Bestrijding van terrorisme vraagt om professionalisme. Niet om betonblokken en meer bevoegdheden voor veiligheidsdiensten

‘Als iemand daadwerkelijk geestelijk zo erg vergiftigd is dat hij anderen omwille van zijn geloof wil vermoorden, laat hij zich niet tegenhouden door een blokkade die vermomd is als een weelderige bos bloemen.’ aldus columnist Özcan Akyol vandaag in het AD. Hij heeft gelijk. Overheden moeten oppassen niet aan symboolwerking ten onder te gaan. Het lijkt erop dat het plaatsen van bloembakken of betonblokken in steden eerder de bedoeling heeft om de burgers een gevoel van veiligheid te geven, dan dat het daadwerkelijk de plegers van aanslagen tegenhoudt of de aanslag inperkt. Want terroristen zoeken de makkelijkste weg.

Als het risico op een terroristische dreiging oplevert dat steden rigoureus worden omgebouwd en mobiliteit wordt beperkt, dan is het de vraag of het dat waard is. Want de betonblokken staat niet op zichzelf. Ze komen bovenop de camerabewaking en digitale controle door de overheid. Het gevaar dreigt dat Nederland zonder publiek debat sluipenderwijs afglijdt naar de controlestaat. Het kenmerk ervan is dat bevoegdheden van overheden worden uitgebreid en de vrijheden van de burger worden ingeperkt. In elk geval zou hierover een breed maatschappelijk debat gevoerd moeten worden dat verder kijkt dan een incidentele dreiging.

De veiligheidssector dreigt met verwijzing naar een aanslag veel macht naar zich toe te trekken. Vraag is of het die bevoegdheden waard is omdat de professionalisering (politierecherche) of kwantitatieve voorwaarden (AIVD) daartoe ontbreken. Anders gezegd, uitbreiding van bevoegdheden voor politie- en veiligheidsdiensten is niet alleen afhankelijk van de vraag om uitbreiding, maar ook van het aanbod dat deze diensten kunnen leveren. Zijn ze een uitbreiding van bevoegdheden wel waard als hun organisatie niet op orde is? Daarbij komt dat de roep om uitbreiding van bevoegdheden en inzet van technische middelen vaak een verkapte manier van bezuinigingen is. Dat wordt de burger echter niet open en eerlijk verteld door de overheid.

Vorige week was er een wegens een dreiging in een laat stadium afgelast concert in de Rotterdamse Maassilo. Het is voor de objectieve beschouwer opvallend dat op basis van één bron een dreiging serieus wordt genomen en een concert wordt afgelast. Moet die lat niet hoger liggen? Zou de procedure in de toekomst niet aan voorwaarden moeten voldoen die nu blijkbaar ontbreken? Zou het niet zo moeten zijn dat een melding van een dreigende aanslag door een kruiscontrole via meerdere datasystemen van meerdere kanten bevestigd moet worden? Wellicht is er in de toekomst een reeks valse meldingen voor nodig om die procedure aan te passen en werkzaam te maken. De waarde van een enkele bron zou beter dan nu gewogen moeten worden.

Het is gewenst dat de procedure voor de samenwerking tussen Europese politiediensten op korte termijn aangepast wordt om te garanderen dat ze volgens dezelfde aangescherpte standaard werken, en beter dan nu weten wat ze van elkaar te verwachten hebben. Zodat er geen misverstand ontstaat tussen een Spaanse en een Nederlandse overheidsdienst en laatstgenoemde door een onnodig grote marge van onzekerheid te snel het zekere voor het onzekere neemt. Zo’n aanscherping van standaarden is in allerlei sectoren gebruikelijk. Dat de veiligheidssector daarop een uitzondering zou moeten zijn is ongewenst en ongelukkig. Juist de veiligheidssector die het machtsmonopolie uitoefent moet in de pas lopen met de rest van de samenleving.

Door een onvolledige of ondermaatse procedure in de veiligheidssector loopt de samenleving een verhoogd risico op maatschappelijke ontwrichting. Het is vaker beweerd, de meeste winst in het terugdringen van terrorisme kan worden behaald door betere samenwerking van overheidsdiensten over de grenzen heen. Welnu, daar hoort ook een degelijke en zorgvuldige procedure bij. Het systeem van signalering moet worden verfijnd. Wat bij het incident Maassilo gebeurde tussen Spanje en Nederland was onnodige improvisatie. Het gaat om het vinden van een balans waarbij de veiligheid niet per definitie de andere waarden terugdringt. Indien veiligheid domineert dan bevinden we ons in de controlestaat met ook nog eens binnensteden die zijn vergeven van betonnen bloembakken. Als stille tekens van het onvermogen tot handelen van de overheid.

