Het gaat niet goed met Oekraïne. Associatie met de EU biedt een sprankje hoop

Volgens de jaarrapportage 2015 van Transparency International is Oekraïne het meest corrupte land van Europa. Dat kan mede als erfenis van een oud bewind en een oude mentaliteit beschouwd worden. Dat moet met verstandig beleid teruggedrongen kunnen worden. Corruptie wordt als een groter probleem beschouwd dan de oorlog met de Russische Federatie. Want Russen zijn de vijand van buiten die bestreden kan worden en zelfs verenigt, maar de corruptie is intern en zit diep in het politieke systeem ingebakken. Hervormen of niet hervormen is de vraag. Wordt de corruptie nu wel of niet teruggedrongen? De signalen zijn niet best.

Waar Oekraïne de oorlog tegen de Russen niet heeft verloren, lijkt het er steeds meer op dat het de strijd tegen de corruptie verliest. De twee hangen trouwens nauw samen. Men kan beredeneren dat omdat het Kremlin de militaire strijd niet kon winnen het nu de bakens verzet. Of liever gezegd, het wapen van de destabilisering van het politieke bestel in een hogere versnelling schakelt. Dat doet het door aan de touwtjes te trekken van mensen die het binnen en buiten de overheid heeft geposteerd. Want er is na 2 jaar nog geen einde gekomen aan een Oekraïne dat tot februari 2014 een 100% vazalstaat van de Russische Federatie was.

IMF, de EU-lidstaten, Canada en de VS zien het tandenknarsend aan hoe de Oekraïense politieke elite zich laat afleiden en het persoonlijk belang voor het algemeen belang zet. Hun middelen zijn beperkt om druk uit te oefenen. Waarschuwingen helpen nauwelijks, zoals Anders Aslund van de Atlantic Council in deze tweet probeert. Hervormers worden uit de kern van de macht verwijderd en naar de zijlijn gemanoeuvreerd. Zie de hartekreet van parlementariër Egor Firsov: ‘The Poroshenko Bloc seems to be leading the country to something terrible.’ President Petro Porosjenko die ruim een jaar een stabiliserende rol speelde heeft het vertrouwen verloren van de bevolking. Hij houdt zich niet aan zijn beloften en is deel van het probleem.

Het Westen twijfelt. Want als het zegt dat de Russische Federatie de Oekraïense soevereiniteit niet respecteert door de onrechtmatige annexatie van de Krim en de militaire inmenging in Oost-Oekraïne en dat een staat over het eigen lot moet kunnen beschikken, dan kan het geen disfunctionele regering naar huis sturen. Zover reikt de macht van het Westen ook helemaal niet, waar zoals gezegd de binnenlijntjes naar het Kremlin nog sterk aanwezig zijn en op de kantoren waar het erom spant nog een Sovjet-mentaliteit heerst. Procureur-generaal Viktor Shokin blijft ondanks kritiek rotsvast op zijn post zitten en bestrijdt de corruptiebestrijding. Volodymyr Groysman is als lid van de partij van Porosjenko parlementsvoorzitter en beoogd premier om Arseni Jatsenjoek op te volgen. Dat is geen stap in de goede richting, maar terug naar het verleden.

Arm Oekraïne. De Krim is het ontstolen door ouderwetse Russische koloniale politiek met een operatie die al in 2008 door president Putin werd aangekondigd en jarenlang is voorbereid. De zogenaamde separatisten in de zogenaamde volksrepublieken hebben leed, armoede en vernietiging over de Donbas gebracht, zoals de zogenaamde voormalige minister van Defensie van Donetsk en Russische oud-KGB officier Igor Strelkov verklaart. In Kiev leggen de hervormers het af tegen het oude regime dat aan het pluche gebakken is.

In Nederland wordt op 6 april een referendum gehouden over een associatie-overeenkomt met Oekraïne. Zowel tegenstanders als voorstanders komen met spookverhalen en sprookjes. Hoe kan Oekraïne met zoveel tegenslag, druk van allerlei betrokkenen en verkeerde tendenzen gedwongen worden aan zichzelf te denken? Hoe kunnen Nederlanders oordelen over een land dat Oekraïeners zelf nauwelijks begrijpen? Een sprankje hoop geeft het idee dat een associatie de mogelijkheid biedt om de hervormingsgezinden te steunen. Om zo stap voor stap de oude machtscentra op te ruimen. Het is weinig, maar meer hebben we op dit moment niet.

Foto: Tweet van Anders Aslund, 24 maart 2016.

