College Rechten van de Mens: kritiek op wetsvoorstel dat zonder toezicht veiligheidsdiensten burgers ongericht laat afluisteren

Een wetsvoorstel maakt het voor de Nederlandse veiligheidsdiensten mogelijk ongericht telecommunicatie te onderscheppen. Dit betekent dat de overheid alle Nederlanders kan afluisteren, ook als ze nergens van worden verdacht. Het College voor de Rechten van de Mens maakt als onafhankelijke toezichthouder op mensenrechten zich zorgen over de bulkspionage van burgers die van niets verdacht worden door de overheid. Want dit vindt het een ontoelaatbare aantasting van de privacy. Het heeft er bovenstaand persbericht aan gewijd. Daarnaast krijgt in de nieuwe wet de toezichthouder CTIVD onvoldoende macht.

Onder minister Ronald Plasterk van Binnenlandse Zaken die verantwoordelijk is voor deze wetgeving maakt Nederland een omgekeerde beweging vergeleken met andere landen. Daar wordt onder druk van de publieke opinie het toezicht op de veiligheidsdiensten versterkt. Ook in Nederland bestaat die maatschappelijke druk, maar het kabinet trekt zich er niets van aan. Het lijkt raadselachtig waarom het kabinet Rutte dat doet. Er is een verklaring voor, namelijk besparingen. Door onvoldoende capaciteit en organisatie bij veiligheidsdiensten en politie wil het kabinet elke belemmering wegnemen die het functioneren beperkt. Dat het daarbij de mensenrechten inperkt en daar kritiek op krijgt neemt het op de koop toe. Dat het College het nodig acht om bovenstaand persbericht te schrijven is een teken aan de wand over het mensenrechtenbeleid van het kabinet. De rechtsstaat kent een minimumvereiste om in wetgeving het toezicht door de toezichthouder te garanderen.

Foto: Bericht ‘Uitbreiding bevoegdheden inlichtingendiensten uit balans’ van het College voor de Rechten van de Mens.

Verleg oppositie tegen Plasterk en inlichtingsdiensten naar regio

De Nationale SIGINT Organisatie (NSO) heeft een satellietgrondstation in Burum en twee radio-afluisterstations in Eemnes en Eibergen (Kamp Holterhoek). Respectievelijk in Friesland, Utrecht en Gelderland. In de loop van 2014 gaat de NSO over in de Joint Sigint Cyber Unit (JSCU). Het hoofdkantoor van de JSCU wordt gevestigd in het pand van de AIVD in Zoetermeer. Andere onderdelen zullen in bij de MIVD in Den Haag komen. Kortom, de Nederlandse geheime diensten zijn operationeel in Friesland, Utrecht, Zuid-Holland en Gelderland.

In de VS zit de democratie zo in elkaar dat er op lokaal niveau initiatieven genomen kunnen worden die hout snijden. Zoals Cenk Uygur van The Young Turks uitlegt is er van onderop veel kritiek op de afluisterpraktijken van de NSA en ongenoegen met de regering-Obama die nalaat om openheid van zaken te geven en de geheime diensten aan banden te leggen. De list is om wat landelijk niet lukt, lokaal te doen. De kritiek komt van Republikeinen en Democraten. Van conservatieven, libertariërs en progressieven (liberals). Hoewel trouwe partijgangers zich er niet bij aansluiten. Het is simpel, een staatswet om nutsvoorzieningen naar NSA-gebouwen af te sluiten en sancties op te leggen aan iedereen die op staatsniveau met de NSA samenwerkt.

Kan deze strategie naar Nederland worden vertaald? Of wordt dat symboolpolitiek zonder tanden? Doel hoeft niet het tegenwerken van de AIVD of MIVD te zijn, maar wel het via een omweg aan banden leggen van deze diensten en het vergroten van de grip erop door de politiek. Het kamerdebat met minister Plasterk maakte duidelijk dat de Nederlandse politiek nodeloos geheimzinnig doet over het opereren van inlichtingendiensten. Terwijl het ‘Noorse-model‘ van openheid haalbaar is. Zowel in Friesland, Gelderland, Utrecht als Zuid-Holland vormen de partijen die tegen de motie van wantrouwen tegen minister Plasterk stemden (VVD, PvdA, CU en SGP) de minderheid. Een strategie van politieke actie van onderop is op het lijf geschreven van de SP.

