Snowden laakt volgzame houding AIVD en MIVD ‘op werkniveau’

Minister Ronald Plasterk die verantwoordelijk is voor de AIVD reageerde vandaag ontkennend op aantijgingen van Edward Snowden dat Nederlandse inlichtingendiensten ondergeschikt zijn aan de Amerikaanse NSA. Voor Nieuwsuur sprak Eelco Bosch van Rosenthal en Huib Modderkolk voor De Volkskrant met Snowden in Moskou.

Plasterk ontwijkt een antwoord door erop te wijzen dat Nederlandse diensten zich aan de Nederlandse  wet houden. Maar dat gaat voorbij aan de mogelijkheid dat de diensten binnen de wet functioneren -of de wet maximaal oneigenlijk opgerekt wordt uit het zicht van toezicht en controle- en ondergeschikt zijn aan de VS. De vraag of Nederlandse diensten het schoothondje zijn van de VS is ongelukkig. Vragen of de diensten ‘ondergeschikt’ zijn aan de VS, ‘geen eigen beleid hebben’ en ‘uitermate volgzaam’ zijn worden niet gesteld.

Op Snowdens uitspraken kwam kritiek. Mede ingegeven door nationale trots. Zo meent inlichtingenexpert Constant Hijzen volgens Argos dat Snowden kwaliteiten van Nederlandse inlichtingendiensten over het hoofd ziet. Zoals het analytisch vermogen of de inzet aan tolken. Maar dat is niet wat Snowden ontkent. Hijzens kritiek komt voort uit het verkeerd begrijpen van wat Snowden zegt en hoe hij zijn kritiek inperkt. Snowden  heeft het over het werkniveau –the working level– waarmee hij bedoelt het technisch afluisteren via de infrastructuur en de toegang die de Nederlandse inlichtingendiensten de Amerikanen geven tot kabels, satellieten en knooppunten. De journalisten van Nieuwsuur en De Volkskrant hadden deze misverstanden kunnen helpen voorkomen door de woorden van Snowden beter toe te lichten en van een context te voorzien.

Snowden suggereert kamerleden om bij de wetsbehandeling over de verruiming van de bevoegdheden van de diensten het kabinet de volgende vraag te stellen: ‘Hebben de AIVD en de MIVD in enige vorm samengewerkt met de NSA over welke bevoegdheden ze moeten aanvragen en hoe ze te gebruiken en of ze van plan of bereid zijn om de producten van het nieuwe afluistersysteem met de NSA en andere geheime diensten te delen’. Hijzen vindt dit een goede suggestie: ‘Want het wetsvoorstel gaat straks in de Kamer komen, en dan ben ik wel voor een heel scherpe ondervraging en een goede toelichting van het kabinet. Want waar is deze maatregel eigenlijk goed voor? Dat hangt nog steeds een beetje boven de markt en wordt slechts in heel vage termen geduid. Waarom is het nodig dat de diensten ongericht communicatie via de kabel verzamelen? Het kan wat mij betreft niet zo zijn dat minister Plasterk alleen maar zegt: dat zijn de werkwijzen en daar zwijg ik verder over. Nee, hij zou scherp moeten gaan benoemen waar dit goed voor is.’ De Tweede Kamer is aan zet.

Slagveld Internet: digitale oorlogsvoering heeft de toekomst

Gisterenavond werd op het Duitse eerste net ARD in de reeks ‘Die Story im Ersten’ de reportage ‘Schlachtfeld Internet’ uitgezonden. Het stelt de vraag in hoeverre het internet nu al het nieuwe slagveld van de oorlog is. En internet het nieuwe wapen om anderen te treffen. Edward Snowden wordt geïnterviewd en dringt aan op bewustwording over deze nieuwe manier van oorlogvoeren. Ook ziekenhuizen en electriciteitscentrales kunnen in die oorlog afgesloten worden als gevolg van oorlogshandelingen door oorlogsvoerende partijen.

Onthullend is dat indringers in de digitale infrastructuur van een land niet in alle gevallen ‘vijanden’ zijn, maar vaak zogenaamde ‘vrienden’. Wat het er nog onoverzichtelijker op maakt wat die oorlog inhoudt. Snowden geeft het voorbeeld van Iran dat via Duitse infrastructuur de New Yorkse beurs aanviel. Omdat de Amerikanen aan een reactie in real time werken zou in de toekomst het Duitse netwerk platgelegd kunnen worden. Dat treft ziekenhuizen en electriciteitscentrales die water uit de kraan en stroom uit het stopcontact laten komen.

