Een overbodig item van het NOS Radio 1 Journaal over het onderzoek van John Durham naar de FBI

Special counsel John Durham, the prosecutor appointed to investigate potential government wrongdoing in the early days of the Trump-Russia probe, arrives to the E. Barrett Prettyman Federal Courthouse in Washington on May 16, 2022. Evan Vucci/AP

Vanochtend werd ik op 8 uur verrast door een item in het NPO Radio 1 Journaal. Onaangenaam verrast.

Het item ging over het onderzoek van speciale aanklager John Durham naar de FBI zonder dat zijn naam werd genoemd. Durham onderzocht of het onderzoek van de FBI naar de banden van voormalig president Trump met de Russische Federatie correct is verlopen. Durham werd in 2019 door Trumps minister Wiliam Barr tot speciale aanklager benoemd. 

Het radiojournaal doet voorkomen alsof Durhams onderzoek wat heeft opgeleverd. Het tegendeel is waar. Het heeft niks opgeleverd. Er is geen sprake van dat de ‘deep state‘ heeft samengespannen tegen Trump. Dat was de kern van Durhams onderzoek en dat heeft hij niet kunnen aantonen. 

Het item begint ermee dat het radiojournaal zegt dat Durham ‘hard heeft uitgehaald’ naar de FBI. Dat kan zo zijn, maar vraag is wat dat betekent en of Durham daar argumenten voor heeft. Dat blijft in de lucht hangen. 

Verder stelt dit radiojournaal dat volgens Durham door de FBI een onderzoek werd ingesteld ‘zonder dat er bewijzen lagen‘. Dat is opnieuw de mening van Durham die het radiojournaal klakkeloos overneemt. In werkelijkheid lagen die bewijzen er wel.

Het journaal rondt dit item halfslachtig af: ‘Trump en zijn team zouden toen hebben samengespannen met Rusland om de verkiezingen in hun voordeel te beïnvloeden‘. Wat is het nou, radiojournaal, heeft Trump wel of niet samengespannen met de Russen?

Er zijn aanwijzingen dat in 2016 Trump heeft samengespannen met het Kremlin. Het onderzoek van de andere speciale aanklager Robert Mueller die minder bevoegdheden had dan Durham concludeerde in een rapport in 2019 dat er contacten waren tussen Team Trump en de Russen, maar vooral dat het onderzoek door Trump door obstructie werd belemmerd en Mueller daarom niet kon onderzoeken of Trump had samengespannen. 

Mueller lag continu onder druk van onderminister Rod Rosenstein om rode lijnen in het onderzoek op straffe van ontslag niet te overschrijden. Zodat Muellers onderzoek beperkt was. 

De conclusie van Mueller was dat hij niet heeft kunnen constateren dat er in 2016 geen gecoördineerd samenspannen tussen Trump en het Kremlin was. Trump werd door Mueller niet vrijgesproken, niet ‘exculpated’. Mueller voegde achteraf in de uitleg van zijn rapport toe dat hij ‘conspiracy‘ als zodanig niet had onderzocht omdat het geen juridisch begrip is. Mueller had zich beperkt tot het onderzoek naar crimineel gedrag en daarom de relatie tussen staten niet onderzocht.

Een complicatie in de beeldvorming was dat in 2019 de volledige westerse ‘kwaliteitspers’ zich door de conclusie van Barr over het Mueller-rapport om de tuin liet leiden. 

Er was ook het in 2020 gepubliceerde onderzoek Bipartisan Russia Report van de Senaat. Daarover schreef ik in een commentaar van augustus 2020: ‘Maar Trumps campagnemanager Paul Manafort werkte samen met een Russische geheime agent van de militaire inlichtingendienst GRU en voorzag hem van gedetailleerde data waardoor het Kremlin wist hoe het zich optimaal in de campagne kon mengen. Het rapport legt ook de obstructie bloot van president Trump, manager Manafort en adviseur Roger Stone die hebben gelogen over hun samenwerking met het Kremlin en de onderzoeken bewust hebben gedwarsboomd.‘

De kwestie van het onderzoek naar het onderzoek van de FBI dat door Trump in 2019 werd ingesteld ligt vele malen genuanceerder dan het radiojournaal in dit item zegt. 

Het is opvallend dat het radiojournaal de naam van John Durham niet noemt. 

Het is opvallend dat het zegt dat Durham ‘hard heeft uitgehaald’ naar de FBI zonder dat er een inhoudelijke onderbouwing voor dat harde uithalen is. Er is hoe dan ook geen zwaarwegende reden voor dat uithalen naar de FBI, op wat procedurefouten na.

