De kogel is door de kerk. Alle vermoedens over de criminele activiteiten van de Trump organisatie worden bewaarheid in de getuigenis van sleutelfiguur (‘linchpin’) Michael Cohen. Deze voormalige klusjesman en advocaat van kwade zaken die 10 jaar lang centraal was in de Trump organisatie en die van binnenuit kent, werkt ondubbelzinnig mee aan het onderzoek van speciale aanklager Robert Mueller. Cohen nagelt Trump aan de schandpaal. Opzienbarend is dat in 2016 tijdens de campagne voor het presidentschap het idee ontstond dat president Putin een penthouse van 50 miljoen dollar in een in Moskou te bouwen gebouw met de naam Trump erop zou krijgen. Trump is juridisch kwetsbaar doordat hij dat tijdens de campagne ontkende. Cohens zaak komt op 12 december voor en de verwachting is dat hij een lichte straf krijgt vanwege zijn medewerking.
De twee stromen in het Mueller-onderzoek komen in de getuigenis van Cohen samen. Namelijk Trumps afhankelijkheid van Russisch crimineel geld die ertoe leidde dat het Kremlin Trump bezat en hem aan kon sturen in de richting waarin het wilde, en de Russische inmenging in de presidentsverkiezingen van 2016 die mede leidde tot diens verkiezing. Het verband is dat naargelang Trump in een meer machtige politieke positie zat, zijn waarde voor het Kremlin toenam. Dat was het Russische belang bij Trumps verkiezing: een vinger in de Amerikaanse pap. Trump is de Russische mol in de Amerikaanse politiek. Het ‘Make America Great Again’ van Trump moet dan ook gelezen worden als ‘Make Russia Great Again’ of ‘Make America Small Again’.
Omdat Trump vanwege zijn afhankelijkheid van Russisch crimineel geld, dat in de Russische Federatie direct aan de hoogste politiek gekoppeld is, een risico was voor de nationale veiligheid van zijn land is Trump de afgelopen jaren ingeperkt en geïsoleerd zoals het boek ‘Fear’ van Bob Woodward aantoonde. Want het was in regeringskringen bekend dat Trump bezit, een ‘asset’ van de Russen was. Het kon alleen niet hard worden gemaakt in de openbaarheid. Dat is door Cohens getuigenis binnen Muellers onderzoek veranderd.
Trump als president heeft geen kleren meer aan. Zijn verdediging en afleiding zijn in kracht afgenomen. Hij oogt nu nog ongerijmder en incongruenter dan hij afgelopen tijd al was. Het zal niet eentweedrie afgelopen zijn, maar het is toch wachten wanneer hij voortijdig aftreedt. Het einde van Trumps presidentschap lijkt nabij. Vraag is hoelang de Republikeinen hem nog zullen steunen. De verwachting is dat de Trump organisatie als crimineel bedrijf ontmanteld wordt en samen met Trump aan de verkeerde kant van de geschiedenis zal terechtgekomen. Door Cohens onthulling is Trump op weg naar de uitgang en nu al geschiedenis geworden.
Hoewel het een onthulling van de eerste orde lijkt, heeft Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov gelijk dat de bewijsvoering van Nieuwsuur en De Volkskrant flinterdun is en de toets der kritiek niet kan doorstaan. Hoewel het buitensporig van hem is om er het etiket ‘anti-Russische hysterie’ op te plakken. Iets te veel Pavlov van Peskov. Wie zich wil baseren op harde, concrete feiten vindt niks. De logica van het scenario en het optreden van de feiten in een unieke, dwingende samenhang moeten het doen. Precies dat is wat westerse media het Kremlin verwijten als dat weer eens met scenario’s over de Donbas, MH17 of de Krim komt. Het kan kloppen, maar harde bewijzen ontbreken. Uiteraard heeft dat met de sector van de inlichtingendiensten te maken waar data geheim zijn en geheim moeten blijven om de tegenstander niet in de kaart te laten kijken over wat men weet en hoe men werkt. Het lijkt erop dat de AIVD en de MIVD onder regie van respectievelijk het ministerie van Binnenlandse Zaken en Defensie op eigen voorwaarden en naar eigen goeddunken en zonder veel inzicht te geven in de achtergronden dit nieuws selectief en mondjesmaat hebben gelekt. Wat is het doel ervan?
