GroenLinks, de partij van heimwee en verlangen

Een song uit de Broadway-musical ‘One Touch of Venus’ uit 1943 uitgevoerd door componist Kurt Weill. Een song uit het Tin Pan Alley repertoire dat zijn weg als standard vond naar de jazz. De strijd tegen de nazi’s nadert zijn hoogtepunt en Broadway zingt over liefde. Waarbij het door het vette Duitse accent van Weill niet zoveel uitmaakt of hij ‘love’ of ‘low’ zingt. Op GeorgeKnightKort besteedde ik er 5 jaar geleden aandacht aan.

Waarom deze song hier geplaatst? Het doet me aan GroenLinks denken. In 2011 verklaarde ik in een commentaar mijn haat-liefde verhouding tot die partij. En ik denk er nog precies hetzelfde over: ‘Mijn eerste politieke liefde was de PSP. Pacifisten als Bertrand Russell en PSP-er Fred van der Spek opereerden in de marge, maar wisten hun bevlogenheid in een logisch betoog te vangen. Aangevuld met vrijdenkers als Anton Constandse en Laurens ten Cate die verder gingen dan zwart-wit denken, is dat nog steeds wat ik in de hedendaagse politiek mis: onafhankelijkheid, originaliteit en vrijdenken. (..) Ik ben dus sympathisant van elementen binnen GroenLinks. Relicten van vrijdenken en pacifisme zijn wellicht schaars, maar elders binnen de Nederlandse politiek helemaal afwezig. Waarbij het wrange is dat Van der Spek in 1985 afhaakte en tegen het ontstaan van een fusiepartij was. Ik denk dat de geschiedenis hem gelijk heeft gegeven. De PSP had autonoom moeten blijven. Omdat GroenLinks ook talloze anti-democraten en zwart-wit denkers omvat zal ik er niet makkelijk op stemmen. Zo’n blinde sympathisant kan ik nou ook weer niet zijn.‘

Sinds 2011 is er veel water onder de brug gestroomd. De onderhandelaars van GroenLinks konden in de formatie niet leven met de oplossing voor de vluchtelingenproblematiek in Noord-Afrika. Daarom haakten ze af. Waarbij het mijn vraag is welke rol de anti-democraten en zwart-wit denkers deze keer hebben gespeeld.

Het leven is kort en de kunst lang. Daarom kunnen we naar Kurt Weill achter zijn piano luisteren. De kansen zijn beperkt. In het leven, maar ook in de politiek. Dat maakt weemoedig. Voor we het beseffen is het voorbij. GroenLinks is de partij van het verlangen en het gemis. De partij van de romantiek van Slauerhoff die tegelijk hier en elders wil zijn. Niet alleen onder de Haagse kaasstolp, maar ook op zee of in de velden waar het graan ruist. De partij die ontkent dat in de politiek vuile handen en een schoon geweten samengaan. De partij die wetenschap verwart met praktische politiek. Hoe langer het inlossen van het verlangen wordt uitgesteld, hoe hoger de verwachting. En hoe abstracter het wereldbeeld. GroenLinks, de partij van heimwee en verlangen.

I feel wherever I go that tomorrow is near, tomorrow is here and always too soon
Time is so old and love so brief
Love is pure gold and time a thief
We’re late, darling, we’re late
The curtain descends, everything ends too soon, too soon
I wait, darling, I wait
Will you speak low to me, speak love to me and soon

Populisme en centrumpolitiek kunnen op termijn versmelten. Hervorming door wederopbouw

Democratie is moeilijker dan demagogie. Dat heeft de lijsttrekker Jan Roos van Voor Nederland (VNL) geleerd. Hij verlaat de politiek, aldus een bericht in De Volkskrant. Roos liet dit afgelopen donderdag per tweet weten. VNL stemt volgend weekend over opheffing. Het was toch al een slechte week voor de rechts-populisten, want UKIP verloor 85% van haar kiezers in de Britse parlementsverkiezingen. Leider Paul Nuttall stapt op. Vorige maand verloor de leider van het Front National Marine Le Pen de Franse presidentsverkiezingen van centrumkandidaat Emmanuel Macron met een onverwachts groot verschil van 32%. In de VS wordt president Trump steeds verder in het defensief gedrongen, verliest aan aanhang, geeft geen leiding, krijgt niets voor elkaar en zet het populisme wereldwijd in een kwade reuk. De reuk van Roos, Nuttall, Le Pen, Trump en al die andere populisten die democratie met demagogie verwarren. Of denken dat politiek een variant van leefstijl is.