Foto: Het mysterie van de Eemnesser Volkersweg. Credits: De Gooi- en Eemlander, 2012.

Wachten op Obama. Muilkorft hij de NSA? Of toch niet?

Journalist en geharnast tegenstander van de inperking van privacy Glenn Greenwald geeft voor Al Jazeera z’n analyse over het toezicht van president Obama op de NSA. Komt de president met tandeloze maatregelen die niet bijten en hij met veel publicitair geweld in de etalage legt of komt-ie met een beleidswijziging die de NSA aan banden legt? Dat laatste achten critici onwaarschijnlijk. Ook gezien de machtsverhoudingen in de politiek, en tussen politiek en bedrijfsleven. Hoe dan ook lijkt de veiligheidsindustrie in het defensief gedrongen. Maar de macht die het bezit is immens. Een sector waarin honderden miljarden dollars omgaat. Daarom gaat het terugdringen van de staat in de staat NSA langzaam. Kleine stapjes in het terugdringen van die macht door hervormingen zijn het hoogst haalbare. Greenwald beseft dat als geen ander, maar weet ook dat om in het midden uit te komen kritiek fel moet zijn. Die rol als advocaat voor de goede zaak speelt-ie met verve.

Van Delden (CTIVD) wijst naar KPN. Waarom?

In een interview met De Persdienst verwijst de per 1 januari opstappende CTIVD-directeur Bert van Delden als toezichthouder van de veiligheidsdiensten naar KPN. ‘KPN kan precies nagaan dat wij nu hier dit gesprek hebben. En waar we straks naartoe gaan. Misschien zit dáár wel het grote privacyrisico.’ Nu.nl vat het samen.

Uit de samenvatting blijkt Van Delden goed de indruk te wekken nauwelijks te weten waarover-ie praat. Da’s schokkend. Op die houding kreeg Van Delden recent veel kritiek. Hij zou te weinig afstand nemen van de AIVD en de MIVD. Eerder ‘schoothond‘ dan ‘waakhond‘ werd de uitdrukking over zijn weinig kritische opstelling.

Het lukt Van Delden om door onhandigheid of een poging tot afleiding zijn laatste restje geloofwaardigheid te verspelen. Net voor z’n pensioen. Als-ie meent door het zwartmaken van de KPN de CTIVD, AIVD en MIVD, het kabinet Rutte en zichzelf te ontlasten dan heeft-ie het mis. Eerder het omgekeerde. Zijn ultieme onnozelheid.

Foto: Tweet van Simon Hania, 20 december 2013.

Rob de Wijk dient het doel van de veiligheidsindustrie

Update 1 november 2014: In zijn column in Trouw meent De Wijk dat Assange en Snowden voor niets hun vrijheid ingeleverd hebben. In zijn analyse leidt De Wijk hun belang vooral af aan de Nederlandse situatie. Daardoor blijft veel buiten zicht. De Nederlandse politieke klasse slaapt waar het om privacy en burgerrechten gaat. Die worden weggegeven. Dat ziet De Wijk correct. Maar is hiermee gezegd dat Assange en Snowden niks bereikt hebben? Wie de toegenomen bewustwording over massale spionage in diverse landen niet wenst te zien als een verdienste van Assange en Snowden heeft het grootste gelijk van zijn wereld. Voor anderen is het een gekleurde analyse met als ondertoon dissidenten als nutteloos af te schilderen. Wie is nu echt nutteloos?  

Historicus en commentator Rob de Wijk is voorzitter van de Denktank Nationale Veiligheid en directeur van The Hague Center for Strategic Studies. De organisaties waar De Wijk bij betrokken is ontvangen rijkssubsidie. De Denktank zo’n 700.000 euro per jaar [restbedrag 20% over 2012 is 140.000 euro]. Rob de Wijk en de organisaties waarvoor-ie werkt zijn dus niet geheel onafhankelijk van de overheid en het kabinet.

