Generalisaties van een oud-Ombudsman. Alex Brenninkmeijer noemt ‘het atheïstische’ een redelijk intolerante bovenstroom

Wat te denken van een interview waarin de geïnterviewde de politiek verwijt te generaliseren, maar zelf komt met de ene na de andere generalisatie? Het is des te tragischer omdat de geïnterviewde zonder het goed te beseffen de titel ‘Wat we doen is: op anderen neerkijken’ in zijn vele opmerkingen over allerlei onderwerpen in praktijk brengt. De geïnterviewde verwijt de ketel dat hij zwart ziet. De geïnterviewde is oud-Ombudsman Alex Brenninkmeijer die in NRC wordt geïnterviewd door Lamyae Aharouay. Ze wijst hem terecht op zijn inconsistenties, maar Brenninkmeijer generaliseert, om niet te zeggen bazelt lekker door zonder zelfreflectie.

Zo noemt hij ‘het atheïstische’ een redelijk intolerante bovenstroom. Uit welke onderzoek of nasporing hij dat concludeert is onduidelijk. Wat hij met de ongebruikelijke term ‘het atheïstische’ bedoelt is evenmin duidelijk.

Brenninkmeijer is een telg uit de streng katholieke familie Brenninkmeijer die C&A oprichtte en in de loop van de jaren meer dan 1 miljard euro aan katholieke organisaties schonk. Hij profileert zich als nadenkend, dwars en tolerant met zijn intolerantie. Dubbele standaarden passen echter niet bij een onzorgvuldig denkende en formulerende Ombudsman die anderen de les leest, maar zichzelf ongenuanceerd uitspreekt. Dat leidt botweg tot de generalisatie dat het zegenrijk is voor het land dat Alex Brenninkmeijer geen Ombudsman meer is.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Brenninkmeijer: ‘Wat we doen is: op anderen neerkijken’ in NRC, 19 oktober 2018.

Advertentie

Beleid uitgeprocedeerden illegaal: VVD en PvdA de echte illegalen

Wat komt er van vele kanten kritiek op het kabinetsstandpunt over uitgeprocedeerde asielzoekers. Uiteraard van de oppositie, maar ook van mensenrechtenorganisaties als Amnesty en VN-mensenrechtenrapporteur Philip Alston. Het schaadt het aanzien van ons land en neemt een loopje met onderschreven internationale regels. Dreigt de schade die de VVD zo aan Nederland aanricht niet ‘penny wise and pound foolish’ te worden?

Een compromis tussen premier Mark Rutte en VVD-fractieleider Halbe Zijlstra was de kern van het besluit. De PvdA volgde. Deze partij staat er electoraal en mentaal te slecht voor om iets in de melk te kunnen brokkelen. De pas aangetreden Nationale Ombudsman Reinier van Zutphen raakt voor BNR de essentie: ‘Mijn eerste reactie is: je moet mensen niet zonder basisbehoeften en basisvoorzieningen laten verblijven in dit land. Tegelijkertijd: het gaat hier wel om mensen over wie door de rechter is gezegd dat ze het land moeten verlaten.’ Dat kan beter en humaner met elkaar verbonden worden dan het VVD-VVD compromis toestond.

Verontwaardiging over het BBB-compromis is terecht, maar heeft niet zoveel zin. Nog los van de vraag hoe houdbaar een compromis is dat van zoveel kanten kritiek krijgt. In de reacties dienen de scherpe kanten er aan twee kanten afgevijld te worden om de VVD geloofwaardig te kunnen laten bewegen. Uitgangspunt is dat zonder uitzondering iedereen in Nederland recht heeft op basisvoorzieningen. Daar morrelt het compromis aan en dat is verkeerd. Daarbij neemt het met een fikse portie wensdenken te makkelijk een voorschot op de goede wil van de uitgeprocedeerden. Dat de in een zorgvuldige procedure door de rechter afgewezen asielzoekers uitgeprocedeerd zijn en definitief Nederland moeten verlaten is het andere uitgangspunt.

