Oproep aan Nederlandse media: begin dagelijkse rubriek over wat er in Russische media wordt beweerd

In today’s Russian papers, Russia’s opponents depicted as “forces of the Antichrist” and Russia described as a country “chosen by God.” How Moscow views the world right now. #ReadingRussia pic.twitter.com/PeWHJUf7kg

— Steve Rosenberg (@BBCSteveR) April 5, 2024

Nederlandse media zouden dagelijks verslag moeten doen van wat er gezegd wordt in Russische media. Zo sec mogelijk, alleen citaten van wat er beweerd wordt. Om het Nederlandse publiek te informeren hoe daar gedacht wordt. Maar ze doen dat niet. Waarom niet?

Waarom hebben kranten als NRC, de Volkskrant of Trouw geen dagelijkse rubriek ‘Nieuws uit de Russische media’? Waarom heeft de NOS geen dagelijks rubriek na het NOS Journaal van 20.00 uur of na Nieuwsuur waarin verslag wordt gedaan van wat er wordt beweerd in de Russische media? Wat is de hinderpaal?

Internationaal doet Julia Davis in haar Russia Media Monitor dagelijks verslag van wat er in de Russische media wordt gezegd. Vooral volgt ze de door het Kremlin gecontroleerde televisiezender Rossija-1 en propagandisten als Vladimir Solovyov, Margarita Simonyan of Dmitry Kiselyov. BBC’s Steve Rosenberg doet verslag voor een Brits publiek.

In Nederland blijft het stil met nieuws over de Russische media, Veel analyses en voorspellingen over de Russische Federatie en de Oekraïens-Russische oorlog, maar geen basale feiten van hoe het Kremlin het eigen publiek informeert. Of beter gezegd, desinformeert.

Het gezegde is ‘Ken je vijand’. Dat is het begin van begrip. Nu ontbreekt die kennis bij Nederlandse media en publiek. Dat geeft vrij spel aan Nederlandse complotdenkers op sociale media. Dat is een ongewenste situatie.

De Russische propaganda voor een Russisch publiek heeft het herhaaldelijk over de vernietiging van Oekraïne, de unieke rol van een Christelijk Rusland, maar ook over de vernietiging van Europese steden door Russisch geweld. Tot een Nederlands publiek dringt dat mondjesmaat door omdat de Nederlandse media hun taak verzaken om het publiek behoorlijk te informeren.

Waar is het bewijs dat Baudet op de loonlijst van het Kremlin staat?

Schermafbeelding van deel artikel ‘Rusland financiert Nederlandse politici, zegt Tsjechische dienst; ‘Kan niet onbestraft blijven’ op BNR, 28 maart 2024.

Al zeker sinds 2020 bestaat het sterke vermoeden dat Thierry Baudet en zijn partij FvD geld van het Kremlin ontvangen. Maar harde bewijzen kwamen nooit op tafel. Zie hier en hier.

In een herhaling van zetten kwam de afgelopen dag in Nederland via het AD het bericht van de Tsjechische nieuwssite Denik N naar buiten dat de Tsjechische inlichtingendienst BIS een Russisch netwerk heeft ontmanteld.

Denik N schrijft onder meer (vertaald): ‘Volgens de contraspionage waren de belangrijkste actoren van het invloedrijke netwerk twee van oorsprong Oekraïense zakenlieden en politici met nauwe banden met Rusland: Viktor Medvedchuk en zijn naaste medewerker Artyom Marchevsky. Daarnaast heeft de regering ook het Tsjechische bedrijf Voice of Europe, gevestigd in het centrum van Praag en een pro-Russische nieuwswebsite, op de sanctielijst gezet.’

Het gaat om een operatie van het Kremlin vanuit Tsjechië om de publieke informatie te beïnvloeden met het oog op de Europese verkiezingen van juni 2024. Er zou door de Russen geld zijn overmaakt naar anti-establishment politici in diverse landen, waaronder Nederland.

In Nederland vernauwde het debat zich tot het gedrag van Baudet op 27 maart 2024 in de Tweede Kamer nadat Jesse Klaver aan Baudet een vraag had gesteld over de openheid van de financiering van FvD. Baudet voegde Klaver toe dat hij hem ‘op zijn bek zou slaan‘ als hij die vraag nogmaals zou stellen. Baudet heeft hier vandaag na interventie van kamervoorzitter Martin Bosma zijn excuses voor aangeboden. Baudet ontkent dat hij Klaver bedreigd zou hebben.

Het gedrag van Baudet is niet de kern van de zaak. Nog steeds is er geen openlijk bewijs dat Baudet door het Kremlin betaald wordt. In april 2016 was er het Oekraine-referendum dat de zelfverklaarde niet-politicus Baudet lanceerde als politicus. Vanaf toen begon het met hem te wringen.

