Schermafbeelding van een aankondiging in AD Berg en Dal, 26 mei 2023.
Ruikt u het ook? Russische ‘oorlog-stank’ waait van Groesbeek naar Amsterdam.
Hoe ruikt ‘oorlog-stank’? Is het een lucht van lijken, brandend rubber, kruit, verschroeide aarde en dood metaal? Dat verschilt per conflict.
Is er iets bijzonders aan ‘oorlog-stank’? Want ‘stank’ zonder meer is blijkbaar niet voldoende of duidelijk genoeg. ‘Oorlog’ moet er bij. Dat maakt indruk.
Spraakmakend is ‘oorlog-stank’ zeker. Vooral door beknotting. De automatische piloot handelt en geen enkel mens is nog verantwoordelijk. Dat is ‘oorlog-stank’. Meer valt er niet over te zeggen.
Schermafbeelding van deel artikel ‘NPO wil dat vergunning Ongehoord Nederland wordt ingetrokken na derde boete‘ van de NOS, 24 april 2023.
Ongehoord Nederland zoekt bewust de grens op om er overheen te gaan. Want dat valt op. Met journalistiek heeft dat niks te maken, wel met retoriek.
Het is van tweeën een. Of Ongehoord Nederland draait mee in het systeem van de publieke omroep met alle afspraken en subsidies. Of Ongehoord Nederland draait niet mee en gaat de eigen weg buiten dat systeem.
Maar het kan niet om de subsidies en zendtijd te aanvaarden en niet de afspraken die daar mee samengaan. Dat is geen volwassen gedrag.
Een weerbaar publiek omroepbestel dat voor zichzelf opkomt kan geen deelnemers hebben die dat bestel om zeep willen helpen.
Ongehoord Nederland kan buiten het publieke bestel de eigen weg gaan. Zonder steun van overheid en publieke omroep die het belastert. Ongehoord Nederland moet beseffen dat het schijnheilig en niet duurzaam is om van twee walletjes tegelijk te willen eten.
Ongehoord Nederland moet beseffen wat het is en wat het geworden is. En daar de gevolgen uit trekken.
Schermafbeelding van deel opinie-artikel ‘Bomhoff: hoe mijn oude krant zich vult met goedkope en gemakzuchtige journalistiek‘ van Eduard Bomhoff op Wynia’s Week, 15 april 2023.
Het is lastig om het eens te zijn met gespierde taal uit radicaal-rechtse hoek. Deze keer een commentaar van oud-minister Eduard Bomhoff op Wynia’s Week. Doorgaans een rariteitenkabinet van malcontenten, complotdenkers en op z’n best conservatieve opinieleiders.
Het is altijd de moeite om de greintjes zinvolle opmerkingen te ontdekken in dit soort rechtse talking points en vooroordelen die de meningen van deze opinieleiders bepalen. Het wil niet zeggen dat ze het nooit bij het rechte eind hebben.
Bomhoff neemt NRC kritisch onder de loep en daar ben ik het in grote lijnen mee eens. Zijn irritatie is mijn irritatie over de redactionele koers die NRC is ingeslagen.
Bomhoff zegt: ‘Nieuwsgierig na twintig jaar in Azië om weer eens de band met NRC op te pakken, kocht ik vorige week het Paasnummer. 96 pagina’s, een dik pak papier in vier katernen, maar kwantiteit ten koste van kwaliteit: de krant die zichzelf graag ‘kwaliteitskrant’ noemt, heeft duidelijk moeten inkrimpen. Een team van redacteuren dat vroeger de aangeleverde teksten onder handen nam, is wegbezuinigd onder druk van eigenaar Mediahuis.’
Vervolgens gaat Bomhoff in op een artikel van Frans Verhagen waar hij kritiek op heeft. Ik vond het ook een opmerkelijk zwak artikel waar Verhagen beweringen doet die niet overeen komen met de feiten of vreemde conclusies trekt. Heeft NRC geen fact checkers die feiten corrigeren of redacteuren die teksten herschrijven? Wat gaat er mis?
Zoals Verhagens mening dat het proces tegen Trump ‘politiek‘ is. Dat is het niet, dat beweren alleen Trump en zijn aanhangers. Aanklager Alvin Bragg zeker niet. Het is fatalisme om dit proces politiek te noemen. Ook de afgelopen jaren wezen vele door Republikeinse presidenten benoemde federale rechters Trumps claims af. Ze oordelen onafhankelijk. Uiteraard geldt dat niet voor het geradicaliseerde Hooggerechtshof.
