De Hoop Scheffer keuvelt over NAVO en Russische Federatie. Nieuwsuur zendt het nog uit ook

De voormalige secretaris-generaal van de NAVO (2003-2009) Jaap de Hoop Scheffer doet aan waarzeggerij. Hij kijkt in de glazen bol van de recente geschiedenis en brouwt daar zijn aannames uit. Actieve politici hoeden zich om hypothetische als/dan-vragen te beantwoorden, maar De Hoop Scheffer schudt ze moeiteloos uit zijn mouw. De relevantie van wat hij zegt is nul. Het is de vraag wat voor belang de redactie van Nieuwsuur erin ziet. Waarom geeft Nieuwsuur De Hoop Scheffer een podium? Wat denkt Nieuwsuur dat hij toevoegt?

Daarbij spreekt hij zich ook nog eens tegen wat zijn betoog er nog onbeduidender op maakt. In maart 2017 zette hij in bovenstaand fragment vragen bij de rationaliteit van de Russische president Putin, maar in januari 2018 gaat De Hoop Scheffer uit van de rationaliteit van Putin. Dat kan niet allebei waar zijn. Wat De Hoop Scheffer met deze buitenfeitelijke geschiedschrijving vooral oproept is vragen over zijn eigen rationaliteit.

Jaap de Hoop Scheffer is weer een CDA-politicus die pas assertief wordt na zijn carrière als actieve politicus. Als het er niet meer toe doet. Wijsheid komt bij dit soort politici blijkbaar met de jaren. Net als oud-premier Dries van Agt die van de weeromstuit overgestapt is naar GroenLinks. Sapristi! De Hoop Scheffer gaat nog verder. Hij kijkt niet alleen terug en bouwt met onnavolgbare aannames zijn kaartenhuis, maar doorgrondt ook de toekomst. Zo zegt hij volgens een bericht van de NOS dat er voor Georgië en Oekraïne geen sprake meer zal zijn voor NAVO-lidmaatschap. Hoe kan hij dat weten en waarom loopt hij als voormalig secretaris-generaal het huidige leiderschap van de NAVO hiermee voor de voeten? De Hoop Scheffer gaat daar helemaal niet over. Nog los van het feit dat zijn inschatting niet op feiten, maar op hypotheses is gebaseerd.

Hoe is het werkelijk gegaan? Op de NAVO-top in Boekarest, 2008 zei Putin tegen president Bush: ‘You don’t understand, George, that Ukraine is not even a state. What is Ukraine? Part of its territories is Eastern Europe, but the greater part is a gift from us.’ Een citaat dat overigens door sommigen als apocrief wordt bestempeld. Maar als de bron klopt, dan onderstreept dat de onjuistheid van wat De Hoop Scheffer zegt. Dan werd Putin in 2008 niet radicaler door een hem onwelgevallig besluit van de NAVO, maar was Putin al door en door radicaal voordat de NAVO in 2008 besloot om Georgië en Oekraïne het lidmaatschap in het vooruitzicht te stellen.

Er bestaat consensus over dat Putin los van welk besluit van de NAVO ook Oekraïne hoe dan ook geen autonomie gunde. Hij ontkende zelfs dat Oekraïne een autonome staat was, kon of mocht zijn. Autonomie die Putin 10 jaar later door inmenging in Oost-Oekraïne nog steeds blokkeert overigens. Dat is de rode lijn in het beleid van het Kremlin. Want volgens de voorwaarden van de NAVO kan een land dat gedestabiliseerd is geen lid worden. Dat tekent Putins missie: Oekraïne door destabilisering afhouden van het NAVO-lidmaatschap.

Wat de NAVO verweten kan worden is dat het besluit om Georgië en Oekraïne lidmaatschap te bieden Putin de gelegenheid bood om zijn weerzin tegen een autonoom Oekraïne te verbergen achter dat besluit. In die val trapt De Hoop Scheffer 10 jaar later nog steeds. De NAVO had Putin die politieke dekking nooit moeten geven. Die inschattingsfout is gemaakt tijdens het secretariaat van Jaap de Hoop Scheffer en heeft hij niet kunnen voorkomen. Dat valt niet hem maar vooral president Bush aan te rekenen. De huidige relativering van De Hoop Scheffer verklaart dat echter niet, maar onttrekt het aan het zicht door er een laag van aannames overheen te leggen. Voor het begrip van wat er in 2008 gebeurde is dat een zinloze exercitie. Er valt zelfs een misleiding door De Hoop Scheffer in te zien. Het was beter geweest als de NAVO in 2008 beide landen per onmiddellijk lid had gemaakt of hun kandidatuur geheim had gehouden totdat het besluit effectief zou worden genomen.