Baudet valt met zijn pro-Russische en anti-Oekraïense standpunten al sinds 2015 op. Het gaat er niet zozeer om dat hij deze positie inneemt, maar dat dat niet geloofwaardig doet. Hij zet zijn argumenten niet op een rijtje en verkoopt keer op keer onzin. Hij argumenteert niet vanuit een politieke overtuiging, maar vanuit een standpunt waar hij wil ‘aankomen‘, zonder dat hij de kennis tentoonspreidt om dat overtuigend en samenhangend te doen.

Het is te hopen dat westerse inlichtingendiensten, als ze daar informatie over hebben, duidelijkheid geven over de betalingen aan Thierry Baudet door het Kremlin. Algemene berichten over Russische beïnvloedingsoperaties om de EU te ondermijnen en extreemrechts en -links te helpen is allang geen nieuws meer. Het is verbijsterend dat Haagse politici net doen alsof ze dat voor het eerst horen en er nu actie ondernomen moet worden.

Nodig is gedetailleerde informatie over het feit hoe diep Baudet in de zak van het Kremlin zit. Als die informatie er niet is of inlichtingendiensten die niet willen openbaren, dan kunnen de verdachtmakingen aan zijn adres beter stoppen omdat ze vooral benadrukken hoe Nederlandse politici al jarenlang achter de feiten aanlopen en niet begrijpen hoe de publieke opinie tot stand komt. Onder meer door Russische desinformatie.

Hoe de Russisch-Oekraïese oorlog de Japanse en westerse defensiestrategie hervormt

Japan bouwt in reactie op bedreigingen van China en Noord-Korea zijn militaire macht op. Het land gaat van pacifisme en zelfbescherming naar een flexibele defensiemacht. Dat wordt nodig geacht om in de toekomst militair staande te blijven. Het opwaarderen van Japans militaire macht is van belang in het evenwicht tussen het Westen en andere landen.

Net als de EU beseft Japan dat een VS vanaf 2025 onder president Trump niet meer de bescherming biedt die het decennialang bood. Ook een Republikeins congres kan op de rem staan van buitenlandse militaire uitgaven. Japan en andere landen beseffen dat ze militair straks meer op zichzelf aangewezen zijn.

Interessant is dat in de VS, Oekraïne, het Verenigd Koninkrijk en de EU nu al met die toekomst van een meer isonationalistische VS rekening wordt gehouden. De Monroe-doctrine die zegt dat Amerika voor de Amerikanen is, lijkt hoe dan ook in Washington opnieuw te worden opgepoetst. Of Trump wel of niet in 2024 tot president wordt gekozen.

Een en ander is goed te zien af te lezen aan de Oekraïne-politiek van het Westen. Naar verwachting gaat de Russisch-Oekraïense oorlog die in een patstelling lijkt beland nog jaren duren.

Er zijn drie aanwijzingen voor het streven naar autarkie van Oekraïne. Ofwel, dat het economisch, politiek en militair zelfvoorzienend is om oorlog te voeren tegen de Russische Federatie van Poetin.

Met hulp van vooral Britten en Duitsers werkt Oekraïne aan het opbouwen van een eigen defensie-industrie. Met als doel om eigen militair materieel en munitie te produceren zodat het niet langer afhankelijk is van de import uit andere landen. Sinds Sovjet-tijden had Oekraïne een belangrijke defensie-industrie. Onder meer vliegtuigen en raketten. Daar kan het bij aanhaken.

Bondgenoten van de VS zijn Japan en Zuid-Korea die nu of in de nabije toekomst Oekraïne van militair materiaal kunnen voorzien. Nu al zou Zuid-Korea meer 155-mm artilleriegranaten aan Oekraïne leveren dan de EU. Ook in reactie op de levering van militair materiaal van Noord-Korea aan de Russische Federatie. Seoul ontkent directe levering die in een artikel van de Washington Post begin december 2023 werd genoemd, maar indirect lijken via Polen of de VS genoemde granaten bij Oekraïne terecht te komen.

Tenslotte is er de toenadering tot de EU van een Oekraïense bevolking die in grote meerderheid afstand wil nemen van de Russische Federatie die met de invasie en de bewuste vernietiging van burgerdoelen de gunst van de Oekraïense bevolking voor jaren heeft verspeeld. De wrok jegens Poetin is in Oekraïne groot. Zelfs als kandidaat-EU lid is Oekraïne ingebed in Europa. Dat schetst de randvoorwaarden voor de strategie van Oekraïne en het Westen voor de tweede helft van de jaren 2020.

Met vallen en opstaan, improvisatie en pragmatisme onder leiding van president Joe Biden kondigt zich een vernieuwd westers veiligheidspact aan waar het gewicht van Aziatische landen is vergroot en Europese landen is afgeschaald. Oekraïne dat voor het voortbestaan vecht is focus van de nieuwe veiligheidspolitiek. Maar ook een reden voor landen als de VS, Zuid-Korea, Japan, Canada, Australië, het Verenigd Koninkrijk en EU-lidstaten om de eigen defensiestrategie door te lichten en bestedingen op te waarderen.

Christelijke noodgreep van Dolf te Velde: god uit de machine

Schermafbeelding van lemma deus ex machina in het Algemeen letterkundig lexicon. Geraadpleegd via DBNL (KB, nationale bibliotheek). 

