Ronald van Raak (SP) stelt kamervragen over AIVD en Snowden

‘Waarom bent u niet bereid Snowden politiek asiel te verlenen en in Nederland in alle vrijheid zijn verhaal te laten doen?’ vraagt Ronald van Raak (SP) minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken in kamervragen. Niet de eerste keer dat hij dit het kabinet vraagt. Eigenlijk is de vraag ruimer: ‘Waarom neemt het kabinet het asielverzoek van Snowden niet in behandeling en informeert het Snowden noch de Tweede Kamer daarover?’ Het asiel van Snowden wordt door het kabinet doodgezwegen. Op 30 juni 2013 diende Sarah  Harrison namens Snowden in allerlei landen waaronder Nederland een asielverzoek in. Ze kreeg geen antwoord.

Het is goed dat Van Raak alert blijft en af en toe kamervragen over Snowden stelt. Zoals uit de andere vragen over de hechte samenwerking van Duitsland met de NSA blijkt zijn de gevestigde Nederlandse partijen niet  onafhankelijk van de VS om een besluit te nemen. Zolang de regering van de VS niet het groene licht geeft aan VVD en PvdA zal het kabinet Snowden geen asiel verlenen. Niet alleen Nederlandse burgers of Snowden, maar ook de Tweede Kamer wordt over dit onderwerp genegeerd. Nederland heeft het denken en handelen uitbesteed. Geoutsourced in turbotaal. Ermee geconfronteerd vlucht het kabinet zelfs voor de verantwoording om uit te leggen waarom het zich zo afhankelijk van anderen maakt. Ook in het Europarlement waren er pogingen om Snowden asiel te verlenen. GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini was in maart 2014 een van de indieners van een voorstel om Snowden bescherming in de EU te bieden. Het mislukte.

Europese landen en de VS blokkeren eenzijdig de asielrechten van Snowden. Hij was eind juni 2013 in Moskou op doortocht van Hong Kong naar Latijns-Amerika toen de Amerikaanse regering eenzijdig zijn paspoort introk en hij strandde. Als een statenloze zonder rechten. Het is dus een misverstand om te veronderstellen dat Snowden voor de Russische Federatie koos. Dat deed hij niet, hij werd buiten zijn wil om tot Rusland veroordeeld door zijn eigen regering. De Amerikaanse regering veroordeelde Snowden door een speciale timing en afweging tot de grootste vijand van de VS. Vraag is hoe politiek en publicitair verstandig dat was.

De baas van de Nederlandse inlichtingendienst AIVD is niet positief over Snowden en kan diens kritiek dat zijn dienst een schoothondje van de NSA is niet hebben. In een interview met NRC van 1 mei 2015 zegt Rob Bertholee: ‘Wie biedt meneer Snowden nou echt tegenspel?’ met het stilzwijgende verwijt dat de journalistiek te weinig kritisch is. Wie weet. Maar dat valt makkelijk op te lossen door Edward Snowden asiel in Nederland te verlenen en hem vervolgens in het publieke debat te laten spreken en krachtig tegenspel te bieden. Zolang Nederland echter niet alleen weigert om Edward Snowden asiel te verlenen, maar zelfs om over de behandeling van zijn asielaanvraag bijzonderheden te geven klinken Bertholees woorden vrijblijvend en vals.

Foto: Edward Snowden via satellietverbinding. Credits: Christopher Lane/PA. 

Zie hier voor postings over Edward Snowden en zijn asielaanvragen.

Snowden laakt volgzame houding AIVD en MIVD ‘op werkniveau’

Minister Ronald Plasterk die verantwoordelijk is voor de AIVD reageerde vandaag ontkennend op aantijgingen van Edward Snowden dat Nederlandse inlichtingendiensten ondergeschikt zijn aan de Amerikaanse NSA. Voor Nieuwsuur sprak Eelco Bosch van Rosenthal en Huib Modderkolk voor De Volkskrant met Snowden in Moskou.