Het valt te hopen dat het inzicht in genoemde verkiezingen dat populisten niet de oplossing bieden wordt vastgehouden. Want niets is zeker. Of blijvend. Rechts-populisten investeren doorgaans niet in oplossingen, maar in kritiek op de gevestigde orde. Ze willen die niet hervormen, maar vernietigen. Het verhaal van het weggooien van oude schoenen voordat de nieuwe zijn ingelopen. Of zelfs gekocht. De al dan niet tijdelijke teloorgang van de populisten geeft de centrumpolitiek de verplichting om ernst te maken met hervormingen die het merendeel van de kiezers direct in het dagelijks leven voelt. Dus betere sociale voorzieningen, betere zorg, betere arbeidsmarkt, beter onderwijs en betere huisvesting. Dat is de uitdaging voor de centrumpolitiek.

Politiek is niet meer dan politiek. Het verdeelt de macht die verdeeld kan worden. Maar heeft onvoldoende invloed op de macht die buiten de politiek opereert. Op financiële instellingen die politici omkopen of op multinationals die belasting ontwijken en hun kapitaal in geen enkel land nog laten landen om het te laten belasten. Dat is het afschrikwekkende beeld van goedwillende politici die niets voor elkaar krijgen. Of omdat ze in de zak van grote belangen zitten, of omdat ze geen ambitie of durf hebben om door te bijten, of omdat ze weten onvoldoende middelen te hebben om doelmatig op te treden. En het er daarom maar bij laten zitten net te doen alsof ze optreden. Om het publiek een loer te draaien en hun bestaansrecht te verantwoorden. Op die houding spelen rechts-populisten in. Daar hebben ze geen ongelijk in voorzover het de diagnose betreft.

De vervolgvraag is hoe de diagnose kan doordringen tot de centrumpolitiek -of het centrum van de politiek- en de politiek kan doordringen tot de populisten. Door het pantser van de populistische demagogie heen. Ze hebben elkaar wat te bieden als ze het beste van hun twee werelden weten te combineren. Maar dat gebeurt niet omdat ze concurrenten van elkaar zijn. Daarbij komt dat het bestaansrecht van de populisten is gelegen in de houding zich tegen de politiek af te zetten. En centrumpolitici dienen niet de directe belangen van hun kiezers, maar van belangengroepen door wie ze al dan niet rechtstreeks worden aangestuurd. En ingeperkt.

Het is cynisch om te veronderstellen dat centrumpolitiek en populisme elkaar voorlopig dwars blijven zitten. Met als gevolg dat ze allebei afgeleid worden van dat waar ze zeggen mee bezig te zijn. Kort samengevat, hervorming tegenover reconstructie. Zonder een afdoend antwoord op de vraag te kunnen geven hoe het verder moet kan wel aangegeven worden in welke richting de oplossing gezocht moet worden. In versmelting.

Het klinkt op dit moment wellicht belachelijk door uiteenlopend wereldbeeld, retoriek en visie op de politiek van centrumpolitiek en populisme. Door verder te kijken dan de uiterlijkheden kunnen de energie en diagnose van de populisten hopelijk op middellange termijn gecombineerd worden met het vakmanschap en de oplossingsgerichtheid van de centrumpolitiek. Einddoel is hervorming van de politiek door wederopbouw.

Foto: Wiel van der Randen, ‘Wederopbouw na de Tweede Wereldoorlog’. Westkapelle, 1947. Collectie: Spaarnestad Photo/ Wiel van der Randen.

Ondraaglijke lichtheid van Thierry Baudet over het partijkartel

 

De aanname van Thierry Baudet dat er een partijkartel is dat het met en onder elkaar wel regelt klopt niet met de actuele gang van zaken. Als er werkelijk zo’n kartel bestond, dan hadden de politieke partijen elkaar al lang gevonden in de informatiebesprekingen. Maar dat is tot nu toe niet gebeurd omdat de partijen te veel van elkaar verschillen. Ze hebben blijkbaar allen iets anders voor ogen. In de publiciteit vallen ze elkaar af.