Het begrip deus ex machina, ofwel god uit de machine staat in de moderne dramaturgie niet gunstig bekend. Het wordt gezien als een noodgreep. Zoals bovenstaande uitleg zegt geeft het een slot aan een toneelstuk dat niet voorbereid is en uit het voorafgaande volgt. De oplossing komt letterlijk en figuurlijk uit de lucht vallen. Dat wordt dramaturgisch als zwak beschouwd. De ontknoping is niet geïntegreerd in het stuk, maar een soort vreemd lichaam. Het Fremdkörper landt niet echt, maar zet met overdonderend effect een punt. Vaak ook nog eens moralistisch.

Theoloog Dolf te Velde besluit zijn column ‘De Oekraïneoorlog laat zien dat het kwaad niet uit te bannen is. Er is meer nodig‘ van 13 juni 2023 in het ND ook met zo’n noodgreep. Ineens worden Christus en het christendom er aan de haren bijgesleept. Dat staat los van het voorafgaande betoog dat voortmeandert door traditioneel laagland. Het is nog erger: de deus ex machina van Te Velde staat haaks op het voorafgaande in zijn betoog.

Schermafbeelding van deel opinie ‘De Oekraïneoorlog laat zien dat het kwaad niet uit te bannen is. Er is meer nodig‘ van Dolf te Velde in het ND, 13 juni 2023.

Te Velde zet in zijn column twee misstappen. Hij laat Christus die een nieuwe wereld zou brengen als noodgreep uit de lucht vallen. Bovenstaande twee slotalinea’s zijn wezensvreemd aan de rest van zijn betoog geplakt.

Verder noemt hij op geen enkele wijze de belangrijke rol van religie in de huidige Russisch-Oekraïense oorlog. Een commentator die spreekt over deze oorlog, het kwaad en Christus, en de Russische patriarch en ex-KGB’er Kirill niet noemt kan niet serieus genomen worden. Het Kremlin vermengt bewust nationalisme en militarisme met het orthodoxe christendom om de bevolking voor zich te winnen of onderhorig te houden. Wreedheid en vernieling wordt door het Russische christendom aangemoedigd en gelegitimeerd.

Te Velde zorgt voor verwarring door realisme en wensdenken te vermengen. In zijn protestante ‘eigen kring’ zal de tweedeling niet opvallen. Christus wordt er hoe dan aan de haren bijgesleept om iets te beloven, te geloven, te verbieden of op te eisen. De column van Te Velde kent de logica van het voetbalcommentaar: de bal is rond en uit welke oorzaak dan ook volgt altijd dezelfde conclusie: Christus is de oplossing om het kwaad uit te bannen en vrede en recht te brengen. Je zou bijna zeggen: ‘Droom lekker verder, Te Velde‘.

Ook op filosofisch niveau is Te Velde’s column een voorbeeld van een deus ex machina. Dat blijkt uit de laatste zin in de kop: ‘Er is meer nodig‘. De suggestie van Te Velde dat dat ‘meer nodige’ het christendom is dat beschaving en moraal biedt om de boel een beetje in toom te houden staat haaks op de wereldgeschiedenis. Christenen hebben 20 eeuwen de tijd gehad voor een nieuwe wereld en zijn daar niet in geslaagd. Geen wonder, want dat is een zware, onmogelijke taak. Waarom zou in 2023 ineens lukken wat in 20 eeuwen daarvoor niet is gelukt?

De claim van Te Velde is pretentieus en staat haaks op de realiteit die hij daarachter laat verdwijnen. Te Velde verkeert in hogere sferen, maar meent met zijn door Christus doordesemde geesteshouding een beschrijving van de werkelijkheid te kunnen geven. Daarin slaagt hij niet.

Een overbodig item van het NOS Radio 1 Journaal over het onderzoek van John Durham naar de FBI

Special counsel John Durham, the prosecutor appointed to investigate potential government wrongdoing in the early days of the Trump-Russia probe, arrives to the E. Barrett Prettyman Federal Courthouse in Washington on May 16, 2022. Evan Vucci/AP

Vanochtend werd ik op 8 uur verrast door een item in het NPO Radio 1 Journaal. Onaangenaam verrast.

Het item ging over het onderzoek van speciale aanklager John Durham naar de FBI zonder dat zijn naam werd genoemd. Durham onderzocht of het onderzoek van de FBI naar de banden van voormalig president Trump met de Russische Federatie correct is verlopen. Durham werd in 2019 door Trumps minister Wiliam Barr tot speciale aanklager benoemd. 

Het radiojournaal doet voorkomen alsof Durhams onderzoek wat heeft opgeleverd. Het tegendeel is waar. Het heeft niks opgeleverd. Er is geen sprake van dat de ‘deep state‘ heeft samengespannen tegen Trump. Dat was de kern van Durhams onderzoek en dat heeft hij niet kunnen aantonen. 