Het kan toch niet moeilijk zijn een compromis te vinden dat binnen internationale regels blijft en Nederland publicitair niet beschadigt? Wellicht moeten de constructieve partijen (D66, CU, SGP, GL) instappen om het evenwicht in de VVD richting redelijkheid en compassie op te laten schuiven. De PvdA heeft het laten liggen.

Foto: Man met buiksprekerspop, 1870 door William James Harding. Collectie: National Library of New Zealand.

Nodig voor Nederland: transparantiewet en transparantieportaal

Vandaag is in Spanje het Transparantieportaal (‘portal de la transparencia’) gelanceerd. Het geeft Spanjaarden toegang tot gegevens die met de overheid en het openbare leven te maken hebben. Zoals contracten, subsidies, werkzaamheden van ministeries, budgetten, rechten en heffingen en bezoldiging van ambtenaren. Vraag is hoever de openheid gaat. Buitenlandse betrekkingen, openbare veiligheid en milieubescherming zijn uitgezonderd. Vooral uitsluiting van openbare veiligheid roept vragen op. TheLocal.es geeft bijzonderheden.

Openbaarheid is een middel om corruptie te bestrijden. Het mes snijdt aan twee kanten omdat corruptie een bedreiging van economische groei is. Eigenlijk aan drie kanten omdat het ook een manier is om nieuwe politieke partijen als het progressieve Podemos de wind uit de zeilen te nemen. En aan vier kanten als het om het verbeteren van het imago van Spanje gaat dat slechts 37ste staat op de Transparency Index 2014.

De digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom en de Piratenpartij pleiten in Nederland voor transparantie van overheid en openbaar bestuur. Waarbij deze organisaties dat doorgaans aan internetgebruik of vrije communicatie koppelen of het daar op toespitsen, terwijl dat slechts een verschijningsvorm is. Transparantie is echter een mentaliteit. Zeker nu in Nederland vanuit het huidige kabinet van VVD en PvdA een repressieve wind waait die inperkt, betuttelt, verhult en zelfs tegen Europese richtlijnen ingaat kan een transparantie portaal dat meer is dan politieke marketing een middel zijn om de partijpolitiek tegen zichzelf te beschermen. Nodig is een nieuwe transparantiewet. Transparantie is een modieus begrip. Niemand is er in beginsel tegen, maar evenmin willen de gevestigde politieke partijen dat het concreet wordt gemaakt. Dat moet veranderen.

In juni 2012 nam toenmalig kamerlid voor GroenLinks Mariko Peters een initiatief tot een transparante overheid met haar Nieuwe Wob. Dat mondde eind 2013 uit in de initiatiefwet Wet Open Overheid (Woo) van GroenLinks en D66 die onvoldoende politieke steun kreeg. Dat afgeschoten initiatiefvoorstel leest als een antiek bestuurlijk-ambtelijk wangedrocht dat zich niet op de burger van nu richt door een begin te maken om nieuwe technieken voor de informatievoorziening, besluitvorming, controle en verantwoording in te zetten.

De Spaanse Transparantiewet (‘Ley de Transparencia’) zegt: ‘In order to decisively foster access for all to information disseminated, the Transparency Portal shall be created, including not only information regarding which there is an active publicity obligation, but also that which is most frequently requested. The Portal will be a meeting point and dissemination hub, exemplifying a new way of understanding citizens’ right to access public information. It is also set forth here that the Central State Administration, the Administrations of the Autonomous Communities, and the entities forming the Local Administration may adopt collaboration measures for compliance with their active publicity obligations.‘

Foto: Eric Drooker, The Lion for Real. Credits: Eric Drooker.

