Wat is de reden en timing van een onthulling van Nieuwsuur en De Volkskrant over de AIVD die Russische hackers VS zag aanvallen?

Hoewel het een onthulling van de eerste orde lijkt, heeft Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov gelijk dat de bewijsvoering van Nieuwsuur en De Volkskrant flinterdun is en de toets der kritiek niet kan doorstaan. Hoewel het buitensporig van hem is om er het etiket ‘anti-Russische hysterie’ op te plakken. Iets te veel Pavlov van Peskov. Wie zich wil baseren op harde, concrete feiten vindt niks. De logica van het scenario en het optreden van de feiten in een unieke, dwingende samenhang moeten het doen. Precies dat is wat westerse media het Kremlin verwijten als dat weer eens met scenario’s over de Donbas, MH17 of de Krim komt. Het kan kloppen, maar harde bewijzen ontbreken. Uiteraard heeft dat met de sector van de inlichtingendiensten te maken waar data geheim zijn en geheim moeten blijven om de tegenstander niet in de kaart te laten kijken over wat men weet en hoe men werkt. Het lijkt erop dat de AIVD en de MIVD onder regie van respectievelijk het ministerie van Binnenlandse Zaken en Defensie op eigen voorwaarden en naar eigen goeddunken en zonder veel inzicht te geven in de achtergronden dit nieuws selectief en mondjesmaat hebben gelekt. Wat is het doel ervan?

Het item van Nieuwsuur over dit onderwerp was ongelijkmatig en rommelig, niet optimaal vormgegeven en redactioneel verkeerd afgeperkt. Het was gekoppeld aan de actualiteit van de dag over het Mueller-onderzoek in Washington. Dat had niets met dit aspect te maken omdat zich dat in een recent verleden afspeelt. Het leek of de redactie van Nieuwsuur over de Nederlandse inlichtingendiensten onvoldoende kennis naar boven had gehaald om er een robuust item van te kunnen maken. Huib Modderkolk van De Volkskrant deed het beter, maar ook hij kwam niet verder dan aannames en het onderstrepen van de geloofwaardigheid van een scenario. Daarbij komt nog de vraag waarom Nieuwsuur en De Volkskrant dit naar buiten konden brengen omdat ze er de positie van AIVD en MIVD mee hebben verslechterd. Wat velen zien als een finest hour van de Nederlandse onderzoeksjournalistiek, kan daarom ook negatiever opgevat worden.

Dit soort onthullingen is bijna nooit gevolg van autonoom journalistiek spitwerk, maar bijna altijd gevolg van een lek bij een overheidsdienst die er zelf iets mee wil bereiken. Bijvoorbeeld om er de publieke opinie mee te beïnvloeden. Op 21 maart 2018 vinden gemeenteraadsverkiezingen plaats en is er een referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Door tegenstanders ervan ook wel de sleepwet genoemd. Het is vanuit de wetmatigheid van dit soort onthullingen daarom verstandig om er rekening mee te houden dat wat via Nieuwsuur en De Volkskrant wordt onthuld of gelekt op zijn minst een hogere hand van de overheid bevat. Een onzichtbare hand die een eigen doel nastreeft en in de onthulling met stilzwijgen van de media buiten beeld blijft. Mogelijk lopen de belangen van de media en de lekkende overheid deels gelijk op.

Tekenend is dat sleepwet voorstaander Ronald Prins (ex-Fox-IT, ex-AIVD) als gast de onthulling duidde bij Nieuwsuur. Zoals blijkt uit een brief aan minister Ollongren is hij onlangs door de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken wegens ‘concrete praktische deskundigheid’ voorgedragen voor de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) die toezicht moet houden op de sleepwet. Onder meer naast het lid van Forum voor Democratie Jan Louis Burggraaf. Dat Nieuwsuur Prins aan het woord liet en niet een deskundige als Bart Jacobs, Dirk Poot of een onderzoeker van Bits of Freedom die kritischer staan tegenover het verlenen van meer bevoegdheden aan AIVD of MIVD en privacy boven veiligheid stellen vanwege het belang van de digitale burgerrechten gaf een gouvernementeel tintje dat dit item onnodig politiek kleurde. De conclusie kan bijna  niet anders zijn dan dat met deze onthulling een binnenlands politiek doel wordt nagestreefd.