Het item begint ermee dat het radiojournaal zegt dat Durham ‘hard heeft uitgehaald’ naar de FBI. Dat kan zo zijn, maar vraag is wat dat betekent en of Durham daar argumenten voor heeft. Dat blijft in de lucht hangen. 

Verder stelt dit radiojournaal dat volgens Durham door de FBI een onderzoek werd ingesteld ‘zonder dat er bewijzen lagen‘. Dat is opnieuw de mening van Durham die het radiojournaal klakkeloos overneemt. In werkelijkheid lagen die bewijzen er wel.

Het journaal rondt dit item halfslachtig af: ‘Trump en zijn team zouden toen hebben samengespannen met Rusland om de verkiezingen in hun voordeel te beïnvloeden‘. Wat is het nou, radiojournaal, heeft Trump wel of niet samengespannen met de Russen?

Er zijn aanwijzingen dat in 2016 Trump heeft samengespannen met het Kremlin. Het onderzoek van de andere speciale aanklager Robert Mueller die minder bevoegdheden had dan Durham concludeerde in een rapport in 2019 dat er contacten waren tussen Team Trump en de Russen, maar vooral dat het onderzoek door Trump door obstructie werd belemmerd en Mueller daarom niet kon onderzoeken of Trump had samengespannen. 

Mueller lag continu onder druk van onderminister Rod Rosenstein om rode lijnen in het onderzoek op straffe van ontslag niet te overschrijden. Zodat Muellers onderzoek beperkt was. 

De conclusie van Mueller was dat hij niet heeft kunnen constateren dat er in 2016 geen gecoördineerd samenspannen tussen Trump en het Kremlin was. Trump werd door Mueller niet vrijgesproken, niet ‘exculpated’. Mueller voegde achteraf in de uitleg van zijn rapport toe dat hij ‘conspiracy‘ als zodanig niet had onderzocht omdat het geen juridisch begrip is. Mueller had zich beperkt tot het onderzoek naar crimineel gedrag en daarom de relatie tussen staten niet onderzocht.

Een complicatie in de beeldvorming was dat in 2019 de volledige westerse ‘kwaliteitspers’ zich door de conclusie van Barr over het Mueller-rapport om de tuin liet leiden. 

Er was ook het in 2020 gepubliceerde onderzoek Bipartisan Russia Report van de Senaat. Daarover schreef ik in een commentaar van augustus 2020: ‘Maar Trumps campagnemanager Paul Manafort werkte samen met een Russische geheime agent van de militaire inlichtingendienst GRU en voorzag hem van gedetailleerde data waardoor het Kremlin wist hoe het zich optimaal in de campagne kon mengen. Het rapport legt ook de obstructie bloot van president Trump, manager Manafort en adviseur Roger Stone die hebben gelogen over hun samenwerking met het Kremlin en de onderzoeken bewust hebben gedwarsboomd.‘

De kwestie van het onderzoek naar het onderzoek van de FBI dat door Trump in 2019 werd ingesteld ligt vele malen genuanceerder dan het radiojournaal in dit item zegt. 

Het is opvallend dat het radiojournaal de naam van John Durham niet noemt. 

Het is opvallend dat het zegt dat Durham ‘hard heeft uitgehaald’ naar de FBI zonder dat er een inhoudelijke onderbouwing voor dat harde uithalen is. Er is hoe dan ook geen zwaarwegende reden voor dat uithalen naar de FBI, op wat procedurefouten na.

Het is opvallend dat het radiojournaal stelt dat Durham zegt dat er geen bewijzen lagen voor een onderzoek, terwijl die er wel lagen. Aanleiding voor het onderzoek was de Australische diplomaat Alexander Downer die in juli 2016 de Amerikaanse overheid tipte over wat Trump-adviseur George Papadopoulos hem in mei 2016 had verteld over Russen die belastende informatie over toenmalig presidentskandidaat Hillary Clinton hadden. Toen werd de FBI op dit onderzoek gezet. Dat is volgens de procedure. Daar is niks onregelmatigs aan. 

Het is opvallend dat het radiojournaal een item van 20 seconden baseert op wat pro-Trump aanklager John Durham heeft gezegd. 

Het is opvallend dat de redactie van het Radio 1 Journaal een item waar het duidelijk de achtergronden niet van kent heeft geschreven. Het journaal had het item beter niet kunnen uitzenden. Het voldoet niet aan journalistieke normen.

Oorlogsmist in berichtgeving over Russisch leiderschap

Terrorist Girkin-Strelkov reveals who's behind Prigozhin, making parallels with Russia of 1917. pic.twitter.com/O7X0T0Twri

— Anton Gerashchenko (@Gerashchenko_en) May 15, 2023

De oorlogsmist in de Russisch-Oekraïense oorlog wordt aan Russische kant dikker. Nauwelijks is nog te onderscheiden welke facties in de Russische politiek elkaar bestrijden en welke steun ze hebben in de politieke en militaire top.

In het verlengde daarvan is het mistig hoe zich dat vertaalt naar het Oekraïense slagveld. Even schimmig is hoe de Oekraïense en westerse inlichtingendiensten de Russische verdeeldheid proberen uit te buiten. Want dat dit gebeurt is een wetmatigheid in oorlog.