Nog onthullender door het uitblijven van een onthulling is de inbraak in 2013 door een buitenlandse veiligheidsdienst in het informatiesysteem van het Belgische Belgacom. Waarmee het netwerk van NAVO en EU kon worden bespioneerd. Mede aan de hand van zogenaamde NSA-documenten ligt de sterke verdenking bij het Britse GCHQ, volgens Der Spiegel in 2013. Maar anderhalf jaar later lijkt de zaak doodgebloed. Stilzwijgen. Een doofpot of komt werkelijk het bewijs niet rond? Politiek ondergraaft zelfs de verdenking tegen de Britten de eenheid binnen de EU. Want hoe kunnen de Britten de EU bespioneren waar ze zelf deel van uitmaken?

De reportage gaat in op de internetveiligheid van Duitsland. Volgens critici is Duitsland met een kwetsbare maakindustrie onvoldoende beveiligd tegen vriend en vijand. Van de ene kant vertrouwt Duitsland te veel op Amerikaanse bescherming -die tot een knellende omarming is geworden- en van de andere kant onderschat het de bedreiging door vijanden. Binnen twee jaar moet de veiligheid van de digitale infrastructuur op peil zijn zegt een Duitse minister, maar of dat geheel los is van de Amerikaanse inmenging blijft de vraag.

Dezelfde vragen gelden voor Nederland. Hoe beveiligt is het tegen aanvallen op de digitale infrastructuur door vriend en vijand? Hoe urgent acht de regering-Rutte deze veiligheid? Welk deltaprogramma en investeringen zet het op de rails om de digitale veiligheid van Nederland oorlogsbestendig te maken? Gaan straks onze ziekenhuizen, transportnetwerk en electriciteitscentrales op zwart door een gerichte cyberaanval van buiten of als onbedoeld neveneffect van zo’n daad die naar Nederland uitstraalt? De nieuwe oorlog brengt het dichtbij.

Telecombedrijf hielp massale Britse spionage. Bewustwording?

Gebaseerd op Snowden-documenten onderzoekt Channel 4 in samenwerking met WDR en Süddeutsche Zeitung hoe de Britse geheime dienst GCHQ en Britse telecombedrijven de afgelopen jaren samenwerkten  in het bespioneren van burgers. Door het aftappen van onderzeese kabels of verdeelstations waar die kabels samenkomen. Channel 4 geeft een samenvatting evenals Ryan Gallager voor The Intercept.

Toegenomen maatschappelijke bewustwording maakt dat spionage die enkele jaren geleden als wettelijk werd gezien niet langer als vanzelfsprekend wordt beschouwd. Het is een moeizaam proces om gevestigde politici en ambtenaren tot inzicht en beleidsverandering te brengen. Zo lag aan het afluisteren van kanselier Merkel door de Britten waarschijnlijk een wettelijke machtiging ten grondslag. De vraag is niet alleen of massaal afluisteren of aftappen van data politiek verstandig of ethisch aanvaardbaar is -naast het capaciteitsprobleem waardoor massale spionage averechts kan werken- maar ook of het wettelijk is zo’n machtiging te geven.

Tekenend voor een ouderwetse manier van denken dat elk doel de massale, ongerichte spionage heiligt is het tegensputteren van de oud-chef van de GCHQ Sir David Osmand die uit een gesprek met Channel 4 en de Duitse parlementariër Konstantin von Notz loopt omdat-ie zijn trein zou moeten halen. Zonder het besef dat-ie de trein allang gemist heeft bij een veranderd denken over privacy en spionage dat de prioriteiten heeft gewijzigd in het voordeel van de burgerrechten. Paul Mason legt het voor Channel 4 overtuigend uit.

GCHQ en NSA bespioneren bijna iedereen. Dus Nederland ook

The New York Times, The Guardian en Der Spiegel bundelden om logistieke, publicitaire en politieke redenen hun krachten in een op de Snowden-documenten gebaseerd artikel over afluisteren door de Amerikaanse en Britse geheime dienst van bevriende landen, ngo’s en bedrijven. Met name The Guardian staat onder zware druk van de Britse regering die de persvrijheid aan banden wil leggen. De media geven er hun eigen accent aan. Uit de documenten blijkt dat in 2009 de toenmalige Israëlische premier Ehud Olmert en de minister van Defensie Ehud Barak, in 2010 een vice-president van de Europese Commissie Joaquín Almunia (mededinging) en het telefoonnetwerk van de Duitse regering in Berlijn en van Duitse ambassades elders werden afgetapt.

