NRC-journalist maakt privacy ondergeschikt aan veiligheid

Vaste medewerker van de NRC Steven de Jong spreekt zich in z’n krant uit over zaak-Vaatstra. Aan de hand van een grootschalig DNA-onderzoek is nu een verdachte in beeld van deze moordzaak die al sinds 1999 onopgelost is. Als-ie bekent is de zaak rond. DNA alleen kan niet het bewijs zijn. De Jong spreekt zich ferm uit en ik vraag me af of-ie provoceert, voor zichzelf of voor de NRC spreekt. Als dat laatste het geval is, dan maak ik me ernstige zorgen over de geestelijke gezondheid en het rechtstatelijk karakter van de NRC.

De Jong spreekt over ‘geradicaliseerde privaybeschermers (..) die zetelen in het College Bescherming Persoonsgegevens en zich drukker maken om de privacy van criminelen dan om die van onschuldige burgers’. Hij meent het echt, want De Jong trekt behoorlijk van leer tegen het CBP zoals de citaten verduidelijken: ‘Een instituut dat zich altijd heeft verzet tegen de wet die nu tot een doorbraak in de zaak-Vaatstra heeft geleid‘ of  ‘Gruwelt het CBP misschien van een samenleving waarin misdrijven voorkomen kunnen worden?‘

Het CBP lijkt het bij niemand goed te kunnen doen. Vanuit de politiek krijgt het onvoldoende  middelen en steun om haar taken serieus op zich te nemen. Burgers die gaan voor de burgerrechten vinden dat het CBP te lauw en afwachtend reageert op maatregelen die de privacy inperken. Voor burgers zoals Steven de Jong die vinden dat veiligheid boven burgerrechten gaat is het CBP blijkbaar een sta in de weg die geradicaliseerd is.

Dat een journalist in een ‘kwaliteitskrant die de nuance zoekt’ tot dit soort uitspraken komt is een teken aan de wand over het belang dat overheid, media en burgers in Nederland nog aan privacy hechten. De Jong gaat er akkoord mee dat burgers hun identiteit afstaan in het transport, op straat of in de supermarkt. Hij is zo geconditioneerd op veiligheid dat-ie dat als standaard ziet. We zijn volgens hem zelfs verplicht om met een ID-bewijs op zak te lopen. Correct, maar De Jong vertelt er niet bij dat er een directe aanleiding voor opsporingsdiensten moet zijn om de burger er naar te mogen vragen. De waarborgen die de burger rest zijn sterker dan De Jong suggereert. Het werkterrein van het CBP. Zijn nuance is dan ook de verkeerde nuancering.

De Jong pleit voor een wet die het mogelijk maakt iedereen in een DNA-databank op te nemen. Bescherming van privacy beperkt-ie tot de persoonlijke levenssfeer. Zelfs voor fietsendiefstallen of nog lichtere delicten wil De Jong de burgers op laten nemen in een DNA-databank. De openbare ruimte geeft-ie zo weg aan de opsporingsdiensten. Dat legt onbeperkte macht bij overheden en overheidsdiensten. Willekeur maakt burgers machteloos. Als-ie daarbij ook nog eens het toezichtsorgaan CBP dat door de politiek halfslachtig wordt gesteund afdoet als ‘geradicaliseerde privacybeschermers’, dan ontneemt-ie de burger alle bescherming.

Foto: Deathgrunt, n.a.w.d.n.a; De overheid wil het DNA van alle burgers opslaan in een database

Panopticon, een onheilspellende documentaire over privacy

Gisteravond is op internet ‘Panopticon – De online docu over jouw privacy‘ van Peter Vlemmix in première gegaan. Hier te zien. De maker vraagt zich af waarom Nederlanders voor de bescherming van hun privacy zo vertrouwen op hun overheid. Privacy wordt in snel tempo ingeperkt. Op straat, de snelweg, het internet, het patiëntendossier, de wietpas en het openbaar vervoer. Zelfs door kleding die digitaal gevolgd wordt.