Het item van Nieuwsuur over dit onderwerp was ongelijkmatig en rommelig, niet optimaal vormgegeven en redactioneel verkeerd afgeperkt. Het was gekoppeld aan de actualiteit van de dag over het Mueller-onderzoek in Washington. Dat had niets met dit aspect te maken omdat zich dat in een recent verleden afspeelt. Het leek of de redactie van Nieuwsuur over de Nederlandse inlichtingendiensten onvoldoende kennis naar boven had gehaald om er een robuust item van te kunnen maken. Huib Modderkolk van De Volkskrant deed het beter, maar ook hij kwam niet verder dan aannames en het onderstrepen van de geloofwaardigheid van een scenario. Daarbij komt nog de vraag waarom Nieuwsuur en De Volkskrant dit naar buiten konden brengen omdat ze er de positie van AIVD en MIVD mee hebben verslechterd. Wat velen zien als een finest hour van de Nederlandse onderzoeksjournalistiek, kan daarom ook negatiever opgevat worden.
Dit soort onthullingen is bijna nooit gevolg van autonoom journalistiek spitwerk, maar bijna altijd gevolg van een lek bij een overheidsdienst die er zelf iets mee wil bereiken. Bijvoorbeeld om er de publieke opinie mee te beïnvloeden. Op 21 maart 2018 vinden gemeenteraadsverkiezingen plaats en is er een referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Door tegenstanders ervan ook wel de sleepwet genoemd. Het is vanuit de wetmatigheid van dit soort onthullingen daarom verstandig om er rekening mee te houden dat wat via Nieuwsuur en De Volkskrant wordt onthuld of gelekt op zijn minst een hogere hand van de overheid bevat. Een onzichtbare hand die een eigen doel nastreeft en in de onthulling met stilzwijgen van de media buiten beeld blijft. Mogelijk lopen de belangen van de media en de lekkende overheid deels gelijk op.
Tekenend is dat sleepwet voorstaander Ronald Prins (ex-Fox-IT, ex-AIVD) als gast de onthulling duidde bij Nieuwsuur. Zoals blijkt uit een brief aan minister Ollongren is hij onlangs door de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken wegens ‘concrete praktische deskundigheid’ voorgedragen voor de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) die toezicht moet houden op de sleepwet. Onder meer naast het lid van Forum voor Democratie Jan Louis Burggraaf. Dat Nieuwsuur Prins aan het woord liet en niet een deskundige als Bart Jacobs, Dirk Poot of een onderzoeker van Bits of Freedom die kritischer staan tegenover het verlenen van meer bevoegdheden aan AIVD of MIVD en privacy boven veiligheid stellen vanwege het belang van de digitale burgerrechten gaf een gouvernementeel tintje dat dit item onnodig politiek kleurde. De conclusie kan bijna niet anders zijn dan dat met deze onthulling een binnenlands politiek doel wordt nagestreefd.
Zo heeft deze onthulling bij nader inzien merkwaardige aspecten. Het lijkt er sterk op dat het ingebed wordt in een campagne van de overheid. Maar of zo’n WC-Eend keurt WC-Eend verhaal werkt bij het brede publiek valt te bezien. Er zit aan deze publiciteit ook een gevaar voor de regering zoals kamerlid Ronald van Raak (SP) dat in een reactie verwoordde. Als AIVD en MIVD in dit geval zo succesvol konden zijn, dan is het de vraag of ze meer bevoegdheden nodig hebben. Want een verwijzing naar kabelknooppunten van Prins zal de bevolking niet overtuigend in de oren klinken. Een andere vraag is waarom AIVD en MIVD om publicitaire of politieke redenen inzicht in hun werkwijze zouden geven -al is het van een afgesloten project- en of ze hiermee hun eigen beroepsrichtlijnen of code over geheimhouding en terughoudende politieke opstelling overtreden. Wat dat laatste betreft, hebben AIVD en het ministerie van Binnenlandse Zaken de schijn tegen. Zo zou deze onthulling zich wel eens tegen AIVD, MIVD, minister Ollongren en het sleepwet-referendum kunnen keren.
Het lijkt erop dat met de onthulling het ‘merk’ AIVD emotioneel moet worden gepromoot. Naast het Cozy Bear-project en de sleepwet. Zo wordt de AIVD gepolitiseerd, wat een doodzonde is. Deze keer gebeurt dat niet door de oppositie, maar door de coalitie. De afweging om op 21 maart voor of tegen de sleepwet te stemmen en de AIVD meer bevoegdheden te geven volgt mede uit de inschatting of de overheid vanuit een eigen agenda -zo niet: ivoren toren- praat en weigert digitale burgerrechtenactivisten of onafhankelijke deskundigen een kernpositie in het debat of in het toezicht te geven of dat het eigen tegenkrachten durft te mobiliseren. Prins is onbedoeld de getuige die bewijs aandraagt tegen de overheid. Met dank aan Nieuwsuur.
