Wat is de reden en timing van een onthulling van Nieuwsuur en De Volkskrant over de AIVD die Russische hackers VS zag aanvallen?

Hoewel het een onthulling van de eerste orde lijkt, heeft Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov gelijk dat de bewijsvoering van Nieuwsuur en De Volkskrant flinterdun is en de toets der kritiek niet kan doorstaan. Hoewel het buitensporig van hem is om er het etiket ‘anti-Russische hysterie’ op te plakken. Iets te veel Pavlov van Peskov. Wie zich wil baseren op harde, concrete feiten vindt niks. De logica van het scenario en het optreden van de feiten in een unieke, dwingende samenhang moeten het doen. Precies dat is wat westerse media het Kremlin verwijten als dat weer eens met scenario’s over de Donbas, MH17 of de Krim komt. Het kan kloppen, maar harde bewijzen ontbreken. Uiteraard heeft dat met de sector van de inlichtingendiensten te maken waar data geheim zijn en geheim moeten blijven om de tegenstander niet in de kaart te laten kijken over wat men weet en hoe men werkt. Het lijkt erop dat de AIVD en de MIVD onder regie van respectievelijk het ministerie van Binnenlandse Zaken en Defensie op eigen voorwaarden en naar eigen goeddunken en zonder veel inzicht te geven in de achtergronden dit nieuws selectief en mondjesmaat hebben gelekt. Wat is het doel ervan?

Het item van Nieuwsuur over dit onderwerp was ongelijkmatig en rommelig, niet optimaal vormgegeven en redactioneel verkeerd afgeperkt. Het was gekoppeld aan de actualiteit van de dag over het Mueller-onderzoek in Washington. Dat had niets met dit aspect te maken omdat zich dat in een recent verleden afspeelt. Het leek of de redactie van Nieuwsuur over de Nederlandse inlichtingendiensten onvoldoende kennis naar boven had gehaald om er een robuust item van te kunnen maken. Huib Modderkolk van De Volkskrant deed het beter, maar ook hij kwam niet verder dan aannames en het onderstrepen van de geloofwaardigheid van een scenario. Daarbij komt nog de vraag waarom Nieuwsuur en De Volkskrant dit naar buiten konden brengen omdat ze er de positie van AIVD en MIVD mee hebben verslechterd. Wat velen zien als een finest hour van de Nederlandse onderzoeksjournalistiek, kan daarom ook negatiever opgevat worden.

Dit soort onthullingen is bijna nooit gevolg van autonoom journalistiek spitwerk, maar bijna altijd gevolg van een lek bij een overheidsdienst die er zelf iets mee wil bereiken. Bijvoorbeeld om er de publieke opinie mee te beïnvloeden. Op 21 maart 2018 vinden gemeenteraadsverkiezingen plaats en is er een referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Door tegenstanders ervan ook wel de sleepwet genoemd. Het is vanuit de wetmatigheid van dit soort onthullingen daarom verstandig om er rekening mee te houden dat wat via Nieuwsuur en De Volkskrant wordt onthuld of gelekt op zijn minst een hogere hand van de overheid bevat. Een onzichtbare hand die een eigen doel nastreeft en in de onthulling met stilzwijgen van de media buiten beeld blijft. Mogelijk lopen de belangen van de media en de lekkende overheid deels gelijk op.

Tekenend is dat sleepwet voorstaander Ronald Prins (ex-Fox-IT, ex-AIVD) als gast de onthulling duidde bij Nieuwsuur. Zoals blijkt uit een brief aan minister Ollongren is hij onlangs door de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken wegens ‘concrete praktische deskundigheid’ voorgedragen voor de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) die toezicht moet houden op de sleepwet. Onder meer naast het lid van Forum voor Democratie Jan Louis Burggraaf. Dat Nieuwsuur Prins aan het woord liet en niet een deskundige als Bart Jacobs, Dirk Poot of een onderzoeker van Bits of Freedom die kritischer staan tegenover het verlenen van meer bevoegdheden aan AIVD of MIVD en privacy boven veiligheid stellen vanwege het belang van de digitale burgerrechten gaf een gouvernementeel tintje dat dit item onnodig politiek kleurde. De conclusie kan bijna  niet anders zijn dan dat met deze onthulling een binnenlands politiek doel wordt nagestreefd.