Het is opvallend dat het radiojournaal stelt dat Durham zegt dat er geen bewijzen lagen voor een onderzoek, terwijl die er wel lagen. Aanleiding voor het onderzoek was de Australische diplomaat Alexander Downer die in juli 2016 de Amerikaanse overheid tipte over wat Trump-adviseur George Papadopoulos hem in mei 2016 had verteld over Russen die belastende informatie over toenmalig presidentskandidaat Hillary Clinton hadden. Toen werd de FBI op dit onderzoek gezet. Dat is volgens de procedure. Daar is niks onregelmatigs aan. 

Het is opvallend dat het radiojournaal een item van 20 seconden baseert op wat pro-Trump aanklager John Durham heeft gezegd. 

Het is opvallend dat de redactie van het Radio 1 Journaal een item waar het duidelijk de achtergronden niet van kent heeft geschreven. Het journaal had het item beter niet kunnen uitzenden. Het voldoet niet aan journalistieke normen.

Oorlogsmist in berichtgeving over Russisch leiderschap

Terrorist Girkin-Strelkov reveals who's behind Prigozhin, making parallels with Russia of 1917. pic.twitter.com/O7X0T0Twri

— Anton Gerashchenko (@Gerashchenko_en) May 15, 2023

De oorlogsmist in de Russisch-Oekraïense oorlog wordt aan Russische kant dikker. Nauwelijks is nog te onderscheiden welke facties in de Russische politiek elkaar bestrijden en welke steun ze hebben in de politieke en militaire top.

In het verlengde daarvan is het mistig hoe zich dat vertaalt naar het Oekraïense slagveld. Even schimmig is hoe de Oekraïense en westerse inlichtingendiensten de Russische verdeeldheid proberen uit te buiten. Want dat dit gebeurt is een wetmatigheid in oorlog.

Uit een door Amerikaanse inlichtendiensten naar de Washington Post gelekt bericht (achter betaalmuur) blijkt dat Wagner-baas Jevgeni Prigozjin onderhandelde met Kyrylo Boedanov van de Oekraïense inlichtingendienst HUR MO. De deal die Prigozjin in januari 2023 voorstelde was dat Oekraïne Bachmoet opgaf en in ruil daarvoor posities van het Russische leger aan de Oekraïense frontlinie zou verraden. Oekraïne vertrouwde het niet en ging niet op het aanbod in.

Wat er waar is van dit bericht in de Post is nevelig. Sommige elementen ervan kunnen kloppen, maar dat wil niet zeggen dat alles echt zo is gebeurd. Hoe dan ook gaat het in op de verdeeldheid en de vetes binnen de militaire top van de Russische Federatie.

In de video die met vertaling wordt geplaatst door de Oekraïense bestuurder Anton Gerasjenko die volop betrokken is bij de informatieoorlog, gaat de Russische conservatieve nationalist Igor Girkin in op de positie van Jevgeni Prigozjin. Het wordt er akelig anti-semitisch op als Girkin zegt dat de Joodse Prigozjin niet de Russische nationaliteit heeft.

Girkin schetst een lijn van Prigozjin via de plaatsvervangend chef-staf van de presidentiële administratie Sergei Kirijenko naar de Kovaltsjoek broeders. Miljardair Joeri Kovaltsjoek staat bekend als Poetins bankier. Broer Mikhail Kovaltsjoek is een natuurkundige en bestuurder.

Girkin noemt die lijn van Prigozjin via Kirijenko naar Joeri Kovaltsjoek een geïntegreerde structuur. Waarbij Prigozjin een pion is en de suggestie is dat hij als protégé van Joeri Kovaltsjoek niet zomaar opzijgezet kan worden door de top van het ministerie van Defensie vanwege de financiële banden van president Poetin met Joeri Kovaltsjoek.

Of dit verhaal van nationalist Girkin die aast op een positie in de machtsstructuur klopt is even obscuur als al die andere gelekte berichten over de verdeeldheid binnen de Russische militaire top. Direct valt hij zoals gewoonlijk defensieminister Sergei Sjojgoe aan en voorzichtig indirect Poetin.

Om het nog gecompliceerder te maken moet ook de vraag gesteld worden van wie Girkin bescherming geniet. In berichten op sociale media voedt hij trouwens het vermoeden dat hij ernstig ziek is. Ook dat kan weer een voorwendsel zijn. Girkin kan zijn kritiek op minister Sjojgoe in de gelijkgeschakelde Russische informatiesfeer opvallend kritiekloos blijven herhalen.

Russische oorlogsmist toont als een sluier waar af en toe schaduwbeelden en schimmen doorheen schemeren die iets lijken te beweren zonder dat de omstandigheid van de bewering op juistheid valt te controleren. Met daar weer doorheen spoken uit het verleden van 1917, de Krimoorlog van 1853-56 of het 11e eeuwse Kyiv. Het enige wat zeker lijkt is dat de schaduwbeelden en schimmen elkaar niet kunnen luchten of zien.

Een beeld van verdeeldheid wordt door de vijanden van de Russische Federatie maar al te graag aangeblazen. Dit subgenre van de Kremlinologie neemt in belang toe naarmate de oorlog voortstrompelt.