De wijsheid achteraf van Jaap de Hoop Scheffer verwisselt oorzaak en gevolg. Hij schat Putin in 2018 in tegensstelling tot wat hij in 2017 beweerde 100% rationeel in terwijl de Russische president zonder de NAVO en voor 2008 ook al radicaal was. Want zo kan het misgunnen of blokkeren van de autonomie voor het 44 miljoen inwoners tellende Oekraïne wel genoemd worden. Machtspolitiek waartoe De Hoop Scheffer zich blijkbaar achteraf bekeerd heeft. Dat maakt internationale verdragen en grondrechten ondergeschikt aan botte macht en is per definitie radicaal omdat het voorbijgaat aan de soevereiniteit en het recht van staten.

In zijn betoog heeft De Hoop Scheffer het geen moment over de rechten en volkssoevereiniteit van Georgië en Oekraïne. Hij gaat voorbij aan internationale verdragen (Helsinki 1975, Parijs 1990, Boedapest 1994) die autonome staten zoals Oekraïne soevereiniteit garanderen en het recht op een eigen koers. De Hoop Scheffer redeneert alsof hij Oekraïne ondergeschikt ziet aan of als een verlengde (‘Klein Rusland’) van de Russische Federatie. Dat is te grof voor geschiedschrijving die de werkelijkheid genuanceerd en waarheidsgetrouw beschrijft of voor historiserende journalistiek die het moet hebben van een zorgvuldige reconstructie die het verleden helpt inzichtelijk te maken. De Hoop Scheffer dendert met de fijngevoeligheid van een olifant in de porseleinkast door de recente geschiedenis. Zijn revisionisme rammelt aan vele kanten en is niet to the point.

Informatievoorziening over Oekraïne-referendum is beneden peil. Gevraagd media-educatie en beter geschiedenisonderwijs

In de aanloop naar het Oekraïne-referendum op 6 april wordt Nederland overspoeld met hotemetoten, tweets, rapporten, meningen, opinieartikelen, satire, debatten, bijlagen, argumenten en emoties over de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne. Het is vermakelijk en irritant tegelijk. Maar vooral veelzeggend over de stand van Nederland. Bijna altijd gaat het over de handelsbetrekkingen. Daar wordt de kiezer op 6 april geen uitspraak over gevraagd. Handelsbetrekkingen vallen wettelijk gezien onder de bevoegdheid van de Europese Unie en daar heeft de Nederlandse kiezer geen invloed op. Media, opinieleiders en organisaties doen net alsof ze dit niet weten en houden niet op het over de voor- en nadelen van de handelsbetrekkingen te hebben. Om moedeloos van te worden. De waarheid over de strekking van de overeenkomst is definitief ondergesneeuwd in een lange koude winter vol geestelijke armoede. En een fundamenteel gebrek aan historisch besef.

Een interview door Wilmer Heck in NRC met drie initiatiefnemers en bestuursleden van het Burgercomité EU valt in die toch al misplaatste toonzetting nog eens extra uit de toon. Burgercomité EU is met het Forum voor Democratie van Thierry Baudet initiatiefnemer van het referendum. Voorzitter Arjan van Dixhoorn, penningmeester Pepijn van Houwelingen en Beata Supheert (digitale communicatie en website) vertellen dat Oekraïne hun niets kan schelen. Ze geven toe dat het hun er om te doen is om de EU kapot te maken of ‘Nederland uit de EU te drijven’. Ze grijpen de associatie-overeenkomst met Oekraïne aan, maar interesseren zich niet voor dat land. Pepijn van Houwelingen kan gezien worden als geestelijke vader van het referendum.