Gaat bijna de hele mondiale journalistiek de fout in door te vermelden dat president Trump heeft gezegd dat president Putin hem vertelde dat de Russische Federatie zich niet met de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 bemoeid heeft? Het lijkt er sterk op, want de woordvoerder van het Kremlin Dmitri Peskov verklaart desgevraagd aan CNN dat Putin en Trump in de marge van een ontmoeting in Vietnam niet over dit onderwerp hebben gesproken. Intussen geven media duiding aan Trumps en Putins uitspraak die respectievelijk fantasie is of niet gedaan is. Wat Trump zegt speelt zich zoals vaker af in zijn fantasie. Hij zuigt het commentaar van Putin uit zijn duim om de Amerikaanse inlichtingendiensten die de Russische bemoeienis hebben vastgesteld en de Democraten met Hillary Clinton een veeg uit de pan te geven. Zelfs Trumps fantasie is onberekenbaar.
Er is de laatste dagen veel gespeculeerd over Russische spionnen, hackers, militairen en leiders in het Kremlin. Ze zouden in een zich ontwikkelend masterplan de Amerikaanse president-elect Donald Trump via chantage in de greep hebben en zijn tegenstandster Hillary Clinton de weg naar het Witte Huis hebben versperd. Wie de speculaties naar buiten brengt is niet altijd duidelijk. Dat kunnen tegenstanders van Trump of de VS zijn of zelfs tegenstanders van de leiders in het Kremlin. Want politici zien niet graag dat hun operaties onthuld worden en hun kaarten open komen te liggen. Dat lijkt gebeurd met het door BuzzFeed naar buiten gebrachte rapport van de Britse veiligheidsexpert Christopher Steele over het Kremlin dat Trump in de greep heeft.
Het is evenmin onwaarschijnlijk dat Russische geheime diensten in opdracht van het Kremlin de berichten over Trump zelf naar buiten hebben gebracht. Of delen ervan. Of in elk geval actief medewerking hebben verleend aan onderzoeken die tot de conclusie leiden dat Trump dankzij het Kremlin het Witte Huis heeft veroverd. Het is een mengstel van afleiding, bluf en verwarring. Er zijn drie argumenten voor deze theorie.
1) Afleiding van de slechte economische situatie. In zijn onvolprezen blog met vertalingen uit de Russische media wijst Paul Goble alleen vandaag al op 10 slechte berichten over de Russische economie. Meduza gaat in een bericht in dat wat Goble op nummer 1 zet. Namelijk een bericht van de Wereldbank dat constateert dat de Russische Federatie vanwege de slechte economische situatie niet langer het sociale contract met de eigen bevolking kan nakomen. Het Kremlin kan niet langer voorzien in banen, goedkope overheidsdiensten zoals huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en gemeentelijke diensten, en sociale voorzieningen. Russische reservefondsen zijn naar verwachting midden 2017 uitgeput. Volgens een bericht van Business Insider heeft de Russische Federatie budgettair een olieprijs van 68 USD per barrel nodig –break even– en schommelt die nu iets boven de 50 USD. Met een structureel tekort eindigt het sociale contract tussen bevolking en regime.
2) De militaire vlucht vooruit van de Russische Federatie is geen sterkte-, maar zwaktebod. Door zich op te werpen als tweede wereldmacht na de VS en zich niet te houden aan internationale afspraken over veiligheid hoopt het Kremlin angst in te boezemen bij Europese landen en verdeeldheid te zaaien. Evenals tussen de EU en de VS. Er zijn gemengde berichten over de Russische militaire sterkte. Die lijkt in werkelijkheid veel minder dan uit de beeldvorming blijkt en de angst ervoor rechtvaardigt. De Russen investeren weliswaar geld in hun krijgsmacht, maar de vergelijking met de VS valt aanzienlijk in hun nadeel uit. En als de Britse, Franse, Duitse, Italiaanse, Japanse en Zuid-Koreaanse krijgsmacht erbij opgeteld worden wordt dat verschil in sterkte nog groter. Russen trachten hun gebrek aan budget te compenseren door sterk in te zetten op relatief goedkope middelen: propaganda via de media, omkoping van Westerse politici, klassieke chantage en cybercrime.
3) Het ligt niet in de rede dat het Kremlin verwacht dat Trump een sterke president zal zijn. Het Kremlin zal eraan meewerken om hem sterk te maken, maar met mate. In elk geval niet zo sterk dat hij op termijn een bedreiging voor de Russen kan worden. Trump is de zwakste speler in het vijandelijke team die de bal krijgt toegespeeld zodat hij de opbouw kan verzieken. De tragiek is dat Trump de zelfkennis en politieke finesse mist om dat te doorgronden en dat hij niet naar anderen luistert die hem dat aan het verstand brengen. Het Kremlin heeft er belang bij om verdeeldheid te zaaien tussen Trump en de Amerikaanse veiligheidsdiensten.