Poetins repressie in Russische Federatie nadert niveau van Stalin

De onderdrukking in de Russische Federatie neemt toe. Kritiek wordt onmogelijk gemaakt. De media zijn allang gelijkgeschakeld, politieke oppositie is allang uitgeschakeld en mag al sinds jaren niet meer deelnemen aan de politiek.

Op talkshows op de Russische staatstelevisie spreken propagandisten als Vladimir Solovyov over de vernietiging van Oekraïne, de inzet van kernwapens en de denazificatie van Duitsland.

Met harde, onverzoenlijke taal en optreden heeft het Kremlin zichzelf in de hoek gebokst. De Russische Federatie heeft geen bondgenoten, maar alleen ‘vrienden’ als China die langzaam de Russische bodemschatten overnemen. De Russische Federatie verkoopt zichzelf uit.

Dat is allemaal geen verrassing. Dat is het sinds de Russische inval in Oekraïne in 2014 niet meer. En zelfs toen deden de Amerikaanse president Obama en de Britse premier Cameron niets toen de Russische Federatie door de bezetting van de Krim voor het zicht van de hele wereld de territoriale integriteit van Oekraïne schond. Die inactie was niet in de geest van het Boedapest Memorandum. Het gaf Poetin het idee dat hij straffeloos zijn eigen bevolking kon onderdrukken. En vrij spel had in buurlanden als Oekraïne.

De ontmaskering is dat de West-Europese landen als Duitsland en Nederland lange tijd ziende blind waren en handel met het Kremlin bleven drijven, terwijl hun inlichtingendiensten voor Russische spionage, ondermijning, desinformatie, hacking en een Russische greep naar de macht in Europa waarschuwden.

Ondanks de waarschuwingen van Oost-Europese landen en de VS om afstand te houden tot het Kremlin wisten Duitsland en Nederland het beter. Wat hadden ze ongelijk. Niet alleen met de kennis van nu, maar ook met de kennis van toen.

Waarom dat zo was en of er sprake was van corruptie, spionage tot op hoog niveau en verregaande naïviteit is in betreffende landen nog steeds niet onderzocht. Waarom niet? Zijn er in de top van de Nederlandse politiek en het bedrijfsleven te veel lijken in de kast die zo’n politiek onderzoek blokkeren?

NRC omschrijft dat gebrek aan realiteitszin van premiers als Balkenende en Rutte in een overzichtsartikel van 28 april 2023 zo: Hoe Balkenende en Rutte de deuren openzetten voor Russische spionage. Het economisch belang van Shell en Gasunie woog zwaarder dan de nationale veiligheid van Nederland. Dat was roekeloze berekening en opportunisme, en geen argeloosheid van Balkenende en Rutte. Ze namen het risico dat een behoedzame premier nooit had mogen nemen. Laat ze daar publiekelijk verantwoording voor afleggen.

Nederland heeft door miljardeninvesteringen in Russische projecten het de Russische inlichtingendiensten in Europa makkelijk gemaakt en is behulpzaam geweest bij de onderdrukking van de Russische bevolking. Laten we dat nooit vergeten. De Nederlandse politiek en bedrijfsleven hebben Russisch bloed aan hun handen.

Het is begrijpelijk om vreselijke gebeurtenissen van zo’n 80 jaar terug te blijven herdenken, maar het is onbegrijpelijk om gebeurtenissen van de laatste 20 jaar in de relatie van Nederland met de Russische Federatie te vergeten. Met een invloed die nog steeds sterk doorwerkt te vergeten. Het is meer dan raadselachtig, het is verraderlijk.

Poetins onderdrukking van de eigen bevolking en zijn roekeloze oorlog tegen Oekraïne zijn niet uit de lucht komen vallen. Ze hebben een voorgeschiedenis in landen als Nederland en Duitsland die nog steeds onvoldoende in kaart is gebracht. Waar is het wachten op?

Verzoek aan Belgisch archief om term ‘Russisch’ te vervangen door ‘Sovjet’. Het is misleidend en dient de propaganda van het Kremlin. Deel 2

Detail of Eternal Russia (1988) by Ilya Glazunov. Photo courtesy Wikimedia/Mos.ru. In: Joy Neumeyer, The discontent of Russia; Lenin envisioned Soviet unity. Stalin called Russia ‘first among equals’. Yet Russian nationalism never went away.

Als antwoord op mijn verzoek aan erfgoedplus.be om de naam ‘Russisch‘ in de toelichting bij items te veranderen in ‘Sovjet‘ kreeg ik vandaag antwoord van een vertegenwoordiger van die instelling.

Ik plaatste mijn kritiek op 6 maart 2023 in het commentaar ‘Verzoek aan Belgisch archief om term ‘Russisch’ te vervangen door ‘Sovjet’. Het is misleidend en dient de propaganda van het Kremlin‘.

