Pleidooi voor intelligente, verdiepende, kritische televisie die haaks staat op populisme van huidige omroeppolitiek

Guy Williams in Zorro (1957).

Er is een gezegde dat aan Joseph de Maistre wordt toegeschreven dat zegt: ‘Elk land heeft de regering die het verdient’. Een variant daarop is ‘elk volk krijgt de leiders die het verdient’ dat naar allerlei sectoren kan worden uitgebreid. Dat is een standpunt dat suggereert dat macht een land overkomt. Vertaald naar de publieke omroep luidt dat: ’Nederland krijgt de publieke omroep die het verdient’. 

Maar dat is onzin. Het Nederlandse volk hoeft het marktdenken van de publieke omroep niet voor zoete koek aan te nemen. Evenmin hoeft het de voorgestelde opheffing door de PVV te volgen. Er moet een tussenweg zijn.

De formerende partijen botsen over de publieke omroep. NSC verzet zich tegen de plannen van de PVV en wil de publieke omroep behouden.

De talloze omroepverenigingen met hun overhead zijn beredeneerd vanuit het kostenaspect absurd. Juist op het budget dreigt de publieke omroep aangepakt te gaan worden. Dat heeft het grotendeels aan zichzelf te wijten. Daarbij komt dat de omroepen programma’s door productiehuizen laten maken. Kunnen de omroepen daar dan niet tussenuit geschoven worden? Ze zijn niet onmisbaar.

De afbraak van de publieke omroep is ongewenst en strijdig met het grondidee van een publieke omroep. Dat is algemeen nut zoals de watervoorziening of het elektriciteitsbedrijf. Dat kan uit principe niet vermarkt worden.

Ik ben opgegroeid in een tijd dat in Zeeuws-Vlaanderen waar ik ben geboren het aanbod van Vlaamse, Waalse en Franse zenders groter was dan dat van die ene Nederlandse publieke omroep (tot 1964). Mijn herinneringen zijn verbonden aan vooral Vlaamse en Franse programma’s van de twee Belgische nationale omroepen. Een nationale omroep acht ik nog steeds het beste model.

Door de slechte ontvangst liep Zorro (Zorro est arrivé; Sans s’presser; Le grand Zorro; Avec son ch’val et son grand chapeau) meestal niet door de Californische woestijn, maar door de sneeuw. Dat tartte de verbeelding.

Het buiten het systeem duwen door het Hilversumse establishment van de Concertzender (radio) in 2006 geeft aan dat het niet om geld gaat. Maar steeds weer om omroeppolitiek die de kwaliteit in de weg staat. De Concertzender draait op vrijwiligers en biedt meer kwaliteit dan de zwaar gesubsidieerde Hilversumse muziekzenders.

Er wordt gesproken over bezuinigingen op de publieke omroep. Teruggaan van drie naar twee televisienetten. Geen slecht idee, maar het lost niks op als de omroepen hun huidige positie behouden. Dan neemt de versnippering alleen maar toe. De publieke omroep moet voldoende gefinancierd blijven om niet pseudo-commercieel te hoeven opereren zoals nu.

Het uitgebreide aanbod aan sport en de wildgroei aan detectives, en het karige aanbod aan kunst (niet in een talkshow) is een teken van dat hybride marktdenken dat door omroepbobo’s ontkend wordt. Maar wel degelijk leidend is voor de programmering. Films met historische waarde die buiten de mainstream vallen worden door de publieke omroep al decennialang niet meer uitgezonden.

De omroepen moeten opgaan in een nationale omroep met een redactiestatuut dat journalistieke onafhankelijkheid garandeert en politieke (Den Haag) en omroeppolitieke (Hilversum) inmenging voorkomt. Als omroepen dat niet willen, dan hebben ze de keus om buiten de publieke omroep zonder subsidie hun eigen weg te gaan. Broadcasting neemt langzaam, maar gestaag in belang af.

De barricaden zal ik niet opgaan als de publieke omroep wordt afgeschaft. Van belang is wat er voor in de plek komt. Ergens moet in Nederland een plekje zijn voor intelligente, verdiepende, kritische televisie. De delen bestaan al, programmamakers genoeg, voeg ze samen tot iets waardevols dat zich aan het populisme van de omroeppolitiek onttrekt.