Foto: Still uit de Russische film Leviathan (2014) van Andrei Zvyagintsev.
Update: De Britse ex-spion die het rapport over Trump opstelde is geïdentificeerd volgens de Wall Street Journal, Het is Christopher Steele, een van de twee directeuren van Orbis Business Intelligence Ltd..
Over 9 dagen wordt president-elect Trump geïnaugureerd. Dan worden de Amerikaanse inlichtingendiensten naar verwachting door de regering Trump tot zwijgen gebracht over de geheime relaties van Donald Trump met de top van het Kremlin. Het is een absurde situatie die in een spionage thriller niet verzonnen had kunnen worden. Maar wat is het harde bewijs? Zoals Cenk Uygur van TYT in een commentaar aanvoert is dat de volstrekt onlogische nominatie van de voormalige baas van ExxonMobil Rex Tillerson. Het is de beloning voor Putin en zijn zakenvrienden om een deal van 500 miljard dollar vlot te trekken. Ander bewijs is consensus van inlichtingendiensten, Republikeinen en Democraten -inclusief senator Bernie Sanders– dat het Kremlin op een of andere manier zich actief gemengd heeft in de Amerikaanse verkiezingsstrijd. Maar nog niet alle feiten zijn onthuld. Ander ondersteunend bewijs is de onlogische, kritiekloze houding van Trump tegenover Putin en de Russische Federatie die niet door feiten gestuurd lijkt te kunnen worden. Dat is een beangstigend idee.
BuzzFeed publiceert een rapport dat signaleert dat Trump al vijf jaar opgevrijd en geholpen wordt door het Kremlin. Het constateert dat Trump diepe banden met de top in het Kremlin zou hebben. En dat hij vanwege compromitterend materiaal gechanteerd wordt door de Russische leiding. Maar het is niet uit te maken of het gaat om feit of fictie. Mark Galeotti is sceptisch en meent in een bericht dat het rapport het Kremlin dient. Verdere misleiding dus. Sommige puzzelstukjes vallen in elkaar, zoals het onverklaarbare en onverwachte ontslag van Putins stafchef Sergei Ivanov op 12 augustus 2016. Zelfs dat zegt echter weinig. In elke goede thriller worden de losse eindjes aan elkaar geknoopt. Zo hobbelt de VS in de richting van het onontkoombare presidentschap van Donald Trump. Hij past beter in een spionagethriller of een handboek over gestoorde persoonlijkheden dan in een logisch onderbouwd politiek programma met hem als bindende hoofdrol.
Rusland is voor buitenstaanders niet te volgen. Poetins perschef Dmitri Peskov legt in een uitgebreid interview met televisiestation Dozhd uit dat vergelijkingen met Leonid Breznjev voor Vladimir Putin niet ongunstig zijn. In het Westen wordt Breznjev (1906-1982) gezien als het symbool van culturele en economische stagnatie van de Sovjet-Unie. Inclusief de rampzalige invasie van Afghanistan in 1979.
Peskov ziet Breznjev niet als minpunt, maar als pluspunt van de Russische geschiedenis. Als publiciteitsman probeert-ie de negatieve klank van wat Putins Breznjevisatie wordt genoemd positief bij te buigen. Peskov doet kritiek af als een afwijkende mening van bloggers die voldoende tijd hebben om hun kritiek op sociale media te uiten. Zijn suggestie is dat dit geen normale, hardwerkende Russen zijn met recht van spreken.
Op het partijcongres van regeringspartij Verenigd Rusland werd eind september aangekondigd dat huidig premier Putin met president Dmitri Medvedev in maart 2012 weer naar de positie van president rocheert. De partij die door anti-corruptievechter Alexei Navalny de partij van boeven en dieven werd genoemd. Putin is koning en Medvedev de toren aan de rand. De verwachting bestaat dat Putin voor 12 jaar president wordt en zo de zakenbelangen veiligstelt tussen voor de politieke en bestuurlijke elite, de Nomenklatoera.
Peskov suggereert dat niemand de wisseling vooraf wist en de rochade als verrassing kwam. Juist omdat het bewaken van de status quo en de economische belangen door Putin de logica van de wisseling is weet iedereen dat Peskov een ongeloofwaardige leugenaar is. Hoofd van de centrale kiescommissie Vladimir Churin suggereert van zijn kant dat Putin de verkiezingen nog niet in de zak heeft. Juist Churin heeft er in het verleden stelselmatig voor gezorgd dat oppositiekandidaten van het verkiezingsproces werden uitgesloten.
George Knight 