Wat is de reden en timing van een onthulling van Nieuwsuur en De Volkskrant over de AIVD die Russische hackers VS zag aanvallen?

Hoewel het een onthulling van de eerste orde lijkt, heeft Kremlin-woordvoerder Dmitri Peskov gelijk dat de bewijsvoering van Nieuwsuur en De Volkskrant flinterdun is en de toets der kritiek niet kan doorstaan. Hoewel het buitensporig van hem is om er het etiket ‘anti-Russische hysterie’ op te plakken. Iets te veel Pavlov van Peskov. Wie zich wil baseren op harde, concrete feiten vindt niks. De logica van het scenario en het optreden van de feiten in een unieke, dwingende samenhang moeten het doen. Precies dat is wat westerse media het Kremlin verwijten als dat weer eens met scenario’s over de Donbas, MH17 of de Krim komt. Het kan kloppen, maar harde bewijzen ontbreken. Uiteraard heeft dat met de sector van de inlichtingendiensten te maken waar data geheim zijn en geheim moeten blijven om de tegenstander niet in de kaart te laten kijken over wat men weet en hoe men werkt. Het lijkt erop dat de AIVD en de MIVD onder regie van respectievelijk het ministerie van Binnenlandse Zaken en Defensie op eigen voorwaarden en naar eigen goeddunken en zonder veel inzicht te geven in de achtergronden dit nieuws selectief en mondjesmaat hebben gelekt. Wat is het doel ervan?

Het item van Nieuwsuur over dit onderwerp was ongelijkmatig en rommelig, niet optimaal vormgegeven en redactioneel verkeerd afgeperkt. Het was gekoppeld aan de actualiteit van de dag over het Mueller-onderzoek in Washington. Dat had niets met dit aspect te maken omdat zich dat in een recent verleden afspeelt. Het leek of de redactie van Nieuwsuur over de Nederlandse inlichtingendiensten onvoldoende kennis naar boven had gehaald om er een robuust item van te kunnen maken. Huib Modderkolk van De Volkskrant deed het beter, maar ook hij kwam niet verder dan aannames en het onderstrepen van de geloofwaardigheid van een scenario. Daarbij komt nog de vraag waarom Nieuwsuur en De Volkskrant dit naar buiten konden brengen omdat ze er de positie van AIVD en MIVD mee hebben verslechterd. Wat velen zien als een finest hour van de Nederlandse onderzoeksjournalistiek, kan daarom ook negatiever opgevat worden.

Dit soort onthullingen is bijna nooit gevolg van autonoom journalistiek spitwerk, maar bijna altijd gevolg van een lek bij een overheidsdienst die er zelf iets mee wil bereiken. Bijvoorbeeld om er de publieke opinie mee te beïnvloeden. Op 21 maart 2018 vinden gemeenteraadsverkiezingen plaats en is er een referendum over de nieuwe Wet op de inlichtingen- en veiligheidsdiensten (Wiv). Door tegenstanders ervan ook wel de sleepwet genoemd. Het is vanuit de wetmatigheid van dit soort onthullingen daarom verstandig om er rekening mee te houden dat wat via Nieuwsuur en De Volkskrant wordt onthuld of gelekt op zijn minst een hogere hand van de overheid bevat. Een onzichtbare hand die een eigen doel nastreeft en in de onthulling met stilzwijgen van de media buiten beeld blijft. Mogelijk lopen de belangen van de media en de lekkende overheid deels gelijk op.

Tekenend is dat sleepwet voorstaander Ronald Prins (ex-Fox-IT, ex-AIVD) als gast de onthulling duidde bij Nieuwsuur. Zoals blijkt uit een brief aan minister Ollongren is hij onlangs door de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken wegens ‘concrete praktische deskundigheid’ voorgedragen voor de Toetsingscommissie Inzet Bevoegdheden (TIB) die toezicht moet houden op de sleepwet. Onder meer naast het lid van Forum voor Democratie Jan Louis Burggraaf. Dat Nieuwsuur Prins aan het woord liet en niet een deskundige als Bart Jacobs, Dirk Poot of een onderzoeker van Bits of Freedom die kritischer staan tegenover het verlenen van meer bevoegdheden aan AIVD of MIVD en privacy boven veiligheid stellen vanwege het belang van de digitale burgerrechten gaf een gouvernementeel tintje dat dit item onnodig politiek kleurde. De conclusie kan bijna  niet anders zijn dan dat met deze onthulling een binnenlands politiek doel wordt nagestreefd.