Zo heeft deze onthulling bij nader inzien merkwaardige aspecten. Het lijkt er sterk op dat het ingebed wordt in een campagne van de overheid. Maar of zo’n WC-Eend keurt WC-Eend verhaal werkt bij het brede publiek valt te bezien. Er zit aan deze publiciteit ook een gevaar voor de regering zoals kamerlid Ronald van Raak (SP) dat in een reactie verwoordde. Als AIVD en MIVD in dit geval zo succesvol konden zijn, dan is het de vraag of ze meer bevoegdheden nodig hebben. Want een verwijzing naar kabelknooppunten van Prins zal de bevolking niet overtuigend in de oren klinken. Een andere vraag is waarom AIVD en MIVD om publicitaire of politieke redenen inzicht in hun werkwijze zouden geven -al is het van een afgesloten project- en of ze hiermee hun eigen beroepsrichtlijnen of code over geheimhouding en terughoudende politieke opstelling overtreden. Wat dat laatste betreft, hebben AIVD en het ministerie van Binnenlandse Zaken de schijn tegen. Zo zou deze onthulling zich wel eens tegen AIVD, MIVD, minister Ollongren en het sleepwet-referendum kunnen keren.

Het lijkt erop dat met de onthulling het ‘merk’ AIVD emotioneel moet worden gepromoot. Naast het Cozy Bear-project en de sleepwet. Zo wordt de AIVD gepolitiseerd, wat een doodzonde is. Deze keer gebeurt dat niet door de oppositie, maar door de coalitie. De afweging om op 21 maart voor of tegen de sleepwet te stemmen en de AIVD meer bevoegdheden te geven volgt mede uit de inschatting of de overheid vanuit een eigen agenda -zo niet: ivoren toren- praat en weigert digitale burgerrechtenactivisten of onafhankelijke deskundigen een kernpositie in het debat of in het toezicht te geven of dat het eigen tegenkrachten durft te mobiliseren. Prins is onbedoeld de getuige die bewijs aandraagt tegen de overheid. Met dank aan Nieuwsuur.

Facebook verwijdert iconische foto van 9-jarig napalmmeisje vanwege naaktheid. Machtsmisbruik of preutsheid?

Dit is de iconische foto van het ‘napalmmeisje’ in Vietnam. Een foto van Nick Ut met onder meer centraal in beeld de 9-jarige Phan Thị Kim Phúc met napalm op haar lichaam. Ze was naakt omdat haar kleren door de napalm waren verbrand. Haar dorp Trang Bang was op 8 juni 1972 gebombardeerd door de Zuid-Vietnamese luchtmacht omdat vermoed werd dat er strijders van de Vietcong aanwezig waren. Ut won er de World Press Photo en Pulitzerprijs mee. De foto hielp er aan mee om de publieke opinie te beïnvloeden en te doen kantelen. Vanaf 1973 trokken de Amerikaanse troepen zich geleidelijk terug uit Vietnam.

De foto is niet te zien op Facebook, zo bericht nu.nl in een bericht. Het napalmmeisje zou te naakt zijn en mogelijk zelfs kinderporno zijn. Aanleiding was de Noorse krant Aftenposten die de foto plaatste bij een artikel op Facebook, waarna het sociale netwerk die verwijderde. Nu’nl: ‘Facebook zegt vrijdag dat het bij beelden van naakte kinderen moeilijk is onderscheid te maken tussen geoorloofde nieuwsfoto’s en kinderporno.’ Opmerkelijk is dat niet het geweld van een oorlog, maar de naaktheid van een 9-jarig meisje door Facebook als reden voor verwijdering wordt aangevoerd. Ik plaats dit commentaar met foto op Facebook.

