Edvard Karlman (1876-1948) was een Zweedse, lutheraanse zendeling in Kingoyi, Kongo. In de regio van de Bwende. Uit Karlmans foto’s die zijn opgenomen in de collectie van de Zweedse Staatsmusea voor Wereldcultuur straalt de zendingsdrift ervanaf. Opzet van de christelijke, witte missionarissen was de bekering van de lokale stammen tot het christendom.
De paternalistische houding van de Europeanen die valt samen te vatten als ‘The white man’s burden‘ om ‘minderbeschaafde’ volkeren te koloniseren wordt nu als onaanvaardbaar ervaren, maar was toen zo vanzelfsprekend dat het op vele foto’s werd aangedikt.
Om de missie te verantwoorden werd de religie van de Bwende door de christenen een sekte genoemd en het christendom waartoe ze zich bekeerden niet. Dat is de macht van de winnaar die de beeldvorming bepaalt over wat een aanvaardbare godsdienst is. Op z’n best wordt zo’n godsdienst van een ‘minderbeschaafd’ volk als de Bwende als exotisch en vreemd beschreven door een welwillende, westerse antropologische bril die slecht één kant uitkijkt.
Al tientallen jaren verbaas ik me over de huilerige en paternalistische filmpjes van organisaties over zielige en hongerende zwarte kinderen in ontwikkelingslanden. Het is valse sentimentaliteit, klagerigheid, neo-kolonialisme, witte suprematie en onecht handelen van een Goede Doelen-industrie die het vooral te doen is om eigen inkomsten. Hun overhead kosten zijn groot en het toezicht daarop is ondoorzichtig. Neem dit bevoogdende filmpje van UNICEF Nederland uit 2017. Het witte perspectief is de focus. Een gevolg van de opkomst van de anti-racisme beweging is dat deze campagnefilmpjes als onwaarachtig te kijk worden gezet.
Het zou gewenst zijn als de Goede Doelen-industrie zelf tot het besef komt dat dit niet meer kan. Het verdient overweging om deze oude filmpjes uit hun archief of van de eigen sociale media te verwijderen. De samenleving voelt al jaren dat dit valse marketing is, maar de Goede Doelen-industrie kan blijkbaar moeilijk afscheid nemen van een achterhaald verdienmodel. Zie voor een overzicht het artikel ‘WAAROM DEZE ONTWIKKELINGSCAMPAGNES ECHT NIET MEER KUNNEN’ van Emiel Martens en Wouter Oomen op One World.
Helpen om niet is MAF (Mission Aviation Fellowship) niet. MAF wil mensen en gemeenschappen transformeren door de liefde van Jezus Christus. Om dat te bereiken richt het zich op achterstandsgebieden. ‘Because many people living in remote places have never heard the Gospel’ zo zegt de MAF. Dat ziet het niet als voor- maar als nadeel. Hulp onder voorwaarden wordt zo een middel om mensen te evangeliseren. MAF is een christelijke zendingsorganisatie met het hoofdkantoor in Nampa, Verenigde Staten. MAF kent ook een Nederlandse afdeling die het vanwege de fondsenwerving uitschreeuwt: ‘MAF maakt hen bereikbaar voor Gods Liefde!’
Het beeld dat in publicaties van MAF doorsijpelt is dat mensen met een kleurtje niet voor zichzelf kunnen zorgen en geholpen worden door witte, Westerse (grotendeels) mannen op Bijbelse missie. De vraag wat de oorzaak van deze scheve verdeling van de rijkdom is en of religie daar wellicht medeschuldig aan is stelt MAF niet. MAF doet aan symptoombestrijding. Die zwarte mensen worden daar volgens de opvatting van MAF zo gelukkig van dat ze tegelijkertijd het evangelie omarmen. Het is volgens MAF namelijk de perfecte religieuze sandwichformule. In Nederland besteedt de EO in de serie Bushpiloten aandacht aan het werk van MAF.