Uit een door Amerikaanse inlichtendiensten naar de Washington Post gelekt bericht (achter betaalmuur) blijkt dat Wagner-baas Jevgeni Prigozjin onderhandelde met Kyrylo Boedanov van de Oekraïense inlichtingendienst HUR MO. De deal die Prigozjin in januari 2023 voorstelde was dat Oekraïne Bachmoet opgaf en in ruil daarvoor posities van het Russische leger aan de Oekraïense frontlinie zou verraden. Oekraïne vertrouwde het niet en ging niet op het aanbod in.

Wat er waar is van dit bericht in de Post is nevelig. Sommige elementen ervan kunnen kloppen, maar dat wil niet zeggen dat alles echt zo is gebeurd. Hoe dan ook gaat het in op de verdeeldheid en de vetes binnen de militaire top van de Russische Federatie.

In de video die met vertaling wordt geplaatst door de Oekraïense bestuurder Anton Gerasjenko die volop betrokken is bij de informatieoorlog, gaat de Russische conservatieve nationalist Igor Girkin in op de positie van Jevgeni Prigozjin. Het wordt er akelig anti-semitisch op als Girkin zegt dat de Joodse Prigozjin niet de Russische nationaliteit heeft.

Girkin schetst een lijn van Prigozjin via de plaatsvervangend chef-staf van de presidentiële administratie Sergei Kirijenko naar de Kovaltsjoek broeders. Miljardair Joeri Kovaltsjoek staat bekend als Poetins bankier. Broer Mikhail Kovaltsjoek is een natuurkundige en bestuurder.

Girkin noemt die lijn van Prigozjin via Kirijenko naar Joeri Kovaltsjoek een geïntegreerde structuur. Waarbij Prigozjin een pion is en de suggestie is dat hij als protégé van Joeri Kovaltsjoek niet zomaar opzijgezet kan worden door de top van het ministerie van Defensie vanwege de financiële banden van president Poetin met Joeri Kovaltsjoek.

Of dit verhaal van nationalist Girkin die aast op een positie in de machtsstructuur klopt is even obscuur als al die andere gelekte berichten over de verdeeldheid binnen de Russische militaire top. Direct valt hij zoals gewoonlijk defensieminister Sergei Sjojgoe aan en voorzichtig indirect Poetin.

Om het nog gecompliceerder te maken moet ook de vraag gesteld worden van wie Girkin bescherming geniet. In berichten op sociale media voedt hij trouwens het vermoeden dat hij ernstig ziek is. Ook dat kan weer een voorwendsel zijn. Girkin kan zijn kritiek op minister Sjojgoe in de gelijkgeschakelde Russische informatiesfeer opvallend kritiekloos blijven herhalen.

Russische oorlogsmist toont als een sluier waar af en toe schaduwbeelden en schimmen doorheen schemeren die iets lijken te beweren zonder dat de omstandigheid van de bewering op juistheid valt te controleren. Met daar weer doorheen spoken uit het verleden van 1917, de Krimoorlog van 1853-56 of het 11e eeuwse Kyiv. Het enige wat zeker lijkt is dat de schaduwbeelden en schimmen elkaar niet kunnen luchten of zien.

Een beeld van verdeeldheid wordt door de vijanden van de Russische Federatie maar al te graag aangeblazen. Dit subgenre van de Kremlinologie neemt in belang toe naarmate de oorlog voortstrompelt.

Poetins repressie in Russische Federatie nadert niveau van Stalin

De onderdrukking in de Russische Federatie neemt toe. Kritiek wordt onmogelijk gemaakt. De media zijn allang gelijkgeschakeld, politieke oppositie is allang uitgeschakeld en mag al sinds jaren niet meer deelnemen aan de politiek.

Op talkshows op de Russische staatstelevisie spreken propagandisten als Vladimir Solovyov over de vernietiging van Oekraïne, de inzet van kernwapens en de denazificatie van Duitsland.

Met harde, onverzoenlijke taal en optreden heeft het Kremlin zichzelf in de hoek gebokst. De Russische Federatie heeft geen bondgenoten, maar alleen ‘vrienden’ als China die langzaam de Russische bodemschatten overnemen. De Russische Federatie verkoopt zichzelf uit.

Dat is allemaal geen verrassing. Dat is het sinds de Russische inval in Oekraïne in 2014 niet meer. En zelfs toen deden de Amerikaanse president Obama en de Britse premier Cameron niets toen de Russische Federatie door de bezetting van de Krim voor het zicht van de hele wereld de territoriale integriteit van Oekraïne schond. Die inactie was niet in de geest van het Boedapest Memorandum. Het gaf Poetin het idee dat hij straffeloos zijn eigen bevolking kon onderdrukken. En vrij spel had in buurlanden als Oekraïne.

De ontmaskering is dat de West-Europese landen als Duitsland en Nederland lange tijd ziende blind waren en handel met het Kremlin bleven drijven, terwijl hun inlichtingendiensten voor Russische spionage, ondermijning, desinformatie, hacking en een Russische greep naar de macht in Europa waarschuwden.