Voor Nederland is interessant wat Der Spiegel schrijft over de onderzeese ‘telefoonkabel’ TAT-14 waarover ook internetverkeer gaat. De kabel van ruim 15.000 kilometer loopt vanaf de oostkust van de VS via het Britse Widemouth Bay naar Frankrijk, Nederland (Katwijk), Duitsland en Denemarken. In het Engelse Cornwall is vlakbij de plek waar de kabel aan land komt het afluisterstation in Bude dat door Britten gerund en door de VS ondersteund wordt. Uit documenten blijkt dat vanaf Bude en via TAT-14 in 2009 telefoonnummers in het regeringscentrum te Berlijn (‘49-30-180 German Government Network‘) afgetapt werden. Er is geen reden om te veronderstellen dat dit gestopt is. Omdat TAT-14 van Bude naar Katwijk loopt is het aannemelijk om te veronderstellen dat ook het Nederlandse regeringscentrum in Den Haag door de Britse GCHQ afgetapt wordt. Zonder kennis van de Nederlandse regering. De nieuwsmedia publiceren de onderliggende documenten niet.

Foto: Ligging van TAT-14 Kabelsysteem.

Bits of Freedom: maatregelen tegen spionage. Bespied ons niet

Digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom overhandigde vandaag minister Ronald Plasterk ‘een pakket met concrete maatregelen die genomen moeten worden‘. Dit naar aanleiding van de recente onthullingen over de spionagepraktijken van inlichtingendiensten. Directeur Hans de Zwart: ‘Dit is hét moment voor de regering om strenge maatregelen te nemen om deze spionagepraktijken te stoppen.‘ Op bespied-ons-niet.nl noemt Bits of Freedom een lijst maatregelen die de regering moet nemen om een vuist te maken tegen deze spionage. Het gaan om een mix van maatregelen. De geheime diensten in Nederland moeten aan banden worden gelegd. De regering moet onderzoeken wat de schaal van de spionage is. Doelwitten van economische spionage moeten worden onderzocht. De regering moet het gebruik van beveilingstechnologie bevorderen. In Europa moet Nederland eisen dat onderhandelingen met de VS worden gestopt.

Interessant is de twijfel aan de onafhankelijkheid van internetbeveiligingsbedrijf Fox-IT: ‘Fox-IT is de leverancier van informatiebeveiliging van veel grote bedrijven in Nederland, de overheid én onze geheime diensten. Kunnen we sinds de hacks van de NSA er nog wel zeker van zijn dat hun systemen of mensen niet zijn gecompromitteerd?‘ Ook opvallend is de oproep om de zeekabels te onderzoeken: ‘De regering moet onderzoeken of de NSA of GCHQ de zeekabels aftapt die in Nederland uitkomen. Er komen zes internationale zeekabels met internetverkeer in Nederland uit. Ook hiervan moeten de resultaten worden gepubliceerd. ‘

Foto’s: Schermafbeeldingen van ‘Bespied ons niet‘ van Bits of Freedom, 4 december 2013.

Plasterk: NSA kan ongestoord metadata verzamelen in Nederland

Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken beantwoordt kamervragen van Kees Verhoeven en Gerard Schouw (D66) over de signalen dat de Amerikaanse NSA ook topmensen uit het bedrijfsleven afluistert. Hierop geeft Plasterk met een beroep op de nationale veiligheid geen antwoord.

Plasterk billijkt in zijn antwoord het verzamelen in Nederland van zogenaamde metadata door de NSA. In een begeleidende kamerbrief stelt de minister: ‘Gezien de Amerikaanse wetgeving, waaronder de Foreign Intelligence Surveillance Act (FISA), is het kabinet zich bewust van de mogelijkheid dat de Amerikaanse NSA telefooncommunicatie kan onderscheppen. Met behulp van de analyse van metadata kunnen netwerken van personen en organisaties in kaart worden gebracht, en kan de intensiteit van de contacten worden ingeschat.‘

Plasterk omkadert het verzamelen van metadata: ‘Het kabinet acht op zichzelf het intercepteren van metadata en het analyseren daarvan in zijn algemeenheid een aanvaardbare methode in het kader van onderzoek naar terroristen, andere gevaren voor de nationale veiligheid of in het kader van militaire operaties.‘

Over het verzamelen van gegevens in of vanuit Nederland door bevriende buitenlandse inlichtingendiensten zegt Plasterk: ‘Het kan voorkomen dat andere landen menen dat er een goede reden is om in of vanuit Nederland inlichtingen te verzamelen. In een dergelijk geval dient het desbetreffende land een verzoek te richten tot de AIVD of de MIVD. Het verzoek wordt dan binnen de kaders van de Nederlandse wet beoordeeld. Het kabinet acht enig optreden buiten die wettelijke kaders niet aanvaardbaar.’