Foto: Veiligheidsmaatregelen in Duitsland in 2016: ‘Auf vielen Weihnachtsmärkten wurde die Sicherheitsvorkehrungen verschärft. Dieses Bild wurde auf dem Striezelmarkt auf dem Altmarkt in Dresden aufgenommen.’

Commissie Stiekem en ‘het lek’. Selectieve verontwaardiging en narcisme van de politiek

In de hype loopt iedereen als een kip zonder kop achter de hype aan. Met de focus op de rugnummers en de namen. Is er een staatsgeheim gelekt uit die commissie met die rare naam: Stiekem? Welnee. Het is allemaal een kwestie van perspectief. Een oude waarheid leert dat de overheid zelf overvloedig lekt als het zo uitkomt.

Lekken is nooit het probleem als het gelekte in lijn is met wat de regering naar buiten wil brengen. Lekken is pas een probleem als het daarmee strijdig is. Zoals nu. Gaat het om de leugens van minister Ronald Plasterk (PvdA) die doorgeprikt werden door een artikel in NRC, maar niet doorgeprikt mochten worden? Leugens die door het nu ingestelde onderzoek niet vergeten worden, maar door de fractieleider van de VVD Halbe Zijlstra comfortabel in de lucht worden gehouden. Dit gaat werkelijk nergens over. Waarom gaan de politieke partijen niet aan het werk om de vluchtelingencrisis te beteugelen of het land beter te maken? Waarom laten partijen zich steeds maar weer afleiden door hun eigen functioneren? Als een narcist die in de spiegel blijft staren.

Hoe eindigt dat onderzoek? Met controle door de NSA van telefoongegevens van fractieleiders met de NRC?

Europees Hof fluit EU terug inzake schending privacy door VS

‘Het Hof verklaart de beschikking van de Commissie dat de Verenigde Staten een passend niveau van bescherming van doorgegeven persoonsgegevens waarborgen, ongeldig’ zo begint de persverklaring van het Hof van Justitie van de EU. Het beschermt ook de privacy van de Nederlandse burger. Zoals Ton Siedsma in bovenstaand commentaar voor Bits of Freedom terecht concludeert heeft de Amerikaanse overheid dit volledig aan zichzelf te wijten. De uitspraak is mede de verdienste van de Amerikaanse klokkenluider Edward Snowden die de massaspionage en schending van de privacy van de burger door de Amerikaanse overheid vanaf juni 2013 in de openbaarheid bracht. In Europa zette de Oostenrijkse jurist en internetactivist Max Schrems dit onderwerp op de politieke en juridische agenda. Hij reageert verheugd op de uitspraak in een eerste reactie:

Foto 1: Schermafbeelding van deel commentaar van Ton Siedsma voor Bits of Freedom.

Foto 2: Schermafbeelding van deel eerste reactie van Max Schrems op uitspraak van het Hof.

College Rechten van de Mens: kritiek op wetsvoorstel dat zonder toezicht veiligheidsdiensten burgers ongericht laat afluisteren

Een wetsvoorstel maakt het voor de Nederlandse veiligheidsdiensten mogelijk ongericht telecommunicatie te onderscheppen. Dit betekent dat de overheid alle Nederlanders kan afluisteren, ook als ze nergens van worden verdacht. Het College voor de Rechten van de Mens maakt als onafhankelijke toezichthouder op mensenrechten zich zorgen over de bulkspionage van burgers die van niets verdacht worden door de overheid. Want dit vindt het een ontoelaatbare aantasting van de privacy. Het heeft er bovenstaand persbericht aan gewijd. Daarnaast krijgt in de nieuwe wet de toezichthouder CTIVD onvoldoende macht.

Onder minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken die verantwoordelijk is voor deze wetgeving maakt Nederland een omgekeerde beweging vergeleken met andere landen. Daar wordt onder druk van de publieke opinie het toezicht op de veiligheidsdiensten versterkt. Ook in Nederland bestaat die maatschappelijke druk, maar het kabinet trekt zich er niets van aan. Het lijkt raadselachtig waarom het kabinet Rutte dat doet. Er is een verklaring voor, namelijk besparingen. Door onvoldoende capaciteit en organisatie bij veiligheidsdiensten en politie wil het kabinet elke belemmering wegnemen die het functioneren beperkt. Dat het daarbij de mensenrechten inperkt en daar kritiek op krijgt neemt het op de koop toe. Dat het College het nodig acht om bovenstaand persbericht te schrijven is een teken aan de wand over het mensenrechtenbeleid van het kabinet. De rechtsstaat kent een minimumvereiste om in wetgeving het toezicht door de toezichthouder te garanderen.