Verhagen is onzorgvuldig en schept verwarring als hij spreekt over de zich misdragende ‘oud-president’ Trump, terwijl Trump tijdens zijn presidentschap allerlei kwaads heeft uitgevreten. Zoals het oproepen tot een staatsgreep op 6 januari 2021. Toen was Trump president, geen ‘oud-president’. Trump heeft zich niet misdragen als oud-president, maar als president.
Het is evenmin juist dat de Republikeinen de tussentijdse verkiezingen van november 2022 verloren, zoals Verhagen zegt. Het is een gemengd beeld. Republikeinen veroverden niet de Senaat, maar wel het Congres. Dat laatste met een flinterdunne meerderheid en een zwakke meerderheidsleider, maar ze bepalen er nu wel de agenda met stokebranden Jim Jordan en Marjorie Taylor Greene.
Deze fouten en redactionele onnauwkeurigheden zouden in een zich noemende ‘kwaliteitskrant’ tussen auteur en redactie Opinie besproken en gecorrigeerd moeten worden. Niet om de auteur op de vingers te tikken, maar om de lezer van kwaliteit te voorzien. Maar NRC laat het passeren.
Bomhoff constateert naar mijn idee terecht dat NRC inzet op kwantiteit en niet op kwaliteit. Dat geldt niet voor alle redacties, maar hij heeft een punt. Onbenullige interviews, columns, profielen, ditjes en datjes en leefstijl onderwerpen overspoelen NRC en ontnemen het zicht op wat er wel aanwezig is aan kwaliteit. Het toont gemakzuchtig. Volgens welke journalistieke lat wil NRC zichzelf beoordelen of door anderen beoordeeld worden? Die van de limbodans naar de bodem?
NRC zou de helft dunner én beknopter kunnen. Dat gaat ten koste van de advertentieruimte, maar ten dienste van de lezer. Energie en tijd kunnen dan ingezet worden om de overgebleven helft een kwalitatieve stimulans te geven door betere begeleiding van auteurs en eigen journalisten. Met als voordeel dat de lezer alle onbenulligheid bespaard blijft en artikelen verschijnen zonder onnauwkeurigheden.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Oekraïne zou al in april tegenoffensief kunnen beginnen, blijkt uit geheim NAVO-document‘ van Joana Lehner voor Business Insider, 14 april 2023.
Business Insider Nederland doet alsof het een primeur overneemt van Business Insider Deutschland. Daarbij beroept de laatste zich op een ‘geheim NAVO-document‘ dat het heeft ingezien. Of dat werkelijk zo is kan niet geverifieerd worden.
De primeur van Business Insider is geen primeur, maar oud, opgewarmd nieuws.
Business Insider gooit met bombarie open deuren open. Oekraïne zou het tegenoffensief tegen de Russische invasiemacht in april 2023 beginnen. En het zou niet de Russische Federatie zijn die een offensief begint. Logisch, het Russische winteroffensief is inmiddels geëindigd, en mislukt. Dat weet iedere nieuwsconsument die de Russisch-Oekraïense oorlog volgt.
Het is al sinds najaar 2022 breed gedeelde kennis dat Oekraïne voor een tegenoffensief van het weer afhankelijk is. In modder kunnen tanks en zware voertuigen lastig oprukken. Daarom is het wachten op beter weer en hogere temperaturen. De verwachting is dat vanaf half april de omstandigheden in Zuid-Oekraïne ideaal zijn voor een tegenoffensief en enkele weken later in Noord/Oost-Oekraïne. Dat is geen kennis uit een ‘geheim NAVO-document‘, maar uit openbare bronnen.
Hetzelfde geldt voor het feit dat het Russische leger defensieve posities inneemt om het verwachte Oekraïense offensief te counteren. Op de Krim hebben de Russen een stelsel van tankgrachten gegraven in een poging om de verwachte Oekraïense opmars te stuiten. Op kleinere schaal zijn ook elders verdedigingslinies aangelegd. In oktober 2022 liet het Britse Ministerie van Defensie in een tweet al weten dat het Russische leger verdedigingslinies in Loehansk bouwt. Dat is oud nieuws.