Plasterk ontwijkt een antwoord door erop te wijzen dat Nederlandse diensten zich aan de Nederlandse  wet houden. Maar dat gaat voorbij aan de mogelijkheid dat de diensten binnen de wet functioneren -of de wet maximaal oneigenlijk opgerekt wordt uit het zicht van toezicht en controle- en ondergeschikt zijn aan de VS. De vraag of Nederlandse diensten het schoothondje zijn van de VS is ongelukkig. Vragen of de diensten ‘ondergeschikt’ zijn aan de VS, ‘geen eigen beleid hebben’ en ‘uitermate volgzaam’ zijn worden niet gesteld.

Op Snowdens uitspraken kwam kritiek. Mede ingegeven door nationale trots. Zo meent inlichtingenexpert Constant Hijzen volgens Argos dat Snowden kwaliteiten van Nederlandse inlichtingendiensten over het hoofd ziet. Zoals het analytisch vermogen of de inzet aan tolken. Maar dat is niet wat Snowden ontkent. Hijzens kritiek komt voort uit het verkeerd begrijpen van wat Snowden zegt en hoe hij zijn kritiek inperkt. Snowden  heeft het over het werkniveau –the working level– waarmee hij bedoelt het technisch afluisteren via de infrastructuur en de toegang die de Nederlandse inlichtingendiensten de Amerikanen geven tot kabels, satellieten en knooppunten. De journalisten van Nieuwsuur en De Volkskrant hadden deze misverstanden kunnen helpen voorkomen door de woorden van Snowden beter toe te lichten en van een context te voorzien.

Snowden suggereert kamerleden om bij de wetsbehandeling over de verruiming van de bevoegdheden van de diensten het kabinet de volgende vraag te stellen: ‘Hebben de AIVD en de MIVD in enige vorm samengewerkt met de NSA over welke bevoegdheden ze moeten aanvragen en hoe ze te gebruiken en of ze van plan of bereid zijn om de producten van het nieuwe afluistersysteem met de NSA en andere geheime diensten te delen’. Hijzen vindt dit een goede suggestie: ‘Want het wetsvoorstel gaat straks in de Kamer komen, en dan ben ik wel voor een heel scherpe ondervraging en een goede toelichting van het kabinet. Want waar is deze maatregel eigenlijk goed voor? Dat hangt nog steeds een beetje boven de markt en wordt slechts in heel vage termen geduid. Waarom is het nodig dat de diensten ongericht communicatie via de kabel verzamelen? Het kan wat mij betreft niet zo zijn dat minister Plasterk alleen maar zegt: dat zijn de werkwijzen en daar zwijg ik verder over. Nee, hij zou scherp moeten gaan benoemen waar dit goed voor is.’ De Tweede Kamer is aan zet.

Met Carl Bildt ben ik het eens over Oekraïne. Wiens schuld is dat?

Voorkeuren pakken soms onverwachts uit. Met de voormalige Zweedse minister van Buitenlandse Zaken Carl Bildt ben ik het nooit eens. Zo’n kwade -wat hypocriete- genius die zich in hechte samenwerking met de Amerikanen ertoe leende om Julian Assange zonder aanklacht buitenspel te zetten. Recht zonder recht dat hij toch recht noemt. Zo’n Europese politicus die de mond vol heeft van vrijheid en meningsuiting, maar tegelijkertijd encryptie voor vrij internetverkeer tegenwerkt of de internetvrijheid wil inperken. Afluisteren van internet dat verenigbaar is met de vrijheid van meningsuiting goedpraat als het ‘discreet uitgevoerd’ wordt. Zulk kromdenken van het ergste soort dus. Kortom, Carl Bildt komt door onderdrukking op voor vrijheid.

Bildt heeft ondanks zijn neo-conservatieve agenda gelijk over Oekraïne. Zo werkt het verbreken van de apathie. Als Nederland, Frankrijk, Duitsland of Spanje slechts een procent van de agressie ondervonden die Oekraine sinds een half jaar ondervindt van Rusland dat met 7500 militairen onrechtmatig in Oekraïne opereert, dan zouden de West-Europese landen vol zelfmedelijden moord en brand schreeuwen om hun eigen leed te benadrukken. De pijngrens voor zichzelf ligt wat laag en voor de ander wat hoog. Dat wringt.