Foto: Bericht ‘Uitbreiding bevoegdheden inlichtingendiensten uit balans’ van het College voor de Rechten van de Mens.

Nodig voor Nederland: transparantiewet en transparantieportaal

Vandaag is in Spanje het Transparantieportaal (‘portal de la transparencia’) gelanceerd. Het geeft Spanjaarden toegang tot gegevens die met de overheid en het openbare leven te maken hebben. Zoals contracten, subsidies, werkzaamheden van ministeries, budgetten, rechten en heffingen en bezoldiging van ambtenaren. Vraag is hoever de openheid gaat. Buitenlandse betrekkingen, openbare veiligheid en milieubescherming zijn uitgezonderd. Vooral uitsluiting van openbare veiligheid roept vragen op. TheLocal.es geeft bijzonderheden.

Openbaarheid is een middel om corruptie te bestrijden. Het mes snijdt aan twee kanten omdat corruptie een bedreiging van economische groei is. Eigenlijk aan drie kanten omdat het ook een manier is om nieuwe politieke partijen als het progressieve Podemos de wind uit de zeilen te nemen. En aan vier kanten als het om het verbeteren van het imago van Spanje gaat dat slechts 37ste staat op de Transparency Index 2014.

De digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom en de Piratenpartij pleiten in Nederland voor transparantie van overheid en openbaar bestuur. Waarbij deze organisaties dat doorgaans aan internetgebruik of vrije communicatie koppelen of het daar op toespitsen, terwijl dat slechts een verschijningsvorm is. Transparantie is echter een mentaliteit. Zeker nu in Nederland vanuit het huidige kabinet van VVD en PvdA een repressieve wind waait die inperkt, betuttelt, verhult en zelfs tegen Europese richtlijnen ingaat kan een transparantie portaal dat meer is dan politieke marketing een middel zijn om de partijpolitiek tegen zichzelf te beschermen. Nodig is een nieuwe transparantiewet. Transparantie is een modieus begrip. Niemand is er in beginsel tegen, maar evenmin willen de gevestigde politieke partijen dat het concreet wordt gemaakt. Dat moet veranderen.

In juni 2012 nam toenmalig kamerlid voor GroenLinks Mariko Peters een initiatief tot een transparante overheid met haar Nieuwe Wob. Dat mondde eind 2013 uit in de initiatiefwet Wet Open Overheid (Woo) van GroenLinks en D66 die onvoldoende politieke steun kreeg. Dat afgeschoten initiatiefvoorstel leest als een antiek bestuurlijk-ambtelijk wangedrocht dat zich niet op de burger van nu richt door een begin te maken om nieuwe technieken voor de informatievoorziening, besluitvorming, controle en verantwoording in te zetten.

De Spaanse Transparantiewet (‘Ley de Transparencia’) zegt: ‘In order to decisively foster access for all to information disseminated, the Transparency Portal shall be created, including not only information regarding which there is an active publicity obligation, but also that which is most frequently requested. The Portal will be a meeting point and dissemination hub, exemplifying a new way of understanding citizens’ right to access public information. It is also set forth here that the Central State Administration, the Administrations of the Autonomous Communities, and the entities forming the Local Administration may adopt collaboration measures for compliance with their active publicity obligations.‘

Foto: Eric Drooker, The Lion for Real. Credits: Eric Drooker.

Obama’s regering zet zichzelf te kijk door beschuldiging journalist

Het beeld van de regering-Obama brokkelt per dag verder af. Nu is er weer het schandaal van Fox’ journalist James Rosen waarover The Washington Post bericht. Waar bij het recente AP-schandaal de journalisten zelf niet werden gecriminaliseerd, gebeurt dat nu wel. President Obama begeeft zich met de vervolging van journalisten op een terrein waar voorgangers als Nixon of Bush jr. voor terugschrokken. Onder president Obama worden klokkenluiders, journalisten en hacktivisten meer vervolgd dan onder welke regering ook. Zelfs als de rechtsgrond ontbreekt. Obama is hard op weg om te solliciteren naar afzetting, impeachment.