De Wijk is columnist in Trouw. Opvallend neemt-ie steevast standpunten in die de overheid goed uitkomen. Dat doet-ie slim door voort te borduren op tegenargumenten, maar in de afweging -met een ‘toch‘- altijd voor de status quo te kiezen. Neem als voorbeeld de column ‘Onnodig tappen dient inderdaad geen doel‘.

De Wijk begint ermee de voorstanders van Edward Snowden te reduceren tot mensen die niet met hun emoties kunnen omgaan. Ze regeerden op Van Wijks column van 1 november die zo eindigde: ‘Toch deugt Snowdens actie niet. Als iedereen die voor geheimhouding heeft getekend, toch geheimen openbaart, kunnen wij onze landen net zo goed meteen aan internationale syndicaten van misdadigers en terroristen overleveren. Of aan Chinezen en Russen. Als wij al onze economische en militaire geheimen gewoon in de krant zetten, kunnen zij zich hun spionageactiviteiten besparen.‘ Deze passage maakt inzichtelijk dat Rob de Wijk de overdrijving niet schuwt, maar de volledigheid wel. In een stap verlaat De Wijk het hele middengebied van de argumentatie.

Hij veegt onder tafel dat Snowden zoals elke burger die verantwoording neemt een morele plicht heeft, vanaf het begin heeft beklemtoond dat de onthullingen dienen om het publieke debat te voeden en de journalisten die hij van informatie voorzag op het hart drukte om er zorgvuldig mee om te gaan. Met de strikte voorwaarde om de belangen van de VS niet te beschadigen en geen personen in gevaar te brengen. Wir haben es nicht gewußt, zeiden veel Duitsers na de Tweede Wereldoorlog. Snowden kon en wilde niet meer zwijgen voor wat hij als de opbouw van de Amerikaanse controlestaat ziet waarbij de democratie wordt uitgekleed en het parlement herhaaldelijk wordt gepasseerd. De Wijk hoeft het met dat standpunt niet eens te zijn, maar hij zou het als columnist kunnen signaleren, of op z’n minst kunnen respecteren. Dat alles laat De Wijk na.

Daarbij komt dat De Wijk stelt dat Snowden -en via hem de journalisten die de publicaties in de media verzorgen- geheimen heeft geopenbaard: ‘De reden is dat het openbaren van geheimen de democratische rechtsorde ondermijnt.‘ Dit zuigt De Wijk uit z’n duim. Tot nu toe is nergens uit gebleken dat de onthullingen de rechtsorde of de nationale veiligheid van de VS in gevaar hebben gebracht. Onthullingen hebben de machthebbers in verlegenheid gebracht, maar niet in gevaar. De Wijk laat onvoldoende meewegen dat de massale spionage door de NSA zich voornamelijk richt op onschuldige burgers binnen en buiten de VS, en niet op terroristen. Conclusie is dat de argumentatie van De Wijk niet dwingend is en simpelweg omgedraaid kan worden. Het openbaren van de Snowden-documenten heeft de democratische rechtsorde juist gediend.

Volgens De Wijk blijkt nergens uit dat ‘er geen hard bewijs [is] dat inlichtingendiensten in verschillende landen collectief op grove wijze de wet hebben overschreden of hun macht hebben misbruikt‘. De overtredingen door de NSA zouden ‘incidenten‘ zijn. Zijn observatie dat president Obama en minister Plasterk duidelijk maken dat de veiligheids- en inlichtingendiensten de wet niet bewust hebben overtreden verheft De Wijk tot het feit dat de diensten de wet niet structureel hebben overschreden. Waarbij hij voorbijgaat aan de mogelijkheid dat de bestuurders het publiek voorliegen of door hun geheime diensten niet volledig op de hoogte zijn gebracht. De praktijk van de afgelopen vijf maanden toont aan dat president Obama, generaal Keith Alexander en directeur James Clapper meermalen gelogen hebben in het parlement of de media. Door de onthulling van nieuwe feiten moesten ze hun als geruststelling bedoelde uitspraken dat alles binnen de wet gebeurde telkens corrigeren. In het Amerikaanse Congres bestaan nu initiatieven om de macht van de veiligheids- en inlichtingendiensten in te perken en het toezicht uit te breiden. Dat gebeurt niet omdat de wet niet op grove wijze overtreden is.

