Waarom zijn jaaroverzichten zo braaf? Wat is hun bestaansreden?

Waarom zijn de jaaroverzichten van visuele media zo voorspelbaar en saai dat ze slaapverwekkend zijn? In een woord: ‘braaf’. De betekenis van het woord ‘obligaat’ vat het samen: gebruikelijk, verplicht, voorgeschreven. Het komt door de formule, het format dat voorschrijft hoe het moet. Het komt door de verwachtingen erover die niet te doorbreken zijn. Het komt door de focus op een breed publiek dat gebiedt consensus op te zoeken, controverse uit de weg te gaan en finesses, open einden en abstractievermogen te vermijden. Kortom, voor zowel journalist als publiek is aan het jaaroverzicht geen eer te behalen. Want er is geen ontsnappen aan.

Het jaaroverzicht pretendeert objectief verslag te doen, zeg: onpartijdig, maar bevestigt het machtsevenwicht en wordt daar tot onderdeel van gemaakt. Het jaaroverzicht is de Catch-22 van de journalistiek. Redacties die het zo niet willen kunnen er niet aan ontsnappen. Vluchten ervoor kan niet, maar doorbreken ervan evenmin. Het jaaroverzicht is niet sexy, maar een verplicht nummer waar journalisten noch publiek lol aan beleven. De laatsten zelfs niet in het herkennen van het bekende. Het jaaroverzicht is de dood van een type journalistiek dat een activistische opstelling  verwerpt omdat deze in strijd is met journalistieke codes, maar intussen dan maar als second best verslag doet van de toestand in de wereld. Het jaaroverzicht is het over de oppervlakte scheren om gebeurtenissen aan te stippen met kritiekpuntjes maar onder vermijding van maatschappijkritiek.

Daarnaast wordt het idee van het jaaroverzicht steeds meer bezoedeld door belanghebbenden die in een overzicht dat klinkt als een reclamespot uitsluitend hun eigen belang en perspectief benadrukken. Zodat zelfs de pretentie van onpartijdigheid en een brede oriëntatie worden losgelaten. D66Breda, TreinenNS of OasenDrinkwater laten zien dat een jaaroverzicht niet eens hoeft uit te gaan van de journalistieke codes.

Is er een oplossing die het jaaroverzicht terugbrengt naar journalistiek die niet alleen spiegelt? Waarschijnlijk niet, want de fragmentatie van een samenleving die steeds heterogener en diverser wordt maakt zelfs de kadrering van een jaaroverzicht al tot een politiek gebaar dat haaks staat op de zogenaamde onpartijdigheid ervan. Daarom wordt een jaaroverzicht met de pretentie van brede oriëntatie noodgedwongen bloedeloos en ongevaarlijk omdat het niet aan de essentie kan raken. Dit naast de opstelling van de gevestigde journalistiek die gaat voor veilig en op bevestiging van het bestaande uitkomt en de corruptie door belanghebbende partijen van het begrip ‘jaaroverzicht’ die slecht het eigen perspectief benadrukken. Bram Douwes van RTV Noord probeert te ontsnappen aan de genoemde patstellingen, maar vindt er evenmin een oplossing voor.

Slot: Musea gooien in winkel hun smaak overboord. Commercie!

In een opiniestuk in De Volkskrant dat me uit het hart gegrepen is, levert Pauline Slot kritiek op de commercie van musea. En dan vooral zoals dat te vinden is in de museumwinkel: ‘Waar in de zalen kosten noch moeite zijn gespaard om de unieke kunstwerken te conserveren en aan ons te tonen als onderdeel van een zorgvuldig opgebouwd verhaal, lijkt in de winkel elke vorm van smaak overboord te zijn gegooid.’ Slot zegt dat ze het niet begrijpt. Ik begrijp het evenmin en verbaasde me op exact dezelfde manier over de platvloerse commercie in het Mauritshuis die volledig doorgeslagen is. Het Van Gogh Museum is er een ander voorbeeld van hoe het niet moet. Dat het anders kan toont volgens Slot het Stedelijk aan waar de museumwinkel in evenwicht is met de rest van het museum. Musea worden de markt opgejaagd door de terugtredende overheden. Ze moeten zoveel mogelijk geld aan hun bezoekers ontvreemden. Maar dat kan op verschillende manieren. Marketing van musea is een kwestie van smaak en zelfbeperking. Niet alles dat kan is gewenst.