In Duitsland neemt de bevolking door de geschiedenis met de Nazi- en Stasi-dictatuur een veel kritischer houding aan als het om de individuele levenssfeer gaat. Gezagsgetrouwe Nederlanders vertrouwen op de geruststellende woorden van hun regenten. Burgers nemen het techno-optimisme van hun bestuurders over. Veelzeggend is dat Vlemmix geen Nederlandse politieke oppositie raadpleegt. Piratenpartij en GroenLinks die het meest opkomen voor de privacy van de burger hebben het slecht gedaan bij de verkiezingen. Op enkele wetenschappers en journalisten als Brenno de Winter na is kritiek op inperking van de privacy non-existent.

Vlemmix schetst een schrikwekkend beeld van onze toekomst. In zekere zin haalt-ie op het einde zijn eigen onheilsscenario onderuit door te stellen dat regeren altijd het in bezit nemen door de overheid is van ruimte die haar niet toebehoort. Ten koste van burger en samenleving. Ook is het de vraag of privacy door de macht van het bedrijfsleven al niet lang dood is. Hoe dan ook is het idee ontluisterend dat Nederland geen openbaar debat kent over privacy en (digitale) burgerrechten. Dat zou anders moeten. Bewustwording is de eerste voorwaarde voor verandering. Aan het bedrijfsleven en de overheid kan de burger het niet langer overlaten.

Terughacken door overheid beperkt privacy en cybersecurity

Minister Ivo Opstelten van Veiligheid en Justitie wil dat de overheid terug gaat hacken. Daartoe wil hij meer opsporingsbevoegdheden. Hij licht zijn voorstellen toe in een brief aan de Tweede Kamer. Ze moeten begin 2013 leiden tot een conceptwetsvoorstel. ‘Er is een inhaalslag nodig om de opsporing en vervolging van cybercrime te versterken.’ Een en ander betekent dat de overheid computers, maar ook mobiele telefoons binnendringt en er zelfs spyware plaatst. De voorstellen kunnen nog bijgesteld worden door de politiek.

Ze zijn in lijn met wat Ronald Prins van Fox-IT zegt. Webwereld noemde het al in 2010 zijn stokpaardje: De overheid moet terug kunnen hacken. Omdat het nu over het randje van het toelaatbare gebeurt doordat het in strijd met de mensenrechten is, dient blijkbaar de wet aangepast te worden. De overheid is de grootste opdrachtgever van Fox-IT zodat dit bedrijf belang heeft bij de uitbreiding van de opsporingsbevoegdheden.

Directeur Ot van Daalen van digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom noemt in De Volkskrant de voorstellen schokkend. Hij ziet in terughacken door de overheid geen oplossing, maar juist een risico voor de cybersecurity. Want een lek dat de politie gebruikt wordt niet gerepareerd, maar biedt cybercriminelen of China de mogelijkheid om in te breken. Terughacken maakt systemen kwetsbaar, is lastig binnen de perken te houden, heeft een internationale dimensie met onvoorziene gevolgen, kan tot misbruik in de opsporing leiden en raakt ook aan de privacy van burgers die deel van een onderzoek worden. Het voorstel is slecht doordacht.

Foto: Sworup Nhasiju

Politie schendt privacy van burgers op grote schaal; waarom?

Volgens een persbericht van de digitale burgerrechtenbeweging Bits of Freedom (BOF) overtreedt de politie op grote schaal de wet Bescherming Persoonsgegevens. Tofik Dibi (GroenLinks) heeft kamervragen gesteld. Dibi vraagt minister Opstelten van Veiligheid en Justitie hoe hij het belang van de privacy gaat borgen.

BOF heeft in een eigen onderzoek de gegevens boven tafel gekregen door tientallen WOB-verzoeken en vindt de conclusies schokkend. BOF vraagt om strengere controle van de politie en een stop aan het uitbreiden van de bevoegdheden. Volgens BOF overtreedt de politie de privacynormen van de Wet Politiegegevens (Wpg) op grote schaal. De Wpg bevat normen hoe de politie met de verwerking van persooonsgegevens moet omgaan. Ook van mensen die niet verdacht zijn. De Koninklijke Marechaussee zou 80% van de normen niet naleven.