Dus het is van tweeën een. Of er is een partijkartel -of een Eenpartijstaat zoals J.W. Oerlemans dat in 1990 verwoordde- dat het politieke systeem van Nederland kenmerkt en onder meer de samenwerking tussen de grootste politieke partijen omvat dat werkelijke democratische controle op het bestuur onmogelijk maakt. Of er is geen partijkartel. Het gebrek aan voortgang en de irritaties tussen partijen lijken op het laatste te wijzen. Het toont het omgekeerde aan van wat Baudet beweert. Hoewel het kan dat hij zijn argumenten onvoldoende doordacht heeft en presenteert en er wel degelijk een partijkartel bestaat, maar hij dat niet weet aan te tonen.

Partijen weten elkaar op dit moment niet te vinden en werken voor en achter de schermen niet samen. Hoewel er unknown unknowns kunnen zijn waar ook Baudet geen weet van heeft. Hij kan ze hoe dan ook niet in zijn betoog insluiten. Zijn impressies overtuigen niet. Partijen missen dat overstijgende, gemeenschappelijke belang dat Baudet hun toedeelt. Ze rijden elkaar in de wielen en proberen hun partijbelang te dienen.

Partijkartel? Wie weet bestaat dat door informele samenwerking tussen de grotere politieke partijen. Mogelijk met andere betrokkenen zoals het Koninklijk Huis en het bedrijfsleven. Onderzoek dat, breng het naar buiten en klaag het aan. Maar dan moet het uitgebreid, specifiek en overtuigend benoemd worden. Dat doet Baudet niet. Hij kiest met de haperende informatie het verkeerde voorbeeld om het bestaan van een partijkartel hard te maken. Dat geeft te denken over zijn politiek vernuft en tactisch inzicht in de praktische politiek.

Dat is jammer doordat  Baudet hiermee dit belangwekkende aspect van het partijkartel of de Eenpartijstaat voor partijpolitieke doeleinden inzet en het geen bredere werking weet te geven. Hij besmet het onderwerp als onderzoeksobject er zelfs mee. De paradox is dat deze partijpolitieke manoeuvres Baudet via een omweg tot lid van de gevestigde politiek maken waarvan hij zegt geen deel te zijn en het zelfs te bestrijden. Baudets optreden en grof geschut geeft ons eerder minder dan meer zicht op het bestaan van een partijkartel.

Het onverstand van Bill Maher

Bill Maher is een cabaretier van het Amerikaanse soort. Cabaret of comedy is een genre voor liefhebbers, en ik ben er geen liefhebber van omdat het me veel aan domineesland doet denken. Maher is overigens opvallend anti-islam, dus dat past precies in dat plaatje van getuigen en prediken. Ik heb niet niets met het genre omdat het te absurd zou zijn, integendeel, maar juist realistisch is zonder realistisch te zijn. Pseudo-realistisch dus. Zo krijgen comedians een beetje politieke macht zonder dat ze verantwoording af hoeven te  leggen. Met grappen of het op effect spelen vullen ze hun argumentatie aan, of verbergen ze het ontbreken ervan. Als ze een rol in het publieke debat als hofnar zouden ambiëren, dan zou dat een duidelijke positie zijn. Dat heeft een maatschappelijke functie. Maar hun pretentie gaat verder. En dat maakt het misleidend en vrijblijvend.

Neem nou Bill Maher in een sketch over Trump voor zijn show Real Time van 29 april 2017. Mediaite doet er in een bericht verslag van onder de titel ‘Bill Maher: ‘Liberals Need to Stop Trying to Win Over Trump Voters With Facts’’. Progressieven hoeven volgens Maher niet te proberen om Trumps achterban te overtuigen met feiten omdat die feiten toch niet zouden aankomen. Trumps kiezers zouden alleen aanslaan op emotie en niets om feiten geven. Dit is om een aantal redenen een bedenkelijk standpunt. Het geeft de indruk dat Trumps kiezers zich niet laten leiden door feiten en door zo’n neerbuigende houding vergroot het de kloof met die groep, dat progressieven of de Democratische partij DNC daarom geen moeite hoeven te doen om de feiten -ingebed in een sterk politiek programma- overtuigend te formuleren en presenteren, en het gaat mee in de hedendaagse mode om de waarde van feiten te relativeren. Maher vraagt om een reactie:

Nonsense. Liberals need to start trying to win over Trump voters with other facts. Liberals must demonstrate that Trumps policy is bad for employment, competitiveness and well-being.

It is not about all against Trump, it is about all in favor of a prosperous, fair and open USA. And Trump can’t deliver such a policy. These are the facts which must be put forward. Trump can only be beaten by demonstrating his bad record.