Historicus Arjen van Dixhoorn draait in zijn  argumentatie moeiteloos oorzaak en gevolg om. Hoewel bekend is dat president Putin al in april 2008 hintte op het opdelen van Oekraïne houdt hij vol dat de annexatie van de Krim door de Russen in maart 2014 een gevolg van de associatie-overeenkomst van Oekraïne met de EU was. In 1991 trok de Oekraïense regering de stekker uit de Sovjet-Unie en verklaarde zich in een referendum met 90% van de stemmen eensgezind voor onafhankelijkheid. Dat draagt Putin vanuit een houding van revanchisme Oekraïne nu na, hoewel de echte oorzaak voor het uiteenvallen van de Sovjet-Unie elders ligt. Maar in april 2008 dreigde president Putin er al mee de Krim in te nemen voordat er gesproken werd over een associatie. Verkennende gesprekken over associatie van de EU en Oekraïne begonnen pas in september 2008.

Gebrek aan historisch besef van historicus Van Dixhoorn is tekenend voor het slechte begrip van de actuele geschiedenis. Dat is weer een gevolg van het lage niveau van het Nederlandse geschiedenisonderwijs. Een gebrek aan historisch besef in combinatie met de relatief eenvoudige mobilisatie via sociale media van een groep makkelijk te beïnvloeden en op het verkeerde been te zetten malcontenten die altijd in een samenleving bestaan heeft Nederland het referendum opgeleverd. Conclusie? Het geschiedenisonderwijs moet verbeterd worden zodat elk individu in staat wordt gesteld onzinargumenten te ontmaskeren. Media-educatie dient er daarnaast voor te zorgen dat informatie beter op waarde geschat wordt. De burger moet geholpen worden zich te wapenen tegen misleiding. En tegen valse profeten. Nederland verdient goed geïnformeerde burgers.

Foto: Twee passages uit interview van Wilmer Heck met bestuursleden van het Burgercomité EU Arjan van Dixhoorn, Pepijn van Houwelingen en Beata Supheert in de NRC, 31 maart 2016.

Femke Halsema antwoordde Federica Mogherini over religie en politiek

Minister Asscher (Sociale Zaken en Werkgelegenheid, PvdA) beantwoordde op 18 augustus mede namens minister Koenders kamervragen van de PVV over het bericht ‘EU: Wij willen meer politieke islam in Europa’. Hiermee verwezen De Graaf, Beertema en Wilders naar de toespraak ‘Call to Europe V: Islam in Europe’ van de Italiaanse EU-commissaris voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid Federica Mogherini op 25 juni 2015.

Mogherini’s toespraak heeft aandacht getrokken door de uitspraak dat de politieke islam deel van Europa uitmaakt: ‘For this reason I am not afraid to say that political islam should be part of the picture. Religion plays a role in politics -not always for good, not always for bad. Religion can be part of the process.’ Kritiek op Mogherini betrof niet de algemeen aanvaarde opvatting dat religie of de islam deel is van de politiek, maar dat de politieke islam dat doet. De politieke islam of het islamisme is immers een radicale opvatting van de islam die haaks staat op de democratie, de rechtsstaat, de diversiteit en de open samenleving waarvoor de EU en Mogherini pleiten te staan. Hoe is het mogelijk dat een EU-commissaris zo’n ideologie omarmt?

De vragen van Geert Wilders en z’n partijgenoten zochten niet de nuancering en de scherpte die het Lodewijk Asscher moeilijk kon maken. Vragen die het hem wel moeilijk hadden kunnen maken en het pleidooi van Federica Mogherini voor de politieke islam onderuit had kunnen halen zijn te vinden in de Ab Harrewijn lezing over religie en politiek van voormalig GroenLinks-leider Femke Halsema uit 2008.

Halsema bewandelt in de rol die ze religie toemeet een middenweg. Die religie volop de ruimte geeft, maar de ‘ethische superioriteit’ ervan afwijst omdat het een debat blokkeert: ‘Ethische superioriteit, het geloof van het weten, draagt ook de kiem van geloofs- of gewetensdwang in zich. Omdat eenvoudig niet voorstelbaar is of invoelbaar is dat mensen tot andere ethische afwegingen zouden kunnen komen, nemen ethische keuzes ook de vorm aan van een gebod of een verbod.’ Het geloof van het weten karakteriseert de politieke islam die niet een open debat met anderen zoekt, maar uitroept: ‘Islam is de oplossing!‘. Halsema gaf ooit het perfecte antwoord aan Mogherini die niet eens beseft voor welke waarden Europa staat dat ze mag vertegenwoordigen.

