Wat is de reden en timing van een onthulling van Nieuwsuur en De Volkskrant over de AIVD die Russische hackers VS zag aanvallen?

Hoewel het een onthulling van de eerste orde lijkt, heeft Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov gelijk dat de bewijsvoering van Nieuwsuur en De Volkskrant flinterdun is en de toets der kritiek niet kan doorstaan. Hoewel het buitensporig van hem is om er het etiket ‘anti-Russische hysterie’ op te plakken. Iets te veel Pavlov van Peskov. Wie zich wil baseren op harde, concrete feiten vindt niks. De logica van het scenario en het optreden van de feiten in een unieke, dwingende samenhang moeten het doen. Precies dat is wat westerse media het Kremlin verwijten als dat weer eens met scenario’s over de Donbas, MH17 of de Krim komt. Het kan kloppen, maar harde bewijzen ontbreken. Uiteraard heeft dat met de sector van de inlichtingendiensten te maken waar data geheim zijn en geheim moeten blijven om de tegenstander niet in de kaart te laten kijken over wat men weet en hoe men werkt. Het lijkt erop dat de AIVD en de MIVD onder regie van respectievelijk het ministerie van Binnenlandse Zaken en Defensie op eigen voorwaarden en naar eigen goeddunken en zonder veel inzicht te geven in de achtergronden dit nieuws selectief en mondjesmaat hebben gelekt. Wat is het doel ervan?

Het item van Nieuwsuur over dit onderwerp was ongelijkmatig en rommelig, niet optimaal vormgegeven en redactioneel verkeerd afgeperkt. Het was gekoppeld aan de actualiteit van de dag over het Mueller-onderzoek in Washington. Dat had niets met dit aspect te maken omdat zich dat in een recent verleden afspeelt. Het leek of de redactie van Nieuwsuur over de Nederlandse inlichtingendiensten onvoldoende kennis naar boven had gehaald om er een robuust item van te kunnen maken. Huib Modderkolk van De Volkskrant deed het beter, maar ook hij kwam niet verder dan aannames en het onderstrepen van de geloofwaardigheid van een scenario. Daarbij komt nog de vraag waarom Nieuwsuur en De Volkskrant dit naar buiten konden brengen omdat ze er de positie van AIVD en MIVD mee hebben verslechterd. Wat velen zien als een finest hour van de Nederlandse onderzoeksjournalistiek, kan daarom ook negatiever opgevat worden.

Dit soort onthullingen is bijna nooit gevolg van autonoom journalistiek spitwerk, maar bijna altijd gevolg van een lek bij een overheidsdienst die er zelf iets mee wil bereiken. Bijvoorbeeld om er de publieke opinie mee te beïnvloeden. Op 21 maart 2018 vinden gemeenteraadsverkiezingen plaats en is er een referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Door tegenstanders ervan ook wel de sleepwet genoemd. Het is vanuit de wetmatigheid van dit soort onthullingen daarom verstandig om er rekening mee te houden dat wat via Nieuwsuur en De Volkskrant wordt onthuld of gelekt op zijn minst een hogere hand van de overheid bevat. Een onzichtbare hand die een eigen doel nastreeft en in de onthulling met stilzwijgen van de media buiten beeld blijft. Mogelijk lopen de belangen van de media en de lekkende overheid deels gelijk op.

Tekenend is dat sleepwet voorstaander Ronald Prins (ex-Fox-IT, ex-AIVD) als gast de onthulling duidde bij Nieuwsuur. Zoals blijkt uit een brief aan minister Ollongren is hij onlangs door de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken wegens ‘concrete praktische deskundigheid’ voorgedragen voor de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) die toezicht moet houden op de sleepwet. Onder meer naast het lid van Forum voor Democratie Jan Louis Burggraaf. Dat Nieuwsuur Prins aan het woord liet en niet een deskundige als Bart Jacobs, Dirk Poot of een onderzoeker van Bits of Freedom die kritischer staan tegenover het verlenen van meer bevoegdheden aan AIVD of MIVD en privacy boven veiligheid stellen vanwege het belang van de digitale burgerrechten gaf een gouvernementeel tintje dat dit item onnodig politiek kleurde. De conclusie kan bijna  niet anders zijn dan dat met deze onthulling een binnenlands politiek doel wordt nagestreefd.

