantjes er zo afloopt. Als het een gewone familie was geweest waren ze allang aangeklaagd en veroordeeld wegens wangedrag.
Van de Nederlandse monarchie ben ik geen fan, maar de onderdanigheid van de hielenlikkers vind ik nog moeilijker te verteren. Als republikein of monarchist kun je om politieke redenen tegen of voor de monarchie zijn. Dat is een standpunt. Maar de hielenlikkers gaan verder en verliezen zichzelf in onderworpenheid. Dat past niet bij een volwassen democratie met mondige burgers.
Het innemen van zo’n positie past bij autoritaire landen als Noord-Korea of de Russische Federatie waar de media gelijkgeschakeld zijn en de burgers niks te zeggen hebben. In Nederland nemen de burgers in navolging van de bevoorrechten die het voorbeeld geven welbewust en vrijwillig een kritiekloze positie in. Hoewel het de vraag is hoe bewust ze zich daar zelf van zijn. Er klinkt trouwens steeds meer kritiek op de monarchie waarbij het de vraag is of dat komt door de afnemende steun ervoor of toenemende kritiek op de bevoorrechten die de monarchie stutten.
Wat me elke keer weer verbaast als er een koningsdag of een andere festiviteit is waarbij de leden van de monarchie opdraven is de schaamteloosheid van de gladstrijkers, hermelijnvlooien, jaknikkers, hofmuizen en hielenlikkers van Oranje die zich naar voren dringen om zich te onderwerpen. Waarom doen ze het? Wat winnen ze erbij? Zijn ze betoverd door de magie van de operette waarvan ze hopen dat die op hen afstraalt en niet meer verantwoordelijk voor hun daden?
Dit gedrag is bevreemdend. Ik kan er niet aan wennen. Hoeveel kritiekloze aandacht voor het koningshuis kan de weldenkende burger aan? Wat heeft dit gedrag nog te maken met een volwassen democratie met mondige burgers die menen zich in de nabijheid van de troon te moeten aanstellen als clowns of ondergeschikten bij wie door een hersenoperatie het zelfbewustzijn is verwijderd?
Wat doen in hemelsnaam die burgemeesters, lokale bobo’s, hoofdredacteuren, ambtenaren, journalisten, gasten van talkshows en andere opinieleiders zichzelf en hun geloofwaardigheid aan door de monarchie in bescherming te nemen, te prijzen en uitgebreid te bewieroken? Dat gedrag is voor een buitenstaander die afstand wil houden tot nationalisme, koningshuis en sportverdwazing waarbij de kleur oranje leidend is ongewenst omdat het iedere keer weer het contact legt met iets onaangenaams. Met het vermoeden dat deze bijzaken dienen om de hoofdzaken te verhullen.
Schermafbeelding van deel column ‘Tweedagenbaardje’ van Marcel van Roosmalen in NRC, 27 april 2021.
We weten niet of Nederlanders diep in hun hart monarchist of republikein zijn. Het beeld is vermoedelijk gemengd. Maar we kunnen het ook niet weten omdat in een sfeer van hosanna voor de monarchie opinieleiders in de media al decennialang hun bewondering ervoor ventileren en zo de Nederlanders een opvatting opleggen over de superioriteit of op z’n minst de onvermijdelijkheid van het koningshuis.
Dat effect wordt nog eens versterkt door een eenzijdig door het koningshuis opgelegde mediacode die de media knevelt in de verslaggeving over het koningshuis. De media worden verplicht zich in bochten te dwingen op straffe van uitsluiting door de monarchie. Ook media die er niet aan meedoen hebben er last van. Het programma Argos Medialogica wijdde er onlangs aandacht aan.
‘Na mij de zondvloed’ debiteren de voorstanders van de monarchie die claimen dat in deze woelige tijden de monarchie voor continuïteit en zekerheid zorgt. De niet onderbouwde claim is dat een republiek met een president als staatshoofd minder stabiel is. Omdat vanwege de vage omschrijving niet weerlegd kan worden dat we niet in woelige tijden leven kan een breed maatschappelijk debat over de vraag of Nederland een monarchie of republiek moet zijn eindeloos worden geblokkeerd.