Bas Eenhoorn heeft haast en maakt periode niet vol. De commissaris vertelt

VVD’er Bas Eenhoorn (68) is sinds 1 augustus in functie als Nationaal Commissaris Digitale Overheid. Een nieuwe functie die dient om de digitale infrastructuur te coördineren. Moeilijk valt in te zien waarom juist de toen al 67-jarige Eenhoorn dit jaar voor vier jaar tot Nationaal Commissaris Digitale Overheid werd benoemd. Waren er echt geen goede bestuurders van jongere generaties die beter alle facetten van de digitalisering bestrijken en tot in hun haarvaten begrijpen? Evenals de mislukte voordracht tot Nationaal Ombudsman van ANWB’er en VVD’er Guido van Woerkom roept dit de vraag op hoe zwaar partyloyaliteit telt bij een benoeming voor openbare functies. Functies in het openbaar bestuur zijn eigendom van de partij die het op dat moment voor het zeggen heeft. Een groot nadeel van de partijpolitiek. Opvallend is trouwens dat minister van Justitie en Veiligheid Ivo Opstelten (70) ook al van gevorderde leeftijd is. Waar blijft de jonge generatie in de VVD?

Op 30 september 2014 vond het eerste 1e Nationaal Beraad Digitale Overheid plaats. Binnenlands Bestuur besteedt er aandacht aan en laat Eenhoorn aan het woord. Hij benadert zijn functie procesmatig. Hij wil een stip aan de horizon zetten en weet niet of-ie zijn periode van vier jaar zal volmaken. Want hij heeft haast. Wat voor onnavolgbare redenering is dat? Van de ene kant benadrukt Eenhoorn dat de urgentie groot is omdat Nederland niet langer vooroploopt als beste digitale overheid, dus volop werk aan de winkel, maar van de andere kant zegt Eenhoorn dat-ie zijn tijd niet volmaakt en het waarschijnlijk bij twee jaar laat. Wat opnieuw twijfel zaait over zijn benoeming. Waarom is iemand benoemt die nu al zegt zijn tijd niet vol te zullen maken?

Eenhoorn kan uitstekend open deuren opengooien en cliché’s verwoorden. Hoe hij opkomt voor de burger en de burgerrechten blijft het raadsel. Een staalkaart van Eenhoorns inzichten: ‘We moeten knopen doorhakken over de digitale infrastructuur en de dienstverlening aan burgers’ en ‘Ik zie het als belang­rijke taak om over twee jaar de dienstverlening geheel digitaal te hebben georganiseerd’ Binnenlands Bestuur legt Eenhoorn de volgende constatering in de mond: ‘Aandacht voor beveiliging is zeer belangrijk.’ De juiste man op deze plek?

Foto 1: Walter Blum, Grote schoonmaak, omstreeks 1961. Collectie Spaarnestad Photo/ Walter Blum.

Foto 2: Walter Blum, Bevallige secretaresse met bril in de hand op draaistoel. Studio-opname, jaren ’60. Collectie Spaarnestad Photo/ Walter Blum.

Van Woerkom schiet tekort in gedrag of geloofwaardigheid

De verwikkelingen rond de vorige week door 91 stemmen van de Tweede Kamer benoemde Nationale Ombudsman Guido van Woerkom gaan verder. Nu is er weer gedoe over een vertrekpremie van 310.000 euro voor deze ANWB-hoofddirecteur. Da’s om twee redenen opmerkelijk. Tot nu toe leek het erop dat Van Woerkom vrijwillig per 1 augustus vertrekt, maar nu blijkt-ie door de commissarissen gevraagd te zijn om op te stappen. Het jaarverslag 2013 doet alsof het om een eigen besluit van Van Woerkom gaat: ‘De raad van commissarissen respecteert het besluit van hoofddirecteur Guido van Woerkom per 1 augustus 2014 na 15 jaar de ANWB te verlaten.’ Over de vertrekpremie heeft Van Woerkom zich in het openbaar nog niet uitgelaten. ANWB-woordvoerder Ad Vonk zegt dat ‘het vertrek niet geheel vrijwillig is gegaan, maar het is ook geen ontslag op staande voet.’ Dat roept de vraag op waarom de naar eigen zeggen goed functionerende Van Woerkom de ANWB moet verlaten. Is de nieuwe koers werkelijk een steen des aanstoots of speelt er meer?