Ondanks de waarschuwingen van Oost-Europese landen en de VS om afstand te houden tot het Kremlin wisten Duitsland en Nederland het beter. Wat hadden ze ongelijk. Niet alleen met de kennis van nu, maar ook met de kennis van toen.

Waarom dat zo was en of er sprake was van corruptie, spionage tot op hoog niveau en verregaande naïviteit is in betreffende landen nog steeds niet onderzocht. Waarom niet? Zijn er in de top van de Nederlandse politiek en het bedrijfsleven te veel lijken in de kast die zo’n politiek onderzoek blokkeren?

NRC omschrijft dat gebrek aan realiteitszin van premiers als Balkenende en Rutte in een overzichtsartikel van 28 april 2023 zo: Hoe Balkenende en Rutte de deuren openzetten voor Russische spionage. Het economisch belang van Shell en Gasunie woog zwaarder dan de nationale veiligheid van Nederland. Dat was roekeloze berekening en opportunisme, en geen argeloosheid van Balkenende en Rutte. Ze namen het risico dat een behoedzame premier nooit had mogen nemen. Laat ze daar publiekelijk verantwoording voor afleggen.

Nederland heeft door miljardeninvesteringen in Russische projecten het de Russische inlichtingendiensten in Europa makkelijk gemaakt en is behulpzaam geweest bij de onderdrukking van de Russische bevolking. Laten we dat nooit vergeten. De Nederlandse politiek en bedrijfsleven hebben Russisch bloed aan hun handen.

Het is begrijpelijk om vreselijke gebeurtenissen van zo’n 80 jaar terug te blijven herdenken, maar het is onbegrijpelijk om gebeurtenissen van de laatste 20 jaar in de relatie van Nederland met de Russische Federatie te vergeten. Met een invloed die nog steeds sterk doorwerkt te vergeten. Het is meer dan raadselachtig, het is verraderlijk.

Poetins onderdrukking van de eigen bevolking en zijn roekeloze oorlog tegen Oekraïne zijn niet uit de lucht komen vallen. Ze hebben een voorgeschiedenis in landen als Nederland en Duitsland die nog steeds onvoldoende in kaart is gebracht. Waar is het wachten op?

Verzoek aan Belgisch archief om term ‘Russisch’ te vervangen door ‘Sovjet’. Het is misleidend en dient de propaganda van het Kremlin. Deel 2

Detail of Eternal Russia (1988) by Ilya Glazunov. Photo courtesy Wikimedia/Mos.ru. In: Joy Neumeyer, The discontent of Russia; Lenin envisioned Soviet unity. Stalin called Russia ‘first among equals’. Yet Russian nationalism never went away.

Als antwoord op mijn verzoek aan erfgoedplus.be om de naam ‘Russisch‘ in de toelichting bij items te veranderen in ‘Sovjet‘ kreeg ik vandaag antwoord van een vertegenwoordiger van die instelling.

Ik plaatste mijn kritiek op 6 maart 2023 in het commentaar ‘Verzoek aan Belgisch archief om term ‘Russisch’ te vervangen door ‘Sovjet’. Het is misleidend en dient de propaganda van het Kremlin‘.

Hieronder mijn antwoord op de afwijzende reactie van erfgoedplus.be. Het beweert dat deze benamingen met ‘Russisch‘ erin gevestigd en historisch zijn en er geen noodzaak bestaat om ze te veranderen. Daar denk ik anders over:

Ik ben het oneens met uw standpunt dat de omschrijvingen  en benamingen geen betrekking hebben op het huidige conflict tussen de Russische Federatie, Oekraïne en het Westen. Ik neem aan dat de Belgische erfgoedsector ermee geen politieke agenda volgt, maar indirect is het wel van toepassing op dat conflict. De benaming ‘Russisch’ of andere benamingen zijn als historische term niet neutraal. Dat dient in mijn ogen de erfgoedsector te beseffen. 

Er is vooral sinds 2014 bewustwording ontstaan over die ‘Russische’ namen die bij nader inzien niet Russisch waren. Dat gaat om historische zorgvuldigheid en nauwkeurigheid van de beschrijving en de toelichting. 

Het gaat trouwens niet alleen om de benaming van het kamp, maar vooral over de etniciteit van de krijgsgevangen en bewoners van het kamp. In de items is sprake van ‘Russische krijgsgevangenen‘ en ‘de Russen’ waar expliciet sprake is van andere etniciteiten dan de Russische. De Russische Federatie is overigens een veelvolkerenstaat met vele etniciteiten. Dus de benaming ‘Russisch’ is om meerdere redenen problematisch, zelfs als het alleen om de huidige Russische Federatie gaat. 

U zult toch toegeven dat het wonderlijk is dat bewoners van een voormalig Oekraïens kamp in de toelichting van 2023 nog ‘Russen’ worden genoemd.