Hieronder mijn antwoord op de afwijzende reactie van erfgoedplus.be. Het beweert dat deze benamingen met ‘Russisch‘ erin gevestigd en historisch zijn en er geen noodzaak bestaat om ze te veranderen. Daar denk ik anders over:

Ik ben het oneens met uw standpunt dat de omschrijvingen  en benamingen geen betrekking hebben op het huidige conflict tussen de Russische Federatie, Oekraïne en het Westen. Ik neem aan dat de Belgische erfgoedsector ermee geen politieke agenda volgt, maar indirect is het wel van toepassing op dat conflict. De benaming ‘Russisch’ of andere benamingen zijn als historische term niet neutraal. Dat dient in mijn ogen de erfgoedsector te beseffen. 

Er is vooral sinds 2014 bewustwording ontstaan over die ‘Russische’ namen die bij nader inzien niet Russisch waren. Dat gaat om historische zorgvuldigheid en nauwkeurigheid van de beschrijving en de toelichting. 

Het gaat trouwens niet alleen om de benaming van het kamp, maar vooral over de etniciteit van de krijgsgevangen en bewoners van het kamp. In de items is sprake van ‘Russische krijgsgevangenen‘ en ‘de Russen’ waar expliciet sprake is van andere etniciteiten dan de Russische. De Russische Federatie is overigens een veelvolkerenstaat met vele etniciteiten. Dus de benaming ‘Russisch’ is om meerdere redenen problematisch, zelfs als het alleen om de huidige Russische Federatie gaat. 

U zult toch toegeven dat het wonderlijk is dat bewoners van een voormalig Oekraïens kamp in de toelichting van 2023 nog ‘Russen’ worden genoemd.

Er is in Europa bewustwording ontstaan over ‘Russische’ namen die bij nader inzien niet Russisch zijn. Dat kan gecorrigeerd worden. Ook historische termen zijn niet onveranderlijk, maar kunnen aangepast worden. Geschiedschrijving staat niet stil, maar verandert. 

Daar komt nog bij dat het niet zozeer gaat om de benaming van gevestigde benamingen, maar om de toelichting bij de items. Die kunnen tamelijk makkelijk aangepast worden. Daar richt mijn kritiek zich op. Juist in een toelichting kan de achtergrond verduidelijkt worden en namen aangepast zonder dat dit gevolgen heeft voor maatschappelijk gevestigde namen.. Nu gebeurt naar mijn idee het omgekeerde, in de toelichting worden entiteiten verwart. Dat zorgt naar mijn idee voor onnodige onduidelijkheid. 

Je kunt deze kwestie vergelijken en op een lijn stellen met het debat over dekolonisatie en het huidige schrappen van koloniale namen omdat die niet meer ‘kunnen‘. Ook in het geval van de Sovjet-Unie en Rusland is sprake van dekolonisatie. De voormalige republieken van de Sovjet-Unie hebben zich sinds 1991 losgemaakt van de centrale macht in Moskou.  

Maar Moskou doet moeite om de macht te behouden of te herstellen. Dat is de strijd die zich vertaalt in de benamingen. Dat is de ‘soft power‘ van de strijd om de informatieruimte waar ook West-Europese archieven en erfgoedinstellingen indirect deel van uitmaken. 

Het gebruik van het adjectief ‘Russisch’ als benaming duidt op Russisch imperialisme of expansionisme die niet meer door alle voormalige Sovjet-republieken als vanzelfsprekend wordt aanvaard. 

Wat ooit verkeerd is benoemd, hoeft niet eeuwig verkeerd te worden benoemd. Dat betekent dat omschrijvingen en benamingen na verloop van tijd hernoemd kunnen worden. Dat geldt ook voor andere historische benamingen die door de jaren heen zijn aangepast omdat het denken erover is veranderd.

In Nederland bestond tot voor kort een ‘Russisch Ereveld‘ in Leusden met 865 begraven militairen dat in 1948 onder die naam werd geopend. Er liggen ook militairen uit Oezbekistan begraven. Dat was een ingeburgerde naam. Maar dat ereveld is om historische redenen twee jaar geleden hernoemd tot ’Sovjet Ereveld’ omdat die benaming de lading beter dekt. Dat geeft aan dat historische omschrijvingen en benamingen niet onveranderlijk hoeven te zijn en gewijzigd kunnen worden als het denken daarover wijzigt. Of als er nieuwe informatie beschikbaar komt. 

Onveranderlijkheid en immobiliteit van historische omschrijvingen en benamingen is niet in alle gevallen de passende houding en mentaliteit om met geschiedschrijving om te gaan. Omdat die de geschiedschrijving op het slot houdt. 

Verzoek aan Belgisch archief om term ‘Russisch’ te vervangen door ‘Sovjet’. Het is misleidend en dient de propaganda van het Kremlin

‘Het Kamp van Eisden, 1942-1944‘. Collectie: Archief- en Documentatiecentrum Stichting Erfgoed Eisden.