De Wijk buigt telkens de feiten in eigen richting bij. Hij verliest zo z’n geloofwaardigheid als wetenschapper. Neem nou de passage over metadata waarmee De Wijk de onder vuur liggende minister Ronald Plasterk in bescherming neemt: ‘Het verzamelen van die data is iets anders dan afluisteren. De data geven slechts inzicht wie met wie, wanneer heeft gecommuniceerd. Pas als opvallende patronen nader worden onderzocht, wordt de privacy geschaad.’ Vergelijk dat eens met een NSA-cursus Materials (p.3): ‘This metadata is highly sensitive which is why we have this specialized training.‘ De mening van De Wijk dat metadata de privacy niet schaden is onjuist. Dat doen ze wel degelijk. Daarom hecht de NSA er ook zoveel belang aan. Niet om er statistieken mee te vullen, maar om netwerken van personen in kaart te brengen. Dat kan zeer gevoelige informatie zijn die direct de privacy schaadt. Ook van ‘onschuldigen‘ die in het sleepnet als bijvangst meegenomen worden.

In de westerse veiligheidsindustrie gaan jaarlijks vele honderden miljarden dollars om. Deze industrie van veiligheids- en inlichtingendiensten, krijgsmachtsonderdelen, particuliere bedrijven die als onderaannemer optreden, hightechbedrijven, gevestigde media en instituten op het gebied van strategie en veiligheid klontert samen en is onderling sterk verbonden. De veiligheidsindustrie heeft als legitimatie de dreiging die door ‘wetenschappers‘ en ‘journalisten‘ in de lucht wordt gehouden. Daartoe worden vijandbeelden gecreëerd om het belastinggeld te verantwoorden. Vanuit deze industrie worden door ‘deskundigen‘ in de publieke opinie breed analyses verspreid die als overeenkomst hebben dat ze de noodzaak voor het bestaan ervan ‘neutraal’ onderstrepen. Rob de Wijk maakt onderdeel uit van deze industrie. Het is zijn goed recht, maar het zou gewenst zijn als er voortaan een disclaimer bij z’n opinies verschijnt: ‘Beperkt houdbaar door eigenbelang‘.

Foto: Rob de Wijk op een Navo-seminar in Luxemburg, 2009.

NSA-afluisterschandaal ook in Noorwegen. VS ontkende onlangs

Update: In reactie op de berichtgeving in Dagbladet maakt de Noorse inlichtingendienst bekend dat niet de NSA, maar het zelf de berichten heeft onderschept. Dit maakt de uitspraken van voormalig premier Stoltenberg en minister Solhjell dat ze van niks wisten extra gevoelig. Gebeurde het aftappen door de Noorse inlichtingendienst en de samenwerking met de NSA zonder instemming en kennis van de politiek? Wie liegt? 

Nu ook opschudding in Noorwegen naar aanleiding van de onthullingen van Edward Snowden. Journalist Glenn Greenwald werkt samen met Arne Halverson van Dagbladet. Ze onthullen dat van deze trouwe partner van de NSA -vergelijkbaar met Nederland- in december 2012 de gegevens van 33 miljoen telefoongesprekken zijn opgeslagen. Geen opzienbarend nieuws. Eerder kwam vergelijkbare onthullingen over Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje en Italië naar buiten aan de hand van een grafiek die Der Spiegel in oktober publiceerde.