Er is in Europa bewustwording ontstaan over ‘Russische’ namen die bij nader inzien niet Russisch zijn. Dat kan gecorrigeerd worden. Ook historische termen zijn niet onveranderlijk, maar kunnen aangepast worden. Geschiedschrijving staat niet stil, maar verandert. 

Daar komt nog bij dat het niet zozeer gaat om de benaming van gevestigde benamingen, maar om de toelichting bij de items. Die kunnen tamelijk makkelijk aangepast worden. Daar richt mijn kritiek zich op. Juist in een toelichting kan de achtergrond verduidelijkt worden en namen aangepast zonder dat dit gevolgen heeft voor maatschappelijk gevestigde namen.. Nu gebeurt naar mijn idee het omgekeerde, in de toelichting worden entiteiten verwart. Dat zorgt naar mijn idee voor onnodige onduidelijkheid. 

Je kunt deze kwestie vergelijken en op een lijn stellen met het debat over dekolonisatie en het huidige schrappen van koloniale namen omdat die niet meer ‘kunnen‘. Ook in het geval van de Sovjet-Unie en Rusland is sprake van dekolonisatie. De voormalige republieken van de Sovjet-Unie hebben zich sinds 1991 losgemaakt van de centrale macht in Moskou.  

Maar Moskou doet moeite om de macht te behouden of te herstellen. Dat is de strijd die zich vertaalt in de benamingen. Dat is de ‘soft power‘ van de strijd om de informatieruimte waar ook West-Europese archieven en erfgoedinstellingen indirect deel van uitmaken. 

Het gebruik van het adjectief ‘Russisch’ als benaming duidt op Russisch imperialisme of expansionisme die niet meer door alle voormalige Sovjet-republieken als vanzelfsprekend wordt aanvaard. 

Wat ooit verkeerd is benoemd, hoeft niet eeuwig verkeerd te worden benoemd. Dat betekent dat omschrijvingen en benamingen na verloop van tijd hernoemd kunnen worden. Dat geldt ook voor andere historische benamingen die door de jaren heen zijn aangepast omdat het denken erover is veranderd.

In Nederland bestond tot voor kort een ‘Russisch Ereveld‘ in Leusden met 865 begraven militairen dat in 1948 onder die naam werd geopend. Er liggen ook militairen uit Oezbekistan begraven. Dat was een ingeburgerde naam. Maar dat ereveld is om historische redenen twee jaar geleden hernoemd tot ’Sovjet Ereveld’ omdat die benaming de lading beter dekt. Dat geeft aan dat historische omschrijvingen en benamingen niet onveranderlijk hoeven te zijn en gewijzigd kunnen worden als het denken daarover wijzigt. Of als er nieuwe informatie beschikbaar komt. 

Onveranderlijkheid en immobiliteit van historische omschrijvingen en benamingen is niet in alle gevallen de passende houding en mentaliteit om met geschiedschrijving om te gaan. Omdat die de geschiedschrijving op het slot houdt. 

Verzoek aan Belgisch archief om term ‘Russisch’ te vervangen door ‘Sovjet’. Het is misleidend en dient de propaganda van het Kremlin

‘Het Kamp van Eisden, 1942-1944‘. Collectie: Archief- en Documentatiecentrum Stichting Erfgoed Eisden.

Zojuist stuurde ik de Archief- en Documentatiecentrum Stichting Erfgoed Eisden onderstaande reactie. Ik vraag om in dit en andere items de term ‘Russisch‘ door ‘Sovjet‘ te vervangen, ook als notabene Oekraïens wordt bedoeld. ‘Sovjet‘ is de historisch juiste term is. Die terminologie is tot op de dag inzet in de propagandaslag van de Russisch-Oekraïense oorlog. Mijn reactie:

U spreekt in de beschrijving over een ‘Russisch kamp‘, ‘Russische krijgsgevangenen‘ en ‘de Russen‘. Tevens hint u erop dat de eerste Ostarbeiter vooral uit Oekraïne kwamen en ondergebracht waren in dat ‘Russische kamp‘.

Welnu, dat kan niet allebei waar zijn.

U zult weten dat Oekraïners nu en ook in de Tweede Wereldoorlog geen Russen zijn. Oekraïners zijn Oekraïners, en geen Russen.

De huidige president van de Russische Federatie Vladimir Poetin claimt dat Oekraïne en de Oekraïners niet bestaan. Hij vervalst historische feiten om zijn betoog rond te maken. Dat is geschiedvervalsing. U volgt in uw taalgebruik Poetins redenering. Dit geeft aan dat een juiste beschrijving van de geschiedenis belangrijk is.

Het is ongelukkig dat een Belgisch archief die misleiding overneemt en Oekraïners hun eigenheid ontzegt en ze tot ‘Russen‘ maakt. Notabene in een item over een ‘Ukranisch Kamp‘.

Uw taalgebruik in de beschrijving zorgt voor verwarring die nog tot op de dag van vandaag politieke implicaties heeft. Waarschijnlijk is dat geen opzet, maar onwetendheid van degene die de beschrijving heeft gemaakt.