Het Rosen-schandaal gaat erover dat het ministerie van Justitie in 2009 een onderzoek startte naar Rosen die contact had met de genaturaliseerde Zuid-Koreaan en adviseur voor Buitenlandse Zaken Stephen Kim. Een specialist die geclassificeerde informatie over het Noord-Koreaanse atoomprogramma kon duiden en dat voor Rosen deed. Zonder daarmee de wet te overtreden. Uit de documenten blijkt dat niet alleen Kim focus van onderzoek was, maar ook Rosen. Zijn telefoon werd door de FBI afgetapt en zijn e-mails gelezen. Om daar toestemming voor te krijgen beweerde Justitie dat ook Rosen een ernstig misdrijf had begaan. Hij zou een co-conspirator, samenzweerder zijn. Journalisten en hun bronnen worden afgeluisterd door de overheid. De persvrijheid staat onder druk. Dit besef heeft een afschrikwekkend effect op andere journalisten. Chilling.

Bijkomend effect van de schandalen is dat het de kwestie Assange in een ander daglicht zet. Feitelijk had Julian Assange dezelfde rol tegenover Bradley Manning als James Rosen tegenover Stephen Kim. Glenn Greenwald legt in zijn Guardian-column uit dat onderzoeksjournalisten altijd actief bezig zijn om informatie te bemachtigen. Polsen, bevragen en aanmoedigen van een bron hoort bij het vak. En evenals het publiceren van geclassificeerde documenten is dat in de VS niet strafbaar. Het besef neemt daarom toe dat dit precies zo voor Assange geldt en dat-ie geen aparte categorie vormt. Afgelopen jaren dachten Amerikaanse media dat wat Assange overkwam aan hun voorbij zou gaan. Nu beseffen ze dat dat niet zo is en zich te weer moeten stellen tegenover de regering-Obama die de wetten aan haar laars lapt. En de persvrijheid om zeep helpt.

Foto: James Rosen.

Harde landing van Obama is nederlaag van eenzijdige media

In navolging wat zich gisteren aankondigde in de afwaardering van president Obama naar aanleiding van het IRS-schandaal waarbij de belastingdienst conservatieve groepen op de korrel nam en het AP-schandaal waarbij het ministerie van Justitie onwettig de telefoongegevens van journalisten registreerde om hun contacten te achterhalen, zet de grote ommekeer door. Het beeld dat president Obama niks verkeerd deed en het voordeel van de twijfel kreeg van de media ligt aan gruzelementen. Zijn tweede termijn duurt nog drie jaar. Gaat-ie gedesillusioneerd voort? Miskend en in zichzelf gekeerd zoals president Nixon eindigde? Wie weet wacht hem nog een afzetting, een impeachment. Maar help ons voor flapuit vice-president Joe Biden.

De naïeviteit van de media was de afgelopen vijf jaar groot. Ook in Nederland. Ombudsman Sjoerd de Jong nam namens de NRC een correspondent in bescherming die ik als vooringenomen kenschetste. Aanleiding was de bewieroking van Obama -zoals ik dat zag- door Juurd Eijsvoogel naar aanleiding van de toespraak van de president voor de Algemene Vergadering van de VN in september 2012. Mijn ingezonden stuk werd niet geplaatst: ‘Het is me een raadsel waarom Juurd Eijsvoogel in z’n stukken zo kritiekloos is over de claims van president Obama. Deze roept van alles en Eijsvoogel gaat daar grotendeels in mee zonder ze in de kern te toetsen. Hij zet alleen wat kanttekeningen dat het campagnetaal is. Zijn kritiekloze stuk ‘Ovatie in VN voor Obama’s vrije woord’ van 26 september doet me afvragen op welke planeet Eijsvoogel en de hoofdredactie van de NRC leven. Dat was meer een hagiografie dan kritische journalistiek. Als lezer kan ik daar niks mee.’ Ik wacht nog steeds op uitleg van NRC-hoofdredacteur Peter Vandermeersch. Media kunnen niet tegen kritiek.

In zijn column over de omslag van de media citeert Glenn Greenwald de woorden van ACLU directeur Anthony Romero van half 2010 over de burgerrechten: Ik walg van deze president (‘I’m disgusted with this president‘). Kortom, wie had willen weten, had kunnen weten. Maar wie vooringenomen was, bleef vooringenomen. Dat lijkt nu omgeslagen en da’s het nieuws. Door de goede bedoelingen, de etnische achtergrond en het mooie verhaal van Obama zagen journalisten de feiten niet meer. Zoals ze trouwens tijdens de Irak-oorlog de mooie woorden van toenmalig president George ‘W’ Bush geloofden. Totdat ze bij zinnen kwamen en tot hun schade en schande bekenden misleid te zijn. Nu wacht de journalistiek dezelfde Werdegang. Tragisch dat een beroepsgroep binnen 10 jaar twee keer dezelfde ontwikkeling moet doormaken om volwassen te  worden.