Foto: ‘An Islamist protestor in London protesting over anti-Muslim cartoons, 6 February 2006’.

Oekraïne: collectief gesukkel, gedraai en geknoei. Identificatie?

Achteraf geeft president Putin toe dat hij in 2014 met geplande inzet van Russische militairen de Krim heeft bezet. Dat zegt hij in een trailer voor een documentaire van Andrei Kondrashov die op staatszender Rusland 1 zal worden uitgezonden. De paradox is dat het Kremlin de rechtvaardiging voor de annexatie in de Westerse agressie vond, terwijl in realiteit juist het omgekeerde gebeurde. Het Westen liet Oekraïne in de steek.

Dat bracht me een jaar geleden op 1 maart 2014 tot een verzuchting: ‘Iedere politieke commentator vult het rijtje aan: Boedapest 1956, Praag 1968, Zuid-Ossetië 2008 en Krim 2014. Te opzichtig om het niet te zien. Iedereen ziet het behalve de EU en president Obama. Deze laatste omschreef gisteren in een persconferentie de Russische agressie slapjes als ‘uncontested arrival‘ (onbetwiste aankomst). Niet als een invasie vanwege de schending van het internationaal recht omdat Russische troepen een deel van Oekraïne bezetten. (..) Europa dreigt aan de Oostflank in brand te vliegen, maar Brussel zwijgt. Het geeft geen signaal aan Rusland af. Dat hoeft niet agressief of oorlogszuchtig te zijn, als het maar krachtig en eensgezind is. Het is werkelijk onvoorstelbaar dat de VS en de EU geen draaiboek in de kast hebben liggen dat nu in werking wordt gezet.’

Het conflict in Oekraïne is een tragedie van gemiste kansen met uitsluitend verliezers die hun rol wispelturig en onvast invullen. De Oekraïense president Porosjenko twijfelt tussen een harde en een toegevende opstelling en durft zich niet alleen niet teweer te stellen tegen de Russische agressie, maar bereidt dat door hervormingen voor de toekomst evenmin voor. Rusland wordt een Oekraïens moeras ingetrokken en is door een lage olieprijs, slecht economisch beleid, corruptie en sancties in een recessie beland. Putin vlucht als afleiding in nationalisme, militarisme  en isolationisme. Het Westen opereert aarzelend, chaotisch en verdeeld en komt de in een nabij verleden gedane afspraken over de territoriale integriteit van Oekraïne niet na.

De nieuwsconsument die vanuit z’n leunstoel verder kijkt dan de eigen neus lang is heeft het nakijken. Die kan zich in een Russisch-Oekraïense oorlog zonder good guys met geen enkele partij identificeren. Gesukkel, gedraai en geknoei zijn de kenmerken van deze oorlog geworden. Zonder uitzondering beschamen alle partijen ons door hun leugens, falsificaties en gebrek aan verantwoordelijkheid. Het valt inmiddels niet meer aan te zien. Een revanchistische Putin, een schipperende Porosjenko en ontwijkende Westerse leiders. Geef ons een ouderwetse oorlog met ten minste een standvastige partij waarmee we ons kunnen vereenzelvigen. Nu kijken we al een jaar naar een miserabele korfbalwedstrijd tussen Bhutan en Nepal. Wat moeten we ermee?

Waar is het buitenlands beleid van EU en VS over Rusland en Krim?

Iedere politieke commentator vult het rijtje aan: Boedapest 1956, Praag 1968, Zuid-Ossetië 2008 en Krim 2014. Te opzichtig om het niet te zien. Iedereen ziet het behalve de EU en president Obama. Deze laatste omschreef gisteren in een persconferentie de Russische agressie slapjes als ‘uncontested arrival‘ (onbetwiste aankomst). Niet als een invasie vanwege de schending van het internationaal recht omdat Russische troepen een deel van Oekraïne bezetten. De ministers van Buitenlandse Zaken van de EU komen pas maandag bijeen.