Historicus Timothy Snyder heeft in boeken en lezingen meermalen gezegd dat de relatief meeste slachtoffers die vochten tegen de naziterreur tijdens de Tweede Wereldoorlog Wit-Russen en Oekraïners waren. Simpelweg omdat hun landen in het westen lagen en als eerste werden aangevallen door de Duitsers.

Het was tot voor kort het grote misverstand in de Ostpolitik van de huidige Duitse politiek dat ‘de Russen‘ de grootste slachtoffers van de naziterreur waren en daarom nog steeds gecompenseerd moeten worden. Vanwege een Duits schuldcomplex.

Dat is dezelfde verwisseling van begrippen die u parten speelt. ‘Russisch‘ wordt gebruikt, waar ‘Sovjet‘ wordt bedoeld.

Die Duitse visie heeft tientallen jaren lang de Duitse politiek gegijzeld en op het verkeerde been gezet. Oekraïners waren grotere slachtoffers, maar bestonden jarenlang voor Berlijn niet als politiek factor. Dat is pas sinds kort veranderd.

Uiteraard bedoelt u met ‘Russisch‘ niet de inwoners van de toenmalige Russische Sovjetrepubliek, maar alle inwoners van de Sovjet-Unie. In dat geval is het historisch correct als u niet spreekt over ‘Russische krijgsgevangen‘, een ‘Russisch kamp‘ of ‘de Russen’, maar over ‘Sovjet krijgsgevangenen‘, een ‘Sovjet kamp‘ en ‘de Sovjets‘.

Dat omvat ook de Oekraïners in het ‘Ukranisch Kamp‘ die Sovjets waren, maar geen Russen.

Graag correctie van dit item en alle items over het Kamp Eisden waar dezelfde begripsverwarring en foute beschrijving wordt gebruikt. Nogmaals, die begrippen zijn geen kleinigheid of semantische muggenzifterij, maar een levend onderdeel van een propagandastrijd die tot op de dag van vandaag door het Kremlin wordt gevoerd.

Een Belgisch archief moet oppassen daar tot onderdeel van te worden gemaakt en misleidende propaganda te legitimeren.

Analyse van een grillige Poetin

CNN’s Erin Burnett besteedt in haar programma veel aandacht aan de situatie in Oost-Europa en de invloedssfeer van de voormalige Sovjet-Unie. Ze stelt de vraag wat er op het slagveld in Oekraïne en de achterkamertjes van de politiek gebeurt, wat de relatie van de Russische Federatie met het Westen is en wat de toekomst brengt.

Niemand weet wat er in 2024 gebeurt. Men kan wel de waarschijnlijkheid beredeneren van wat er kan gebeuren.

Een oorlog in Oekraïne die niet gewonnen wordt en resulteert in wekelijks duizenden doden, het verregaand afbreken van pensioenen, de burgermaatschappij, de rechtsstaat en de pers, staatspropaganda die steeds absurdere trekken aanneemt, oplopende corruptie, een tweestrijd in het leger met een Prigozjin-factie die het Kremlin uitdaagt en een economie die de welvaart van de inwoners van de Russische Federatie aantast, dat alles wijst richting afgrond.

Sovjet-burgers zijn wat gewend wat onderdrukking, slechte organisatie van het land, propaganda en schaarste betreft, maar is er voor hen een ondergrens van wat nog gepikt wordt? En weten ze zich dan te organiseren tot een geloofwaardige tegenkracht? Daar lijkt het niet op.

Wordt de Russische president Vladimir Poetin in 2024 afgezet? Als dat zo is, zal zijn vervanger dan nog extremer zijn? Wordt dat net zo’n operettestuk als in 1991 van een stelletje communistische hardliners met hun slecht georganiseerde coup?

Wat betekent een paleisrevolutie in Moskou voor wat er gebeurt, ver van de regeringsmacht in Tatarstan, de Kaukasus, Karelië, het Verre Oosten of al die deelrepublieken die hun kans grijpen? Hoe zullen China en de VS reageren? Overspoelt de Russische chaos de EU met een bevolking die alle kanten op vlucht? We weten het niet.

Het hoort bij propaganda om twijfels te zaaien over de tegenstander. Over Poetin die zou lijden aan de ziekte van Parkinson, een kapitaal van meer dan 200 miljard dollar uit de Russische staatskas gestolen heeft, sinds de Covid-pandemie terechtgekomen is in een parallelwereld en een slechte militaire strateeg is. Het zal allemaal waar zijn, maar wat maakt zo’n analyse voor verschil? Wat hebben we eraan?

Het is de vraag of wat iemand in Israël, het VK of de VS over Poetin en de macht in het Kremlin zegt enig verschil maakt voor de gang van zaken in de Russische Federatie. Waarschijnlijk niet.

Waar we ons wel aan kunnen wagen is het inkleuren van het meest waarschijnlijke scenario voor de toekomst. Maar hoofdrolspelers, bijfiguren, thema’s en motieven, rekwisieten, tijdsverloop, locaties en afloop moeten nog geschreven worden. Dat het een tragedie wordt is zeker. Met druipend bloed.