Zo heeft deze onthulling bij nader inzien merkwaardige aspecten. Het lijkt er sterk op dat het ingebed wordt in een campagne van de overheid. Maar of zo’n WC-Eend keurt WC-Eend verhaal werkt bij het brede publiek valt te bezien. Er zit aan deze publiciteit ook een gevaar voor de regering zoals kamerlid Ronald van Raak (SP) dat in een reactie verwoordde. Als AIVD en MIVD in dit geval zo succesvol konden zijn, dan is het de vraag of ze meer bevoegdheden nodig hebben. Want een verwijzing naar kabelknooppunten van Prins zal de bevolking niet overtuigend in de oren klinken. Een andere vraag is waarom AIVD en MIVD om publicitaire of politieke redenen inzicht in hun werkwijze zouden geven -al is het van een afgesloten project- en of ze hiermee hun eigen beroepsrichtlijnen of code over geheimhouding en terughoudende politieke opstelling overtreden. Wat dat laatste betreft, hebben AIVD en het ministerie van Binnenlandse Zaken de schijn tegen. Zo zou deze onthulling zich wel eens tegen AIVD, MIVD, minister Ollongren en het sleepwet-referendum kunnen keren.

Het lijkt erop dat met de onthulling het ‘merk’ AIVD emotioneel moet worden gepromoot. Naast het Cozy Bear-project en de sleepwet. Zo wordt de AIVD gepolitiseerd, wat een doodzonde is. Deze keer gebeurt dat niet door de oppositie, maar door de coalitie. De afweging om op 21 maart voor of tegen de sleepwet te stemmen en de AIVD meer bevoegdheden te geven volgt mede uit de inschatting of de overheid vanuit een eigen agenda -zo niet: ivoren toren- praat en weigert digitale burgerrechtenactivisten of onafhankelijke deskundigen een kernpositie in het debat of in het toezicht te geven of dat het eigen tegenkrachten durft te mobiliseren. Prins is onbedoeld de getuige die bewijs aandraagt tegen de overheid. Met dank aan Nieuwsuur.

MIVD en AIVD waarschuwen voor Russische en Saoedische destabilisatie. Politiek mist urgentie om maatregelen te nemen

Twee berichten de afgelopen dagen over landen die destabiliserend werken op Nederland. Waarvan een het bewust om destabilisering te doen is en het bij de ander een neveneffect lijkt. De dreigingen roepen de vraag op of de Nederlandse politiek dit beseft, wat voor consequenties het eruit trekt, welk beleid het samen met partners op de rails zet om deze landen op afstand te zetten en de angel uit de destabilisering te halen. Moet het de banden met betrokken landen op een lager pitje zetten zodat de bedreigingen worden geneutraliseerd?

Het gaat in het eerste geval om de Russische Federatie dat volgens de directeur van de Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) generaal-majoor Onno Eichelsheim ernstige pogingen onderneemt om Nederland, Europa en de NAVO te destabiliseren. Hij schat ze zo zwaar in dat ze na terrorisme zouden gelden als het grootste veiligheidsrisico voor het Westen. Dat zei directeur Eichelsheim vandaag tijdens de presentatie van het jaarverslag van de MIVD, aldus een bericht van nu.nl.

In het tweede geval gaat het om de overname van Marokkaanse moskeeën in Amsterdam door salafistische imams die in Saoedi-Arabië worden opgeleid, aldus een bericht in NRC. Volgens het jaarverslag 2016 van de AIVD waar de krant naar verwijst gaat dat gepaard met geweld (p.05): ‘salafistische jongeren op verschillende plekken probeerden voet aan de grond te krijgen in gematigde moskeeën en moskeebesturen. In een aantal gevallen werd geweld hierbij niet geschuwd.’ NRC: ‘De ontwikkeling in moskeeën hangt samen met de invloed die Saoedi-Arabië uitoefent.’

Tot nu toe heeft de Nederlandse politiek uit deze bedreigingen geen consequenties getrokken die leidden tot beleidswijzingen. Hoewel sinds de ramp met de MH17 in juli 2014 de betrekkingen met het Kremlin bekoeld zijn. Niet zozeer omdat de Russen de ramp op hun geweten hebben, maar hun betrokkenheid niet toe willen   geven, weigeren hun excuses aan te bieden, geen echte medewerking aan het onderzoek naar de schuldvraag verlenen of beloven de daders uit te leveren, en nalaten om compensatie aan de slachtoffers aan te bieden.