Bill Maher misses the point. Liberals should distance themselves from big money in politics and assume the interests of all ordinary citizens. That can only be convincingly demonstrated by carefully summarizing the facts.

De les die Maher niet volgt omdat hij met zijn pseudo-confrontatie grappig wil zijn en op effect speelt is dat de achterban van populisten juist met feiten tegemoet getreden moeten worden. Want feiten kunnen aantonen dat hun belang door de populist van dienst niet gediend wordt. Wellicht valt dat kwartje bij Trumps achterban niet meteen, maar dat is geen reden de poging te staken. Politiek is het verdelen van macht door overtuiging. Als politici van centrumpartijen dat nalaten, dan geven ze het geloof in de politiek op en posteren zich als belangenbehartiger van de eigen doelgroep in het eigen domein. Opspelende emotie bij Trumps achterban is geen excuus om de pogingen te staken. Het is rampzalig omdat het politici niet langer verplicht om breed en ‘inclusief’ te denken. Het is gemakzuchtig omdat zo nergens meer een politiek programma tot stand komt dat zowel uitgaat van feiten alsook de pretentie heeft allen te bedienen en probeert in het verleden gemaakte fouten te herstellen en in te bedden. Maher is dwaas in de zin van ‘onverstandig’. Was hij maar gewoon ‘zot‘.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ”Bill Maher: ‘Liberals Need to Stop Trying to Win Over Trump Voters With Facts’’ op Mediaite, 29 april 2017.

‘Controversiële kunst’ met Tom Chung in Alaska: Everything

Is het begrip ‘controversiële kunst’ niet een pleonasme omdat kunst per definitie controversieel is en scherpe kanten moet hebben om kunst te zijn? Dus: aanvechtbaar, omstreden. In de kern wel, maar zo wordt kunst doorgaans niet opgevat. Neem het schilderij ‘Everything’ van Tom Chung. Het hangt in de Kimura galerie (‘An innovative exhibition of UAA Art Department Faculty work’) van de Universiteit van Alaska Anchorage (UAA). Werk van studenten dat aan de universiteit gemaakt is. Een artikel van KTVA Alaska kopt ‘Controversial painting at UAA gallery sparks ‘spirited discussions’’. Het schilderij heeft naar verluidt geleid tot ‘verhitte debatten’ over de vraag of het ‘geschikt is om opgehangen te worden op een openbare universiteit’.

Op het bord staat te lezen ‘Man did not weave the web of life. He is merely a strand in it’ ofwel ‘De mens heeft het web van het leven niet geweven. Hij is er maar een draad in.’ Dan is er nog een afbeelding van Hillary Clinton en de kop van Donald Trump die de naakte figuur (acteur Chris Evans) in de linkerhand houdt. Bloed druppelt op Clintons broek. Evans’  geslachtsdelen zijn geblurd, zodat over sex, openbare zeden of naaktheid geen debat hoeft te ontstaan.

Volgens de verslaggeving van KTVA Alaska steunt de leiding van de UAA het tentoonstellen van het schilderij. Universiteiten ‘zijn een plek voor een gratis uitwisseling van ideeën, gediversifieerde gedachten en meningen, en ideaal, een plaats om te praten over onze verschillen en overeenkomsten’ aldus rector Tom Case van de UAA in een schriftelijke verklaring. Interessant is dat ‘ Assistant Professor of Painting’ Chung zelf heeft getwijfeld of hij vanwege de politieke boodschap het schilderij zou ophangen, aldus een bericht van KTUU. Want hij wilde zijn studenten zijn politieke mening niet opdringen. Zijn ontsteltenis over Trumps verkiezing was de reden om het werk te maken, zo zegt Chung. Het is opmerkelijk dat kunst die vragen oproept al snel controversieel wordt genoemd. Dat geeft te denken over de ‘framing’ van kunst die doorgaans is getemd.

Foto: Tom Chung, ‘Everything’, 2017.

Evaluatie bevestigt opnieuw mislukking van F35-programma. Agendeert GroenLinks deze kritiek in informatiebesprekingen?

Aan de hand van het laatste jaarrapport van de inmiddels gepensioneerde Michael Gilmore, als Director of Operational Test and Evaluation zet Dan Grazier voor War is Boring in een overzicht de kwaliteiten van de JSF (F-35) op een rijtje. Hij concludeert dat het F-35-programma een nationale ramp is die nodig grondig moet worden geëvalueerd. Vragen moeten niet aan generaals of bestuurders gesteld worden omdat ze er belang bij hebben dat het programma wordt voortgezet. Ze hebben geen prikkel om de harde waarheid over de mislukking te openbaren (‘no incentive to tell the hard truth because they have a vested financial interest in making sure the program survives — regardless of capability’). Het debat over de F-35 moet breder en opener.