Waarom kan dat niet vanavond? Europa dreigt aan de Oostflank in brand te vliegen, maar Brussel zwijgt. Het geeft geen signaal aan Rusland af. Dat hoeft niet agressief of oorlogszuchtig te zijn, als het maar krachtig en eensgezind is. Het is werkelijk onvoorstelbaar dat de VS en de EU geen draaiboek in de kast hebben liggen dat nu in werking wordt gezet. Dreig president Putin uit de G7 (de G8) te zetten, begraaf de OVSE of laat koning Willem-Alexander verklaren dat zijn aanwezigheid in Sochi een vergissing was. Maak buitenlands beleid.

Foto 1: Tweet van EU External Action, 1 maart 2014.

Foto 2: Russische troepen.

In de crisis worden rijken rijker en anderen armer. Debat gevraagd

Update 10 juni 2013: We leven in spannende tijden. Daniel Ellsberg noemt de onthulling door Edward Snowden over de controlestaat de belangrijkste in de geschiedenis van de VS. Snowden kan ons redden van de United Stasi of America. Met de suggestie dat de VS verder gaat dan de DDR. In Nederland hebben de oppositiepartijen geen goed woord over voor het economisch beleid van het kabinet Rutte-Asscher. De Nederlandse Bank meldt dat het tekort oploopt. Tussen de economie en de controlestaat is een verband. 

Als het normale met vakantie is, dan cashen de machtigen. Door afgenomen controle zijn een economische crisis of oorlog bij uitstek de middelen om via rondpompen van belastinggeld de welvaart in hun richting te laten stromen. Daarom is het idee dat de oorlogen in Irak en Afghanistan geen doel hadden onjuist. Weliswaar hadden ze geen militair einddoel als ‘de nazi’s verslaan’ of ‘de Noord-Koreanen terugdringen’, maar wel een economisch doel. Namelijk Angelsaksische oliebelangen veiligstellen en via het militair-industrieel complex bedrijven en rijke investeerders laten profiteren. Uiteraard wordt dit verborgen gehouden. Bij z’n afscheid in 1961 waarschuwde president Eisenhower er met voorspellende woorden voor. Juan Bosch werkte dat uit als Pentagonisme. Om voormalig Republikeins presidentskandidaat Ron Paul te parafraseren: ‘De ideologie die de samenleving stuurt is in feite de ideologie die de belangen van de machthebbers vertegenwoordigt’.

Op AlterNet vat Les Leopold een recent onderzoek van Pew Reseach Social & Demographic Trends samen over het Amerikaanse herstelbeleid van 2009 tot 2011 van president Obama: ‘Het lijkt alsof het totale economische herstel verdwijnt in de zakken van de rijken. En da’s geen toeval. Ofwel: ‘It’s as if the entire economic recovery is going into the pockets of the rich. And that’s no accident‘. Het al lang sluimerende idee van burgers dat ze opgelicht worden door hun regering, de bankiers en bedrijven vindt nu ondersteuning in de cijfers. In de VS zijn in die periode alle groepen er op achteruitgegaan, behalve de 7% rijksten. Ze verdienden 5600 miljard dollar aan het herstel uit de crisis terwijl de anderen 669 miljard verloren. Het verschil wordt betaald uit de toegenomen schuldenlast voor de overheid en de verdere ontmanteling van de verzorgingsstaat.

Wat geldt voor de VS hoeft niet in dezelfde mate te gelden voor Nederland. Door het egalitaire karakter van onze samenleving en halfslachtige aanpak van de crisis zijn de verschillen waarschijnlijk kleiner. Wegens de internationale dimensie van de financiële crisis en de verbondheid tussen landen, banken en bedrijven is het echter onontkoombaar dat de tendens in Nederland hetzelfde is. Ook in Nederland steelt sinds 2008 de omgekeerde Robin Hood die huist in banken en bedrijven uit de zakken van de minder-rijken en de staatskas.

Om verder te komen dan de lopende rekening van de overheid is het van groot belang om in Nederland een breed maatschappelijk debat te voeren over de effecten van de actuele financiële crisis. Dat schept het juiste perspectief om ruimer te kijken dan het cijferfetisjisme van de regering-Rutte. Met als basis een onderzoek dat inkomenseffecten, begrotingstekort, afbouw van de verzorgingsstaat en het profijt voor de machtigen in een model vat. Want het is onverkwikkelijk dat kundige en betrokken werknemers in zorg, cultuur en publieke diensten de afgelopen jaren hun baan verloren, maar het is ronduit onaanvaardbaar als dat moest gebeuren omdat overheidsgeld omgeploegd moest worden naar de machtigen die de crisis forceerden om te profiteren.