De antwoorden van Plasterk namens de regering geven aan dat buitenlandse inlichtingendiensten als de NSA of de Britse GCHQ in Nederland alle ruimte krijgen. Het verzamelen van metadata in Nederland kunnen ze zonder toestemming doen. Dit omvat bijvoorbeeld het verzamelen van gegevens over wie er belt, wanneer en hoe lang, en vanuit welk gebied van de telefoongesprekken die via de onderzeese kabels Nederland bij Beverwijk en Katwijk binnenkomen. Voor het verzamelen van de inhoud van telefoongesprekken, e-mails of Skype-gesprekken in Nederland kunnen de buitenlandse diensten toestemming vragen aan de minister.

Uit de antwoorden van Plasterk valt op te maken dat bevriende buitenlandse inlichtingendiensten in Nederland van de regering onbeperkte ruimte krijgen om metadata te verzamelen en voor het verzamelen van de inhoud van telefoongesprekken, e-mails of beeldverslagen toestemming kunnen krijgen als ze binnen de kaders van de wet blijven. Omdat de minister die over de inlichtingendiensten gaat deze toestemming geeft, ontbreekt extern, onafhankelijk toezicht op de praktijk van gegevensverzameling door NSA of GCHQ in Nederland.

Foto: Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken op het Binnenhof. Credits: ANP.

Positie Obama verslechterd. Wat deed hij tegen spionage door NSA?

De glans van de belofte is er wel af bij president Obama. Hij inspireert niet langer. Yes, we can is veranderd in Yes, we scan. Europa hangt niet langer aan z’n lippen. Zijn buitenlandse politiek is op z’n best te omschrijven als zwabberend, en op z’n slechts als rampzalig. Door een reeks onhandigheden over Syrië heeft Obama zelfs zijn bondgenoot Saoedi-Arabië tegen het hoofd gestoten. Deze Obama wordt spottend door progressieven en conservatieven Bush IV genoemd. Hij zet het beleid van deze voorganger voort. Obama gaat in de vervolging van klokkenluiders en journalisten nog een stap verder dan Bush. Die kon losse eindjes nog accepteren. Obama niet, hij wil alles controleren. Juist dat tekent zijn onzekerheid en z’n ongeschiktheid als president.

Onthullingen over het afluisterschandaal zijn niet meer te stoppen. Ondanks dreigementen van NSA-chef Keith Alexander dat-ie een middel zoekt om journalisten te stoppen. Vandaag zijn er weer berichten over Spanje en Japan. De weigering van Japan in 2011 om de NSA toestemming te geven om glasvezelkabels af te laten tappen omdat er geen wettelijke grond voor was is interessant. Als straks uit nieuwe onthullingen mocht blijken dat Nederlandse regeringen toestemming aan de NSA of de GCHQ hebben verleend om de onderzeese kabel Atlantic Crossing of de TransAtlantic Telephonecable af te laten tappen, dan heeft premier Mark Rutte aan het parlement uit te leggen op welke grond deze toestemming door hem of zijn voorgangers is verleend.

Of treedt dan dezelfde afleiding in als bij Obama? Door zijn handen in onschuld te wassen en te beweren dat-ie niet geïnformeerd was probeert-ie de schuld bij de veiligheidsdiensten te leggen. Waarvan tot nu toe gezegd werd dat het politieke en juridische toezicht erop goed was. Nu blijkt een dienst als de NSA met een jaarbudget van 52 miljard dollar jarenlang de eigen gang te zijn gegaan. Wie stopt de NSA is dan de vraag die resteert. Waarom wordt Alexander niet ontslagen door Obama? Durft de president niet omdat-ie bang is voor de militairen? Pas nu de president in politieke moeilijkheden komt door het afluisteren van bevriende leiders als kanselier Merkel neemt Obama afstand van de praktijken van de veiligheidsdiensten. Ruim vier jaar te laat.

Foto: Montage ‘Yes we scan‘ van president Obama.

Duncan Campbell over privacy, inmenging, spionage en Zweden

De Britse onderzoeksjournalist Duncan Campbell legt tegenstrijdigheden bloot die ontstaan door inmenging van nationale staten. Spionage en toezicht scheppen rechtsongelijkheid tussen burgers van afzonderlijke staten. Want waarom zouden Amerikaanse burgers meer rechtsbescherming genieten dan niet-Amerikanen? En waarom genieten Britten, Nieuw-Zeelanders, Canadezen en Australiërs weer meer rechtsbescherming dan burgers van andere staten? En hoe kan het dat Zweden, Denen of Israëliërs weer beter beschermd worden dan burgers van andere staten? Duncan Campbell is op zoek naar een logica die hij in het recht niet kan vinden.