PS: De vooringenomenheid van de NRC gaat tot op de dag van vandaag door. Op de eindredactie moet de ommekeer nog plaatsvinden. Bij een artikel van Guus Valk over de positie van Obama en de schandalen staat online de volgende titel die normatief klinkt: ‘Hoofd Amerikaanse belastingdienst opgestapt – Obama boos over affaire‘. Professioneel of echt boos? Omdat het ontdekt is of omdat de president van niks wist?

Chris Hedges bij Democracy Now! over de apathie van de gevestigde media in de zaken Manning en Assange:

Glenn Greenwald houdt vanmiddag als The Guardian-columnist een Q&A (vraag en antwoord) voor zijn lezers. Ik heb de volgende vragen ingestuurd die mogelijk beantwoord worden. Maar de respons is enorm:
-What do you think is the role of party politics in the corruption of President Obama? In other words, had a “European” coalition administration Obama saved from the derailments now mentioned?
-Will president Obama actually go down in history as a worse president than Nixon or Bush Jr.?

Foto: Pat Bagley: Obama aan het stuur. (Ken je die koele, futuristische auto’s die zelf rijden? -Dit is er niet zo een). Credits: The Salt Lake Tribune.

Justitie VS luistert journalisten AP af: schandelijk en gevaarlijk

Zonder wettelijke basis heeft het Amerikaanse ministerie van Justitie (DoJ) stiekem telefoongegevens geregistreerd van verslaggevers en redacteuren van persbureau Associated Press (AP). Volgens AP gaat het om meer dan 20 aparte lijnen, waaronder de persoonlijke en zakelijke nummers van verschillende journalisten, de uitgaande lijnen op het hoofdkantoor van de AP in New York, evenals de telefoons van de kantoren in Washington en Hartford. Ook de lijn van het persagentschap van de AP in het Huis van Afgevaardigden is in de gaten gehouden. AP noemt het een massale en ongekende inmenging in de nieuwsgaring.

De reacties zijn vernietigend voor het DoJ. Mensenrechtenorganisatie ACLU praat over intimidatie van de pers en ziet er machtsmisbruik in door het DoJ. Digitale burgerrechtenorganisatie EFF kenmerkt het als ‘een verschrikkelijke klap tegen de persvrijheid en het vermogen van journalisten om het nieuws te onderzoeken en te verslaan’. Het ziet er ook een wake-up call in voor Congresleden en rechters. New York Times noemt in een opiniestuk de acties van het DoJ ‘schandelijk’ en Washington Post noemt het schokkend en verontrustend.

Dit komt op andere schandalen. Zoals de extra focus van belastingdienst IRS op leden van de Tea Party en andere conservatieven. Of de inzet van drones. Of het hardhandig optreden tegen klokkenluiders als Bradley Manning, Julian Assange, Jeremy Hammond of John Kiriakou. Of Guantanamo Bay. Of de nasleep van de aanval op het consulaat in Benghazi. Onder Obama worden democratische instituties gepolitiseerd die onafhankelijk zouden moeten werken. Dat past een rechtsstaat niet. De controlestaat die onder Obama wordt opgebouwd baart burgerrechtenactivisten zorgen. Het afluisterschandaal van AP is daar maar een toevallig voorbeeld van.

In een opiniestuk voor Politico kijken Alexander Burns en John Harris naar de gevolgen voor president Obama. Zelfs hun welwillende bril kleurt kritisch. Obama is de verhalenverteller die met een krachtig verhaal mensen aan zijn kant wist te krijgen. De bevolking vrat het. Maar nu klinkt een steeds geloofwaardiger tegenverhaal dat de middengroepen overtuigt. Mogelijk kan Obama niet direct gekoppeld worden aan de schandalen, maar zijn denkbeelden lijken tot aan het uitvoerend niveau doorgesijpeld te zijn. Het verschil tussen zijn goede bedoelingen en de uitvoering wordt steeds groter, en pijnlijker. Het tekent op z’n minst het gebrek aan grip dat de president op de uitvoering heeft. Dat noemen niet alleen conservatieven gevaarlijk, maar ook progressieve activisten. Goede bedoelingen van Barack Obama zijn een gevaar voor de rechtsstaat geworden.

Foto: President Barack Obama: ‘Any Political Capital That Obama Had Is Now Gone’.