Volgens The Local.no ontkennen de Noorse autoriteiten op de hoogte te zijn geweest van de Amerikaanse spionage in Noorwegen. Toenmalig premier Jens Stoltenberg zegt van niets te weten. Ook het hoofd van de Noorse inlichtingsdienst Luitenant-generaal Kjell Grandhagen zegt van niets te hebben geweten en ondanks alle onthullingen van Snowden toch verrast te zijn door de schaal van de Amerikaanse spionage. Volgens Dagbladet ontkennen de Noorse telecombedrijven NetCom en Telenor met de NSA samengewerkt te hebben in het aftappen van gegevens. Telecom-toezichthouder Torstein Olsen laat weten dat het afluisteren en opslaan van metadata illegaal is in Noorwegen. Of deze autoriteiten allen de volle waarheid spreken is de vraag. Maar interessant is dat Noorwegen een transparante bestuursstijl heeft en autoriteiten reacties geven die niet nodeloos verhullend zijn. Leerzaam voor andere landen die ook met de Amerikaanse spionage worstelen.

Volgens de onlangs afgetreden links-socialist en oud-minister van Milieu Bård Vegar Solhjell claimden Amerikaanse autoriteiten nog in in juni en juli in vergaderingen met de Noren dat ze niet bezig waren met illegaal aftappen in Noorwegen. Nieuws dat al lang niet meer verbaast omdat al eerder aangetoond is dat de regering-Obama zich met bluf en leugens een weg uit dit dossier probeert te banen. Wat de waarheid ook is over de betrokkenheid van Noorse diensten en de regering, het leert anderen zoals de Nederlandse minister Plasterk dat Amerikanen over de spionage in andere landen niet op voorhand zijn te vertrouwen. Hij kan van deze Noorse episode leren het woord van de Amerikaanse overheid niet tegen beter weten in te vertrouwen.

Foto: Grafiek van de Amerikaanse spionage in Noorwegen in Dagbladet. 19 november 2013.

Netelenbos digitale ambassadeur van Nederland. Wist u dat?

Een video van de Britse producent David Puttnam. Of liever gezegd oud nieuw in een kader gezet. Hij maakt een vergelijking tussen de autosnelwegen van 1960 en de digitale snelweg van vandaag. Moraal: de digitale snelweg moet voorbereid worden zoals de autosnelwegen 60 jaar geleden. Gebeurt dat voldoende? EU-commissaris voor ICT en Telecom  en Neelie Kroes merkt op haar blog op dat ze onlangs het belang van de digitale snelweg voor de economie met Puttnam besprak. Hij is ook de Ierse digitale ambassadeur.

Weet u wat digitale ambassadeurs van de EU zijn? Er zijn er 25, elk land heeft er een. Weet u wie de digitale ambassadeur van Nederland is? U zou zeker vermoeden iemand van deze tijd met kennis van zaken, zoals Dirk Poot, Danny Mekić of Brenno de Winter? Nee, de 69-jarige Tineke Netelenbos. Ze is voorzitter van het publiekprivate programma ‘Digivaardig & Digiveilig‘. In het Nederlandse publieke debat over digitale veiligheid en burgerrechten speelt Tineke Netelenbos geen enkele rol. Haar fletse profiel als digitale ambassadeur is opvallend. Komt het omdat ze werkt voor een organisatie die de burger als consument beschouwt en niet als een politieke burger die voor zichzelf opkomt en meebeslist over de eigen samenleving? Erg old school. 

Nederland maakt in EU voorbehoud over privacy. Begrijpt u het?

Zomaar een berichtje dat inzichtelijk maakt hoe Europa, de nationale media en Nederland werken. Zoekend naar nieuws over wat er gisteren precies besloten is in het Europarlement over privacy kwam ik terecht bij een AFP-bericht op het Franse L’Informaticien. Onder de kop ‘Persoonsgegevens: het Europees Parlement keurt de sanctievoorstellen goed’ worden de Ierse, Nederlandse en Britse regering genoemd: ‘Sommige landen (het Verenigd Koninkrijk, Nederland, Ierland), hebben echter enkele voorbehouden gemaakt, omdat ze de sancties te streng vinden voor kleine bedrijven.’ (Quelques pays (le Royaume-Uni, les Pays-Bas, l’Irlande) ont cependant émis certaines réserves, jugeant les sanctions trop pénalisantes pour les petites entreprises.’)