Wat gaat er verkeerd als een foto die in het historische geheugen van generaties is gegrift, prestigieuze prijzen won en eraan meehielp om de publieke opinie te beïnvloeden door Facebook wordt verwijderd? Is hier sprake van nieuwe truttigheid of machtsmisbruik van internetbedrijven die onder een hoedje met regeringen spelen? Kinderporno wordt door politici vaak aangevoerd om maatregelen te nemen die neerkomen op de inperking van de internetvrijheid. Pornografie als excuus voor staatscensuur. Het is absurd dat Facebook meent een historisch belangrijke foto te moeten censureren vanwege de naaktheid van een 9-jarig meisje. Ook nog eens ‘functioneel naakt’ omdat het de verbranding van haar kleren en lichaam accentueert.

Deze ingreep door Facebook zegt dat dit bedrijf te veel macht heeft en er niet weet mee om te gaan. Er is onderhand een catalogus van fouten van Facebook te maken over de bizarre en preutse omgang met naakt. Zoals kankerpatiënte Beth Whaanga, de activistische feministes van FEMEN die hun blote borsten gebruiken als politiek wapen of kunstenaars als Jans Muskee van wie een tekening leidde tot de tijdelijke afsluiting van zijn Facebook-account. Het is de hoogste tijd dat Facebook door de gebruikers tot de orde wordt geroepen.

Foto: Nick Ut, Napalm Girl. Vietnam, 1972.

Europees Hof fluit EU terug inzake schending privacy door VS

‘Het Hof verklaart de beschikking van de Commissie dat de Verenigde Staten een passend niveau van bescherming van doorgegeven persoonsgegevens waarborgen, ongeldig’ zo begint de persverklaring van het Hof van Justitie van de EU. Het beschermt ook de privacy van de Nederlandse burger. Zoals Ton Siedsma in bovenstaand commentaar voor Bits of Freedom terecht concludeert heeft de Amerikaanse overheid dit volledig aan zichzelf te wijten. De uitspraak is mede de verdienste van de Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden die de massaspionage en schending van de privacy van de burger door de Amerikaanse overheid vanaf juni 2013 in de openbaarheid bracht. In Europa zette de Oostenrijkse jurist en internetactivist Max Schrems dit onderwerp op de politieke en juridische agenda. Hij reageert verheugd op de uitspraak in een eerste reactie:

Foto 1: Schermafbeelding van deel commentaar van Ton Siedsma voor Bits of Freedom.

Foto 2: Schermafbeelding van deel eerste reactie van Max Schrems op uitspraak van het Hof.

Kritiek met Lubach op besluitvorming over CETA, TTIP en ISDS

Arjen Lubach overdrijft. Niet over de werking van de handelsverdragen van de EU met respectievelijk Canada (CETA) of de VS (TTIP), maar over zijn eigen rol in het debat daarover. Die is minder groot dan hij beweert. Mogelijk probeert Lubach zijn eigen gewichtigheid te relativeren door deze ongerijmde claim. CETA en TTIP dreigen de burger buitenspel te zetten. Er is al jaren veel politieke en buitenparlementaire weerstand tegen.

Een constante in de strategie van degenen die regels als obstructie beschouwen en niet als bescherming is dat ze de weg met de minste weerstand kiezen om hun doel te bereiken. In die zin dat de voorstanders van vrijhandel die de regelgeving maximaal willen beperken een verdrag dat te veel politieke en publicitaire tegenstand krijgt opgeven om het via een achterdeur via een ander verdrag te realiseren. Michael Geist wees er in 2012 op dat ACTA dat tegenstand kreeg werd omgekat tot CETA. En nu dreigt CETA een zijdeurtje voor TTIP te worden omdat het Amerikaanse bedrijven via Canada op zachte voorwaarden toegang tot de EU geeft.

De opstelling van het Nederlandse kabinet geeft weinig reden tot optimisme zoals blijkt uit de beantwoording van kamervragen van Jan Vos en John Kerstens (PvdA) aan minister Lilianne Ploumen van Buitenlandse Handel. Het gaat om de gewraakte investeringsbescherming ISDS binnen CETA waarvan Ploumen instemmend zegt dat de Zweedse Eurocommissaris Cecilia Malmström daarover de onderhandelingen met Canada niet heropent.