Foto: ‘social disparity: the wealthy minority and the 99 per cent’. Credits: durantelallera.

Eindigt volkswoede over afbraak verzorgingsstaat in revolutie?

De kredietcrisis begon in augustus 2007 en verergerde op 15 september 2008 door de val van bank Lehman Brothers. Met een schuld van $613 miljard, tegen de huidige dagkoers €465 miljard. Ter vergelijking, de Nederlandse rijksbegroting 2013 wordt geraamd op zo’n €250 miljard. Vanaf toen was het economisch goed mis. De kredietcrisis ging over in een schuldencrisis omdat landen de schulden overnamen. Volgens het oude principe dat winst van banken wordt geprivatiseerd, en verlies gesocialiseerd. Richting belastingbetaler.

Het economisch verhaal is vaak verteld. Economen leggen uit, tonen hun zorgen en oplossingen. Of zitten met de handen in het haar. Economie kan geen toekomst lezen. Nederland is voor de derde maal in een recessie beland. Een vraag over curves. Eerst of de ‘V’ een ‘W’ werd, nu of de ‘VW’ een ‘WW’ wordt. Als een hobbelende hei duikt de economie telkens omlaag. Dat geeft geen vastigheid, vertrouwen en uitzicht op beterschap.

Het menselijk verhaal is raadselachtiger. Cultuurhistoricus Thomas von der Dunk vraagt voor De Volkskrant in een opinieartikel waarom regenten zo halsstarrig zijn: ‘Wat men in die kringen nog steeds onderschat, is de toenemende volkswoede – vooral over zoveel arrogante onverbeterlijkheid. Die woede bleef bij eerdere schandalen nog binnen de perken, omdat de burger toen zelf nog niet zo hoefde te bloeden. Nu moet hij dat door de extra bezuinigingen – met dank aan Lenssen, Van Keulen en Rijkman Groenink – echter wel.’

Is het trouwens gewenst dat de toenemende volkswoede die gevoed wordt door groeiende publiciteit over de onrechtvaardige verdeling van de rijkdom, de arrogantie van de elite en de verstarring van de politiek die zich gegijzeld weet door de internationaal opererende financiële sector uitloopt in een revolutie? De wedervraag is, wat lost het op? Want de macht ontbreekt bij de Nederlandse regering om het over een andere boeg te gooien. Het moet het nu noodgedwongen bij cosmetische operaties laten die niets essentieels kunnen veranderen.

Is er een tussenweg die het onverzoenlijke verzoent? Ofwel, een goedaardige revolutie die de regenten en de graaiers uit bedrijfsleven en publieke sector door een combinatie van straf en heropvoeding terug met de beide voeten op aarde zet, de onmachtige bewindslieden macht geeft om de banken aan te pakken zoals ze echt willen, de burgers weer perspectief en inspraak geeft, en de afbraak van de verzorgingsstaat stopt om deze weer op te tuigen? Het lijkt er niet op. De gevestigde belangen zijn te groot. Het is van tweeën één: of er verandert niks of de volkswoede zal wild om zich heen slaan. Een tussenweg kan niet afgedwongen worden.

Foto: Op de kermis Den Bosch, 1928.

Zelfislamisering met kunst: Ellen Vroegh

UPDATE 12 september: GroenLinks wil de gesloten Vrijdenkersruimte opnieuw leven inblazen. En fractievoorzitter Arjan Versteeg van SGP Gouda stelt dat museumgoudA de gedragsregels van de eigen sector niet hoeft te volgen. Ik heb hierover overigens een woordenwisseling met hem gehad. 

Nog vers in mijn geheugen staan de twee schilderijen van Ellen Vroegh die in mei 2008 binnen het gemeentehuis van Huizen werden verplaatst. Oorzaken kwamen gefragmenteerd in de publiciteit. Achteraf bleek het ongenoegen terug te brengen tot zelfislamisering vanuit reformatorische hoek.