De politiek moet op zoek naar tegengeluid zodat het hele verhaal wordt verteld. In Nederland kan GroenLinks ervoor zorgen dat niet de pro-JSF lobby van VVD en CDA -vertegenwoordigd door communicatieadviesbureau Hill & Knowlton- alleen bepaalt hoe het defensiebudget wordt besteed. In september 2013 kwam toenmalig leider Bram van Ojik van GroenLinks met een petitie die ‘nee‘ tegen de JSF zei. Als de partij dat nog steeds vindt -en durft!- kan het dit standpunt in de besprekingen met informateur Edith Schippers agenderen.

Het is absurd dat in tijden waarin de Russische krijgsmacht als bedreigend wordt ervaren zo onverantwoord wordt omgesprongen met het defensiebudget. De JSF is te weinig waar voor te veel geld. En nog steeds een met veel onduidelijkheden omgeven eindproduct. Hoewel uitgaven aan de Amerikaanse wapenindustrie het Witte Huis tevreden zal stellen. Maar dat aspect gaat voorbij aan de beste verdediging van Nederland en West-Europa tegen Russische agressie. In november 2015 zei toenmalig presidentskandidaat Donald Trump in een verwarrend interview dat hij twijfels over de F-35 had. In 2013 maakte minister Hennis van Defensie bekend dat Nederland 37 JSF-toestellen aanschaft voor 14,6 miljard euro. Ondanks een meerderheid in de Tweede Kamer die in 2012 in een motie een streep door de JSF zette. CDA-minister en JSF-voorstander Hans Hillen manipuleerde in dat jaar de Algemene Rekenkamer met het door hem ‘bestelde’ rapport ‘Uitstapkosten Joint Strike Fighter’. In 2019 volgt een eindrapport met conclusies. De omgekeerde wereld van de wapenindustrie.

Kunst biedt de echtheid die de politieke campagne mist

Laatst hoorde en zag ik Sandberg-directeur Jurgen Bey in Utrecht een kleine kunstpresentatie openen. Hij was tot tranen geroerd over het werk van Klaske Oenema. Zijn betoog was indrukwekkend. Niet omdat het zo vlot en welsprekend was, maar juist vanwege het tegendeel. Woorden zoekend kwam hij tot de kern. Dat proces in real time maakte het begrijpelijk voor alle aanwezigen. Ze zwegen in verbazing omdat zich voor hun ogen iets onvervalst afspeelde. Wat ze ontwend zijn. Een uiting die uitgebeend was tot op het bot. In de tijden van marketing van bedrijven, politici en overheidsdiensten is dat een zeldzaamheid. Allen drukken ze burgers in de rol van de klant die een product mag afnemen. In passiviteit. Bey deed het anders, hij stofte het idee af dat we met z’n allen de samenleving vormen. Hij benadrukte de rol van de kunst die heusheid en zuiverheid biedt.

Ik heb afgelopen weken moeten denken aan die gebeurtenis in de Utrechtse Schoutenstraat. Met een zoekende spreker die een publiek vindt. Overtuiging die niet oproept door slaafsheid te eisen, maar verwerping ervan tot kern van betoog maakt. De campagne voor de komende verkiezingen is het tegendeel. Dat eist van de kiezer slaafsheid en saamhorigheid op. Wat uiteindelijk het omgekeerde is omdat het een proces is dat oproept anderen uit te sluiten. De campagne is in zichzelf verstrikt geraakt zonder nog iets met burgers of de buitenwereld van doen te hebben. Het gaat niet alleen niet buiten de grenzen van Nederland zonder Putin, Trump of andere wereldleiders, maar evenmin buiten de grenzen van de partijpolitiek. Het lijkt of de  campagne met 10 hoofdpersonen en 200 figuranten zich in een loods op een industrieterrein afspeelt zonder enige invloed op Nederland. Wat kijkcijfers oplevert. De campagne heeft geen diepere betekenis.

Deze partijpolitiek weet niets wezenlijks toe te voegen. Daarvoor moeten we uitwijken naar de kunst. Die niet toevallig door diezelfde politiek in het verdomhoekje is geplaatst. Kunst biedt de echtheid die de politiek mist.