Over de strijd om Bachmoet zegt Business Insider Nederland dat het Oekraïense leger daar ‘onder druk‘ staat. En dat het ‘zware verliezen‘ leidt. Vervolgens citeert het uit Russische bron: ‘Russische soldaten, waaronder leden van het Russische huurlingenleger Wagner, meldden terreinwinst in en rondom de stad. Volgens de regering in Moskou hebben ze Bachmoet zelfs al omsingeld‘. Die claim om Bachmoet in te hebben genomen heeft Wagner-baas Jevgeni Prigozjintwee weken geleden ook gemaakt, zonder dat dat klopte. Verliezen aan Russische zijde in Bachmoet worden ingeschat als een veelvoud van Oekraïense verliezen.
Wat wil Business Insider Deutschland zeggen met zo’n artikel dat zou zijn gebaseerd op een intern NAVO-document? Waarom neemt Business Insider Nederland zo’n bericht zonder nieuwswaarde over?
De verwijzing naar de NAVO moet de kers op de taart zijn, maar dit soort journalistiek dat plukt en mengt proeft als smakeloos gebak dat niet gerezen is. De kers ontbreekt hoe dan ook. Het artikel is nutteloos en heeft blijkbaar maar één functie: bladvulling.
Business Insider sprokkelt feitjes, open deuren en onbevestigde claims bijeen en brouwt daar een artikel zonder nieuwswaarde uit. Het wordt er potsierlijk op als het als legitimatie voor het artikel verwijst naar een intern NAVO-document. Die pretentie maakt het artikel onverteerbaar.
In dit segment fileren Cenk Uygur en Ana Kasparian van The Young Turks (TYT) het politieke bedrijf van de VS. Het is knap hoe het segment is opgebouwd. Door vergelijkingen, complimentjes, verwijten en omkeringen lezen ze het establishment de les. Inclusief politiek, bedrijfsleven, sponsors en media.
In ‘t voorbijgaan tonen TYT de ware aard van de grote networks, de corporate media. Ze zijn corrupt, dienen de belangen van bedrijven en biljonairs, en houden door misleiding en schijn-objectiviteit de status quo in stand. De corrupte media zijn een terugkerend thema van Cenk, aangejaagd door zijn eigen geschiedenis. In 2011 verliet hij MSNBC.
Als Bernie Sanders-Democraat heeft Cenk evenmin een goed woord over voor de Democratische partij die volgens hem de belangen van het bedrijfsleven dient, en in een staat van verlamming verkeert. De eenheid wordt er beter bewaard dan in de Democratische partij, maar het offer daarvoor is hoog.
TYT vragen zich af waarom de Democraten Ron DeSantis niet frontaal aanvallen, zoals Donald Trump dat in zijn recente toespraak in Davenport, Iowa deed. Florida waar DeSantis gouverneur is, werd nog maar kort geleden beschouwd als swing state, maar lijkt nu vast in Republikeinse handen. DeSantis heeft recent de aanval gekozen op Democratische stadsbesturen die hij zijn beleid wil opleggen. Dat wordt in dit fragment niet genoemd.
Dat toont des te meer de noodzaak van de Democraten aan om DeSantis aan te vallen op zijn zwakke punten. Zoals sociale zekerheid en zorgverzekering Medicare dat DeSantis wil uitkleden en Trump niet. Daarnaast geeft DeSantis Poetin een cadeautje door te verkondigen dat hij de steun aan Oekraïne wil afbouwen. DeSantis voert in Florida een cultuuroorlog tegen alles dat ‘woke’ zou zijn.
Van DeSantis wordt gezegd dat hij een redelijk bekwaam bestuurder is, maar als persoon geen enkel charisma heeft, en vooral naar zijn vrouw luistert. In dit aspect is hij het omgekeerde van Trump die overloopt van charisma en van niemand advies aanneemt.
Democraten redeneren wellicht dat het strategisch verstandiger is om Trump en DeSantis elkaar af te laten slachten. Maar in dat proces gaat veel tijd verloren en zijn de ongewenste neveneffecten groot.
Donald Trump is per saldo even corrupt als DeSantis, maar menselijker en sociaal minder meedogenloos. DeSantis loopt zich warm als Republikeinse presidentskandidaat in 2024, maar heeft zich officieel nog niet aangemeld als kandidaat. De keuze tussen Trump en DeSantis is een keuze tussen twee kwaden.