Het kan nauwelijks toevallig zijn dat de Russische Federatie en Saoedi-Arabië autoritair geleide landen zijn die in economisch opzicht drijven op de verkoop en handel van olie en gas. Ze zijn niet zozeer afgegleden tot petrodictaturen, maar het betreft hier wel landen waar de rijkdom in de zakken van een machtige bovenlaag verdwijnt en niet de burgers bereikt. In de kern zijn deze landen daarom instabiel. Uit berekening proberen ze die instabiliteit naar het Westen te exporteren om de eigen instabiliteit te kunnen relativeren. Maar dat is het probleem van deze landen. Het is aan Nederland om te bepalen hoe het af wil schermen van -en beschermen tegen- de invloed die deze landen politiek, economisch of cultureel-religieus proberen uit te oefenen.

Het failliet van de Nederlandse soevereiniteit bewijst zich in machteloosheid, gebrek aan urgentie en onwil om een autonome politieke koers te voeren met betrekking tot het Nord Stream II project in aanleg dat Nederland en andere landen afhankelijker zal maken van Russisch gas. Een artikel van de WSJ van 30 maart is in de titel alleen al ontluisterend: ‘EU Says It Can’t Block Russia-Backed Nord Stream 2 Pipeline’. De EU liet volgens de WSJ in een brief van 28 maart aan de Deense en Zweedse regering weten dat het geen basis heeft om het project te blokkeren wegens ontbrekende juridische grond. Zo wordt een politiek project van het Kremlin door de West-Europese politiek niet op politieke gronden, maar op economische en juridische gronden beoordeeld. De EU weigert om met dezelfde wapens te vechten waarmee het ziet dat het Kremlin jegens de EU opereert.

Hetzelfde is het geval bij Saoedi-Arabië dat de aanstichter van het wereldwijde terrorisme is en nu dus ook haar invloed doet gelden in Amsterdamse moskeeën met denkbeelden over onder meer de ongelijkheid van man en vrouw. Men zou denken dat de hele Nederlandse politiek van links tot rechts het belang zou inzien van het terugdringen van de invloed van Saoedi-Arabië. Maar om onverklaarbare redenen gebeurt dat niet.

Waarom treedt de politiek uit zelfbescherming niet op tegen Russen en Saoedies als het met eigen ogen ziet dat die hun invloed vergroten? Volgens AIVD en MIVD betreft het bedreigingen die Nederland ernstig dreigen te destabiliseren. Waarom laat de politiek dat gebeuren? Komt het omdat bedrijven door deze landen met handelscontracten wordt gekocht, en die bedrijven vervolgens de Nederlandse en Europese politiek bewerken om maar geen concrete maatregelen te nemen tegen de bedreigingen? Business as usual en profijt voor bedrijven met wat kruimels voor corrupte politici, zelfs als het Nederland destabiliseert. Het lijkt logisch dat conservatieve partijen als VVD of CDA onder druk van werkgeverskoepel VNO-NCW meegaan in deze verregaande welwillendheid jegens bedrijven. Maar waar zijn in hemelsnaam de principes gebleven van alle andere politieke partijen? Is Nederland verworden tot een land dat tijdens de informatie maandenlang praat over de cijfers achter de komma en intussen de grote lijn volledig uit het oog verloren is? Het lijkt er sterk op.

Foto: Aanleg Nord Stream II, ‘Denmark govt seeks to veto Nord Stream II gas pipeline construction’.

Wat zijn de concrete bewijzen voor actieve betrokkenheid van het Kremlin bij rechts-extremistische of anti-EU partijen in Nederland?

De Senaatscommissie Inlichtingen (Select Committee on Intelligence) doet onderzoek naar de Russische inmenging in de presidentsverkiezingen en een mogelijke samenwerking van Trump of zijn medewerkers met het Kremlin. Dat onderzoek is er des te belangrijker op geworden nu de Inlichtingencommissie in het Huis is opgeblazen door de Republikeinse voorzitter Devin Nunes die een onderzoek en de werking van zijn commissie blokkeert. Trump-supporter Richard Burr is voorzitter van de Senaatscommissie die tot nu toe een onpartijdige opstelling kiest. Burr werkt goed samen met de Democratische ‘ranking member’ Mark Warner.