Zojuist stuurde ik de Archief- en Documentatiecentrum Stichting Erfgoed Eisden onderstaande reactie. Ik vraag om in dit en andere items de term ‘Russisch‘ door ‘Sovjet‘ te vervangen, ook als notabene Oekraïens wordt bedoeld. ‘Sovjet‘ is de historisch juiste term is. Die terminologie is tot op de dag inzet in de propagandaslag van de Russisch-Oekraïense oorlog. Mijn reactie:

U spreekt in de beschrijving over een ‘Russisch kamp‘, ‘Russische krijgsgevangenen‘ en ‘de Russen‘. Tevens hint u erop dat de eerste Ostarbeiter vooral uit Oekraïne kwamen en ondergebracht waren in dat ‘Russische kamp‘.

Welnu, dat kan niet allebei waar zijn.

U zult weten dat Oekraïners nu en ook in de Tweede Wereldoorlog geen Russen zijn. Oekraïners zijn Oekraïners, en geen Russen.

De huidige president van de Russische Federatie Vladimir Poetin claimt dat Oekraïne en de Oekraïners niet bestaan. Hij vervalst historische feiten om zijn betoog rond te maken. Dat is geschiedvervalsing. U volgt in uw taalgebruik Poetins redenering. Dit geeft aan dat een juiste beschrijving van de geschiedenis belangrijk is.

Het is ongelukkig dat een Belgisch archief die misleiding overneemt en Oekraïners hun eigenheid ontzegt en ze tot ‘Russen‘ maakt. Notabene in een item over een ‘Ukranisch Kamp‘.

Uw taalgebruik in de beschrijving zorgt voor verwarring die nog tot op de dag van vandaag politieke implicaties heeft. Waarschijnlijk is dat geen opzet, maar onwetendheid van degene die de beschrijving heeft gemaakt.

Historicus Timothy Snyder heeft in boeken en lezingen meermalen gezegd dat de relatief meeste slachtoffers die vochten tegen de naziterreur tijdens de Tweede Wereldoorlog Wit-Russen en Oekraïners waren. Simpelweg omdat hun landen in het westen lagen en als eerste werden aangevallen door de Duitsers.

Het was tot voor kort het grote misverstand in de Ostpolitik van de huidige Duitse politiek dat ‘de Russen‘ de grootste slachtoffers van de naziterreur waren en daarom nog steeds gecompenseerd moeten worden. Vanwege een Duits schuldcomplex.

Dat is dezelfde verwisseling van begrippen die u parten speelt. ‘Russisch‘ wordt gebruikt, waar ‘Sovjet‘ wordt bedoeld.

Die Duitse visie heeft tientallen jaren lang de Duitse politiek gegijzeld en op het verkeerde been gezet. Oekraïners waren grotere slachtoffers, maar bestonden jarenlang voor Berlijn niet als politiek factor. Dat is pas sinds kort veranderd.

Uiteraard bedoelt u met ‘Russisch‘ niet de inwoners van de toenmalige Russische Sovjetrepubliek, maar alle inwoners van de Sovjet-Unie. In dat geval is het historisch correct als u niet spreekt over ‘Russische krijgsgevangen‘, een ‘Russisch kamp‘ of ‘de Russen’, maar over ‘Sovjet krijgsgevangenen‘, een ‘Sovjet kamp‘ en ‘de Sovjets‘.

Dat omvat ook de Oekraïners in het ‘Ukranisch Kamp‘ die Sovjets waren, maar geen Russen.

Graag correctie van dit item en alle items over het Kamp Eisden waar dezelfde begripsverwarring en foute beschrijving wordt gebruikt. Nogmaals, die begrippen zijn geen kleinigheid of semantische muggenzifterij, maar een levend onderdeel van een propagandastrijd die tot op de dag van vandaag door het Kremlin wordt gevoerd.

Een Belgisch archief moet oppassen daar tot onderdeel van te worden gemaakt en misleidende propaganda te legitimeren.

Analyse van een grillige Poetin

CNN’s Erin Burnett besteedt in haar programma veel aandacht aan de situatie in Oost-Europa en de invloedssfeer van de voormalige Sovjet-Unie. Ze stelt de vraag wat er op het slagveld in Oekraïne en de achterkamertjes van de politiek gebeurt, wat de relatie van de Russische Federatie met het Westen is en wat de toekomst brengt.

Niemand weet wat er in 2024 gebeurt. Men kan wel de waarschijnlijkheid beredeneren van wat er kan gebeuren.

Een oorlog in Oekraïne die niet gewonnen wordt en resulteert in wekelijks duizenden doden, het verregaand afbreken van pensioenen, de burgermaatschappij, de rechtsstaat en de pers, staatspropaganda die steeds absurdere trekken aanneemt, oplopende corruptie, een tweestrijd in het leger met een Prigozjin-factie die het Kremlin uitdaagt en een economie die de welvaart van de inwoners van de Russische Federatie aantast, dat alles wijst richting afgrond.