Het meest fascinerende aan deze hielenlikkerij is de vraag waar het eigenlijk op is gebaseerd. De toenmalige Amsterdamse burgermeester Eberhard van der Laan zei in 2013 in een interview in Binnenlands Bestuur: ‘Ik ben een republikein, net als zestig, zeventig procent van de Nederlanders’. Waar hij dat percentage op baseerde is onduidelijk, maar het omgekeerde is evenmin vast te stellen. Namelijk dat een meerderheid van de Nederlanders monarchist is.
De vaderlandse geschiedenis leert dat Nederland afwisselend monarchie en republiek was. De grootste bloei maakte het door als republiek. De hardnekkigheid waarmee de monarchie nu wordt gestut door media, politiek, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld zonder dat de voorstanders van de republiek in gelijke mate een eerlijke kans krijgen om hun standpunt naar voren te brengen doet vermoeden dat er onraad aan de horizon nadert. Onheil voor de Nederlandse monarchie wel te verstaan.
Journaliste Sheila Sitalsing die voor de Volkskrant werkt is Republikein van het jaar (2020). Een bekroning door ‘Republiek’, sinds kort de nieuwe naam van het Republikeins Genootschap.
Sitalsing meent dat de monarchie die wordt bepaald door erfopvolging niet in een modern Nederland thuishoort. Het handhaven van de monarchie vindt zij niet passen bij een goede bestuurscultuur. Volgens haar kan Nederland goed zonder een monarchie. Zij meent dat we in een tijd leven dat de monarchie meer ter discussie staat dan pakweg 20 of 25 jaar geleden. Koning Willem-Alexander noemt ze een jetset-koning en die perceptie van het staatshoofd vergroot volgens haar de afstand van de burgers tot de monarchie. Sitalsing merkt op dat in het actuele debat over transparantie, een open bestuurscultuur, en macht en tegenmacht er geen plek is voor een ongekozen monarch.
Hoewel uit onderzoek blijkt dat de Nederlandse monarchie een van de duurste van Europa is en daarnaast de kosten niet eens transparant zijn vindt Sitalsing dit toch niet het hoofdargument tegen de monarchie. Dat is wel het democratische gemis. Ook vind ze het niet meer van deze tijd dat de kinderen van het staatshoofd gedetermineerd zijn en geen vrije keuze hebben om iets anders te doen.
Sitalsing heeft kritiek op de zogenaamde mediacode die in opdracht van het staatshoofd door de RVD eenzijdig wordt opgelegd aan de Nederlandse media. Op straffe van uitsluiting dienen ze daaraan te voldoen. Dat ziet ze als chantage door de monarchie, maar ook als zwakte van de Nederlandse media die zich bewust laten chanteren. Een en ander past volgens haar niet in een transparant land met een open bestuurscultuur. Zij meent ook dat de mediacode onnodig is omdat media voldoende waarborgen van een eigen journalistieke code hebben om dat te vermijden wat in de mediacode met overmacht wordt afgedwongen.
Eind 2020 bleek in een opiniepeiling van IPSOS in opdracht van Nieuwsuur dat het vertrouwen in koning Willem-Alexander fors is gedaald. De NOS zei in een bericht: ‘In april van dit jaar had nog 76 procent van alle Nederlanders tamelijk veel of veel vertrouwen in de koning, in december is dat nog maar 47 procent’. Als reden wordt het gedrag van Willem-Alexander genoemd waar forse kritiek op kwam. Tekenend is Youp van ’t Hek die in zijn wekelijkse NRC-column de aanschaf van een 2 miljoen euro kostende speedboat door de koning ter discussie stelt. De later afgebroken reis naar Griekenland midden in de lockdown brachten de geloofwaardigheid en het inlevingsvermogen van het staatshoofd schade toe.
Het is de vraag of er al sprake is van een omslag in het denken over de rol en plaats van de monarchie. Dat er kritiek op de jetset-koning is die het liefst in het buitenland vakantie viert is duidelijk. Het is ook de vraag of de Oranjepropaganda die altijd zo sterk aanwezig was in de media, die zich gewillig lieten muilkorven, langzaam uitgewerkt begint te raken. De tijdgeest van transparantie, tegenmacht en een andere bestuurscultuur waar Sitalsing op wijst maakt steeds duidelijk hoe achterhaald de monarchie is. Die groeit door deze ontwikkelingen namelijk ‘uit de tijd’. Daarom is het moment gekomen om het pleidooi voor een Republiek serieus te nemen.