Over Oekraïne blijft het stil. En dat is niet normaal. Oekrainers menen dat ze de opstand der horden aan de rand van Europa remmen en daarmee het continent redden. Wie weet, maar tot de 700 miljoen Europeanen dringt zelfs dat niet door. Nou ja, tot Carl Bildt en enkele verontruste bloggers. Maar Europa is te druk bezig met zichzelf. Het spijt me enorm dat ik het voor een keer eens moet zijn met Carl Bildt. Dat wens ik mijn ergste vijand niet toe. Maar het wegkijken voor Oekraïne neemt onderhand ook wel erg bizarre vormen aan.

Foto: Tweet van Carl Bildt, 18 januari 2015.

Hoe moet Europa reageren op terrorisme? Met vijf overwegingen

Wat moet de reactie zijn op de aanslag bij Charlie Hebdo die 12 mensen het leven kostte? In grote lijnen zijn er twee soorten reacties: 1) meer restrictieve maatregelen die veiligheid boven alles stellen of 2) het verhogen van de doelmatigheid door aanpak binnen de bestaande (wettelijke) kaders. Deze standpunten worden respectievelijk door de Britse conservatief Timothy Kirkhope en de Duitse Groene Jan Philipp Albrecht in het Europarlement verwoord. Dat meningsverschil concretiseert zich nu op de reisgegevens. De Tweede Kamer is kritisch omdat het oprekken van bevoegdheden niet nodig is voor de bestrijding van het terrorisme.

In een reactie op Geen Stijl (14-01; 12:22) verwoordde ik dat zo: ‘Feit is dat de politie- en veiligheidsdiensten over grenzen heen niet optimaal samenwerken. Dus zowel binnen Nederland tussen verschillende korpsen als in Europa tussen diverse landen kan de samenwerking verbeterd worden. (..) Het kan binnen de bestaande wettelijke kaders. Zodat zowel veiligheid als privacy gediend worden. Niet alleen Alexander Pechtold van D66, maar ook partijen als de VVD, PvdA en het CDA zijn tegen het eenzijdig vergroten van bevoegdheden van veiligheidsdiensten. (..) Laten de AIVD en politie dus eerst maar eens doelmatiger gaan werken. Want het is een publiek geheim dat de doelmatigheid van de Nederlandse politie schrikbarend laag is. (..) De roep om meer bevoegdheden kan daarom als een vlucht naar voren opgevat worden’ . 

Over de bestrijding van het terrorisme is de afgelopen week in de publiciteit, op scholen en werkplekken en in kroegen het nodige gezegd. Uit alles blijkt dat het een gecompliceerd vraagstuk is dat om een brede aanpak vraagt. Ik zet wat observaties op een rij in een zich van dag tot dag ontwikkelend verhaal:

1) Terrorisme moet breder geïnterpreteerd worden dan moslimgeweld tegen het Westen. Met als doel een beleidsaanpassing  dient eronder ook staatsterrorisme, terrorisme door Westerse landen of terrorisme door niet-moslims in Westerse landen begrepen te worden. Het parlement moet het voortouw nemen. Zie hier.

2) Bestrijding van terrorisme kan binnen bestaande wettelijke kaders door betere samenwerking tussen veiligheidsdiensten, gelijkschakeling van standaarden en het vergroten van doelmatigheid. De samenwerking   staat haaks op het pleidooi om de veiligheidsdiensten meer bevoegdheden te geven wat hun autonomie laat toenemen. Deze moet juist verkleind worden tot een niveau dat parlementaire controle erop vergemakkelijkt.

3) Veiligheid en burgerrechten (privacy) zijn niet in tegenstelling met elkaar, maar wel in continue onderlinge afweging. In Nederland zijn beide aspecten nu vertegenwoordigd in het ministerie van Veiligheid en Justitie, maar dat is ongewenst omdat er dan geen twee partijen zijn voor een gelijkwaardige afweging. Daarom moet er weer een apart ministerie van Justitie komen. Veiligheid kan voortaan ondergebracht worden in een nieuw ministerie van Binnenlandse Veiligheid dat politie, territoriale verdediging van kwetsbare objecten (inclusief cyberoorlog en digitale verdediging) en de veiligheidsdienst AIVD omvat.