Sovjet-burgers zijn wat gewend wat onderdrukking, slechte organisatie van het land, propaganda en schaarste betreft, maar is er voor hen een ondergrens van wat nog gepikt wordt? En weten ze zich dan te organiseren tot een geloofwaardige tegenkracht? Daar lijkt het niet op.

Wordt de Russische president Vladimir Poetin in 2024 afgezet? Als dat zo is, zal zijn vervanger dan nog extremer zijn? Wordt dat net zo’n operettestuk als in 1991 van een stelletje communistische hardliners met hun slecht georganiseerde coup?

Wat betekent een paleisrevolutie in Moskou voor wat er gebeurt, ver van de regeringsmacht in Tatarstan, de Kaukasus, Karelië, het Verre Oosten of al die deelrepublieken die hun kans grijpen? Hoe zullen China en de VS reageren? Overspoelt de Russische chaos de EU met een bevolking die alle kanten op vlucht? We weten het niet.

Het hoort bij propaganda om twijfels te zaaien over de tegenstander. Over Poetin die zou lijden aan de ziekte van Parkinson, een kapitaal van meer dan 200 miljard dollar uit de Russische staatskas gestolen heeft, sinds de Covid-pandemie terechtgekomen is in een parallelwereld en een slechte militaire strateeg is. Het zal allemaal waar zijn, maar wat maakt zo’n analyse voor verschil? Wat hebben we eraan?

Het is de vraag of wat iemand in Israël, het VK of de VS over Poetin en de macht in het Kremlin zegt enig verschil maakt voor de gang van zaken in de Russische Federatie. Waarschijnlijk niet.

Waar we ons wel aan kunnen wagen is het inkleuren van het meest waarschijnlijke scenario voor de toekomst. Maar hoofdrolspelers, bijfiguren, thema’s en motieven, rekwisieten, tijdsverloop, locaties en afloop moeten nog geschreven worden. Dat het een tragedie wordt is zeker. Met druipend bloed.

Gerasimov wordt veldcommandant in Oekraïne

Het rommelt in de militaire leiding van de Russische Federatie. De verantwoordelijke commandant voor Oekraïne generaal Sergey Surovikin wordt opgevolgd door generaal Valeri Gerasimov, de chef van de Russische generale staf.

Dat is voor beide generaals een degradatie. Ondanks de ruime middelen van het tweede leger ter wereld lijkt geen enkele Russische generaal in Oekraïne een doorbraak te kunnen forceren.

De Russische Federatie heeft zich in een oorlog begeven die het niet kan winnen. In de oorlog van de Russische Federatie tegen Oekraïne die al sinds 2014 woedt maar in februari 2022 door een grootschalige invasie van Russische troepen werd uitgebreid, maakt het Kremlin strategische fouten waar Carl von Clausewitz in zijn publicaties 200 jaar geleden al op heeft gewezen.

Zo staat het hele Russische volk niet achter de oorlog, maar wordt die steun met dwang en propaganda afgedwongen, is de invasie in februari 2022 met te weinig overmacht uitgevoerd en is het conflict geen geïsoleerd conflict tussen twee partijen, maar mengen derde partijen zich er in. Het Westen staat nu op het punt om Oekraïne van Duitse tanks te voorzien.

Bellingcat’s Christo Grozev gaat in op de onderdrukking van de Russische oppositie en de vergiftiging van Alexei Navalny en zijn naaste betrokkenen door Russische veiligheidsdiensten.

Grozev meent ook dat president Poetin met de benoeming van Gerasimov de kant van het militaire establishment kiest tegen Wagner-chef Jevgeny Prigozhin die continu ageert tegen de minister van Defensie Shoigu en chef van de generale staf Gerasimov. Hij claimt met zijn troepen in Oost-Oekraïne een succesvol offensief bij Bakhmut te voeren dat al maanden aan de gang is.

Wagner heeft in gevangenissen gedetineerden geworven die nu bij Bakmut de dood in worden gedreven, maar het zet ook goed getrainde en uitgeruste troepen in die moeten doen wat de troepen van het Russische leger niet lukt. Namelijk gebied veroveren op de Oekraïners.

De Russisch-Oekraïense oorlog wordt op verschillende fronten gevoerd

Dit is een typische westerse video over de Russisch-Oekraïense oorlog (2014 – …) die nu al zo lang duurt. De zogenaamde ‘informatie-ruimte’ en de ‘cyberruimte’ waar de Britse geïnterviewde oud-militair naar verwijst zijn onlosmakelijk verbonden met de militaire strijd. Ze zijn niet los te zien van elkaar en lopen in elkaar over.