Local.se komt met het bericht dat Duncan Campbell meent dat de VS en Zweden nauw samenwerken in het afluisteren van het internet. Zweden is de poort naar de Baltische staten en beheert internetknooppunten die interessant zijn voor de VS. Toegevoegd kan worden dat dit de verdenking tegen beide landen onderbouwt dat de sex-aanklacht tegen WikiLeaks-oprichter Julian Assange een puur verzinsel is dat dient om WikiLeaks onschadelijk te maken. In de drie jaar sinds het Zweedse  kabinet de aantijgingen tegen Assange in de pers lieten lekken heeft de Zweedse aanklager het nog steeds niet tot een formele aanklacht laten komen. Vreemd.

Duncan Campbell vergelijkt de positie van Zweden ten opzichte van de VS met die van Israël. Beide landen zouden door hun strategische positie gepriviligeerde partners zijn. Zeg maar, van de derde categorie-plus (na de VS (1) en Canada, VK, NZ en Australië (2)). In Nederland komen de strategisch belangrijke onderzeese kabels Atlantic Crossing (AC-1) en TransAtlantic Telephonecable (TAT-14) aan land. Interessant voor Nederlanders is om te weten of Nederland ook zo’n derde categorie-plus natie is. Het verklaart het stilzwijgen van de Nederlandse regering over de massale spionage en de samenwerking met Amerikanen en Britten.

Foto: Demonstranten protesteren tegen de Zweedse ‘FRA -wet‘, ofwel ‘Lex Orwell‘ naar George Orwells roman ‘1984’. Voor het Zweedse parlement, de Riksdagen, Stockholm, 2008. Volgens Duncan Campbell houdt de wet in dat Zweden informatie doorgeeft aan de VS.

NSA-schandaal nu ook in België: Inbraak bij Belgacom

De Belgische regering pikt het niet dat er door een veiligheidsdienst is ingebroken in het informatiesysteem van overheidsbedrijf Belgacom. Het kabinet van premier Elio Di Rupo laat in een persbericht weten gepaste stappen te nemen als blijkt dat er sprake is van cyberspionage. Welke stappen dat zijn is onduidelijk. Het federaal parket en telecom toezichthouder BIPT onderzoeken de inbraak. ‘De gedetecteerde inbraak zou geen sabotage tot doel hebben gehad, maar wel het verzamelen van strategische informatie‘, aldus de verklaring.

Interessant is dat de regering vaststelt dat ‘de gebruikte technologie zou wijzen op de betrokkenheid op hoog niveau van een ander land‘. Volgens De Standaard ligt de zaak politiek gevoelig ‘omdat de Belgische overheid hoofdaandeelhouder is van het telecombedrijf‘ Belgacom. Di Rupo moet namens België reageren. De krant meent dat de NSA ‘al zeker sinds 2011 Belgacom hackt‘. Belgacom zou besloten hebben tot een diepgaand onderzoek in de nasleep van de onthullingen van Edward Snowden. De NSA zou vooral geïnteresseerd zijn in dochterbedrijf BICS (‘Belgacom International Carrier Services’) dat wereldwijd telefoonverkeer regelt.

Met deze onthulling komt het NSA-schandaal dat al vanaf begin juni door onthullingen van Edward Snowden gevoed wordt in een nieuwe fase. Het nadert kleine landen als België of Nederland. Opvallend is dat Belgacom het onderzoek instelde naar aanleiding van de onthullingen van Edward Snowden, aldus De Standaard.

Laat Nederland ook zo’n onderzoek naar de eigen infrastructuur uitvoeren of wordt de spionage door Britten en Amerikanen stilzwijgend geaccepteerd door het Nederlandse kabinet? Uit angst om het wisselgeld voor de eigen informatiepositie te verliezen. Maar hetzelfde wat Belgacom overkwam kan ook KPN overkomen dat de infrastructuur beheert. KPN dreigt overgenomen te worden door de Mexicaan Carlos Slim zodat essentiële infrastructuur in handen van een Mexicaans bedrijf dreigt te vallen. Vooral de onderzeese kabel Atlantic Crossing (AC-1) die in Beverwijk aan land komt of de TransAtlantic Telephonecable (TAT-14) die in Katwijk landt zijn van strategisch belang. Via WikiLeaks werd in 2010 gelekt dat de VS deze kabels essentieel vinden, aldus Webwereld. Door Snowden heeft het nieuwe dynamiek gekregen. Nu in België en nog niet in Nederland.

Foto: Franstalige Affiche ‘Ces Demoiselles du Téléphone’ van Le signorine dello 04 (1955) van Gianni Franciolini.