Waakhond BOF is geschokt. Onderzoeker Rejo Zenger zegt: ‘Het werk van de politie is te belangrijk om teniet te worden gedaan door slordigheden in de toepassing van bevoegdheden. De politiekorpsen moeten de komende maanden keihard aan de slag om het beleid op orde te brengen.’ Het is onbegrijpelijk dat de korpsen onzorgvuldig met persoonsgegevens van niet verdachten omgaan en de privacy met voeten treden.

De uitkomst geeft te denken over de sturing vanuit het ministerie van Veiligheid en Justitie. Het breekt op dat Veiligheid en Toezicht binnen een ministerie zijn verenigd. Maar onverenigbaar zijn omdat de huidige politiek prioriteit geeft aan veiligheid met veronachtzaming van toezicht. Daar helpen geen Chinese muren aan. Deze weeffout dient in een komende formatie hersteld te worden. Want het gaat ten koste van de privacy.

Foto: Overzicht van Bits of Freedom van de mate van overtreding van normen door korpsen bij het bewaren van persoonsgegevens

Nijmegen observeert met camera’s tegen bijstandsfraude

Update 2 augustus 2013: Voorzitter van het CBP Jacob Kohnstamm heeft in uitzonderlijke gevallen geen bezwaar tegen het inzetten van geheime camera’s voor het opsporen van uitkeringsfraudeurs. Kohnstamm legt uit aan de NOS. Hiermee schuift de voorzitter van het CBP de grenzen aan de privacy op. Kohnstamm begeeft zich hiermee op een hellend vlak. Niet in het minst wat zijn eigen geloofwaardigheid betreft.  

Volgens een bericht in het Reformatorisch Dagblad gaat de gemeente Nijmegen camera’s inzetten bij de bestrijding van bijstandsfraude. Als een vermoeden van fraude bestaat. Dat heeft de gemeente deze week bekendgemaakt. Volgens een woordvoerder houdt een auto met een observatiecamera de voordeur van de vermeende fraudeur in de gaten. De beelden worden dan elders bekeken en bij overtreding kan een sociale rechercheur in actie komen. Bijvoorbeeld als iemand niet op het aangewezen adres blijkt te wonen. Nijmegen zegt dat andere steden zoals Groningen al camera’s tegen uitkeringsfraude gebruiken. De aanschaf van een mobiele camera kost 30.000 euro. Hoe duur de inzet van auto, camera en surveillance is wordt niet genoemd. De inzet van de camera’s moet voor Nijmegen tot een bezuiniging van 4 miljoen euro op de bijstand leiden.

SP-kamerlid Sadet Karabulut heeft de staatssecretaris van Sociale Zaken er kamervragen over gesteld. Ze vraagt in het bijzonder naar de voorwaarden voor de inzet van de camera’s. Want wie geeft er toestemming, hoe sterk moet het vermoeden zijn om de inzet te rechtvaardigen en hoe lang worden camera’s ingezet? Mw. Karabulut wil ook weten hoe de inzet zich verhoudt tot het recht op eerbiediging van iemands privéleven.

Er is kritiek mogelijk op de proportionaliteit van deze maatregel. Surveillance met camera’s in de openbare ruimte is maatschappelijk geaccepteerd. Surveillance van zware criminelen of een risicovol uitgangsgebied is anders dan een camera die bij een idee van vermoeden continu op de voordeur van een bijstandsgerechtigde wordt gericht. Er zijn ook praktische bezwaren. Wat als iemand meerdere ingangen tot de eigen woning heeft of hoog in een flat woont? Nijmegen stelt dat de beelden in de openbare ruimte worden gemaakt, maar de ruimte achter de toegangsdeur kan ook in beeld komen. En passanten worden ongevraagd geregistreerd.

Inzet van camera’s wordt door Nijmegen als bezuinigingsmaatregel gepresenteerd. Het past in een patroon van de overheid om arbeidsintensieve en dus dure controles in te wisselen voor goedkopere technische oplossingen. Het perkt de privacy van burgers in zonder dat ze zich daartegen kunnen uitspreken. In dit geval niet alleen van de bijstandsgerechtigde, maar ook van bezoekers en passanten. De claim van Nijmegen dat de camera in de openbare ruimte de inzet rechtvaardigt is een luie redenering. Het zou onder het mom ‘Select Before You Collect‘ per geval moeten beredeneren dat andere methoden en instrumenten niet werken voordat deze methode van surveillance toegestaan wordt. Maar wie bewaakt in Nederland de privacy van de burger?