Burr waarschuwt in bovenstaand fragment voor Russische inmenging in de Franse presidentsverkiezingen van april-mei 2017. Hij verwijst ook naar Nederland. Het AD vertaalt zijn woorden in een bericht: ‘Het gaat om verborgen, maar ook openlijke pogingen om invloed uit te oefenen op Europese verkiezingen, zoals die in Duitsland en Frankrijk, en eerder in Montenegro en Nederland’. Het Kremlin zou via sociale media inzetten op karaktermoord van Emmanuel Macron die het dreigt te winnen van de beide kandidaten waarmee het Kremlin een lijntje heeft, François Fillon en Marine Le Pen. Dit is deels in lijn met een opinie-artikel van Vladimir Frolov in The Moscow Times die beweert: ‘(..) Russian propaganda efforts to boost far-right, anti-EU political forces in France, Germany, Italy and the Netherlands.’ Montenegro van Burr is veranderd in Italië van Frolov.

Ondubbelzinnig zijn de bewijzen van Burr en Frolov niet. Daarnaast maakt het verschil of extreem-rechtse partijen meeliften op de Russische propaganda die het Kremlin op EU-lidstaten richt of dat de Russische overheid actief samenwerkt met genoemde partijen en bewegingen. Invloed uitoefenen op verkiezingen is één ding, financiële, publicitaire en logistieke steun geven aan partijen en bewegingen is een ander ding.

Het is mogelijk dat vertrouwelijke informatie van westerse inlichtingendiensten concrete bewijzen bevat over de actieve samenwerking van het Kremlin met partijen en bewegingen in Frankrijk, Duitsland, Nederland, Montenegro of Italië. Maar het probleem is dat de verwijzingen in de openbaarheid niet samengaan met een te controleren onderbouwing aan de hand van feiten. Zoals bankafschriften, gespreksverslagen of getuigenissen van betrokkenen. Het is van tweeën één, of Burr en Europese leiders onderbouwen hun claim en stellen concrete maatregelen voor om de aanval van het Kremlin op Europese democratieën zo snel mogelijk te counteren of ze zwijgen. Aan halfslachtige waarschuwingen zonder tegenactie heeft niemand iets. Ze geven een idee van daadkracht, maar zijn het in de verste verte niet. Het zijn vooral uitingen van machteloosheid.

Ik stuurde gisteren The Moscow Times onderstaande reactie die vraagt naar dat verschil tussen invloed van het Kremlin op Europese verkiezingen die onloochenbaar bestaat en samenwerking van het Kremlin met extreem-rechtse partijen en bewegingen die in openbare bronnen niet concreet wordt aangetoond:

I’m puzzled by a statement in an opinion article by Vladimir Frolov titled ‘Breaching Protocol: Why Did Putin Meet Le Pen in Moscow?’ which appeared on March 27, 2017.

The statement which puzzles me is ‘(..), as well as Russian propaganda efforts to boost far-right, anti-EU political forces in France, Germany, Italy and the Netherlands.’

As a Dutchman with critical interest in the far-right political parties of The Netherlands -such as Wilders’  Freedom Party (PVV) and Forum voor Democratie of Thierry Baudet which since a week has two seats in the Lower Parliament- I don’t have any concrete evidence of ‘Russian propaganda efforts to boost far-right parties in The Netherlands’.

Especially the word ‘efforts’ puzzles me because it implies an active attitude of the Russian propaganda in the Netherlands beyond an opportunistic passive attitude of the Dutch far-right parties. For those active Russian attitude in the Dutch politics I have no evidence.

I please ask you to  you send this message to Mr. Vladimir Frolov. Hopefully he can answer my question about Russian efforts in Dutch politics to boost far-right or anti-EU political forces.’

Commissie Stiekem en ‘het lek’. Selectieve verontwaardiging en narcisme van de politiek

In de hype loopt iedereen als een kip zonder kop achter de hype aan. Met de focus op de rugnummers en de namen. Is er een staatsgeheim gelekt uit die commissie met die rare naam: Stiekem? Welnee. Het is allemaal een kwestie van perspectief. Een oude waarheid leert dat de overheid zelf overvloedig lekt als het zo uitkomt.

Lekken is nooit het probleem als het gelekte in lijn is met wat de regering naar buiten wil brengen. Lekken is pas een probleem als het daarmee strijdig is. Zoals nu. Gaat het om de leugens van minister Ronald Plasterk (PvdA) die doorgeprikt werden door een artikel in NRC, maar niet doorgeprikt mochten worden? Leugens die door het nu ingestelde onderzoek niet vergeten worden, maar door de fractieleider van de VVD Halbe Zijlstra comfortabel in de lucht worden gehouden. Dit gaat werkelijk nergens over. Waarom gaan de politieke partijen niet aan het werk om de vluchtelingencrisis te beteugelen of het land beter te maken? Waarom laten partijen zich steeds maar weer afleiden door hun eigen functioneren? Als een narcist die in de spiegel blijft staren.