Haar antwoord wordt er onbegrijpelijk op als ze zegt dat ‘de voorstellen die Nederland met een aantal EU-lidstaten hebben (sic) gedaan voor vernieuwing van het mechanisme voor investeringsbescherming in TTIP van belang zijn voor alle verdragen die afspraken over investeringsbescherming bevatten, dus ook voor CETA’. Ploumen vermengt onderhandelingsrondes met uiteenlopende looptijden die blijkbaar terugwerkende kracht naar andere verdragen hebben, verdragsteksten en technische aanpassingen op zo’n complexe manier dat de vraag gerechtvaardigd is of ze binnen het kabinet werkelijk mandaat heeft om voor de burger op te komen.

Plasterk zet klok terug met voorstel massale spionage van burgers

Nederland Gidsland, maar dan in het negatieve. Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken (PvdA) die verantwoordelijk is voor de AIVD trekt ook buiten de grenzen aandacht door een wetsvoorstel om de geheime diensten meer bevoegdheden te geven om ook niet specifiek verdachte burgers massaal af te luisteren, en het toezicht daarop te beperken. Dit staat haaks op ontwikkelingen als gevolg van de onthullingen in 2013 van Edward Snowden die de bevoegdheden van inlichtingendiensten inperken. Plasterk verdedigt zich door te beweren dat de wetgeving bij de tijd moet worden gebracht vanwege de expansie van het internet.

Techdirt citeert uit het blog van Matthijs R. Koots en constateert: ‘There’s more bad news than good in the proposal. While it’s understandable that surveillance laws would need to be revisited more than a decade on from their original installation, it would have been nice to see a little more restraint deployed, rather than the assumption that an expansion of powers (without a corresponding expansion of oversight) is the only way to deal with evolving communications methods.’ Critici missen in de voorstellen dus zowel terughoudendheid in de massale spionage van burgers als een uitbreiding van toezicht die daarbij zou horen. Plasterk houdt het toezicht in een hand. Namelijk in zijn eigen hand. Tot 1 september 2015 kan gereageerd worden, wat Bits of Freedom zegt te doen. Ter bescherming van onze digitale burgerrechten. Plasterk, wonderkind of total loss?

Foto: Schermafbeelding van ‘PERSBERICHT: PLASTERK MAAKT NIEUW SLEEPNET VOOR GEHEIME DIENSTEN BEKEND’ van 2 juli 2015 van Bits of Freedom. 

Nodig voor Nederland: transparantiewet en transparantieportaal

Vandaag is in Spanje het Transparantieportaal (‘portal de la transparencia’) gelanceerd. Het geeft Spanjaarden toegang tot gegevens die met de overheid en het openbare leven te maken hebben. Zoals contracten, subsidies, werkzaamheden van ministeries, budgetten, rechten en heffingen en bezoldiging van ambtenaren. Vraag is hoever de openheid gaat. Buitenlandse betrekkingen, openbare veiligheid en milieubescherming zijn uitgezonderd. Vooral uitsluiting van openbare veiligheid roept vragen op. TheLocal.es geeft bijzonderheden.

Openbaarheid is een middel om corruptie te bestrijden. Het mes snijdt aan twee kanten omdat corruptie een bedreiging van economische groei is. Eigenlijk aan drie kanten omdat het ook een manier is om nieuwe politieke partijen als het progressieve Podemos de wind uit de zeilen te nemen. En aan vier kanten als het om het verbeteren van het imago van Spanje gaat dat slechts 37ste staat op de Transparency Index 2014.

De digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom en de Piratenpartij pleiten in Nederland voor transparantie van overheid en openbaar bestuur. Waarbij deze organisaties dat doorgaans aan internetgebruik of vrije communicatie koppelen of het daar op toespitsen, terwijl dat slechts een verschijningsvorm is. Transparantie is echter een mentaliteit. Zeker nu in Nederland vanuit het huidige kabinet van VVD en PvdA een repressieve wind waait die inperkt, betuttelt, verhult en zelfs tegen Europese richtlijnen ingaat kan een transparantie portaal dat meer is dan politieke marketing een middel zijn om de partijpolitiek tegen zichzelf te beschermen. Nodig is een nieuwe transparantiewet. Transparantie is een modieus begrip. Niemand is er in beginsel tegen, maar evenmin willen de gevestigde politieke partijen dat het concreet wordt gemaakt. Dat moet veranderen.