Foto: Mobiele observatie camera

Privacy is handelswaar en staat onder druk in de bewakingsstaat

Volgens Jacques Buith van Deloitte is dit bedrijf ‘een toonaangevende adviseur op het gebied van security en privacy‘. Deloitte kan zekerheid bieden, claimt Buith. Vraag is wie het zekerheid biedt. Dat-ie beide aspecten in een adem noemt is frappant. Spanning tussen veiligheid en privacy negeert Buith. Dat tekent zijn optiek.

Op 11 juni vindt in Den Haag het Nationaal Privacy Debat plaats. Op de sprekerslijst zijn vertegenwoordigers van bedrijven goed vertegenwoordigd: Google, KPN, TomTom, Deloitte en Fox-IT. Sponsors zijn onder meer Cisco, Dell, Oracle en Pinewood. Het bedrijfsleven lijkt opgedrongen tot aan de poorten van de tegenmacht. Dit soort manifestaties kan blijkbaar niet zonder steun van het bedrijfsleven. Op zijn minst roept dit vragen op over een ‘chilling effect‘ bij de organisatoren. Politici als Andre Elissen (PVV), Kees Verhoeven (D66) en Arjan El Fassad (GL) zijn deelnemer maar ontbreken op de sprekerslijst. De Piratenpartij ontbreekt ook als deelnemer.

Wel spreekt jurist Vincent Böhre van Privacy First volgens wie we al in een bewakingsstaat leven. Hij meent dat burgerrechten door overheid en bedrijsleven ondergeschikt worden gemaakt aan ‘surveillance‘. In de aanloop naar het Nationaal Privacy Debat debatteert deze advocaat voor een vrije omgeving in onderstaande webcast met Jan Willem Alphenaar over de bewakingsstaat en de rol van de overheid. Met journalist Brenno de Winter.

4-overheid-en-privacy

Politieke partijen stemmen in met ongericht afluisteren van het internet

Minister Hans Hillen van Defensie erkende gisteren in de Tweede Kamer in een overleg over de uitbreiding van internettapbevoegdheden voor veiligheidsdiensten dat de Militaire Inlichten- en Veiligheidsdienst (MIVD) soms de wet overtreedt door illegale internettaps. Zijn antwoord is niet om de privacy van burgers voortaan beter te waarborgen, maar de intentie om de wet te verruimen. De Digitale Burgerrechtenbeweging Bits of Freedom is teleurgesteld in de Nederlandse politieke partijen. Slechts GroenLinks en de PvdA stelden zich kritisch op.

In die nieuwe wet zou de overheid naast draadloze communicatie voortaan ook alle communicatie via internetkabels moeten kunnen aftappen. Dit voornemen wordt voorbereid in een wetsvoorstel. Dit kan betekenen dat veiligheidsdiensten ‘alle verkeer via internetknooppunten of transatlantische internetkabels kunnen onderscheppen: van verdachte én onverdachte internetters‘, aldus Bits of Freedom.

Dit voorstel zet de privacy van burgers verder onder druk. Met een sleepnet kunnen veiligheidsdiensten dan ongericht het internet doorploegen. De woorden van minister Hillen kunnen opgevat worden als een vlucht vooruit voor kritiek op de bestaande situatie. Cynisch gezegd wisselt Hillen oude gebreken in voor nieuwe.

Arjan Al Fassad (GroenLinks) maakt zich zorgen over de nonchalance waarmee veiligheidsdiensten nu al telefoon en internet aftappen. De overheid houdt zich niet altijd aan de plicht de burgers hiervan achteraf te informeren. Al Fassad wil kunnen toetsen of een tap terecht was. Maar hoe zijn voorstel om daartoe een College van Toezicht op te richten nog valt te rijmen als de veiligheidsdiensten nog meer bevoegdheden krijgen en voortaan ongericht het internetverkeer kunnen onderscheppen is de vraag. Waarom politieke partijen weigeren op te komen voor internetvrijheid en de rechten van de burgers is een terugkerend raadsel.