Ongekende vervroeging uitspraak vonnis Alexei Navalny. Waarom?

Aldus een bericht uit 2013 van Amnesty International over de Russische oppositieleider Alexei Navalny. Deze organisatie riep op tot onmiddellijke invrijheidstelling omdat de rechtsgang politiek gemotiveerd was en niet eerlijk verlopen zou zijn. Vandaag kwam er een nieuwe onregelmatigheid bij. De uitspraak in het proces van Navalny die met zijn broer Oleg terechtstaat voor fraude wordt vervroegd van 15 januari naar morgen, 30 december. Advocaat Olga Mikhailova zegt geen enkele zaak te kennen waarin dat ooit gebeurd is. De Franse firma Yves Rocher waarom het allemaal begonnen is ontkent overigens benadeeld te zijn door Navalny. Deze opponent van president Putin en zijn team zien in het op het laatste moment naar voren halen van de datum de opzet om het protest in de kiem te smoren. Door de verslechterende economische situatie werd voor 15 januari een grote opkomst bij een demonstratie tegen Putin verwacht. Navalny wacht mogelijk 10 jaar cel.

Foto: Schermafbeelding bericht ‘Russia: Political activist Aleksei Navalny must be released after ‘parody’ trial’ van Amnesty International, 18 juli 2013.

Secularisme heeft met vrijdenken en vrijheidsdrang te maken

Ben ik tegen religie? Welnee, waarom zou ik. Ik beschouw mezelf ook niet als anti-religieus of atheïst. Ben ik voor secularisme? Ja, waarom dat zo is legt Jacques Berlinerblau in 20 seconden uit. Secularisme is een politieke filosofie die verzekert dat iemand nooit onderworpen zal worden aan religie. Zodat die religie een individu door de strot geduwd wordt. Inclusief leden van een minderheidsreligie die door een machtige religie worden ingelijfd. Aangezien er op aarde duizenden religies zijn is die kans aanwezig. Waarom iemand iets tegen religies heeft ontgaat me. Ze moeten anderen alleen niet proberen te annexeren of lastig te vallen.

Ewoud van Rijn onderzoekt. Beeldende kunst en Wiccan religie

De Rotterdamse kunstenaar Ewoud van Rijn was een van de genomineerden voor de Dolf Henkes Prijs 2014 in TENT. Uiteindelijk gewonnen door Lidwien van de Ven met haar fotowerk. Zijn werk maakt nieuwsgierig en roept vragen op. De toelichting op zijn werk roept nieuwe vragen op: ‘In een mix van teksten, tekeningen, sculptuur en performances zoekt Van Rijn in het gebied waar beeldende kunst en esoterisch gedachtegoed elkaar overlappen naar een nieuwe, betekenisvolle positionering van de kunstenaar.’ Complexe materie dus.

Van Rijn geeft op een eigen blog meer duidelijkheid over zijn zoektocht naar de stand van de kunst waaraan hij meer koppelt dan kunst en kunstenaarspraktijk alleen. Ook moralisme of Neo-Paganisme. Ofwel Wicca, de moderne hekserij: ‘Stemming from the spiritual attitudes within early modernism, Wicca’s sampling of existing ‘traditions’ into a new religious phenomenon has many tangents with today’s artist practice. Through an output of text, images and performance, it puts forward challenging approaches to fundamental socio-cultural concepts such as time and history, nature and ecology, gender relations, spirituality and religion. Employing a wide range of media -from drawing to artists’ publications and from installation to performance- Van Rijn’s research explores Neo-Paganism as an invented revivalist tradition based on rejected knowledge.’

Hoe Wiccan religie, modernisme, kunst, media, traditie en kennis samenhangen is de vraag. Onderzoek moet beantwoorden hoe die samenhang is. Van Rijn zit op het goede spoor van een modern levensgevoel. Hij heeft beet. Hoewel de theorie zijn werk nog overspoelt en de juiste vorm niet gevonden lijkt om de bevindingen weer te geven. Het is niet dwingend. Overal worden uit politieke of maatschappelijke doeleinden met gebruikmaking van religie tradities opnieuw uitgevonden. Zie hoe Rusland en Oekraïne religie ondergeschikt maken aan de politiek of zie hoe hetzelfde gebeurt met de islam in moslimstaten. Op het niveau van individuen biedt de moderne hekserij dezelfde ontkenning van het belang van kennis en een vlucht in de romantiek. Op zoek naar zingeving, troost, verbinding en oude waarden die het modernisme omver kegelen.