Zo heeft deze onthulling bij nader inzien merkwaardige aspecten. Het lijkt er sterk op dat het ingebed wordt in een campagne van de overheid. Maar of zo’n WC-Eend keurt WC-Eend verhaal werkt bij het brede publiek valt te bezien. Er zit aan deze publiciteit ook een gevaar voor de regering zoals kamerlid Ronald van Raak (SP) dat in een reactie verwoordde. Als AIVD en MIVD in dit geval zo succesvol konden zijn, dan is het de vraag of ze meer bevoegdheden nodig hebben. Want een verwijzing naar kabelknooppunten van Prins zal de bevolking niet overtuigend in de oren klinken. Een andere vraag is waarom AIVD en MIVD om publicitaire of politieke redenen inzicht in hun werkwijze zouden geven -al is het van een afgesloten project- en of ze hiermee hun eigen beroepsrichtlijnen of code over geheimhouding en terughoudende politieke opstelling overtreden. Wat dat laatste betreft, hebben AIVD en het ministerie van Binnenlandse Zaken de schijn tegen. Zo zou deze onthulling zich wel eens tegen AIVD, MIVD, minister Ollongren en het sleepwet-referendum kunnen keren.

Het lijkt erop dat met de onthulling het ‘merk’ AIVD emotioneel moet worden gepromoot. Naast het Cozy Bear-project en de sleepwet. Zo wordt de AIVD gepolitiseerd, wat een doodzonde is. Deze keer gebeurt dat niet door de oppositie, maar door de coalitie. De afweging om op 21 maart voor of tegen de sleepwet te stemmen en de AIVD meer bevoegdheden te geven volgt mede uit de inschatting of de overheid vanuit een eigen agenda -zo niet: ivoren toren- praat en weigert digitale burgerrechtenactivisten of onafhankelijke deskundigen een kernpositie in het debat of in het toezicht te geven of dat het eigen tegenkrachten durft te mobiliseren. Prins is onbedoeld de getuige die bewijs aandraagt tegen de overheid. Met dank aan Nieuwsuur.

Smits Alvarez en Van der Roest: A Tale of Two Cities

Laatst maakte ik een vergelijking tussen twee PvdA-raadsleden uit de provincie Utrecht die ongunstig in het nieuws waren. De Utrechtse Bert van der Roest die 45.000 euro uit de kas van de daklozenkrant verduisterde en de Amersfoortse Ramón Smits Alvarez van wie toen bekend was dat er met een pinpas die hij beheerde 4.000 euro van de rekening van de lokale PvdA-fractie was opgenomen. Op maandag 21 oktober maakte Smits Alvarez in Spanje een eind aan z’n leven door van een brug te springen. Daarvoor al nam iemand me de vergelijking kwalijk: ‘wat is dit nu voor een stom verhaal om een verband te leggen tussen van de Roest en deze vermissing. Het is al erg genoeg zo, want de voortekenen zijn niet erg goed.’ Wat voor stom verhaal?

De voortekenen waren niet goed en het zou tragisch eindigen met Smits Alvarez. Maar er komen steeds meer feiten boven water die de vergelijking onderbouwen. RTV Utrecht zet het op een rijtje: Er zijn niet 4.000, maar tienduizenden euro’s uit de kas van PvdA Amersfoort verdwenen. De PvdA hult zich in stilzwijgen, maar bevestigt dat er aangifte is gedaan. De omroep geeft aan dat er twee onderzoeken lopen. Eén naar het lekken van vertrouwelijke informatie over het functioneringsverslag van burgemeester Bolsius en één naar het verdwenen PvdA-geld. Het imago van Smits Alvarez brokkelt nu dus ook af. Bemoeilijkt door de tragische afloop die het lastig maakt er voluit over te praten. Zo zou de Amersfoortse PvdA’er een rekening van een partijbijeenkomst nooit hebben voldaan. Zoals dat ook gebeurde met het imago van de joviale Van der Roest.

Foto: Amersfoort-Utrecht.