In juni 2012 nam toenmalig kamerlid voor GroenLinks Mariko Peters een initiatief tot een transparante overheid met haar Nieuwe Wob. Dat mondde eind 2013 uit in de initiatiefwet Wet Open Overheid (Woo) van GroenLinks en D66 die onvoldoende politieke steun kreeg. Dat afgeschoten initiatiefvoorstel leest als een antiek bestuurlijk-ambtelijk wangedrocht dat zich niet op de burger van nu richt door een begin te maken om nieuwe technieken voor de informatievoorziening, besluitvorming, controle en verantwoording in te zetten.

De Spaanse Transparantiewet (‘Ley de Transparencia’) zegt: ‘In order to decisively foster access for all to information disseminated, the Transparency Portal shall be created, including not only information regarding which there is an active publicity obligation, but also that which is most frequently requested. The Portal will be a meeting point and dissemination hub, exemplifying a new way of understanding citizens’ right to access public information. It is also set forth here that the Central State Administration, the Administrations of the Autonomous Communities, and the entities forming the Local Administration may adopt collaboration measures for compliance with their active publicity obligations.‘

Foto: Eric Drooker, The Lion for Real. Credits: Eric Drooker.

Zitting ‘Burgers tegen Plasterk’. Geeft overheid openheid?

Vandaag dient voor de rechtbank Den Haag de zaak Burgers tegen Plasterk. ‘De coalitie Burgers tegen Plasterk verzet zich tegen dit ‘witwassen’ van gegevens en eist dat de Staat stopt met het gebruiken van gegevens die niet in overeenstemming met het Nederlandse recht zijn verkregen. Daarnaast eist de coalitie dat burgers wier gegevens onrechtmatig zijn verkregen en/of gebruikt, daarover worden geïnformeerd.’ Aldus deze coalitie van bezorgde burgers en maatschappelijke organisaties. Hier een twitterverslag van advocatenbureau Brandeis. 

Foto 1: Schermafbeelding van Floris Kreiken namens Bits of Freedom: ‘Plasterk moet openheid geven over afluisterpraktijken‘.

Foto 2: Tweet van bureau Brandeis.

Netneutraliteit moet bevochten worden binnen EU. Actie!

EU-commissaris Neelie Kroes praat over netneutraliteit, maar komt volgens critici met schijnneutraliteit die commerciële partijen voorrang geeft. Jérémie Zimmermann van burgerrechtenorganisatie La Quadrature du Net legt uit. Met name artikel 23.4 leidt tot een tweedeling op internet dat ver afstaat van echte netneutraliteit die geen onderscheid maakt in de afhandeling van het internetverkeer. En tot verschillende snelheden leidt.

“23.2 End-users shall also be free to agree with either providers of electronic communications to the public or with providers of content, applications and services on the provision of specialised services with an enhanced quality of service.”
La Quadrature du Net’ legt uit: ‘Prioritering is een ander woord voor de meer technische term ‘guaranteed‘ of ‘differentiated‘ ‘Quality of Service’, in tegenstelling tot het traditionele ‘best-effort‘ model voor de levering van het internetverkeer, en het zorgt ervoor dat alles dat geen prioriteit heeft in praktijk de-prioriteit krijgt.

De ITRE-commissie (Industrie, onderzoek en energie) van het Europees Parlement zou op 24 februari over het voorstel voor een ‘Telecoms Single Market‘ stemmen, maar de stemming  is met twee weken uitgesteld door vertaalproblemen. Dit geeft de kans om de komende weken Europarlementariërs in de ITRE-commissie te benaderen. De actie Save The Internet waaraan ook Bits of Freedom deelneemt geeft voorbeelden en specifieke details hoe druk gezet kan worden op Europarlementariërs. Om te voorkomen dat er een internet met twee snelheden ontstaat waarin commerciële partijen door een inhoudelijke toetsing van data prioriteit aanbrengen in de afhandelingen ervan. Bij echte netneutraliteit past niet zo’n onderscheid. Lees over de actie. 

Foto: Schermafbeelding van actie Save The Internet die gericht is op het Europees Parlement, 27 februari 2014.

Waarom geeft rechts Nederland geen kritiek op spionagepraktijk?