Voorzitter van de FNV Ton Heerts vindt dat Van Woerkom z’n ‘gouden handdruk van 3 ton’ moet terugbetalen aan de ANWB. Heerts vindt het niet kunnen dat Van Woerkom die van baan naar baan gaat ook nog een vertrekpremie krijgt. De Volkskrant die het nieuws over de vertrekpremie naar buiten bracht wijst erop dat volgens de regels van goed bestuur ‘bestuurders alleen recht op een vertrekpremie hebben als ze gedwongen moeten vertrekken’. In de aanloop naar de benoeming van Van Woerkom door de Tweede Kamer is dit aspect in de openbaarheid niet genoemd. Volgens artikel 3g van de Wet Nationale Ombudsman heeft de Tweede Kamer de mogelijkheid om Van Woerkom te ontslaan op grond van beschadigd vertrouwen: ‘wanneer hij naar het oordeel van de Tweede Kamer door handelen of nalaten ernstig nadeel toebrengt aan het in hem te stellen vertrouwen.’ Officieel is Guido van Woerkom benoemd, maar pas later dit jaar wordt-ie beëdigd.

Van Woerkom heeft zichzelf klem gereden door niet open te zijn geweest over het verzoek op te stappen bij de ANWB. Of-ie tegen de commissie Binnenlandse Zaken die ging over z’n benoeming wel openheid van zaken heeft gegeven is de vraag. Alleen als-ie gedwongen is vertrokken heeft-ie recht op een vertrekpremie, maar zelf zegt-ie in het ANWB-jaarverslag dat het om een eigen besluit gaat. Geen ongewone formulering om een verschil van mening te verhullen, maar wel belastend voor z’n geloofwaardigheid. Kortom, Van Woerkom zit met een gedrags- of een geloofwaardigheidsprobleem. Als-ie vrijwillig is weggegaan heeft-ie geen recht op een vertrekpremie en als-ie gedwongen is vertrokken heeft-ie daarover in de openbaarheid gelogen. Dit trekt een zware wissel op het vertrouwen in Van Woerkom die hoe dan ook nalatig heeft gehandeld. Reflectie op z’n eigen gedrag lijkt bij hem karig aanwezig, zoals de episode met de Marokkaanse taxichauffeur ook al leerde. De stapeling van onzorgvuldigheden maakt Guido van Woerkom ongeschikt als Nationale Ombudsman.

Foto: Wegenwacht ANWB Mobylette station Kapelle bij Zeelandbrug.

Benoeming ongeschikte Van Woerkom vraagt om tegenbeweging

Wat heeft Nederland geleerd van de benoeming van Guido van Woerkom tot Nationale Ombudsman? Met 91 van de 144 aanwezige stemmen voor. Het antwoord is een kwestie van perspectief. Vele commentaren zijn scherp over de onmacht en de gemakzucht van de gevestigde politieke klasse. De politiek ontmantelt maar al te graag de eigen tegenspraak. Druk als het met zichzelf bezig is. Daarom kan Van Woerkom met zowel een ongeschikte professionele als persoonlijke achtergrond benoemd worden als Nationale Ombudsman. De ongeschiktheid van Van Woerkom is de ongeschiktheid van de politieke partijen uit de Tweede Kamer die hem benoemden. Met de VVD aan het stuur om partijgenoot Van Woerkom binnen te halen. Dat de Nederlandse burger de komende jaren opgezadeld zit met een ongeschikte Nationale Ombudsman is dus een politieke benoeming. Wat moeten burgers nog met deze in zichzelf gekeerde politieke klasse die bang is voor kritiek?

Nodig is actie vanuit de samenleving. Een mogelijkheid is om parallelle organisaties op te richten of onder te brengen bij bestaande initiatieven en organisaties vanuit de burgerij. Die functies als Nationale Ombudsman, Nationaal Commissaris Digitale Overheid (de onlangs benoemde 67-jarige VVD’er Bas Eenhoorn), directeuren van het CPB of SCP schaduwen. En als straks de kritische directeur van het CBP Jacob Kohnstamm ook wordt opgevolgd door een filiaalhouder van de gevestigde politiek kan die functie ook geschaduwd gaan worden. Want de politiek kan niet langer aan de politieke partijen overgelaten worden. Burgers moeten het initiatief terugveroveren op de defensieve politiek die teveel redeneert vanuit het eigen voortbestaan. De benoemingen van Van Woerkom en Eenhoorn zijn een wakker schudden en openbaring die aangeven dat de gevestigde politiek niet langer aanvaardbaar opereert. Dat kan niet onbeantwoord blijven. Nodig is een tegenbeweging.