Is de tijd voor een breed maatschappelijk debat over de plaats van de monarchie binnen de Nederlandse samenleving aangebroken? Koning Willem-Alexander heeft de afgelopen jaren door zijn gedrag zijn eigen glazen en dat van de Nederlandse monarchie ingegooid. Het lijkt zelfs op een provocatie van iemand die er zelf graag het bijltje bij neergooit, maar dat nog niet goed aandurft. Hij wil de voorrechten van zijn functie niet combineren met de verplichtingen ervan. Dat wringt aantoonbaar en valt de Nederlandse bevolking steeds meer op. De volgende stap is dat het volk gevraagd wordt om zich er eens over uit te spreken wat voor staatsvorm Nederland dient te hebben. Dat debat is altijd van bovenaf gemanipuleerd. Dat past niet meer bij deze tijd. Ook in die zin ondermijnt de roep om een nieuwe bestuurscultuur de monarchie.
Wat doet het met iemands karakter om tweede viool te moeten spelen? En (klein)kind van een beroemde ouder te zijn? Denk aan Ivanka of Donald Trump jr. Of een prins of prinses in een koningshuis die tandenknarsend en ontevreden met die positie achteraan in de lijn van de troonopvolging staat.
Deze (klein)kinderen maken zich groot door zich af te zetten tegen iets waar ze tegelijk krampachtig aan vasthouden omdat dat hun enige verdienste is. Hun enige manier om de roem van hun ouder die op hen afstraalt te verzilveren. Deze kinderen zijn tragisch in hun koersloosheid en afhankelijkheid.
De aandacht van de media voor deze kinderen heeft iets vals. Zeker als de (klein)kinderen zich tegen hun (groot)ouder verzetten. Denk aan de (klein)kinderen van nazi-leiders, zoals Ferdinand Von Schirach of Niklas Frank. Ofschoon ze een eigen carrière hebben weten op te bouwen. Maar dat kwam omdat het Derde Rijk na 1945 niet meer iets was om trots naar te verwijzen. Alleen afzetten ertegen werd aanvaard in de media en de politiek.
Nederland heeft trouwens met Maxima Zorreguieta een persoon in huis die zich het koningshuis heeft ingepitcht en zich sindsdien hult met de glorie van de Nederlandse monarchie. Of wat daar na alle uitglijers van over is. Opvallend is dat Maxima als echtgenote van het staatshoofd lijdt aan zelfoverschatting wat haar positie betreft. Het is staatsrechtelijke onzin dat ze haar schoonmoeder (prinses Beatrix) opvolgt zoals ze in 2013 zei. Ze heeft als staatshoofd geen duo-baan met koning Willem-Alexander. Máxima wordt koningin genoemd, maar dat is louter een aanspreektitel.
Het verhaal van Meghan Markle en prins Harry duidt op twee aspecten:
-1) Monarchie en erfelijke troonsopvolging zijn risicovol voor een land omdat er geen controle en toetsing op de kwaliteit van het staatshoofd en de directe omgeving van de koninklijke familie is. De grootste idioten en onbenullen kunnen er straffeloos deel van uitmaken. Feitelijk geldt dat trouwens ook voor iemand als Donald Trump jr. aan wie zijn vader geen verantwoordelijkheid toevertrouwt omdat hij hem zakelijk niet vertrouwt. Amerikanen zijn dol op dynastieën (Kennedy, Bush) die ze als koninklijk opvatten;
-2) De twee koningskinderen zijn in een mentaal niemandsland terechtgekomen waarin ze uitsluitend bekend zijn … omdat ze bekend zijn. Type BN’er van wie niemand weet wat hun expertise is, behalve hun vermeende bekendheid. Wie als uniek verkooppraatje tegen het Britse koningshuis aantrapt, waar het ook de positie van outsider aan heeft te danken omdat anders niemand aandacht zou hebben voor de niet heel bijzondere prins Harry, is ver afgedwaald. De media wrijven het er heerlijk in. Tegen fikse betaling van de media hebben Meghan en Harry de race naar de ongeloofwaardigheid definitief ingezet. Maar in de media wordt het uiteraard anders genoemd.
George Knight 