4) De vrijheid van meningsuiting is niet absoluut, maar wordt uitsluitend beperkt door de wet. De wet is de enige neutrale plek waar burgers van de pluriforme samenleving elkaar kunnen verstaan. Uitingen van religies zoals in zogenaamde heilige geschriften dienen als fictie (literatuur) en niet als non-fictie (geschiedenis, ‘waargebeurd’) beoordeeld te worden. Want religie is een menselijke constructie totdat het tegendeel bewezen is. Een beroep op goede smaak en fatsoen bij het beoordelen van religiekritiek is individueel bepaald en daarom niet bruikbaar om mensen te verbinden. Een beroep op fatsoen en beschaving of het idee dat religie een uitzondering is die ontzien dient te worden compliceert en verduistert de toetsing aan de wet.

5) Een levendig publiek debat hoort bij een open samenleving die burgers niet op voorhand inperkt. Functie van alle vormen van maatschappelijke kritiek is dat het de vanzelfsprekendheid van de macht ter discussie stelt. Zodat een samenleving de tegenkrachten een kans geeft. Via onderwijs moet gezorgd worden dat alle maatschappelijke geledingen gekwalificeerd zijn om actief en op niveau aan dat debat bij te dragen. De monotheïstische wereldgodsdiensten met hun missie en marketing bezitten een grote politieke macht waarvan het vanwege het politieke evenwicht nodig is dat deze bevraagd wordt. De enige grond voor extra juridische bescherming is de kwetsbaarheid en zwakte van groeperingen om deel te nemen aan het publieke debat, zoals hoogbejaarden, geestelijk gehandicapten, laagopgeleiden, chronisch zieken en kinderen.

Terrorisme experts in media zijn minder onafhankelijk dan het lijkt

Wat is terrorisme en wie bepaalt dat? Wie vormen eigenlijk dat rondreizende circus van ‘terrorisme experts’ dat in de media een mening over terrorisme mag geven? Vormen of vervormen ze ons beeld van de wereld? Velen ervan lijken verre van onafhankelijk te zijn, zoals Glenn Greenwald en Lisa Stampnitzky voor ‘Democracy Now!’ met voorbeelden toelichten. Onder terrorisme verstaan de ‘onafhankelijke experts’ die op de loonlijst staan van media of bedrijven uitsluitend het geweld van moslims tegen Westerse doelen. Is het in Nederland beter gesteld met de ‘onafhankelijke terrorisme experts’ die in de media optreden? Het lijkt er niet op.

Nederland kent ‘terrorisme expert‘ Glenn Schoen die in de media optreedt en als ‘onafhankelijk expert‘ wordt gepresenteerd. Nog een week geleden werd hij in de uitzending van 7 januari in de talkshow Jinek als ‘terrorisme expert’ aangekondigd. Er is alleen een probleem. Schoen is geen ‘terrorisme expert‘ en mist de kwalificaties ervoor, maar is een vertegenwoordiger van de Amerikaanse beveiligingsfirma G4S die gewoon z’n eigen product verkoopt. Schoen redeneert vanuit het uitgangspunt: ‘Er is een dreiging, dus is er een dreiging’.

Prima als iemand eigenbelang heeft, maar de media moeten zo iemand dan niet als ‘onafhankelijk terrorisme expert‘ presenteren. Schoen is onafhankelijk noch expert. Buro Jansen & Janssen analyseerde in 2014 Schoens optreden in de media: ‘Waarom de beveiliger met alle egards wordt ontvangen, lijkt minder met zijn expertise te maken te hebben dan met zijn onkritische houding ten aanzien van de veiligheidsstaat. (..) Voor de journalistiek lijkt in principe hetzelfde uitgangspunt te gelden. Geweld en ellende verkopen nu eenmaal beter dan het verhaal dat de meerderheid van de Nederlanders elke dag zonder problemen zal doorkomen.‘