Foto: Jordaanoproer, juli 1934. Collectie Spaarnestad.

Weerstand tegen ombudsman Van Woerkom neemt toe

Update: In een reactie maakte Van Woerkom het er nog erger op. Hij meent de ophef niet te snappen en zegt het jammer te vinden ‘dat de discussie tussen de bevolkingsgroepen nu oplaait.’ Deze reactie die eerder een afleiding dan een verklaring is, zet opnieuw twijfels bij zijn geschiktheid. Want niet de discussie tussen bevolkingsgroepen staat centraal, maar zijn eigen geschiktheid voor de functie. Daarover bestaan vanuit verschillende doelgroepen twijfels. Het gaat over de vraag of ondubbelzinnig vaststaat dat deze beoogde kandidaat boven de partijen staat. Het antwoord daarop beantwoorden velen negatief. Dat geeft te denken. 

Niet iedereen valt zo’n eer ten deel, maar beoogd Nationaal Ombudsman en ANWB-directeur Guido van Woerkom wel: een Facebook-pagina die stemmen mobiliseert en focust die tegen z’n benoeming zijn. Hij is afgelopen woensdag voorgedragen door de Commissie Binnenlandse Zaken. De Tweede Kamer debatteert komende dinsdag 3 juni over de voordracht. De NOS vat de gewraakte uitspraak samen: ‘Vier jaar geleden maakte hij een discriminerende opmerking over Marokkaanse taxichauffeurs. Hij zei dat hij zijn vrouw niet met de taxi wilde laten gaan, omdat er weleens een Marokkaan achter het stuur zou kunnen zitten.’

Er is een petitie gestart die genoemde Kamercommissie oproept de voordracht van Guido van Woerkom in te trekken, want: ‘Een Nationale Ombudsman dient neutraal te zijn en de belangen van alle Nederlanders te kunnen vertegenwoordigen. Integriteit en geloofwaardigheid van Guido van Woerkom is in het geding. Wij achten dat de heer van Woerkom deze functie niet naar behoren kan uitvoeren.’ Ik ben het met de conclusie eens en heb hier de petitie getekend. Van Woerkom heeft alle schijn tegen niet boven de partijen te staan.

Gisteren zette ik vragen bij de reden waarom in hemelsnaam een VVD’er met een achtergrond als ANWB-hoofddirecteur Nationale Ombudsman moet worden. Zo’n benoeming ligt niet voor de hand. De vorige Nationale Ombudsman Alex Brenninkmeijer kwam herhaaldelijk in aanvaring met het kabinet. Vooral met minister Opstelten van Veiligheid en Justitie. Zo sprak Brenninkmeijer in 2012 de 15de Burgemeester Dales lezing uit en hekelde daarin de toon van het debat dat-ie intolerant vond. Naast Wilders richtte hij daarbij z’n pijlen op premier Rutte. Brenninkmeijer was iemand met een autonoom oordeel die zich weinig gelegen liet liggen aan de partijpolitiek. Nu haalt het kabinet met Guido van Woerkom een hardcore VVD’er binnen die door zijn partijloyaliteit de schijn tegen heeft niet autonoom te zijn en vooral dekking te moeten geven aan beperkende maatregelen van het kabinet over immigratie, illegalen en de toegang tot het recht. Nederland verdient een meer onafhankelijke Nationale Ombudsman die op afstand van de partijpolitiek staat.

Foto 1: Facebook-pagina

Foto 2: Petitie

VVD’ers Eenhoorn en Van Woerkom: benoemd uit partijloyaliteit?