Zo heeft deze onthulling bij nader inzien merkwaardige aspecten. Het lijkt er sterk op dat het ingebed wordt in een campagne van de overheid. Maar of zo’n WC-Eend keurt WC-Eend verhaal werkt bij het brede publiek valt te bezien. Er zit aan deze publiciteit ook een gevaar voor de regering zoals kamerlid Ronald van Raak (SP) dat in een reactie verwoordde. Als AIVD en MIVD in dit geval zo succesvol konden zijn, dan is het de vraag of ze meer bevoegdheden nodig hebben. Want een verwijzing naar kabelknooppunten van Prins zal de bevolking niet overtuigend in de oren klinken. Een andere vraag is waarom AIVD en MIVD om publicitaire of politieke redenen inzicht in hun werkwijze zouden geven -al is het van een afgesloten project- en of ze hiermee hun eigen beroepsrichtlijnen of code over geheimhouding en terughoudende politieke opstelling overtreden. Wat dat laatste betreft, hebben AIVD en het ministerie van Binnenlandse Zaken de schijn tegen. Zo zou deze onthulling zich wel eens tegen AIVD, MIVD, minister Ollongren en het sleepwet-referendum kunnen keren.

Het lijkt erop dat met de onthulling het ‘merk’ AIVD emotioneel moet worden gepromoot. Naast het Cozy Bear-project en de sleepwet. Zo wordt de AIVD gepolitiseerd, wat een doodzonde is. Deze keer gebeurt dat niet door de oppositie, maar door de coalitie. De afweging om op 21 maart voor of tegen de sleepwet te stemmen en de AIVD meer bevoegdheden te geven volgt mede uit de inschatting of de overheid vanuit een eigen agenda -zo niet: ivoren toren- praat en weigert digitale burgerrechtenactivisten of onafhankelijke deskundigen een kernpositie in het debat of in het toezicht te geven of dat het eigen tegenkrachten durft te mobiliseren. Prins is onbedoeld de getuige die bewijs aandraagt tegen de overheid. Met dank aan Nieuwsuur.

Bits of Freedom: maatregelen tegen spionage. Bespied ons niet

Digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom overhandigde vandaag minister Ronald Plasterk ‘een pakket met concrete maatregelen die genomen moeten worden‘. Dit naar aanleiding van de recente onthullingen over de spionagepraktijken van inlichtingendiensten. Directeur Hans de Zwart: ‘Dit is hét moment voor de regering om strenge maatregelen te nemen om deze spionagepraktijken te stoppen.‘ Op bespied-ons-niet.nl noemt Bits of Freedom een lijst maatregelen die de regering moet nemen om een vuist te maken tegen deze spionage. Het gaan om een mix van maatregelen. De geheime diensten in Nederland moeten aan banden worden gelegd. De regering moet onderzoeken wat de schaal van de spionage is. Doelwitten van economische spionage moeten worden onderzocht. De regering moet het gebruik van beveilingstechnologie bevorderen. In Europa moet Nederland eisen dat onderhandelingen met de VS worden gestopt.

Interessant is de twijfel aan de onafhankelijkheid van internetbeveiligingsbedrijf Fox-IT: ‘Fox-IT is de leverancier van informatiebeveiliging van veel grote bedrijven in Nederland, de overheid én onze geheime diensten. Kunnen we sinds de hacks van de NSA er nog wel zeker van zijn dat hun systemen of mensen niet zijn gecompromitteerd?‘ Ook opvallend is de oproep om de zeekabels te onderzoeken: ‘De regering moet onderzoeken of de NSA of GCHQ de zeekabels aftapt die in Nederland uitkomen. Er komen zes internationale zeekabels met internetverkeer in Nederland uit. Ook hiervan moeten de resultaten worden gepubliceerd. ‘

Foto’s: Schermafbeeldingen van ‘Bespied ons niet‘ van Bits of Freedom, 4 december 2013.

China steelt wapensystemen. Wat is de digitale les?

De eindredactie van Techzine gaat de mist in met een kop die de lading niet dekt: ‘China steelt wapenplannen van Nederlandse leger‘. Een claim die vraagt om onderbouwing. Maar die ontbreekt. Begrijpelijke verwarring omdat de tekst tot twee keer toe indirect verwijst naar het Nederlandse leger. Feit dat Nederland ontwerpen van Amerikaanse wapens gebruikt die ergens zijn gestolen wil echter nog niet zeggen dat dat in Nederland gebeurde. Het zou ook niet logisch zijn dat de Amerikaanse regering zo’n hack bij een bevriend land naar buiten zouden brengen. Dat zou een trouwe bondgenoot in het diplomatieke verkeer compromitteren.