Smits Alvarez maakt in Spanje eind aan leven

Volgens een bericht in de regionale Noord-Spaanse krant La Voz de Galicia heeft Ramón Smits Alvarez zelfmoord gepleegd. Gisteren is aan het eind van de middag zijn lichaam gevonden te Ponte Ulla in de gemeente Vedra. Iets na 17.00 uur belde hij nog met zijn vrouw in Amersfoort om haar te waarschuwen dat-ie zich van het leven ging beroven. Ook belde hij de Guardia Civil om de locatie door te geven. Onmiddellijk ging er een patrouille naar de bewuste plek. Ze zagen hem nog op een brug maar konden niet voorkomen dat-ie er van afsprong. Het lichaam werd om 19.15  uur gevonden door brandweermannen en leden van andere diensten die een zoektocht waren gestart. Voor dit tragisch voorval had de moeder van Smits Alvarez contact opgenomen met de uitgever van La Voz de Galicia in Carballo om aan te geven dat haar zoon van een brug in de buurt van Santiago zou gaan springen. Maar zonder te specificeren welke.

Het is nog steeds gissen naar de reden voor de daad van dit veelbelovende Amersfoortse PvdA-raadslid. Zonder dat dat in de partij of de raad geweten werd zou Ramón Smits Alvarez zakelijke problemen hebben gehad. Bijvoorbeeld niet bij zorgverzekeraar Agis werken zoals-ie tegen zijn omgeving vertelde. Ook wordt erover gespeculeerd dat-ie naar de pers vertrouwelijke informatie had gelekt uit een functioneringsgesprek van de Amersfoortse burgemeester Bolsius van eind december 2012. De uiteindelijke reden blijft onduidelijk.

Ik kende Ramón nauwelijks en veel slechter dan anderen, maar had enkele malen telefonische gesprekken met hem over een politieke kwestie die in Amersfoort speelde. Uit de gesprekken kwam-ie op me over als  een schrander, doortastend en energiek mens.  Triest dat het niet anders mocht eindigen. Partijleden en anderen uit de Amersfoortse politiek, maar vooral z’n familie zullen zich deze bijzondere persoon altijd herinneren.

Foto: Rio Ulla in Ponte Ulla te Vedra, provincie A Coruña, 2011. Credits: Jose Luis Cernadas Iglesias.

Smits Alvarez verdwenen om lek functioneringsgesprek Bolsius?

De verdwijning van het Amersfoortse raadslid voor de PvdA Ramón Smits Alvarez krijgt een onverwachte, maar gelukkige wending. Hij wordt sinds donderdagmiddag 10 oktober vermist. Vermoed wordt dat-ie naar Spanje is afgereisd. Hij is van Spaanse afkomst en heeft een appartement in Oza. Binnenlands Bestuur brengt zijn verdwijning direct in verband met het lekken door hem uit het functioneringsgesprek met burgemeester Lucas Bolsius (CDA) van december 2012 met de drie fractievoorzitters van PvdA, GroenLinks en VVD. In het AD stond toen dat ‘de burgemeester meer leiderschap moet tonen en zichtbaarder moet zijn. Ook moet Bolsius beter luisteren, empathie tonen en niet meteen met een oplossing klaar staan.’ Smits Alvarez zou dan de informatie goedschiks of kwaadschiks via PvdA-fractievoorzitter Rob van Muilekom hebben verkregen.

De fractievoorzitters die zich trouwens niet in deze weergave zeiden te herkennen stapten daarop naar de politie om melding van het lek te doen. De recherche startte een onderzoek en is nu dus blijkbaar Smits Alvarez op het spoor gekomen. Volgens het AD onderzoekt de recherche al enige tijd een computer uit de PvdA-fractiekamer op sporen van de uitgelekte informatie. Vermoedelijk werd het Smits Alvarez te heet onder de voeten. Burgemeester Bolsius verzoekt hem om terug te komen. Deze oproep krijgt extra betekenis omdat het functioneren van de burgemeester ten grondslag ligt aan de oorzaak van de verdwijning van de PvdA’er.

Geruststellend is dat iemand uit rationele overwegingen vlucht voor een recherche-onderzoek. Zo wordt de kwestie-Smits Alvarez teruggebracht tot een storm in een glas water. Het gaat nergens over, behalve over wat er in het openbaar bestuur van Amersfoort speelt. Waar een burgemeester niet optimaal functioneert en dat vertrouwelijk binnen de partijpolitiek moet blijven. Zo zijn nu eenmaal de spelregels, maar een halsmisdaad is het lekken niet. Wel weer verontrustend is dat Ramón Smits Alvarez zich blijkbaar zo vereenzelvigt met de Amersfoortse politiek dat-ie werkelijk is gaan denken dat dit een vlucht waard is. Dat is het absoluut niet.

Foto: Ramón Smits Álvarez, gefotografeerd in Carballo. 20 augustus 2103. Credits: Ana Garcia.