René Cuperus geeft zijn opinie over het Oekraïne-referendum. En stemt JA vanwege de EU

PvdA’er, Volkskrant-columnist en wetenschappelijk medewerker van de Wiardi Beckman Stichting René Cuperus praat in Oekraïne met Ukraine Today over het referendum over de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne op 6 april. Hij ziet de slechte reputatie van Oekraïne als problematisch. Want naast de hervormingsgezinde Maidan-factie is er het corrupte bewind met oligarchen dat nog steeds aan de touwtjes trekt. Volgens Cuperus wordt in de Nederlandse beeldvorming dat laatste als dominant gezien, zelfs nog meer dan de oorlog in Oost- Oekraïne en de tragedie met de MH17. Cuperus concludeert dat de Europeanen genoeg aan hun eigen problemen hebben met een haperende en verdeelde EU om de problemen van Oekraïne er nog eens bij te nemen. Hij verwijt de Oekraïense politieke elite dat het zich nu niet weet te verenigen.

De belangrijkste reden voor Cuperus om JA te stemmen bij het referendum is niet de relatie met Oekraïne, maar het voortbestaan van de EU dat er naast de vluchtelingencrisis, de Euro-crisis en een Brexit volgens hem geen geen nieuwe problemen bij kan hebben. Met deze stellingname gebruikt Cuperus opvallend genoeg hetzelfde argument als sommigen in het NEE-kamp, maar komt alleen tot een andere conclusie. Hij meent dat de Oekraïense regering zich in de Nederlandse publiciteit beter stil kan houden omdat Nederlanders het als deel van het probleem zien. Het kan zelfs averechts werken. De interventie van NGO’s en activisten die niet verbonden zijn met de Oekraïense politiek in het Nederlandse publieke debat ziet Cuperus wel als zinvol.

Westfries Museum presenteert schema van betrokkenen bij kunstdiefstal

De Telegraaf bericht over de diefstal van 24 schilderijen en 70 stuks zilverwerk op 9/10 januari 2005 in het Westfries Museum te Hoorn. Directeur Ad Geerdink zoekt de publiciteit. In een verklaring op de site van het museum zegt hij: ‘Maar alle pogingen om de geroofde 17e eeuwse schilderijen naar Hoorn terug te krijgen zijn gestrand. Contacten met de huidige bezitters van de roofkunst en diplomatieke inspanningen tot op het hoogste niveau hebben tot niets geleid. Omdat de collectie aan anderen dreigt te worden verkocht en in steeds slechtere staat verkeert, zoekt Hoorn nu de (internationale) publiciteit.’ Complicatie voor een oplossing lijkt dat degenen die de werken nu in bezit hebben de waarde te hoog inschatten. Ze gaan aan van een waarde van 50 miljoen euro en rekenen op een vindersloon van 5 miljoen euro, terwijl volgens het Westfries Museum de waarde maximaal 1,3 miljoen euro is, en waarschijnlijk 500.000 euro.

Het museum verklaart over een onderzoek van de specialist in kunstcriminaliteit Arthur Brand: ‘Inmiddels zijn er zeer serieuze signalen dat de huidige bezitters van de roofkunst deze proberen te verkopen aan anderen. Uit nader onderzoek van Brand wordt duidelijk dat er achter het vrijwilligersbataljon nog andere hooggeplaatste personen schuil gaan. De gestolen kunst is een speelbal in een ondoorzichtig politiek krachtenveld in Oekraïne, waarin sprake is van een interne strijd om de macht, vriendjespolitiek en corruptie.’

In onderstaand schema noemt het museum ook het voormalige hoofd van de geheime dienst SBU (van 24 februari 2014 tot 18 juni 2015) Valentin Nalivaisjenko die als bondgenoot van de Kievse burgemeester Vitali Klitsjko en parlementslid voor diens partij ‘Stoot’ om politieke redenen en affiliatie met oligarch Dmitro Firtash ontslagen werd door president Porosjenko. Hier wordt toegelicht wie wie is. Firtash die naar Oostenrijk is uitgeweken en door de VS op de hielen wordt gezeten wordt er ook van beticht de huidige premier Arseni Jatsenjoek aan te sturen. In een bericht op Facebook verklaart genoemde tussenpersoon Boris Humeniuk vandaag dat voor hem Nalivaisjenko een onbekende is. Kortom, er is nog veel onduidelijk over dit schema.

Foto: Schema van het netwerk van ‘betrokkenen‘ bij de diefstal volgens het Westfries Museum.