Foto: Installatie van Ewoud van Rijn op de tentoonstelling Dolf Henkes Prijs 2014 in TENT. Credits: Lydia van Oosten.

Sportcampagne TeamNL lobbyt voor Provinciale Verkiezingen

Anky van Grunsven spreekt een video in over de provinciale verkiezingen 2015. Wie spreekt ze precies aan? Wie is die ‘U’ die haar doelgroep is? Zijn dat huidige, toekomstige of kandidaat gedeputeerden of statenleden? Anky van Grunsven maakt het niet concreet. Provincies worden door haar opgeroepen om sport serieus te nemen. Een begeleidende tekst waar de video naar verwijst zegt dat er een Sportcampagne TeamNL is opgetuigd om te lobbyen voor sport. Het is een samenwerking van NOC*NSF, sportbonden en Sportkracht12.

De campagne legt verbanden die het uiterste van de logica vragen. De stelling dat de Provinciale Verkiezingen voor sport niet onbelangrijk zijn wordt in enkele tussenstapjes omgekeerd: ’sport levert een positieve bijdrage aan het imago van [uw] provincie’. Bewegen wordt zelfs ingelijfd door sport. De volgende zin legt een verband met het landschap en sleept sport er aan de haren bij: ‘Iedereen in ons land moet kunnen genieten van het Nederlandse landschap, waarin me[n] prettig moet kunnen sporten.’ Is sport hierin specifiek? Wat te denken van: ‘Door de verschuiving van taken, meer eisen en minder geld moeten provincies keuzes maken. Die soms onbedoelde negatieve gevolgen hebben voor de sport. En dat is jammer, want we winnen veel met sport!’ Dat klinkt op het eerste gehoor aardig, maar over het algemeen wordt er met sport meer verloren dan gewonnen.

Assange en Sputniknews: vijand van vijand is vriend. Simpel? Ja@%!

Wetmatigheid is dat westerse dissidenten steun krijgen buiten westerse landen, en niet-westerse dissidenten in het Westen. Elke vijand van de vijand wordt een vriend. Om te overleven met steun van de ander. Het zoeken van steun tast echter het beroep op bovenpartijdigheid aan. Vaclav Havel of Nelson Mandela konden winnen door zichzelf te blijven en zich niet te verlagen. Edward Snowden strandde door toedoen van de Amerikaanse overheid in Moskou. Obama trok diens paspoort in zodat de Amerikanen Snowden in de armen van de Russen dreven. Julian Assange werd zonder aanklacht door Zweden tot verdachte gemaakt in een zaak die door ontbrekend bewijs niet hard genoeg was om een rechtszaak te worden, maar hard genoeg was om jarenlang boven de markt te blijven hangen. Maar de oplossing is niet het inwisselen van de ene bruut door de andere. De oplossing is zichzelf blijven en hooguit hoognodige bescherming zoeken bij de ander zonder die ander legitimiteit te geven die deze niet verdient. Daarop worden Assange en Snowden straks afgerekend.

Foto: Schermafbeelding van tweet WikiLeaks.

Als het leven decor is, dan wordt drama realiteit. Vaticaan & FEMEN

Wat zien we? Een herderlijk decor met een olijfboom, een huis met toegangstrappen en een lavendelkleurige achtergrond. Met verticale streep waar banen stof samenkomen. Theater dat heerlijk over de top gaat. Heet dat niet een Napolitaanse kerststal? Tussen boom en huis bevinden zich vijf gestalten. Het verschil in schaal verraadt hun herkomst. Drie ervan blijken bij de enscenering te horen, twee ervan niet. Van de indringers wordt een blonde vrouw weggevoerd door de half-zichtbare man die een beeld van een baby  draagt. De man met donkere cape en kepie lijkt weggelopen uit een 19de eeuws kostuumdrama van Luchino Visconti.

De fabel krijgt langzaam betekenis. De vrouw stapte een antieke kerststal in om een beeldje van Jezus te ontvoeren en is opgebracht door een bewaarder van een organisatie die met stijl bewaakt. De tweede foto geeft uitsluitsel. Herderin en schaap lijken welwillend aan te zien wat er achter de prosceniumboog van de echte wereld gebeurt. Het betreft een FEMEN-activiste en een kerststal in het Vaticaan. Zijn ze uit of in hun rol gestapt? De ontknoping lost het mysterie op en zorgt voor teleurstelling. Een actie voor vrouwenrechten, tegen vrouwenonderdrukking en voor abortus. Zo plat is de uitleg. Weg de verwarring over schijn en wezen.