Twee hardcore VVD’ers worden benoemd op belangrijke posten en media of persberichten van de overheid zwijgen daarover. Alsof ze uit het politieke niets komen. In de berichtgeving over Bas Eenhoorn en Guido van Woerkom wordt hun lidmaatschap van de VVD en hun betrokkenheid in die partij nergens genoemd. Bas Eenhoorn is op 28 mei benoemd tot Nationaal Commissaris Digitale Overheid. Een nieuwe functie die dient om de digitale infrastructuur te coördineren. Hoofddirecteur van de ANWB Guido van Woerkom is beoogd Nationaal Ombudsman die de naar de Europese Rekenkamer vertrokken Alex Brenninkmeijer moet opvolgen.

Of Eenhoorn en Van Woerkom hun benoeming of voordracht te danken hebben aan de loyaliteit aan de VVD of aan het feit dat ze de beste kandidaat voor de functie zijn is de vraag. Ze hebben in elk geval de schijn tegen door hun prominente rol in de VVD. Moeilijk valt in te zien waarom nou juist de al 67-jarige Eenhoorn voor vier jaar tot Nationaal Commissaris Digitale Overheid moet worden benoemd. Zijn er geen kandidaten van jongere generaties die beter alle facetten van de digitalisering bestrijken en tot in hun haarvaten begrijpen? In mindere mate geldt dat voor Van Woerkom. Hij is gewend vanuit het idee te redeneren dat ANWB-leden klanten zijn die moeten worden bediend. Maar burgers zijn geen klanten en geven mede de overheid vorm.

Functies in het openbaar bestuur zijn eigendom van de partij die het op dat moment voor het zeggen heeft. Hoewel leiders van politieke partijen dit nooit in het openbaar zullen toegeven. Premier Mark Rutte was in zijn beginperiode als regeringsleider terughoudend in het benoemen van partijgenoten op belangrijke posten, maar heeft nadien een inhaalslag gemaakt. Dit banencircuit van toonaangevende politieke partijen leidt soms tot benoemingen waarbij niet de beste kandidaat wordt benoemd. Maar partijloyaliteit wordt beloond.

Of bij Eenhoorn en Van Woerkom het partijlidmaatschap de hoofdzaak is voor hun benoeming is de vraag. Het zou aan de Tweede Kamer moeten zijn om dat te toetsen. Maar verder dan een aanzet tot een debat zal het niet komen omdat details van de benoemingen van partijpolitici in het openbaar bestuur uit de openbaarheid worden gehouden en achter gesloten deuren worden bedisseld. In dit geval in een ruil tussen PvdA en VVD. Het wachten is op de benoeming op korte termijn van een PvdA’er op een belangrijke post. Maar vooral op hervorming van het politieke bestel dat dit soort politieke benoemingen als beloning voor partijloyaliteit ziet.

Foto 1: Schermafbeelding van VVD Afdeling Oegstgeest met Guido van Woerkom.

Foto 2: Schermafbeelding van VVD Afdeling Vlaardingen met Bas Eendoorn.

Parlementair onderzoek naar massale spionage, nationaal belang en nationale veiligheid gevraagd

Gisteren maakte het Duitse ministerie van Buitenlandse Zaken bekend een spionageverdrag uit 1960 met de Britten en Amerikanen op te zeggen. Dit vanwege de onthullingen van Edward Snowden over de massale spionage van Duitsers en Duitse vertegenwoordigers door de NSA. Duitsland is het meest bespioneerde land van Europa. Het doet de Duitsers pijn dat dit tussen vrienden gebeurt, omdat ze dachten dat dit eerder kenmerkend is voor de relatie met vijanden. De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Guido Westerwelle ziet het opzeggen van het verdrag als een noodzakelijke en gepaste stap. De Duitse verkiezingen geven een eigen dynamiek aan de relatie met de Amerikanen die in andere landen zoals Nederland volstrekt ontbreekt.