Foto: Siegfried Woldhek, Hillen at Work. Credits: Siegfried Woldhek 2011

Twee redenen om op de Piratenpartij te stemmen: bewustwording en tegenmacht

Er zijn vele redenen om op de Piratenpartij te stemmen. Vorige week zette Catharina het op Kletskous op een rij. Sargasso.nl plaatste het door. Haar redenen zijn plausibel, maar verschillend van aard. Ze roepen op tot een vervolg. Na een overzicht richt ik me op de auteursrechten. De partij is druk bezig met het programma.

1/2: Het initiatiefvoorstel van voormalig kamerlid van GroenLinks Femke Halsema om de rechter de Grondwet te laten toetsen hangt in tweede lezing omdat voor een grondwetswijziging een tweederde meerderheid ontbreekt. Naar verluidt is de VVD tegen. De Piratenpartij loopt tegen dezelfde weerstand aan. Het Liquid Feedback systeem geeft aangemelde leden directe invloed op het beleid van de Piratenpartij. Als proef kan het dienen om andere partijen inzicht te geven in het praktisch nut ervan. Vernieuwend kan de Piratenpartij zijn als het nieuwe groepen lid kan maken. Bij de andere partijen stagneert dat op 2,5%. Maar het Liquid Feedback systeem werkt alleen intern en verandert niet het verkalkte politieke Haagse systeem waarin partijen opereren.

3/4/5: Vrijheid op internet staat door censuur onder druk. Dat vraagt om een principe uitspraak. In het Europarlement ageren individuen als Marietje Schaake (D66) of de Oostenrijkse sociaal-democraat Josef Weidenholzer tegen de macht van de amusementsindustrie om de ACTA erdoor te drukken. Eindelijk lijkt een publiek debat van de grond gekomen. In de afweging tussen intellectueel eigendom en informatievrijheid verschuift het accent naar dat laatste. Door druk op partijen. Piraten kunnen die tendens ondersteunen. Raadzaam is om te bedenken dat niet alleen het aspect van intellectueel eigendom het vrije internet bedreigt.

6: Wetten die onder het mom van veiligheid burgerrechten inperken komen niet altijd in het geheim tot stand. Om de burgers zover te krijgen tegen het eigen belang te handelen hanteert de zittende macht spookbeelden en schept vijandbeelden. Zo wordt een burger tot consument. De roep om transparantie stuit echter altijd op een grens waar transparantie om praktische redenen onhaalbaar is. Beter is om die tekortkoming voor lief te nemen en de bewustwording van de burger hoog op de agenda te zetten. Dit kan door het relativeren van de vijandbeelden, en het benadrukken van zowel de gegroeide staatsmacht als de ingeperkte burgerrechten.

7/8/9/10: Het ontbreken van een solide sociaal-economisch programma is een nadeel voor een politieke partij. Teveel bewegelijkheid naar de ene of de andere kant maakt kwetsbaar. Geknipt voor facties die gericht een onderwerp kapen. Als de Piratenpartij daartoe geen veiligheid inbouwt door een breed geaccepteerd basisprogramma kan het voor verrassingen komen te staan. Vele stromingen zijn internationaal georiënteerd. Piraten dragen van origine een Europees stempel. Ze moeten beseffen wie het als bondgenoot ziet. Occupy? Anonymous? Zuid-Europese indignados? Burgerrechtenbewegingen? Links-liberalen? Vrijzinnigen?

Het debat over auteursrechten gaat niet over de bescherming van de creatieve zanger of regisseur, maar over de bescherming van de amusementsindustrie die de creatieven in haar greep heeft en het intellectueel eigendom bezit. De Amerikaanse overheid werkt in een vermenging van politiek en economie sinds 1945 hecht samen met het bedrijfsleven. Om dat vervolgens met behulp van advocatenfirma’s en lobbyisten in Europa en elders af te dwingen. In Nederland behartigt de Stichting BREIN die belangen. Toch telt de juridische werkelijkheid. Niet het ontstaan of de verwerpelijkheid ervan. Piraten moeten zich niet laten verleiden om BREIN als tegenstander te zien. De taak van de Piraten ligt in de bewustwording van de burger en het samenwerken met natuurlijke bondgenoten om samenleving en politiek te veranderen. Da’s meer dan genoeg.