Trump wacht juridische aanklachten waarvan vandaag waarschijnlijk de eerste in Manhattan naar buiten komt, over de ‘stille’ betaling aan pornoster Stormy Daniels. Daarnaast zijn er meerdere zaken die bedreigender zijn voor Trump en hem zo beschadigen dat partij en geldschieters zich van hem afkeren. Vooral de federale aanklacht van het ministerie van Justitie over Trumps rol in ‘6 januari’ is politiek bedreigend voor hem. Vermoedelijk wacht DeSantis dat af omdat hij weet dat hij het aflegt in een frontale confrontatie met Trump.
Kandidaten die programmatisch geen kopie zijn van Trump hebben zich in de Republikeinse partij nog niet aangemeld. Gematigde Republikeinen als John Kasich, Chris Sununu of Larry Hogan maken op dit moment geen kans om Republikeinse voorverkiezingen te winnen. Hogan ziet radicalisering van zijn partij als een probleem om algemene verkiezingen te winnen. Radicale kandidaten prijzen zich hiermee uit de markt.
Wellicht meldt Hogan zich alsnog aan als kandidaat van een derde partij als het in 2024 weer tot een tweestrijd Biden-Trump komt. De ironie is dat Trump dat ook van plan lijkt als hij geen Republikeinse presidentskandidaat wordt. Dan zal hij zijn tactiek van de verschroeide aarde binnen zijn partij voeren door de winst van de waarschijnlijk genomineerde DeSantis niet te erkennen.
De Democraten hebben dan de presidentsverkiezingen voor het oprapen, maar verliezen dan programmatisch door hun afwachtende en verdedigende houding. Dat is niet zozeer politiek zonder inhoud, maar politiek met de verkeerde inhoud.
Dit stukje verscheen eerder op George Knight Kort op 12 februari 2013.
Sweet Smell of Success is een meesterwerk van Alexander Meckendrick uit 1957. Journalist J.J. Hunsecker is Burt Lancaster. Martin Milner speelt Steve Dallas, een gitarist in een jazzkwintet die iets krijgt met Hunseckers zus. Deze verhindert dat en neemt daartoe Sidney Falco in de arm. Gespeeld door Tony Curtis. Hunsecker is meedogenloos.
Success: ‘The Chico Hamilton Quintet appeared in several scenes and helped shape the film’s hip, modernistic late-1950s atmosphere’
Een onderschrift bij een foto omschrijft het perfect: ‘The Chico Hamilton Quintet appeared in several scenes and helped shape the film’s hip, modernistic late-1950s atmosphere‘. De sfeer van Johnny Staccatoof The Connection.
Trouwens meer clichésituatie, dan echte vrijheid die het suggereert. Pas rond 1959 bevrijdt de jazz zich naar vrijere vormen. De muziek liep zo enkele jaren vooruit op wat in de jaren ’60 zou komen.
Hoes van het album uit 1957 met muziek van ‘Sweet Smell of Success‘ door het Chico Hamilton Quintet.
Er wordt in oorlogen veel geprojecteerd door strijdende partijen. Eigen (wan)daden worden de ander verweten. Zoals het gezegde luidt, de waarheid is het eerste slachtoffer.
In de Russisch-Oekraïense oorlog (2014 – ..) noemt iedereen elkaar (neo)-nazi’s. Dat is gek. Met een Joodse president zou Oekraïne een broeinest van neo-nazi’s zijn. Zo’n beschuldiging doet pijn aan het gezond verstand. Maar het gaat in propaganda en desinformatie niet om feiten, maar om emoties.
Het Kremlin is sterk in projectie. Om de eigen zwakke punten te verhullen verwijt het de ander wat het zelf is. Zo verdraait het Kremlin de werkelijkheid van nu en van toen. De geschiedenis wordt er bijgesleept om de projectie verder te ondersteunen en het verhaal waarschijnlijk te maken. Dat lukt bij mensen die slecht geïnformeerd zijn en de geschiedenis slecht kennen.
De valkuil is dat iemand als minister Lavrov van de Russische Federatie zo ver van de huidige en historische werkelijkheid afdrijft dat het lijkt alsof hij satire bedrijft. Wat hij zegt is absurd en wekt vooral een lachsalvo op.