In een televisierecensie van 15 juli 2018 heeft Trouw-recensente Maaike Bos weinig goeds over voor de intenties van MAF en de serie Bushpiloten. Ze legt uit dat de serie draait om ‘drie piloten die met hun gezin in Angola, Papoea en Suriname wonen om (medische) ondersteuning naar onbereikbare dorpjes te vliegen.’ Bos: ‘En die piloten zijn dat zo vol liefdevolle overtuiging. Maar dan denk ik weer aan de voice-over in het begin. “Ze gaan er heen om voor de MAF te vliegen én het woord van God te verspreiden. Jammer, dat fanatieke zendelingen-laagje plaatst mij persoonlijk weer op afstand. Goede daden verrichten maar in ruil daarvoor zieltjes winnen; het voelt zo koloniaal.’ Bos concludeert dat het niet deugt wat MAP doet: ‘Ik ben zo’n kijker die ‘het woord van God verspreiden onder inheemse mensen’ niet mooi en exotisch vindt, maar dwingend.’
Kolonialisme (of post-kolonialisme) is een politiek beladen term dat al snel naar een welles/nietes-debat leidt. Of MAF en de drie Bushpiloten die de EO in de tv-serie portretteert zich bezondigen aan kolonialisme valt te bezien. Dat MAF zich betuttelend, bevoogdend en paternalistisch opstelt leidt echter geen twijfel. Om Mao te parafraseren, MAF geeft de arme zwarte mensen geen hengel om zelf vis mee te (leren) vangen, maar een vis. Ook nog eens een christelijke vis die op vele niveau’s (fondsenwerving bij de christelijke achterban, suggestie van eigen voortreffelijkheid, christelijk imperialisme) dient om de eigen onmisbaarheid te kunnen blijven benadrukken. Dat de EO de serie Bushpiloten uitzendt op het publieke net NPO 2 geeft zeer te denken over de netcoördinator van de publieke omroep die toestemming geeft voor het uitzenden van religieuze propaganda.
Foto: Publiciteitsmateriaal (Foto’s Bushpiloten) van de EO bij de serie Bushpiloten.
In de haven van het Taiwanese Keelung loopt de gele badeend van de Nederlandse kunstenaar Florentijn Hofman leeg. Op het eind van het jaar. Was de oorzaak een zwerm meeuwen, een arend met een scherpe snavel of gewoon het aflopende jaar? De toeschouwers reageerden teleurgesteld. Dat kan niet anders. Want bij dit soort gebeurtenissen wordt teleurstelling immer als de overheersende emotie opgevoerd.
Wat was het overheersende gevoel van 2013? Uiteraard maakt het uit of men zich bevond op de Syrische slagvelden, een Filipijns rampgebied of een Amerikaanse of een Noord-Europese stad. Ik ga uit van dat laatste. Mijn overheersend gevoel is dat overheden de burgers nog erger om de tuin leiden en voorliegen dan ik altijd al gedacht had. Laverend tussen enig vertrouwen dat het humanisme oplegt en gezond wantrouwen dat bestuurders en politici per definitie verdienen. Dat gevoel zie ik als de uiterste consequentie van de onthullingen van Edward Snowden.
Zoals de ‘opstand’ van 1968 pas in de jaren ’70 maatschappelijk indaalde zo zal het vermoedelijk nog enkele jaren duren voordat de onthullingen van Snowden hun volle beslag krijgen. Huidig beletsel om dit idee aan de bevolking over te brengen zijn de gevestigde media die nog steeds uit politieke berekening, calvinisme, gemakzucht en intellectuele luiheid uitgaan van het idee dat vertegenwoordigers van het openbaar bestuur en de politiek niet liegen.