Tegelijkertijd voelde Huizen zich overvallen door alle aandacht. Media en lokale politiek waren niet enthousiast over het gemeentebestuur. Gemoederen liepen in mei 2008 hoog op door de affaire Nekschot. De cartoonist was vanwege een cartoon vlak daarvoor door een arrestatieteam van zijn bed gelicht.

Ik verbaas me al jaren over het gedrag van autochtonen die actief maatschappij en kunst teruggedringen ter ondersteuning van een conservatieve opvatting van religie. Carel Brendel concludeert dat burgers onderhand meer ergernis vertonen over de zelfislamisering door onze autoriteiten dan over moslims die voor hun religie opkomen: Niet de moslim die klaagt over een schilderij van een varken maakt de mensen boos, maar de directie die het schilderij weghaalt nog voor er een moslim op het idee komt om te klagen.

Onduidelijk blijkt wie er precies klaagden over de twee schilderijen van Vroegh. Duidelijk is dat de klacht vanuit religieuze hoek kwam. Maar of het nou een moslimman betrof zoals de loco-burgemeester en de voorlichter van de gemeente Huizen stelden of meerdere moslims zoals Ellen Vroegh en ook Jonas Staal in zijn boekje over de Vrijdenkersruimte zeiden blijft onduidelijk. Ellen Vroegh wist het met haar schilderijen Piano Woman en Danseuses Exotiques uiteindelijk tot de Vrijdenkersruimte te schoppen. Een initiatief van de VVD waar de PVV inmiddels uitgestapt en GroenLinks ingestapt is.

Tijdens de hele affaire bleef Huizen vaag over het aantal moslims dat had geklaagd. Evenmin werd de reden openbaar gemaakt. Later vertelde de voorlichter dat er zes mensen hadden geklaagd, waaronder een moslim. Een wonder hoe men dat aan de buitenkant ziet.

Op de eerste ochtend van de expositie maakten meerdere baliemedewerkers bezwaar tegen twee schilderijen met naakt. Vroegh die zelf had gehangen, heeft toen onder protest de betreffende schilderijen verplaatst. Naar zeggen van de voorlichter heeft zij onterecht de moslim-invalshoek erin gebracht. Dat was volgens hem niet aan de orde. Het aantal klagende molims is echter niet relevant. Wel de opstelling van een gemeentebestuur dat zwicht voor zes klagers. Los van hun achtergrond.

De werken van Vroegh zijn voor de gemiddelde kunstkenner onschuldig. Alsof de bestuurders nooit een prikkelende tentoonstelling van hedendaagse kunst hebben gezien. Daar gaat het doorgaans minder onschuldig aan toe. Het getoonde werk van Vroegh behoort daarom zonder enig probleem vertoond te worden in de openbare ruimte. Er is niets controversieels aan.

Toegeven aan een minderheid is onverstandig. Welke minderheid dan ook. Nederland bestaat onderhand alleen nog maar uit minderheden. Het openbaar bestuur dient de pluriformiteit te bewaken. Straks komen homosexuelen, zigeuners, negers, kleine mensen, dikke mensen, katholieken, kleurenblinden, ménière-patiënten, gehandicapten, pacifisten en noem maar op klagen omdat ze aanstoot nemen aan een kunstuiting. Als een gemeente dat serieus neemt, en er zelfs op vooruitloopt zoals Brendel suggereert, dan kan het beter stoppen met het exposeren van kunst in de openbare ruimte.

De crux volgens de gemeente was de confrontatie van de eigen medewerkers met de kunst van Ellen Vroegh. Ze keken erop. Of erop neer? De makkelijkste weg was het weg te halen. Vraag blijft hoe een kunstcommissie die de openbare ruimte inricht nog autonoom kan werken. Tekenend is dat deze vraag niet is gesteld.

Kunst wordt ondergeschikt gemaakt aan elk ander doel. Kunst mag niet in zichzelf bestaan. Kunst spoelt telkens weg in de politieke discussie. De affaire-Vroegh kent meerdere slachtoffers: de moslims, de vrijheid van meningsuiting, maar bovenal de kunst zelf. Dat laatste aspect kreeg op geen enkel moment betekenis. De daders zetelen in de gemeentehuizen. Hun neus bloedt.

Foto: Danseuses Exotiques van Ellen Vroegh en Mark Rutte in de Vrijdenkersruimte van de Tweede Kamer (2008)