Het Kremlin verliest in het Westen de informatieoorlog van Oekraïne. Dat is ondergeschikt omdat het Kremlin alleen de meerderheid van de slecht geïnformeerde bevolking van de Russische Federatie moet misleiden om aan de macht te blijven.
‘As usual, secretary Lavrov twists the facts. It was not all of Europe that under Napoleon or Hitler went against the Russian Empire or the Soviet Union.
Don’t forget the US Lend-Lease Act that was necessary to defeat Hitler. Soviet Premier Nikita Khrushchev and Soviet Marshal Georgy Zhukov both stated that Lend-Lease enabled the Soviet Union to defeat Germany on the Eastern Front.
The Soviet-Union could only defeat Hitler because president Roosevelt and the allies supported the Soviet Union with all kinds of material. Without Western support, Stalin would have lost the war against Hitler.
Lavrov makes the mistake of trading images of the enemy, even when there are none historically. He could act better in making friends in 2023.’
Verklaring hoofdredactie Volkskrant, 15 december 2022.
Er is een kwestie over een cartoon. Het gaat om onderstaande cartoon van Jos Collignon in de Volkskrant die door de hoofdredactie wordt verwijderd ‘van de site en al onze uitingen’ omdat deze volgens deze hoofdredactie ‘Marokkanen – in Marokko en in de diaspora – stigmatiseert.’
De tekening is volgens deze verklaring ‘In strijd met wat we als krant willen zijn’. Dat is een navolgbaar standpunt. De tekening zou haaks staan op de Volkskrant, dat tegelijk zegt dat het de vrijheid van columnisten en cartoonisten ‘een groot goed’ vindt.
Maar navolgbaarheid geldt niet voor de volgende uitspraak als de hoofdredactie meent dat bij de tekening ‘de grenzen van de humoroverschreden’ zijn. Dat roept de vraag op of hoe de grenzen van de humor kunnen worden overschreden. Is dat per definitie mogelijk of is het een ongelukkige, te haastig gemaakte formulering? De hoofdredactie lijkt een filosofische uitspraak te doen over de grenzen aan de humor die het niet kan onderbouwen. Wie grenzen van de humor vaststelt, maakt humor tandeloos en ondergeschikt zodat het geen humor meer is.
Tweet van Jos Collignon met afbeelding van gewraakte cartoon, 15 december 2022.
De cartoon toont twee Marokkaanse voetballers op een scooter die wegrijden met de wereldbeker in handen, de trofee van het WK Voetbal in Qatar. FIFA-president Gianni Infantino kijkt ze verbaasd na. De tekening suggereert dat de wereldbeker uit zijn handen is gegrist. Collignon heeft op sociale media veel kritiek gekregen dat hij de Marokkaanse vlag niet heeft voorzien van een vijfpuntige, maar zespuntige ster.
Dat de hoofdredactie afstand neemt van de cartoon van Collignon heeft te maken met oordelen en vooroordelen over jeugdige, stelende Marokkaanse Nederlanders. In die beeldvorming gaat de hoofdredactie amechtig mee. De hoofdredactie lijkt met haar verklaring te zeggen dat de cartoon van Collignon plat is en slechts een laag bevat.
Maar de cartoon kan ook op een ander niveau gelezen worden. Namelijk van vrijbuiter Marokko die niet meegaat in de corruptie van de FIFA en de angst van voetbalbonden om zich uit te laten over alle misstanden in Qatar en eigenhandig de wereldbeker opeist. Als een moderne Robin Hood die steelt van de rijken.
Dat komt naast de kritiek van vele kanten op de arbitrage die meent dat de FIFA aanstuurde op een finale Frankrijk-Argentinië en andere ploegen zoals die van Engeland, Marokko, Kroatië en Nederland bewust heeft benadeeld in de arbitrage.
Afgelopen weken was er de merkwaardige en nog steeds onopgehelderde verwijdering uit een vergaderzaal in het Academiegebouw van een portret door Rein Dool uit 1976 van witte mannelijke bestuurders van de Universiteit Leiden.
Het college van bestuur reageerde bij monde van voorzitter Annetje Ottow in een verklaring van 15 november 2022 op de kwestie. De verklaring maakt niet duidelijk waarom het schilderij uit de vergaderzaal is verwijderd. Het college heeft zichzelf met deze kwestie in de hoek gemanoeuvreerd.