Wat Edward Snowden en de herhaaldelijke verklaringen van onder meer de Amerikaanse, Britse en Nederlandse overheden die achteraf steeds weer niet leken te kloppen hebben aangetoond is dat overheden hun eigen belang te eng opvatten. Langzaam, maar zeker sijpelt dat naar het grote publiek door. Een oude waarheid die deze keer door de zwart op wit documenten van Snowden niet meer genegeerd kan worden door de macht. Daarop dient de macht een antwoord te formuleren waaraan het in 2013 nog niet is toegekomen.
De leugenachtige James Clapper, de aarzelende Barack Obama, de arrogante David Cameron, de regenteske en bazige Ivo Opstelten of een achter de feiten aanlopende Ronald Plasterk vergezelden ons in 2013. Hoewel ze hun positie konden handhaven liepen ze afgelopen jaar leeg in geloofwaardigheid en vertrouwen. Wanneer de gevestigde media dat beeld eindelijk eens onverkort durven doorgeven aan het publiek zal dat in de nabije toekomst gevolgen hebben. Zoals zelfs schattige gele badeenden sneuvelen als hun tijd gekomen is.
In de Britse krant The Guardian nemen twee journalisten een tegengestelde mening in over het voorstel van de Franse minister voor Vrouwenrechten en woordvoerder van de regering-Ayraud Najat Vallaud-Balkacem. Onder de titel ‘Twitter moet de waarden van de Republiek eerbiedigen’ (Twitter doit respecter les valeurs de la République) geeft ze haar mening in Le Monde. Aanleiding zijn hashtags als #SiMonFilsEstGay (als m’n zoon homo is), #unbonjuif(een goede jood) of #simafilleramèneunnoir (als m’n dochter een zwarte mee naar huis brengt) die volgens de minister tot opschudding hebben geleid. Het gaat dus om meningen die getuigen van xenofobie of anti-semitisme. Maar is het middel van een verbod niet erger dan de kwaal, de haatspeech?
Jason Farago ziet wel iets in het idee van Vallaud-Balkacem om Twitter te vragen haattweets te verbieden en te vervolgen. Glenn Greenwald begrijp niet dat iemand die voor het journalistenvak koos dat serieus meent.
Een merkwaardige discussie waarin naar mijn idee het gelijk van Glenn Greenwald overweldigend is. Het geeft Jason Farago iets zieligs om afgedroogd te worden door de superadvocaat van het vrije woord. Maar Farago had beter na moeten denken. Hij steunt immers een voorstel dat tot censuur kan leiden en vertrouwt er niet op dat het antwoord op ‘bad speech‘ niet een verbod, maar juist meer publiek debat is. Daartoe geeft-ie de Franse overheid, of welke overheid dan ook, de legitimatie om meningen te verbieden of te vervolgen.
Want wie garandeert dat de samenwerking tussen Twitter en een overheid niet stopt bij een verbod op het schelden op homosexuelen, joden, kleurlingen of welke minderheid dan ook? Zo’n verbod van horkerige of beledigende meningen in de sociale media plaveit de weg naar een verbod van elke mening die een overheid niet bevalt. Het is inderdaad een raadsel hoe iemand met de instelling van Jason Farago journalist kan zijn.
Foto: Schermafbeelding van #unbonjuif, 2 januari 2013.
Minirokken op Keniase scholen. De katholieke kerk heeft er niks mee, aldus Newstime Africa. Minister van Onderwijs Mutula Kilonzo is de kwade genius. Hij zegt dat scholen de meisjes niet moeten niet dwingen om lange rokken te dragen als ze kortere willen. Maar eisen de schoolmeisjes kortere rokken of minirokken?
Religie en moderniteit staan op gespannen voet. Onder, op of boven de knie, wie zal het zeggen? De katholieke bisschop Maurice Muhatia verwijst naar ‘de holistische ontwikkeling‘ van kinderen. De Keniase katholieke kerk suggereert dat publieke figuren voorzichtig moeten zijn met hun uitspraken over minirokken. Want voor je het weet leggen ze als het ware de nonnen over de knie door hun eis voor kortere rokken. Foei!
George Knight 