Hoe eindigt dat onderzoek? Met controle door de NSA van telefoongegevens van fractieleiders met de NRC?

College Rechten van de Mens: kritiek op wetsvoorstel dat zonder toezicht veiligheidsdiensten burgers ongericht laat afluisteren

Een wetsvoorstel maakt het voor de Nederlandse veiligheidsdiensten mogelijk ongericht telecommunicatie te onderscheppen. Dit betekent dat de overheid alle Nederlanders kan afluisteren, ook als ze nergens van worden verdacht. Het College voor de Rechten van de Mens maakt als onafhankelijke toezichthouder op mensenrechten zich zorgen over de bulkspionage van burgers die van niets verdacht worden door de overheid. Want dit vindt het een ontoelaatbare aantasting van de privacy. Het heeft er bovenstaand persbericht aan gewijd. Daarnaast krijgt in de nieuwe wet de toezichthouder CTIVD onvoldoende macht.

Onder minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken die verantwoordelijk is voor deze wetgeving maakt Nederland een omgekeerde beweging vergeleken met andere landen. Daar wordt onder druk van de publieke opinie het toezicht op de veiligheidsdiensten versterkt. Ook in Nederland bestaat die maatschappelijke druk, maar het kabinet trekt zich er niets van aan. Het lijkt raadselachtig waarom het kabinet Rutte dat doet. Er is een verklaring voor, namelijk besparingen. Door onvoldoende capaciteit en organisatie bij veiligheidsdiensten en politie wil het kabinet elke belemmering wegnemen die het functioneren beperkt. Dat het daarbij de mensenrechten inperkt en daar kritiek op krijgt neemt het op de koop toe. Dat het College het nodig acht om bovenstaand persbericht te schrijven is een teken aan de wand over het mensenrechtenbeleid van het kabinet. De rechtsstaat kent een minimumvereiste om in wetgeving het toezicht door de toezichthouder te garanderen.

Foto: Bericht ‘Uitbreiding bevoegdheden inlichtingendiensten uit balans’ van het College voor de Rechten van de Mens.

Plasterk zet klok terug met voorstel massale spionage van burgers

Nederland Gidsland, maar dan in het negatieve. Minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken (PvdA) die verantwoordelijk is voor de AIVD trekt ook buiten de grenzen aandacht door een wetsvoorstel om de geheime diensten meer bevoegdheden te geven om ook niet specifiek verdachte burgers massaal af te luisteren, en het toezicht daarop te beperken. Dit staat haaks op ontwikkelingen als gevolg van de onthullingen in 2013 van Edward Snowden die de bevoegdheden van inlichtingendiensten inperken. Plasterk verdedigt zich door te beweren dat de wetgeving bij de tijd moet worden gebracht vanwege de expansie van het internet.

Techdirt citeert uit het blog van Matthijs R. Koots en constateert: ‘There’s more bad news than good in the proposal. While it’s understandable that surveillance laws would need to be revisited more than a decade on from their original installation, it would have been nice to see a little more restraint deployed, rather than the assumption that an expansion of powers (without a corresponding expansion of oversight) is the only way to deal with evolving communications methods.’ Critici missen in de voorstellen dus zowel terughoudendheid in de massale spionage van burgers als een uitbreiding van toezicht die daarbij zou horen. Plasterk houdt het toezicht in een hand. Namelijk in zijn eigen hand. Tot 1 september 2015 kan gereageerd worden, wat Bits of Freedom zegt te doen. Ter bescherming van onze digitale burgerrechten. Plasterk, wonderkind of total loss?

Foto: Schermafbeelding van ‘PERSBERICHT: PLASTERK MAAKT NIEUW SLEEPNET VOOR GEHEIME DIENSTEN BEKEND’ van 2 juli 2015 van Bits of Freedom. 

Plasterk antwoordt niet op verwijt Snowden dat AIVD ondergeschikt is aan VS

Minister Roland Plasterk van Binnenlandse Zaken die verantwoordelijk is voor de inlichtingendienst AIVD antwoordt op kamervragen van Ronald van Raak (SP). Van Raak vraagt of Plasterk de opvatting van AIVD-hoofd Rob Betholee deelt dat Edward Snowden ‘absolute bullshit’ spreekt. Hij verwijst daarbij naar een interview van 1 mei in de NRC. Op de opmerking van de interviewer dat de AIVD en MIVD in feite voor de Amerikanen werken antwoordde Bertholee: ‘Dat is echt absolute bullshit’. Plasterk omzeilt de vraag van Van Raak en geeft er geen oordeel over wie absolute bullshit spreekt: Edward Snowden of Rob Bertholee.