Het portret werd eerst verwijderd na een klacht van anonieme ‘medewerkers’ en daarna na brede maatschappelijke kritiek (‘veel commotie en vragen‘) weer teruggehangen. Al dan niet tijdelijk. Van alles is er intussen over gezegd.
De verwijdering raakte een maatschappelijke open zenuw omdat het aansluit bij het debat over cancelcultuur en identiteitspolitiek en als voorbeeld van een uitwas van identiteitspolitiek werd gezien. Het is het idee van een ‘veilige ruimte’ waar niemand geconfronteerd mag worden net tegenspraak. Juist dat verbod hoort niet thuis op een universiteit waar een open debat gevoerd moet kunnen worden en tegengeluid moet kunnen klinken. Een college van bestuur moet de voorwaarden daartoe garanderen en opgewassen zijn tegen radicale denkbeelden.
In de media werd ook door welwillende journalisten op neerbuigende toon gesproken over ‘Witte, oude en rokende mannen‘ terwijl notabene drie van de zes mannen op het schilderij niet roken en leeftijd een relatief begrip is. Keken de journalisten goed naar het schilderij? Ook is de witheid van de mannen minder onomstreden dan het lijkt. Voorzitter is de Joodse Dolf Cohen. Door antisemitische rechts-extremisten (en links-extremisten) worden joden niet als wit beschouwd. In Charlottesville in 2017 scandeerden ze ‘Jews will not replace us’.
Het huidige college van bestuur van de Leidse universiteit beriep zich erop dat het verwijderen uit de vergaderzaal een ironische actie was. Om een ‘actie met een knipoog maar ook met een serieuze ondertoon‘. Eeeeh, wat? Het beroep op ironie is het vaste antwoord van FvD-politicus Thierry Baudet als hij door kritiek in het nauw komt. Dat is een zwak argument van een bestuursvoorzitter van een belangrijke Nederlandse universiteit. Tegelijk beweerde Rein Dool juist dat zijn schilderij ironisch bedoeld was. Had Ottow dat gemist? Hoeveel soorten ironie kan een kwestie aan?
Wat Ottow zegt roept vooral vragen op: ‘Niet iedereen voelt zich door dit beeldbepalende werk gerepresenteerd. Zoals het nu hangt ontbreekt de context ook. De spontane actie stemt tot nadenken. Inclusiviteit is een van onze belangrijke opdrachten. Maar in de discussie waarop we straks als college ons besluit op baseren, betrekken we vanzelfsprekend ook de historische waarde van het schilderij. Uitgangspunten zijn ook respect voor oud-bestuurders die zijn afgebeeld en voor de kunstenaar die het werk maakte. We luisteren naar al die geluiden.‘
Uiteraard zal niet iedereen zich door dit ‘beeldbepalende werk‘ gerepresenteerd voelen. Moet dat dan? Voor elk kunstwerk geldt dat niet iedereen zich erdoor gerepresenteerd voelt. Katholieken, protestanten, monarchisten, Republikeinen, vrouwen, mannen, homo’s, hetero’s, Hollanders, plattelanders, autochtonen, inwijkelingen, progressieven en conservatieven, iedereen heeft een individuele kijk op de Nederlandse geschiedenis en cultuur die door de eigen achtergrond kleur krijgt.
Als het zo is dat als niet iedereen zich door een kunstwerk gerepresenteerd voelt, dat werk dan verwijderd moet worden uit de openbaarheid, dan kunnen openbare collecties voorgoed achter slot en grendel uit het zicht van burgers die zich er niet door gepresenteerd voelen.
Ook de verwijzing naar inclusiviteit van Ottow is ongelukkig. Suggereert ze hiermee dat witte mannen die worden gepresenteerd op een kunstwerk uit 1976 er tegenwoordig niet meer bij horen? Wie mormelt aan de lezing van de geschiedenis om die te herschrijven heeft niks op een universiteit te zoeken. Zo mag men hopen.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Kinderkunst hoort in een museum, desnoods op het toilet, vindt Moonriders‘ in Het Parool, 26 november 2022.
Het artikel ‘Kinderkunst hoort in een museum, desnoods op het toilet, vindt Moonriders‘ in Het Parool van 26 november 2022 is meer dan een aankondiging van het VPRO kinderkunstprogramma Moonriders. Het artikel gaat mee in allerlei claims van programmamaker en kunstenaar Aukje Dekker die waarschijnlijk goed bedoeld zijn, maar toch verkeerd uitpakken.