Dan zijn er nog andere ‘terrorisme experts‘ als Rob de Wijk, Edwin Bakker, Gilliam de Valk, Willemijn Aerdts, VVD-senator Frank van Kappen of ICT-expert Ronald Prins die masterclasses geven aan de European Security Academy. Wellicht door hun kwalificaties deskundiger dan Schoen, maar onafhankelijk zijn ze zeker niet. Over De Wijk schreef ik eerder: ‘De veiligheidsindustrie heeft als legitimatie de dreiging die door ‘wetenschappers‘ en ‘journalisten‘ in de lucht wordt gehouden. Daartoe worden vijandbeelden gecreëerd om het belastinggeld te verantwoorden. Vanuit deze industrie worden door ‘deskundigen‘ in de publieke opinie breed analyses verspreid die als overeenkomst hebben dat ze de noodzaak voor het bestaan ervan ‘neutraal’ onderstrepen. Rob de Wijk maakt onderdeel uit van deze industrie. Het is zijn goed recht, maar het zou gewenst zijn als er voortaan een disclaimer bij z’n opinies verschijnt: ‘Beperkt houdbaar door eigenbelang‘.. ‘

Foto: Schermafbeelding van docenten voor de masterclass Protective Intelligence van de European Security Academy in Den Haag, 2014. Met Gilliam de Valk, Willemijn Aerdts, Glenn Schoen, Dick Oey, Frank van Kappen, Herman Mulder, Ronald Prins en Michael Stronck.

Lubach over privacy. Met Opstelten als grootste vijand van vrijheid

Lachen met Arjen Lubach. Maar ook huilen. Het kabinet-Rutte met de Volkspartij voor Vrijheid en Democratie  neemt de vrijheid van burgers nog weinig serieus. VVD is in de praktijk een VOD (Volkspartij voor Onvrijheid en Democratie) geworden. Waarom lieten de vrijheidslievende VVD-leden dat gebeuren? Ook de PvdA en de Staten-Generaal verkopen de burgerlijke vrijheden uit. De hoogleraren informatierecht Egbert Dommering en Nico van Eijk zetten in NRC de onwettigheid van met name minister Ivo Opstelten op een rijtje: ‘Nederland dient ver te blijven van een surveillancestaat, maar doet geen poging dat te vermijden.’ Lachen of huilen?

Duitse president Gauck kwaad op spionage VS. Wat doet Merkel?

Duitsland lijkt in rep en roer door een spionage-affaire. De Amerikaanse overheid heeft een medewerker van de Duitse geheime dienst BND geworven en geheime informatie van hem gekocht. Het is tussen bevriende landen taboe om informanten bij elkaars geheime diensten te plaatsen. De Duitse Bundespresident Joachim Gauck reageert verontwaardigd in een interview voor het ZDF. Hij vindt dat nu de maat vol is: ’jetzt reicht’s’.

De gevestigde politieke partijen reageerden het afgelopen jaar herhaaldelijk verontwaardigd op de spionage van kanselier Merkel en mensen in haar omgeving door de Amerikanen. Zie hier, hier, hier en hier. Maar ze beten op geen enkel moment door. Klokkenluider Thomas Drake noemde afgelopen week voor een onderzoekscommissie van de Bundestag de Duitse geheime dienst BND een aanhangsel, (‘Wurmfortsatz’) van de NSA. De video zegt dat allen wachten op een reactie uit Washington. Maar de reactie van de Duitse regering lijkt belangrijker. Kanselier Merkel moet zich langzamerhand zorgen gaan maken over de beeldvorming. Vraag is of ze het zich om binnenlandse redenen nogmaals kan veroorloven zo afwachtend en vriendelijk tegenover de VS te reageren als afgelopen jaar. Ze wordt er zelfs van beticht een NSA-spion (‘Spitzel’) te zijn.

Zitting ‘Burgers tegen Plasterk’. Geeft overheid openheid?

Vandaag dient voor de rechtbank Den Haag de zaak Burgers tegen Plasterk. ‘De coalitie Burgers tegen Plasterk verzet zich tegen dit ‘witwassen’ van gegevens en eist dat de Staat stopt met het gebruiken van gegevens die niet in overeenstemming met het Nederlandse recht zijn verkregen. Daarnaast eist de coalitie dat burgers wier gegevens onrechtmatig zijn verkregen en/of gebruikt, daarover worden geïnformeerd.’ Aldus deze coalitie van bezorgde burgers en maatschappelijke organisaties. Hier een twitterverslag van advocatenbureau Brandeis. 

Foto 1: Schermafbeelding van Floris Kreiken namens Bits of Freedom: ‘Plasterk moet openheid geven over afluisterpraktijken‘.