Voor zijn antwoord op vraag 1 verwijst Plasterk naar de brief van 6 februari 2015 van hem en minister Jeanine Hennis-Plasschaert (Defensie) aan de vaste commissie voor Binnenlandse Zaken. De strekking ervan is dat de wet geen ruimte laat ‘voor hetgeen de heer Snowden stelt’. Maar dat ging voorbij aan de kern van de kritiek van Snowden dat de diensten ondergeschikt zijn aan de VS. Wat Snowden aan de orde stelt is dat de Nederlandse inlichtingendiensten ‘ondergeschikt’ zijn aan de VS, ‘geen eigen beleid hebben’ en ‘uitermate volgzaam’ zijn. Edward Snowden laakte in januari 2015 in een interview met Nieuwsuur de volgzame houding van de Nederlandse inlichtingendiensten. Rob Bertholee en Roland Plasterk hebben er geen antwoord op.

Foto: Schermafbeelding van antwoord 1 door minister Ronald Plasterk op kamervragen van Ronald van Raak (SP). Publicatiedatum 21 mei 2015. 

Dellebeke komt niet toe aan fundamentele kritiek op Snowden. En laat het bij suggesties die de AIVD in bescherming moeten nemen

Ex-AIVD’er Kees Jan Dellebeke mengt zich in NRC met het opinie-artikel ‘AIVD-baas had gelijk: Edward Snowden verdient tegenspel’ in het debat over Edward Snowden dat door AIVD-chef Rob Bertholee in een interview in NRC werd aangezwengeld met de uitspraak dat het ‘echt absolute bullshit’ is dat AIVD en MIVD voor de Amerikanen werken. Dat was het verwijt van Snowden die volgens Bertholee niet kritisch genoeg door de journalistiek gevolgd wordt. Tegelijk gaf Bertholee aan zich niet in Snowden verdiept te hebben: ‘Ik vind hem niet spannend genoeg om daar verder in te duiken.’ Zodat het onduidelijk is hoe onderbouwd de kritiek van Bertholee op Snowden is. In een column in Elsevier schaarde Afshin Ellian zich in het koor om de AIVD in bescherming te nemen. Kees Jan Dellebeke doet dat intelligenter dan Ellian, maar laat ook steken vallen.

Dellebeke zet de toon door te beweren dat Snowden een naar Moskou gevluchte NSA’er is. Snowden werkte in dienst van de firma Booz Allen Hamilton op een buitenpost van de NSA in Hawaii. Kwalijker is de suggestie van Dellebeke dat Snowden naar Moskou is gevlucht. Dat is aantoonbaar onjuist en Dellebeke weet dat, maar toch zegt hij het om Snowden in een slecht daglicht te stellen en de zogenaamde vlucht naar Rusland in een lopend verhaal te passen waarin Snowden voor de Russische geheime dienst FSB werkt. Dellebeke kan weten dat het paspoort van Snowden op zijn vlucht van Hong Kong naar Latijns-Amerika door de Amerikaanse regering werd ingetrokken, zodat Snowden tegen zijn wil en met veel praktisch ongemak in Moskou strandde.

De kritiek van Dellebeke in navolging van Bertholee dat de journalistiek Snowden wel wat kritischer kan volgen is niet onzinnig. Maar hij gaat er wel aan voorbij hoe dat gekomen is en hoe de werkwijze van Snowden met journalisten is.  Inlichtingendiensten in VS en Nederland houden het parlement op afstand ook als dat gezien de informatiepositie en hun opereren niet strikt noodzakelijk is. De NSA opereerde jarenlang buiten de wet en verspeelde zo het krediet van media en publiek. Snowden heeft keer op keer beweerd dat hij op geen enkel moment samengewerkt heeft met Russische en Chinese inlichtingendiensten. Hij zei vertrouwelijke informatie onder journalisten verspreid te hebben en daarvan afstand te hebben gedaan voordat hij zijn reis via Hong Kong naar Latijns-Amerika begon. Nooit is aangetoond dat Snowden met Russen en Chinezen samenwerkte.