Het gaat om de diefstal door Chinese hackers van ontwerpen van Amerikaanse wapensystemen. Het Pentagon maakt zich daar zorgen over. Want als de Chinese overheid de ontwerpen van wapensystemen doorgrondt kan het zich wapenen om ze te blokkeren (‘jammen‘) of uit te schakelen. Achterliggende reden is dat internet, dat de VS economisch en militair de afgelopen 20 jaar enorm voordeel heeft gebracht, het land ook kwetsbaar heeft gemaakt, aldus een publieksrapport van adviesgroep Defense Science Board. Een Amerikaanse hooggeplaatste militaire functionaris zegt over de diefstal dat het krankzinnig is dat China via hacken een achterstand van 25 jaar onderzoek en ontwikkeling inhaalt en miljarden dollars aan gevechtsvoordeel behaalt.

Een stuk van The Washington Post dat aanleiding was voor de berichtgeving van Techzine maakt gebruikt van een vertrouwelijke versie bij het eerdere rapport uit januari 2013 van de Defense Science Board. De Post had inzage in de lijst van ‘gecompromitteerde wapenontwerpen’. Dat gaat van de nieuwste versie van het Patriot afweersysteem PAC-3 tot de afweersystemen van ballistische raketten THAAD en het Aegis, en ontwerpen van vitale gevechtsvliegtuigen en schepen. Van de controversiële F35- JSF werd onlangs bekend dat het ontwerp al in 2007 is gehackt. Als reactie is het Pentagon enkele jaren geleden een proefprogramma gestart om de defensie-industrie betere digitale bescherming te geven. Met als gevolg dat de Chinezen zich gingen richten op onderaannemers en andere landen. Maar Nederland wordt in openbare bronnen niet expliciet genoemd.

De naïviteit van de Amerikaanse overheid is onthullend. Het eigende zich de voordelen van het werken met internet toe, boekte dat budgettair in, maar realiseerde zich te laat dat er nadelen aan verbonden waren. Die kostenpost voor bescherming werd verhuld of om politieke redenen genegeerd. De Nederlandse overheid zit nog middenin dat proces van bewustwording. Minister Plasterk boekt 300 miljoen euro in door overheidstaken digitaal te willen gaan regelen. Dat problematiseert dan niet militaire geheimen, maar de privacy van de burger. Bij incidenten vaart de overheid blind op internetbeveiligers als Fox-IT die er belang bij hebben om de gevaren van cybercrime uit te vergroten. Zowel met de overmoed van Plasterk als het schrikbeeld van Fox-IT schiet Nederland iets op. Nodig is evenwichtig overheidsbeleid dat burgerrechten en veiligheid garandeert.

Foto: Een Chinese bewaker in het Nationaal Congres. Credits: EPA.

NRC-journalist maakt privacy ondergeschikt aan veiligheid

Vaste medewerker van de NRC Steven de Jong spreekt zich in z’n krant uit over zaak-Vaatstra. Aan de hand van een grootschalig DNA-onderzoek is nu een verdachte in beeld van deze moordzaak die al sinds 1999 onopgelost is. Als-ie bekent is de zaak rond. DNA alleen kan niet het bewijs zijn. De Jong spreekt zich ferm uit en ik vraag me af of-ie provoceert, voor zichzelf of voor de NRC spreekt. Als dat laatste het geval is, dan maak ik me ernstige zorgen over de geestelijke gezondheid en het rechtstatelijk karakter van de NRC.

De Jong spreekt over ‘geradicaliseerde privaybeschermers (..) die zetelen in het College Bescherming Persoonsgegevens en zich drukker maken om de privacy van criminelen dan om die van onschuldige burgers’. Hij meent het echt, want De Jong trekt behoorlijk van leer tegen het CBP zoals de citaten verduidelijken: ‘Een instituut dat zich altijd heeft verzet tegen de wet die nu tot een doorbraak in de zaak-Vaatstra heeft geleid‘ of  ‘Gruwelt het CBP misschien van een samenleving waarin misdrijven voorkomen kunnen worden?‘

Het CBP lijkt het bij niemand goed te kunnen doen. Vanuit de politiek krijgt het onvoldoende  middelen en steun om haar taken serieus op zich te nemen. Burgers die gaan voor de burgerrechten vinden dat het CBP te lauw en afwachtend reageert op maatregelen die de privacy inperken. Voor burgers zoals Steven de Jong die vinden dat veiligheid boven burgerrechten gaat is het CBP blijkbaar een sta in de weg die geradicaliseerd is.