In een toelichting zegt Moonriders: ‘In dit tweede seizoen Moonriders breekt kunstenaar Aukje Dekker samen met kinderen en kunstenaars ’s nachts in bij musea om kunst te maken. Want waarom hangt daar nooit kunst van kinderen? Daar brengen de Moonriders verandering in, al hangen ze maar op de wc!‘
Schermafbeelding van deel artikel ‘Kinderkunst hoort in een museum, desnoods op het toilet, vindt Moonriders‘ in Het Parool, 26 november 2022.
Dekker maakt het nog gecompliceerder als ze niet alleen vraagtekens zet bij wat onder kunst verstaan moet worden, maar ook bij wat de functie van een museum is. Moet een museum volgens Dekker ‘kunst’ van willekeurige kinderen op zaal of wc hangen? Zelfs als Dekker het uitdagend, emanciperend, democratisch en ironisch bedoeld, dan nog schept ze begripsverwarring.
De mentaliteit achter deze claim is waarschijnlijk dat grenzen geslecht moeten worden. Alles moet kunst genoemd kunnen worden. Alles is kunst, kunst is alles. Kunst is zo een onduidelijk en verwarrend begrip geworden omdat iedereen er wat anders onder kan verstaan. Kunst is een onbeschermde term en daarom vogelvrij.
De term ‘kunst’ is aan herdefinitie toe. Kunst ligt van verschillende kanten (publiek, media, politiek) onder druk en wordt zelfs een eigen naam onthouden. Vaak verdwijnt kunst achter het begrip ‘cultuur‘ dat het tegenovergestelde van kunst betekent. Kunst scherpt aan en cultuur verbindt.
Iedere amateur kan zich kunstenaar noemen en dat gebeurt dan ook veelvuldig. De macramé-handwerker, de fotograaf die plaatjes schiet, de smart phone-filmer, de zanger in een amateurkoor, de gelegenheidsdichter, de violist in een vriendenkwartet en het kind dat tekent als een COBRA-kunstenaar, ze kunnen zich kunstenaar noemen en probleemloos claimen dat ze kunst maken.
Als programmamaker Aukje Dekker en journalist Jan Pieter Ekker daar hun volle gewicht achter zetten, dan wint het idee van gedemocratiseerde, maar tandeloos gemaakte kunst aan geloofwaardigheid.
Kunst als hobby of vermaak of thema van een tv-programma of omweg voor het omploegen van investeringen heeft een andere functie dan de opvatting dat kunst op scherp stelt, het vanzelfsprekende bevraagt en mensen naast de werkelijkheid laat kijken en ze probeert te verrijken.
Conclusie is dat kunst die ertoe doet zich beweegt op het middenterrein waar de gevestigde orde kritisch of juist afstandelijk, maar scherpzinnig en onafhankelijk wordt gevolgd. Tussen het hobbyisme van amateurs en de belangen van politiek, bedrijfsleven en media die kunst in gijzeling hebben genomen en als middel gebruiken.
Programmamaker en kunstenaar Aukje Dekker is een voorbeeld van iemand die kunst gebruikt om ons anders naar haar en haar programma Moonriders te laten kijken. Professionele kunstenaars en kunstinstituten zouden in een gezamenlijke campagne over de grenzen van disciplines heen hun claim op het begrip kunst terug moeten veroveren en uit handen van hobbyisten, ondernemers, programmamakers, journalisten en politieke zwendelaars moeten redden.
Dat levert de duidelijkheid op wat de functie van kunst is of behoort te zijn zodat het debat erover scherper, meer omlijnd en inhoudelijker kan worden gevoerd.
Daarbij moet beseft worden dat belanghebbenden er belang bij hebben dat de begripsverwarring in stand blijft en de begrippen (kunst-cultuur en hobbyisme-kunst) door elkaar heen gebruikt worden. Vaagheid ontneemt kunst scherpte.
Herdefinitie en nieuwe afbakening van het begrip kunst vergt economische en politieke strijd waarvan het de vraag is of sectorinstituten en kunstenaars ertoe in staat zijn om zo’n campagne op te zetten, laat staan tot een goed einde te brengen. Want politiek houdt niet van kunst die vrijzinnig, autonoom, dwars en niet onderhorig is. Dat is de gijzeling die kunst gevangenzet.
George Knight 