Dellebeke schermt met een zwarte AIVD-doos vol kennis over Snowden: ‘Bertholees Ruslandspecialisten zullen zich ongetwijfeld verdiept hebben in de mogelijke rol die Poetins geheime dienst FSB in de affaire speelde.’ Maar zijn suggestie met ‘ongetwijfeld’ blijft een suggestie die geen zekerheid wordt en Dellebeke niet hard kan maken. De suggestie van Dellebeke staat trouwens haaks op de uitspraak van Bertholee over Snowden: ‘Ik vind hem niet spannend genoeg om daar verder in te duiken.’ Waar het hoofd van de AIVD zegt geen specifieke informatie over Snowden te hebben, meent de ex-werknemer Dellebeke zeker te weten dat de AIVD wel nadere informatie over Snowden heeft. Ook bij de AIVD staan de beste stuurlui aan de wal.

De tegenaanval van Dellebeke op Snowden past in een patroon om de publieke opinie te bewerken en twijfel te zaaien. Snowdens kritiek op het onwettig opereren van de NSA en de massaspionage van burgers kan Dellebeke niet weerspreken, waarna hem weinig anders rest dan twijfels te zaaien over Snowdons integriteit. En toegegeven, Dellebeke doet dat vele malen intelligenter dan Ellian die de basale feiten niet eens op een rijtje had. Dellebeke is dan wel niet meer in dienst van de AIVD, maar identificeert zich nog overduidelijk met deze dienst. Hij stapelt suggestie op suggestie en bouwt zo een kaartenhuis van aannames en hypotheses die goed zouden kunnen dienen voor een spionageroman. Maar aan harde feiten die Edward Snowden werkelijk ontmaskeren komt hij in zijn opinie-artikel niet toe. Dellebeke leent zich als een sloper buiten dienst voor zijn oude dienst en begrijpt niet dat hij zichzelf en de AIVD daarmee schade doet. Dellebeke had beter gezwegen.

Foto: Humphrey Bogart in The Big Sleep (1946) van Howard Hawks.

Ellian zit op schoot van de AIVD. Met suggesties over Snowden

Afshin Ellian is een van oorsprong Iraanse communist die in 1989 naar Nederland emigreerde. Aan de Universiteit van Leiden is hij hoogleraar rechtswetenschappen. Ellian schrijft columns in rechtse media zoals in Elsevier en maakt er geen geheim van een rechtse agenda te volgen. Hoe hij te werk gaat wordt duidelijk uit zijn aanval op Edward Snowden in de Elsevier-column ‘Edward Snowden is een ordinaire verrader en een fantast’. Niet feiten zijn Ellians uitgangspunt, maar suggesties en verdachtmakingen om politiek te scoren.

Ellian volgt in genoemde column in de achterhoede de aanval op Edward Snowden door het hoofd van de AIVD Rob Bertholee in NRC. Hier besproken naar aanleiding van kamervragen van SP’er Ronald van Raak.

Ellian bracht me tot de volgende reactie op zijn column in Elsevier: ‘Afshin Ellian laat zich kennen als de grootste fantast in dit verhaal. Hij fabuleert er op los, maar bewijst niets. Daarbij probeert hij de gaten in z’n verhaal te verhullen. Ellian meent dat Snowden staatsgeheimen heeft geopenbaard. Maar da’s nooit aangetoond. Snowden heeft de Amerikaanse overheid in verlegenheid gebracht door het samen met journalisten selectief naar buiten brengen van documenten over de onrechtmatigheid van de massaspionage van burgers. Zo onrechtmatig dat zelfs congresleden er onvoldoende over geïnformeerd waren. Ellian suggereert dat Snowden samenwerkt met de Russen. Dat is lasterpraat en wordt door de Amerikaanse regering ontkend. Edward Snowden zit tegen zijn zin vast in Rusland omdat de VS z’n paspoort introkken.’

Wat Ellian doet is niet zozeer inzichtelijk omdat het als in een perfecte storm aantoont hoe columnisten af kunnen dwalen van de feiten en met hun eigen fantasie op de loop kunnen gaan, maar omdat hij dat alles op een indirecte wijze legitimeert met zijn positie aan de Universiteit van Leiden, een gerenommeerd medium als Elsevier en valse abstracties over recht en politiek die zouden volgen uit zijn rechtswetenschappelijke kennis.

Ellian is in zijn column geen rechtsfilosoof of journalist, maar een politieke activist die het niet te doen is om het vinden van de waarheid. Daarom speldt hij lezers van Elsevier onwaarheden over Snowden op de mouw.