Dat een journalist in een ‘kwaliteitskrant die de nuance zoekt’ tot dit soort uitspraken komt is een teken aan de wand over het belang dat overheid, media en burgers in Nederland nog aan privacy hechten. De Jong gaat er akkoord mee dat burgers hun identiteit afstaan in het transport, op straat of in de supermarkt. Hij is zo geconditioneerd op veiligheid dat-ie dat als standaard ziet. We zijn volgens hem zelfs verplicht om met een ID-bewijs op zak te lopen. Correct, maar De Jong vertelt er niet bij dat er een directe aanleiding voor opsporingsdiensten moet zijn om de burger er naar te mogen vragen. De waarborgen die de burger rest zijn sterker dan De Jong suggereert. Het werkterrein van het CBP. Zijn nuance is dan ook de verkeerde nuancering.

De Jong pleit voor een wet die het mogelijk maakt iedereen in een DNA-databank op te nemen. Bescherming van privacy beperkt-ie tot de persoonlijke levenssfeer. Zelfs voor fietsendiefstallen of nog lichtere delicten wil De Jong de burgers op laten nemen in een DNA-databank. De openbare ruimte geeft-ie zo weg aan de opsporingsdiensten. Dat legt onbeperkte macht bij overheden en overheidsdiensten. Willekeur maakt burgers machteloos. Als-ie daarbij ook nog eens het toezichtsorgaan CBP dat door de politiek halfslachtig wordt gesteund afdoet als ‘geradicaliseerde privacybeschermers’, dan ontneemt-ie de burger alle bescherming.

Foto: Deathgrunt, n.a.w.d.n.a; De overheid wil het DNA van alle burgers opslaan in een database

Anonymous verzet zich tegen spionage door overheden

Anonymous waarschuwt voor de spionageplannen van overheden. Om burgers in de gaten te houden. En wie weet wat daar uit volgt. Straks of in een verre toekomst. Daarom moeten burgers zich nu verzetten tegen de inperking van hun burgerrechten door overheden. Actiedag is 8 december 2012. Het parool is: Zegt het voort.

In de video wordt CleanIT genoemd. Volgens webwereld een Nederlands initiatief. Het zou moeten worden opgezet om het terrorisme op internet te bestrijden. Met DPI (deep packet inspection) technologie die Rusland onlangs wettelijk heeft ingevoerd. De beraadslagingen lijken zich aan de normale democratische controle te onttrekken. Bedrijfsleven en overheden werken nauw samen. Maar bedrijven opereren in het geheim. En wie Nederland vertegenwoordigt en met welke opdracht de delegatie op pad werd gestuurd is totaal onduidelijk.

Panopticon, een onheilspellende documentaire over privacy

Gisteravond is op internet ‘Panopticon – De online docu over jouw privacy‘ van Peter Vlemmix in première gegaan. Hier te zien. De maker vraagt zich af waarom Nederlanders voor de bescherming van hun privacy zo vertrouwen op hun overheid. Privacy wordt in snel tempo ingeperkt. Op straat, de snelweg, het internet, het patiëntendossier, de wietpas en het openbaar vervoer. Zelfs door kleding die digitaal gevolgd wordt.

In Duitsland neemt de bevolking door de geschiedenis met de Nazi- en Stasi-dictatuur een veel kritischer houding aan als het om de individuele levenssfeer gaat. Gezagsgetrouwe Nederlanders vertrouwen op de geruststellende woorden van hun regenten. Burgers nemen het techno-optimisme van hun bestuurders over. Veelzeggend is dat Vlemmix geen Nederlandse politieke oppositie raadpleegt. Piratenpartij en GroenLinks die het meest opkomen voor de privacy van de burger hebben het slecht gedaan bij de verkiezingen. Op enkele wetenschappers en journalisten als Brenno de Winter na is kritiek op inperking van de privacy non-existent.

Vlemmix schetst een schrikwekkend beeld van onze toekomst. In zekere zin haalt-ie op het einde zijn eigen onheilsscenario onderuit door te stellen dat regeren altijd het in bezit nemen door de overheid is van ruimte die haar niet toebehoort. Ten koste van burger en samenleving. Ook is het de vraag of privacy door de macht van het bedrijfsleven al niet lang dood is. Hoe dan ook is het idee ontluisterend dat Nederland geen openbaar debat kent over privacy en (digitale) burgerrechten. Dat zou anders moeten. Bewustwording is de eerste voorwaarde voor verandering. Aan het bedrijfsleven en de overheid kan de burger het niet langer overlaten.