Foto 2: Tweet van bureau Brandeis.

Obama en netneutraliteit: politiek als kunst van het bedrog

Cenk Uygur belicht opnieuw de hypocrisie van president Obama. Deze keer aan de hand van netneutraliteit. Dat gaat om de vraag of providers bepaalde soorten internetverkeer met voorrang dan wel met vertraging behandelen mogen. Obama zei in zijn campagne dat niet toe te zullen staan, maar geeft er nu wel het groene licht voor. Naar verwachting komt dat er in de VS in 2014 door. Zodat het internet niet volstrekt open meer is.

Niet alleen uit dit voorbeeld blijkt volgens Uygur dat president Obama de klassieke politicus is die het een zegt en het ander doet. Politiek als de kunst van het bedrog. De partijpoliticus die zich omhoog vecht en aan de top alles vergeet waarvoor hij ooit stond. Obama is een bounty, rebels van buiten maar establishment van binnen. Moeilijker te plaatsen dan z’n voorganger president George ‘W’ Bush die duidelijk was in z’n keuze voor de gevestigde macht. Obama ontkent die keuze en is daardoor schijnheilig. Obama helpt er niet aan mee om de Amerikaanse democratie te revitaliseren en de mensen hoop te geven zoals hij beloofde. Obama helpt er actief aan mee om de democratie ten grave te dragen. Het kan hem werkelijk geen ene mallemoer schelen.

Foto: Marcel Krebs, ‘Yes, We Can! Lie‘, 2012.

Nieuwe poging om Snowden bescherming te bieden in EU

Het komt niet onverwachts dat Europese regeringen onder druk worden gezet door de VS om Edward Snowden geen asiel in Europa te verlenen. Immers klokkenluider Nummer 1. In antwoord op vragen uit het Europees Parlement aan Jan Philip Albrecht van de Groenen suggereerde Snowden: ‘Parliamentarians in the national governments have told me that the US, and I quote, “will not allow” EU partners to offer political asylum to me, which is why the previous resolution on asylum ran into such mysterious opposition.‘ Het zijn de Amerikanen die de bandbreedte van de Europese regeringen bepalen. In het geval van Snowden is die tot nu toe nul.

In juni 2013 wezen de kamerleden Ronald van Raak (SP), Liesbeth van Tongeren (GL) en Esther Ouwehand (PvdD) minister Ivo Opstelten op de mogelijkheid dat Nederland of de EU Edward Snowden asiel verleent. Van Tongeren: ‘Nu is Den Haag natuurlijk de stad van het internationale recht. Ik hoorde de minister zonet abusievelijk zeggen dat de Verenigde Staten asiel zouden moeten verlenen aan hun eigen onderdaan, maar zo werkt het natuurlijk niet. Zou Nederland niet bereid zijn om te overwegen om asiel te verlenen aan Snowden?’ Minister Opstelten reageerde niet inhoudelijk op de suggesties. In een stukje hierover zag ik een aanbod aan Snowden of zelfs een kamerdebat als ‘de lakmoesproef voor de vraag hoe echt onafhankelijk Nederland is. En hoe vrij Nederlandse bestuurders en politici durven denken.‘ Niet autonoom dus. De VS beslissen voor de EU.

Komende woensdag is er in het Europees Parlement een nieuw poging om Edward Snowden asiel te verlenen. GroenLinks-Europarlementariër Judith Sargentini is een van de indieners van een voorstel om Snowden bescherming in de EU te bieden. Het Europees Parlement stemt dan over een oproep aan de EU-landen om Edward Snowden bescherming te bieden op hun grondgebied. Op de site blamethegame kunnen Europese burgers de oproep uit het Europarlement via sociale media ondersteunen. Snowden zoekt asiel in een EU-land. Eerder stemden in een parlementscommissie conservatieven, christendemocraten en een deel van de sociaaldemocraten en liberalen tegen een voorstel om Snowden asiel te verlenen. Durven deze fracties deze keer wel onafhankelijk van de VS een besluit te nemen? Het valt te vrezen van niet. Maar elke poging telt.

Foto: Schermafbeelding van blamethegame, 10 maart 2014.