Foto: Daniel Firman, Black Hole, 2009

Piratenpartij glanst steeds meer door wrijving

Eerder vandaag schreef ik: Een dag nadat de Eerste Kamer stemt voor netneutraliteit komt de Haagse rechter terug op dat principe. De strijd gaat verder en het belang van de Piratenpartij wordt door elke restrictieve maatregel groter. Met een verwijzing naar Bits of Freedom.

Dirk Poot van de Piratenpartij merkt het volgende op over een rechter die steeds meegaat met de Stichting BREIN: De uitspraken van vandaag tonen wel aan dat de Piratenpartij broodnodig is in het politieke landschap. Een rechter interpreteert slechts wat de wet voorschrijft en als dit vonnis onrechtvaardig lijkt dan komt dat omdat de wet onrechtvaardig is. De juichverhalen over de gewonnen #netneutraliteit laten al zien dat politiek Den Haag niet snapt waar het werkelijke probleem zit. Zolang lobbyisten met het Auteursrecht in de hand politieke partijen kunnen censureren, is het de Auteurswet die eerst dringend aangepast moet worden. Het lijkt erop dat alleen de Piratenpartij de kennis en het lef heeft om dat punt in Den Haag te gaan maken.

Ik ben het er graag mee eens. Hoe meer de rechter, Stichting BREIN en de auteursrechtenlobby de internetvrijheid inperken, hoe groter het belang van een politieke partij wordt die de kennis, het lef en de vasthoudendheid heeft om de informatievrijheid hoog op de politieke agenda te zetten. Wat zich door de uitspraken nu ontwikkelt lijkt een droomscenario voor een nieuwe politieke partij om de eigen onmisbaarheid vast te stellen. De Stichting BREIN maakt de Piratenpartij groot.

Foto: Thijs ‘ Blog Paradijs richt zijn pijlen op kwade genius Tim Kruik van de Stichting BREIN die via de rechter providers verbiedt om The Pirate Bay door te geven

Afweging tussen veiligheid en privacy gevraagd in verkiezingsprogramma’s

Op 1 mei heeft de Privacy Barometer een open brief naar alle politieke partijen gestuurd. Met als opzet om privacy hoger op de agenda te krijgen en in de programma’s op te nemen in de aanloop naar de verkiezingen van 12 september. De Barometer ziet in CDA, VVD, PvdA, PVV , SGP en ChristenUnie de grootste bedreiging voor de privacy. D66 scoort slechter dan men zou verwachten. GroenLinks, SP en PvdD scoren voldoende. De Privacy Barometer is een initiatief van Reinout Barth. Hij zegt dat het onafhankelijk en ongebonden is.

Meer bewegingen komen op voor burgerrechten. Bits of Freedom komt op voor privacy, en focust meer dan de Privacy Barometer op internetvrijheid. Bij de Piratenpartij die meedoet aan de komende verkiezingen en volgens voorzitter Dirk Poot op drie zetels hoopt staan internetvrijheid en privacy centraal in het programma.

De Barometer stelt dat het belang van onze grondrechten even belangrijk is als het streven naar veiligheid. Door het accent op veiligheid is de balans ver doorgeslagen in de richting van veiligheid. Die pendule moet terug naar de privacy. Van de vijf partijen van het wandelgangenakkoord scoort alleen GroenLinks voldoende. Met name bij D66, VVD en CDA valt winst te halen. Zij voelen zich hopelijk door de brief aangesproken.

Nog steeds neemt de overheid maatregelen die de grondrechten onder druk zetten. Zo noemt de eigenaar van coffeeshop Easy Going in Maastricht de invoering van de Wietpas een inbreuk op de privacy door de registratie van Nederlandse klanten. Nummer 13 in de brief. Daarom probeert-ie hierover een proefproces uit te lokken.

Foto: Schermafbeelding van de Privacy Barometer, 3 mei 2012