Welk verhaal zit hier achter? Is de bescherming van kleine ondernemingen de echte reden van Nederland om een voorbehoud te maken over de bescherming van de privacy van persoonsgegevens van Europese burgers? Het valt bijna niet voor te stellen omdat het zo als een gelegenheidsargument klinkt. Ook de opstelling samen met de meest Atlantische landen Ierland en het Verenigd Koninkrijk geeft te denken. In de Nederlandse pers valt erover niets terug te vinden. Kamervragen zijn er niet over gesteld. Voor mij valt het niet te begrijpen.

Foto: EU-commissaris Viviane Reding justitie en mensenrechten in Europarlement, 21 oktober 2013.

Kom op voor privacy in Europa. Stuur e-mail naar Europarlement

Opnieuw tijd voor actie. Stuur een e-mail naar de leden van het Europarlement. De privacy van Europese burgers ligt onder vuur. Ze moeten het initiatief terugnemen. Op 21 oktober wordt er in de LIBE-commissie (Burgerlijke vrijheden, justitie en binnenlandse zaken) gestemd over de Data Protection Regulation. Zo probeert CDA’er Wim van de Camp af te zwakken. Stuur leden van deze commissie een e-mail met de oproep om voor de privacy op de bres te staan. Ga naar hier.  Glyn Moody beschrijft voor techdirt hoe slecht het is gesteld met privacy in Europa. Niet toevallig worden Nederlandse telecombedrijven genoemd als voorbeeld van hoe het niet moet. Onder het mom van de bestrijding van terrorisme doen ze aan marketing. Bizar toch?

Foto 1:  Schermafbeelding van campagne ‘Stand Up For Privacy In Europa‘ op access, 18 oktober 2013.

Foto 2: Schermafbeelding van artikel op techdirt ‘Dutch Telcos Used Customer Metadata, Retained To Fight Terrorism, For Everyday Marketing Purposes‘, 18 oktober 2013.

Europa jaagt The Pirate Bay richting Noord-Korea

Update 5 maart: Blogger William volgt het technische pad van TPB en komt niet uit in Noord-Korea, maar in Duitsland. Na een bepaalde server in Frankfurt wordt het volgens hem fake. Dat laat onverlet dat Noord-Korea politieke dekking geeft aan de TPB. Wat William doet is niet zonder risico. Hij zet de auteursrechten-industrie op het juiste pad. De noodzaak voor TPB om weldra echt te verhuizen naar een ver land neemt erdoor toe.  

Vandaag was het een slechte dag voor de Europese informatievrijheid. The Pirate Bay is door toedoen van de auteursrechten-industrie gesloten in Noorwegen en weer geopend in Noord-Korea. Aldus internetactivist en oprichter van de Zweedse Piratenpartij Rick Falkvinge. De absurditeit van de situatie is onmiskenbaar. Wat een paradox om voor een vrij internet uit te wijken naar een van de meest gesloten en onvrije landen ter wereld.

De gedwongen verhuizing is triester dan absurd. Reden is dat Noord-Korea goede sier maakt en de servers er onbereikbaar zijn voor de lange arm van de Amerikanen en hun handlangers, zoals dat smalend kan worden gezegd. Een van de meest krachtige websites voor de bescherming van de vrijheid van meningsuiting die tegen de Amerikaanse belangen indruist staat nu in Noord-Korea. Falkvinge vindt het onvoorstelbaar.

De gastvrije ontvangst van The Pirate Bay in Noord-Korea doet denken aan recente mediaontwikkelingen die een teken zijn van afnemende vrijheid in het Westen. Engelstalige nieuwszenders als Russia Today, PressTV en Al Jazeera snijden onderwerpen aan die westerse media niet aandurven omdat ze controversieel geacht worden. Zo werkt censuur, zelfcensuur of economische dwang. Deze ontwikkeling bevestigt het falen van westerse media. Julian Assange zocht asiel in de Ecuadoriaanse ambassade te Londen omdat de Amerikanen hem dicht op de hielen zaten. En nu dan The Pirate Bay. Wat volgt? Wanneer gaat Europa zich eens zelfverzekerd teweer stellen tegen de Amerikaanse invloed? Een Europese oplossing verdient de voorkeur.

Foto: De Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un tussen militairen.