Een vraag houdt me sinds juli 2013 bezig zonder dat ik het antwoord weet. Het is hier en hier vaak beweerd. Een terugkerend thema, namelijk waarom weten in de VS progressieven, Tea Party en libertariërs elkaar -hoewel tandenknarsend- te vinden in hun afkeer van de overheidspraktijken en gebeurt dat in Nederland niet. Het valt op dat vooral rechts Nederland geen kritiek openbaart. Connie Cass maakte er voor AP een verhaal over met een titel die voor de VS een antwoord geeft: ‘What can unite liberals and tea partyers? The NSA’.

Hoe kan dat in de VS niet-partijgebonden of gemarginaliseerd links en rechts elkaar vinden op het onderwerp massale spionage van burgers? ‘More extreme political views lead to more distrust of government‘, antwoordt Ilya Somin van de George Mason University die de focus op de grondwet van de Tea Party bestuurde. Hoe verder burgers afstaan van de middenpartijen, hoe minder waarschijnlijk het is dat ze denken dat de overheid naar hen luistert. (People at the far ends of the political spectrum are less likely than middle-of-the-road voters to feel government is responsive to them). En aan de andere kant volgen gematigden minder nauw de politiek dan kiezers die zich meer aan de buitenkant van het politieke spectrum bevinden. Mede om die reden zou het kunnen dat gematigden zich minder bewust zijn van de omvang van de activiteiten van de NSA.

In Nederland komt er vanaf links stilaan kritiek op de NSA, de praktijk van massale spionage van burgers en inperking van de burgerrechten. Te denken valt aan digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom, de SP en het centrum-linkse D66. Maar rechts Nederland laat zo goed als niks horen. Dat wil zeggen de VVD, het CDA en de PVV wimpelen alle kritiek weg. Er is weliswaar een Libertarische Partij die het opneemt voor de burgers, maar deze partij heeft weinig invloed. Waarom zijn er binnen VVD en het CDA geen leden die een vuist maken in het krachtig stelling nemen tegen het snuffelen door geheime diensten, het opslaan van persoonsgegevens door overheden en de inperking van burgerrechten? Wat is er aan de hand met de vrijheidsdrang en het zelfbeeld van conservatief Nederland? Waar blijft hun kritiek op de overheid en het opkomen voor de burger?

Foto: Anne Francis in Forbidden Planet (1956) van Frank McLeod Wilcox.

Bits of Freedom: maatregelen tegen spionage. Bespied ons niet

Digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom overhandigde vandaag minister Ronald Plasterk ‘een pakket met concrete maatregelen die genomen moeten worden‘. Dit naar aanleiding van de recente onthullingen over de spionagepraktijken van inlichtingendiensten. Directeur Hans de Zwart: ‘Dit is hét moment voor de regering om strenge maatregelen te nemen om deze spionagepraktijken te stoppen.‘ Op bespied-ons-niet.nl noemt Bits of Freedom een lijst maatregelen die de regering moet nemen om een vuist te maken tegen deze spionage. Het gaan om een mix van maatregelen. De geheime diensten in Nederland moeten aan banden worden gelegd. De regering moet onderzoeken wat de schaal van de spionage is. Doelwitten van economische spionage moeten worden onderzocht. De regering moet het gebruik van beveilingstechnologie bevorderen. In Europa moet Nederland eisen dat onderhandelingen met de VS worden gestopt.

Interessant is de twijfel aan de onafhankelijkheid van internetbeveiligingsbedrijf Fox-IT: ‘Fox-IT is de leverancier van informatiebeveiliging van veel grote bedrijven in Nederland, de overheid én onze geheime diensten. Kunnen we sinds de hacks van de NSA er nog wel zeker van zijn dat hun systemen of mensen niet zijn gecompromitteerd?‘ Ook opvallend is de oproep om de zeekabels te onderzoeken: ‘De regering moet onderzoeken of de NSA of GCHQ de zeekabels aftapt die in Nederland uitkomen. Er komen zes internationale zeekabels met internetverkeer in Nederland uit. Ook hiervan moeten de resultaten worden gepubliceerd. ‘

Foto’s: Schermafbeeldingen van ‘Bespied ons niet‘ van Bits of Freedom, 4 december 2013.