In een andere ontwikkeling wil de Duitse procureur-generaal een onderzoek instellen naar de kennis bij alle Duitse inlichtingendiensten en ministeries over de spionageprogramma’s. Vraag is of de massale spionage door de Amerikanen -mogelijk samen met bondgenoten- ten koste van het belang van de Bondsrepubliek is gegaan. Zo’n onderzoek gaat verder dan het toezicht op het opereren van de nationale veiligheidsdiensten.

Zo’n breed onderzoek dat de nationale veiligheid beredeneert vanuit het perspectief van een bepaalde staat en niet vanuit het belang van de relatie van die staat tot de VS verdient ook aanbeveling voor Nederland. Het kan gefaseerd gebeuren. Eerst in een verkennende fase via openbare bronnen en daarna via afgeschermd onderzoek bij AIVD, MIVD en ministeries. Omdat in Nederland een passend onderzoeksinstrument ontbreekt zou een breed parlementair onderzoek door Eerste en Tweede Kamer ingesteld kunnen worden. Denkbaar is dat zo’n onderzoek onder meer de nationale veilgheid, de relatie tot NAVO-bondgenoten, de burgerrechten waaronder de privacy en het functioneren van de nationale veiligheids- en inlichtingendiensten omvat.

Foto: Tweede kamerlid Ronald van Raak (SP) die minister Plasterk vragen stelt over de massale spionage. Zie hier.

Pleidooi voor verscherpt toezicht op inlichtingen- en veiligheidsdiensten door overheid én burgers

Nederland kent geen burgerrechtenbeweging die zich inzet voor privacy. In 2008 pleitte D66-leider Alexander Pechtold voor de oprichting ervan bij de presentatie van het boek ‘Alles onder controle‘ van Bart de Koning. Nederland heeft het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP) dat toeziet op de omgang door bedrijven, instellingen en organisaties met persoonsgegevens. Deze waakhond spreekt wellicht voor de burgers, maar niet namens en door de burgers. En er zijn ook de Commissie van Toezicht betreffende de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten CTIVD)  en de Nationale Ombudsman die evenmin namens en door de burgers spreken.

Er is Bits of Freedom dat opkomt voor de digitale burgerrechten. Maar de doelstelling is breder dan die van het Britse Privacy International dat zich uitsluitend op de privacy richt. In het Verenigd Koninkrijk heeft deze organisatie een proces aangespannen om per omgaande het gebruik door de Britse geheime dienst GCHQ van de programma’s Prism en Tempora op te schorten. Hiermee worden miljoenen e-mails, telefoongesprekken en Skype-gesprekken van burgers opgeslagen door de veiligheidsdiensten. Privacy International wil in een proefproces toetsen of er een wettelijke basis is voor deze door Edward Snowden geopenbaarde spionage.

In een opiniestuk voor de Volkskrant vraagt Laura de Jong om een onafhankelijk instantie die toezicht houdt op het afluisteren en opslaan van gegevens door de overheid. ‘Maar goede democratische controle zou een deel van het ongemak kunnen wegnemen‘, stelt De Jong. Ze heeft gelijk dat verscherpt toezicht door een onafhankelijke instantie die toeziet op de privacy en daarbij de afweging tussen de democratische rechtsorde en de veiligheid van de staat in het oog houdt de democratische controle binnen de overheid kan vergroten. Alleen al de maatschappelijke onrust die is ontstaan na de reeks onthullingen maakt dat toezicht wenselijk.

Daarnaast is om een proefproces uit te lokken zoals Privacy International dat in het Verenigd Koninkrijk doet een krachtige burgerrechtenbeweging nodig die zich specifiek inzet voor de privacy. Zodat er zowel vanuit de overheid als de burgers verscherpt en onafhankelijk toezicht komt op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten. Maar ook op de andere beleidsterreinen die van belang zijn voor de privacy. Mogelijk met herschikking van expertise die nu bij CBP, CTIVD en Nationale Ombudsman aanwezig is. Vanuit de burgers kan Privacy Holland als burgerrechtenbeweging dan stevig de wettelijkheid van het handelen door de overheid controleren.

Foto: Strip Spy vs. Spy van Antonio Prohías.