Neem nou alleen al de zinnen ‘Snowden kreeg asiel van de Russische president Vladimir Poetin: hij is te gast bij de Russische veiligheidsdiensten’ en ‘Snowden zat toen [GK: 2014] op schoot van de FSB, de Russische veiligheidsdienst.’ Dit is achterklap, roddel en suggestie van Afshin Ellian. De waarheid is dat Snowden niet te gast is bij de Russische veiligheidsdiensten, het contact ermee altijd heeft ontkend en ook geen interessant doelwit was voor de FSB omdat hij de geheime NSA-documenten in Hong Kong achter zich had gelaten en overhandigde aan de journalisten Glenn Greenwald, Ewen MacAskill en Laura Poitras die deze op hun beurt verspreidden onder collega’s zoals Barton Gellman. Snowden zit aantoonbaar niet op schoot van de FSB, maar wat wel een waarheid lijkt: Afshin Ellian zit op schoot van de AIVD. Als fantast en verrader van de waarheid.

Foto: Edward Snowden per satellietverbinding in de Stadsschouwburg, 2014. Credits: ANP. Als illustratie bij Elsevier-column ‘Edward Snowden is een ordinaire verrader en een fantast’ van Afshin Ellian.

Snowden laakt volgzame houding AIVD en MIVD ‘op werkniveau’

Minister Ronald Plasterk die verantwoordelijk is voor de AIVD reageerde vandaag ontkennend op aantijgingen van Edward Snowden dat Nederlandse inlichtingendiensten ondergeschikt zijn aan de Amerikaanse NSA. Voor Nieuwsuur sprak Eelco Bosch van Rosenthal en Huib Modderkolk voor De Volkskrant met Snowden in Moskou.

Plasterk ontwijkt een antwoord door erop te wijzen dat Nederlandse diensten zich aan de Nederlandse  wet houden. Maar dat gaat voorbij aan de mogelijkheid dat de diensten binnen de wet functioneren -of de wet maximaal oneigenlijk opgerekt wordt uit het zicht van toezicht en controle- en ondergeschikt zijn aan de VS. De vraag of Nederlandse diensten het schoothondje zijn van de VS is ongelukkig. Vragen of de diensten ‘ondergeschikt’ zijn aan de VS, ‘geen eigen beleid hebben’ en ‘uitermate volgzaam’ zijn worden niet gesteld.

Op Snowdens uitspraken kwam kritiek. Mede ingegeven door nationale trots. Zo meent inlichtingenexpert Constant Hijzen volgens Argos dat Snowden kwaliteiten van Nederlandse inlichtingendiensten over het hoofd ziet. Zoals het analytisch vermogen of de inzet aan tolken. Maar dat is niet wat Snowden ontkent. Hijzens kritiek komt voort uit het verkeerd begrijpen van wat Snowden zegt en hoe hij zijn kritiek inperkt. Snowden  heeft het over het werkniveau –the working level– waarmee hij bedoelt het technisch afluisteren via de infrastructuur en de toegang die de Nederlandse inlichtingendiensten de Amerikanen geven tot kabels, satellieten en knooppunten. De journalisten van Nieuwsuur en De Volkskrant hadden deze misverstanden kunnen helpen voorkomen door de woorden van Snowden beter toe te lichten en van een context te voorzien.

Snowden suggereert kamerleden om bij de wetsbehandeling over de verruiming van de bevoegdheden van de diensten het kabinet de volgende vraag te stellen: ‘Hebben de AIVD en de MIVD in enige vorm samengewerkt met de NSA over welke bevoegdheden ze moeten aanvragen en hoe ze te gebruiken en of ze van plan of bereid zijn om de producten van het nieuwe afluistersysteem met de NSA en andere geheime diensten te delen’. Hijzen vindt dit een goede suggestie: ‘Want het wetsvoorstel gaat straks in de Kamer komen, en dan ben ik wel voor een heel scherpe ondervraging en een goede toelichting van het kabinet. Want waar is deze maatregel eigenlijk goed voor? Dat hangt nog steeds een beetje boven de markt en wordt slechts in heel vage termen geduid. Waarom is het nodig dat de diensten ongericht communicatie via de kabel verzamelen? Het kan wat mij betreft niet zo zijn dat minister Plasterk alleen maar zegt: dat zijn de werkwijzen en daar zwijg ik verder over. Nee, hij zou scherp moeten gaan benoemen waar dit goed voor is.’ De Tweede Kamer is aan zet.