Wat moeten we nog toevoegen aan de militaire strijd? De Oekraïense krijgsmacht claimt de zuidelijke havenstad Kherson in november 2022 te zullen terugveroveren. Het verloop van die strijd ontwikkelt zich langzaam, maar gestaag in het voordeel van Oekraïne. De inname door het Oekraïense leger zal een grote publicitaire en militaire domper voor Poetin zijn.

Complicaties zijn de dreiging met tactische kernwapens door Poetin en het opblazen van een dam door het Russische leger zodat een watervloed vele dorpen en steden (ook Kherson) zal overspoelen. Gezien de focus van de Russische krijgsmacht op civiele doelen is een gecreëerde watersnood geen ondenkbaar scenario. In de publiciteit zal het een afleiding voor die mogelijke Russische nederlaag zijn. Het aangebroken modderseizoen en het komende strenge winterweer zullen naar verwachting de strijd temperen.

Verwijzingen naar Poetins vermeend slechte gezondheid horen bij het spel in de informatie- ruimte. De geruchten dat hij Parkinson of een andere ziekte heeft zijn niet nieuw en worden periodiek afgestoft. Het idee is dat ze de tegenstander verzwakken.

Ook geluiden over een machtsstrijd in het Kremlin zijn niet van de lucht. Wanneer treedt Poetin af of wordt hij door een paleisrevolutie aan de kant geschoven? Dat is ouderwetse Kremlinologie. Topgeneraals zijn ontslagen en would-be generaals als Kadyrov en Prigozjin (Wagner) lopen zich warm om hun politieke positie te verbeteren.

Opvallend was een bericht op sociale media waarin Prigozjin de Oekraïnse president Zelensky voor Russische begrippen positief omschrijft. Via een tweet van Dmitri (@wartranslated). Voor de duidelijkheid, Oekraïne heeft bij wet bepaald dat er met Poetin niet wordt onderhandeld. Met wie wel? Er wordt al volop voorgesorteerd terwijl de oorlog voortduurt:

Oppervlakkig artikel met foute kop over Wagner Groep roept opnieuw vragen op over journalistieke kwaliteit AD

Schermafbeelding van deel artikel ‘Ex-militair van Poetins beruchte privéleger praat voor het eerst: ‘Geld is de enige motivatie’ in het AD, 7 oktober 2022.

Weer een foute kop van AD’s eindredactie. Het is een structureel probleem dat het AD blijkbaar niet onder de knie krijgt. Eindredacteuren bij AD die koppen maken geven de indruk dat ze vaak niet weten waarover ze praten. Ze geven misleidende informatie die daarna niet wordt gecorrigeerd in de kwaliteitscontrole van de eigen journalistiek. Dat is zorgelijk. Maar ze kunnen ook misleid worden door een ondermaatse tekst waarbij ze een kop moeten maken.

Deze foute kop is er een in een reeks van foute koppen. In het commentaar ‘Foute kop in AD roept vragen op over kwaliteit van journalistiek en nazorg‘ van 9 september 2022 concludeerde ik: ‘Het AD kent blijkbaar geen afdeling nazorg en controle achteraf op de inhoud van de eigen krant. Dat geeft te denken over de bedrijfsvoering en de gekozen prioriteiten van het AD.‘

In de tekst staat dat Marat Gabidullin voor het eerst met de Amerikaanse media praat. De kop maakt er iets anders van, namelijk dat hij voor het eerst praat. Dat is aantoonbare onzin. Marat Gabidullin praat niet voor het eerst tegen media. Zo praatte hij afgelopen juli 2022 in de door het Duitse ZDF uitgezonden documentaire ‘Putins Schattenarmee – Die Gruppe Wagner; Oligarchen, Söldner, Kriege‘. Op YouTube zijn tientallen fragmenten te vinden van Gabidullin in gesprek met Franse en Italiaanse media. Hij is uitgeweken en zoekt asiel in Europa.

Daarnaast heeft Gabudillin in zijn boek dat in de Duitse versie de titel ‘WAGNER – Putins geheime Armee; Ein Insiderbericht | Russlands brutale Schattenarmee und seine Söldner‘ heeft gekregen voluit gepraat over dit onderwerp. In mei 2022 verschenen een Italiaanse en Franse vertaling van dit boek.

Omslag van ebook ‘Io, comandante di Wagner;Una testimonianza unica sull’armata segreta di Putin‘ door Marat Gabidullin. Op 11 mei 2022 verschenen in een Italiaanse versie..

De kop in het AD zegt ook dat de Wagner groep ‘Poetins beruchte privéleger‘ is. Dat valt te betwijfelen. Ook de tekst zelf mist de kwaliteit die men van een nieuwsmedium als het AD zou verwachten. De journalisten vatten vooral wat westerse bronnen samen en brouwen daar hun artikel van.