Foto’s: Actie van FEMEN-activiste in het Vaticaan: Massacre of the Innocents.

Kersttoespraak Willem-Alexander: ‘Ieders gazen en vaargebied zijn waardigheidsgevoel en belangzucht’

‘Eenheid zonder verscheidenheid is verstikkend. Verscheidenheid zonder eenheid is los zand. Nederland is meer dan zeventien miljoen selfies. We hebben elkaar nodig, sterker dan we vaak zelf beseffen. Ieders gaven en vaardigheden zijn waardevol en belangrijk. Niet iedereen kan een Epke Zonderland of Gijs Tuinman zijn. Niet iedereen kan uitblinken als leraar, dokter, wetenschapper of hulpverlener. Maar de kracht van Nederland omvat veel meer dan individuele talenten. De kracht zit in wat we er samen van maken. En samen hebben we zóveel om trots op te zijn en vertrouwen aan te ontlenen.’ Aldus Willem-Alexander in zijn kersttoespraak.

Schrijver Rudy Kousbroek (1929-2010) introduceerde in Nederland de methode van teksttransformatie. Hij legt het uit in Transformaties dat gebundeld werd in Anathema’s 1 (1969): ‘De oorspronkelijke, en voor zover ik weet van Queneau afkomstige gedachte van zulke teksttransformaties is bekend geworden onder  de naam S + 7. Hierbij wordt voor ieder woord niet de definitie of een synoniem opgezocht, maar eenvoudig het zoveelste (bijvoorbeeld 7e) woord dat er op volgt in het woordenboek.’ Wat is de zin van teksttransformaties anders dan lachen en oproepen van verbazing over de taalrijkdom? Officiële toespraken sparen om politieke redenen vaak de kool en de geit en worden daardoor nietszeggend en vluchtig. Ze bevatten veel woorden, maar omvatten niets. Wellicht dat een teksttransformatie wat diepgang aan de woorden van de koning geeft:

‘Eenheidsgewicht zonder verschepen is verstoelen. Verschepen zonder eenheidsgewicht is losbarstend zandadder. Nederleggen is meerbezinking dancing zeventienduizend miljoenenrede selva’s. Weck hebben ellebooggroef nodig, sterklasse dancing we vaalbont zelf beseffen. Ieders gazen en vaargebied zijn waardigheidsgevoel en belangzucht.’ Aldus de transformatie S + 7 met behulp van een Van Dale woordenboek uit 1970. Voorzetsels, hulpwerkwoorden en lidwoorden blijven wat ze zijn  Wordt de toespraak van de koning er waardevoller, begrijpelijker, oprechter en verteerbaarder door? Het zou zo maar kunnen. Oordeel zelf.

Genezingsdienst Steenwijk geeft gezondheidszorg het nakijken

Waarom zijn er in hemelsnaam met veel gemeenschapsgeld opgeleide duurbetaalde doktoren en opgetuigde ziekenhuizen nodig als genezen zo simpel is? Want ‘Jezus Leeft’ en doet aan ‘Grote Wonderen’. Voor minder doet Jezus Christus het niet. Is de logica dat voor ‘Kleine Wonderen’ de reguliere gezondheidszorg dient en voor ‘Grote Wonderen’ de religie in de Onnastraat 44 in Steenwijk? Evangelist Jan Zijlstra houdt elke eerste en tweede zondag van de maand een genezingsdienst. Wings of Healing, zo wordt zijn organisatie genoemd.

Een sterk staaltje is de getuigenis van Eskea Jonkman uit Drachten: ‘Drieëndertig jaar lang leed Eskea aan ernstige knieproblemen, haar linker knie was ‘verrot’. Na enige tijd werd ook haar rechter knie aangetast. (..) Na vierendertig operaties was er nog steeds niets verbeterd, maar was alles alleen nog maar erger geworden. (..) Elke dag was een kwelling voor Eskea vanwege folterende pijnen totdat Eskea door de kracht van Jezus Christus in de Genezingsdienst genezing ontving. Die avond liep ze na 33 jaar zonder pijn en was zij volkomen gezond geworden.’ Aangeraakt door God. Via tussenkomst van Zijlstra. God doet het nog steeds.