Terughacken door overheid beperkt privacy en cybersecurity

Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie wil dat de overheid terug gaat hacken. Daartoe wil hij meer opsporingsbevoegdheden. Hij licht zijn voorstellen toe in een brief aan de Tweede Kamer. Ze moeten begin 2013 leiden tot een conceptwetsvoorstel. ‘Er is een inhaalslag nodig om de opsporing en vervolging van cybercrime te versterken.’ Een en ander betekent dat de overheid computers, maar ook mobiele telefoons binnendringt en er zelfs spyware plaatst. De voorstellen kunnen nog bijgesteld worden door de politiek.

Ze zijn in lijn met wat Ronald Prins van Fox-IT zegt. Webwereld noemde het al in 2010 zijn stokpaardje: De overheid moet terug kunnen hacken. Omdat het nu over het randje van het toelaatbare gebeurt doordat het in strijd met de mensenrechten is, dient blijkbaar de wet aangepast te worden. De overheid is de grootste opdrachtgever van Fox-IT zodat dit bedrijf belang heeft bij de uitbreiding van de opsporingsbevoegdheden.

Directeur Ot van Daalen van digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom noemt in De Volkskrant de voorstellen schokkend. Hij ziet in terughacken door de overheid geen oplossing, maar juist een risico voor de cybersecurity. Want een lek dat de politie gebruikt wordt niet gerepareerd, maar biedt cybercriminelen of China de mogelijkheid om in te breken. Terughacken maakt systemen kwetsbaar, is lastig binnen de perken te houden, heeft een internationale dimensie met onvoorziene gevolgen, kan tot misbruik in de opsporing leiden en raakt ook aan de privacy van burgers die deel van een onderzoek worden. Het voorstel is slecht doordacht.

Foto: Sworup Nhasiju

Honger leidt Fox-IT uit het bos

Ronald Prins van internetbeveiligingsbedrijf Fox-IT waarschuwt vandaag in de pers voor cyberaanvallen. Fox-IT werd vorig jaar door WikiLeaks op de zwarte lijst van de zogenaamde ‘Spy Files‘ gezet. Van bedrijven die overheden helpen met electronische spionage. Met brochures van FoxReplay als bewijs. Ronald Prins wimpelde het weg en zei niet onder de indruk te zijn van de kritiek van WikiLeaks. Toch kon Fox-IT niet garanderen dat dictatoriale regimes geen gebruik maken van FoxReplay waarmee internetverkeer afgetapt kan worden. Fox-IT werkte samen met dubieuze regimes als Egypte, Iran en de Verenigde Arabische Emiraten.

Volgens Webwereld werkt Fox-IT veel voor overheden. Af en toe wordt het door de politie ingeschakeld. Een constante is dat Ronald Prins door de jaren heen kritisch is gebleven op het beveiligingsniveau van de Nederlandse overheden. Die zouden te laks zijn. Door daarop te wijzen vergroot-ie de marktwaarde van Fox-IT. Prins staat een agressievere bejegening van hackers voor en wil de politie de mogelijkheid geven om terug te hacken. Digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom vindt dat over het randje van het toelaatbare gaan.

Van Ronald Prins en Fox-IT resteert op zijn best een gemengd beeld. Activisten die zich inzetten voor digitale vrijheid en burgerrechten zien het bedrijf als controversieel. Onmiskenbaar heeft Fox-IT kennis en producten die aantrekkelijk zijn voor overheden die achter de ontwikkelingen aanlopen, zoals Prins opmerkt.

Dat Prins de publiciteit kiest kan opgevat worden als signaal richting overheid. Het wil doen uitkomen dat Fox-IT in tegenstelling tot andere bedrijven onmisbaar is. Ronald Prins poetst met medewerking van de Nederlandse pers zijn prospectus op. En dat kort na een bezoek van de Nederlandse defensietop met brigade-generaal Hans Hardenbol aan het U.S. Army Cyber Command en kort voor de 3e Roundtable op Nyenrode op 11 september 2012 van de Dutch Cyber Warfare Community. Waar overheid en bedrijfsleven samenkomen.

Foto: Cyber War!