Wat is een privéleger? Wordt het uit Poetins eigen zak betaald en heeft het een functie die direct afgeleid wordt uit Poetins bestaan? Nee. De Wagner Groep is geen privéleger, maar een regulier onderdeel van de krijgsmacht van de Russische Federatie. Zoals het ZDF het in een aankondiging zegt: ‘Die Wagner-Gruppe ist weltweit im Einsatz und kämpft im Auftrag der russischen Regierung.‘

In een autoritair land als de Russische Federatie dat centraal geleid wordt en elk afwijkend, autonoom geluid dat zich aan de centrale regering onttrekt de kop wordt ingedrukt is geen ruimte voor een privéleger. Ook niet als dat van Poetin is. De Wagner Groep opereert trouwens vooral in Afrika en behaalt daar winst die teruggeploegd wordt naar de Russische oorlogsvoering in de Russo-Oekraïense oorlog.

Het is een misverstand dat het AD van andere media overneemt dat Jevgeni Prigozin in 2014 de oprichter van de Wagner Groep was. Dat is de voormalige Russische luitenant-kolonel Dmitri Utkin die aan inlichtingendienst GRU verbonden is. En nog steeds omdat de wetmatigheid is dat KGB’ers en andere werknemers van Russische geheime diensten altijd aan de organisatie verbonden blijven waar ze hun carrière begonnen. Samen zitten ze tot hun nek in corrupte handel. Ook als ze elders werken. Tenzij ze uitwijken naar het Westen. Via Utkin is de Wagner Groep verbonden aan de GRU.

Prigozin is een romantische afleiding om de connectie met de geheime dienst te verhullen. Hij is geparachuteerd. Een analist zegt daarover: ‘This narrative of Prigozhin as the trusted Kremlin insider behind the Wagner Group may add up in some respects, but it also tends to obscure the deeper web of relationships and networks that extends far beyond Prighozin.’ 

Dat Prigozin afgelopen weken naar buiten trad met de bekentenis verbonden te zijn aan de Wagner Groep was onlogisch. Het had een belletje moeten doen rinkelen. Als hij werkelijk de leider, geldschieter en ‘beschermer’ is die alle touwtjes van de Wagner Groep in handen heeft, waarom zou hij dat publiekelijk maken? De bekentenis had de opzet om media op het verkeerde been te zetten en verdere vragen af te kappen over ontstaan en intern-Russische contacten van de Wagner Groep.

Prigozjn is het individuele Hollywoodachtige front die als afleidende zetbaas door de Russische regering naar voren is geschoven. Feitelijk heeft hij niet de macht over de Wagner Groep. Die ligt elders in de Russische veiligheidsdiensten. Het AD denkt in dit artikel kritisch te zijn, maar beseft niet dat het de talking points van het Kremlin napraat. Zo klinkt journalistiek die onvoldoende nadenkt.

Die Linke loopt leeg door pro-Kremlin rede Sahra Wagenknecht

Links-radicale partijen zijn gewaarschuwd om de talking points van het Kremlin over de Russisch-Oekraïense oorlog en de energiepolitiek niet te strikt te volgen. Zoals de SP in Nederland.

In Duitsland is het Die Linke die aan te veel begrip voor de Russische Federatie en te veel kritiek op de regering Scholz aan het splijten is. Dat betekent zeer waarschijnlijk het einde van de partij in haar huidige vorm. 

Die waterscheiding is niet tussen ‘fundis’ en ‘realos’ zoals bij de Groenen, maar tussen hervormers die de partij als brede coalitie van maatschappelijke bewegingen zien en traditionele, nationalistische links-radicalen. Vaak uit de voormalige DDR afkomstig schurken ze aan tegen de (neo)-Sovjet mentaliteit van Poetin die ze moeiteloos verinnerlijken. Dat is onverteerbaar voor de hervormers die opteren voor een brede beweging.

Traditionalisten hebben zich rond de controversiële Sahra Wagenknecht verzameld die geen officiële functie in de partij heeft. Als dan de partijleiding niet ingrijpt, dan is iedereen ontevreden.

Wagenknecht is geboren in het Oost-Duitse Jena en is sinds 2014 getrouwd met partijoprichter en partij icoon Oskar Lafontaine. Hij verliet de partij in maart 2022 omdat hij meende dat Die Linke niet langer ‘een links alternatief [is] voor de politiek van sociale onzekerheid en ongelijkheid.‘

Waarom Wagenknecht in haar rede in de Bundestag in een alles of niets offensief haar Rusland-politiek centraal zette en niet een sociaal onderwerp waarvoor ze vermoedelijk bij de andere vleugel meer begrip zou krijgen is een vraag die nog onbeantwoord is. Het lijkt erop dat Wagenknecht bewust de confrontatie met haar partijgenoten zocht. Blaast zij op instigatie van Lafontaine de partij bewust op?

Wagenknecht kreeg van de rechts-radicale AfD meer bijval voor haar rede dan bij haar eigen partij.