Oekraïne: Hervormen of niet hervormen. Dat is de vraag

Dit verslag van het pro-Oekraïense Ukraine Today wijst op het belang van hervormingen die door de EU aan Oekraïne worden opgelegd. Het is in lijn met de georkestreerde uitspraken van de Amerikaanse vice-president Joe Biden en de Amerikaanse ambassadeur in Kiev Geoffrey Pyatt: ‘All of us here today know that Ukraine can, and must, address the problem of corruption now.’ Oekraïne is volgens Transparency International het meest corrupte land van Europa. Met de Russen er vlak achter. Een erfenis van het communisme die maar langzaam bestreden wordt. Oligarchen trekken politiek nog steeds aan de touwtjes en ‘hebben’ eigen parlementsleden. President Petro Porosjenko die zelf oligarch is met grote zakelijke belangen en weliswaar hervormingen op de rails zet wordt steeds meer als tussenpaus gezien die het probleem van de corruptie niet weet op te lossen.

Hoofd van de EU-missie in Oekraïne (EU Advisory Mission for Civilian Security Sector Reform Ukraine: EUAM Ukraine) is sinds 2014 de Hongaarse econoom Kálmán Mizsei. Hij drong op 13 oktober in een toespraak aan op hervormingen en wees op de grote uitdagingen die Oekraïne wachten: ‘A strategic systematic approach is still missing with the reform process. When it come to the civilian security sector and the Rule of Law a set of priorities should be established.’ De rechtsstaat is de sleutel tot de democratie en moet gevestigd worden voordat de democratie kan gaan functioneren volgens Europese normen. Doordat Oekraïne een associatieverdrag met de EU heeft gesloten kunnen aan dit land politieke en juridische eisen gesteld worden die anderen niet zo dwingend kunnen stellen. Schuldeisers als het IMF redeneren meer vanuit de economie.

Zo kondigt zich in de opstelling jegens Oekraïne een opvallende tweedeling aan met vreemde coalitiegenoten. Er zijn hervormers: de EU-bureaucratie, de Amerikaanse regering, het internationale bedrijfsleven, activisten van de Maidan die zich gepasseerd voelen, een meerderheid van gewone Oekraïners en rechts-nationalisten die zowel van Europa als Putin niets  moeten hebben. En er zijn tegenstanders van hervorming geleid door het Kremlin dat wil verhinderen dat Oekraïne zich aansluit bij EU of NAVO en politiek afstand neemt van Moskou, de oligarchen die door hervormingen hun machtspositie verliezen, de activisten voor een referendum van GeenPeil die Oekraïne buiten de EU willen houden -maar vooral de EU buiten de EU- en allerlei Europese rechts-extremistische partijen die er vooral op uit zijn de EU te verzwakken. En waar blijven de twijfelaars?

Nader onderzoek gevraagd naar Tiway FSU en Oekraïense witwasroute

In een bericht op Kiyv Post over corruptie in de top van het Oekraïense kabinet van premier Arseni Jatsenjoek en diens partij het Volksfront wordt het Nederlandse bedrijf Tiway FSU B.V. genoemd. Het betreft witwassen van 40 miljoen dollar door Jatsenjoeks partijgenoot Igor Kotvitski naar Panama’s Kingston Group S.A. Een bron bericht aan Kiyv Post dat de Oekraïense wet is overtreden. Een partijgenoot van het Petro Poroshenko Bloc  Sergei Leshsjenko meent dat de top van het Volksfront deze witwasroute dekt. Kotvitski ontkent, maar wilde op vragen van Kiyv Post geen details geven. Leshsjenko meent dat Kotviski geld wegsluisde voor minister van Binnenlandse Zaken Arsen Avakov (Volksfront) via de Oshchadbank die gecontroleerd wordt door een ander lid van het Volksfront Andriy Pyshny. Oekraïne is het meest corrupte land van Europa waar oligarchen achter de schermen aan de touwtjes trekken. President Porosjenko wordt verweten laks tegen corruptie op te treden.

Uit een verslag uit 2012 blijkt dat Tiway Oil AS een Noors bedrijf is met vestigingen in Turkije en de Krim/ Oekraïne en het hoofdkantoor in Dubai. In het verslag van de curator op Faillissementdossier blijkt dat de Nederlandse Holdingmaatschappij Tiway Oil B.V. (zie schema boven) op 12 mei 2015 door de rechtbank in Amsterdam failliet is verklaard. Het wordt ‘een financiële holdingmaatschappij met belangen in de olie/gas industrie’ genoemd. In andere woorden, een betalingsvehikel. Uit de gegevens op Open Companies blijkt dat Tiway FSU B.V. dat in het bericht van Kiyv Post wordt genoemd ook een financiële holding waar niet de Turkse, maar Oekraïense werkmaatschappijen onder vallen. Met één medewerker. Nader onderzoek gevraagd.

Foto 1: Schermafbeelding van organisatieschema van Tiway Oil AS in ‘Strategic Alternatives Process Turkey and Ukraine’.  November 2012

Foto 2: Schermafbeelding van deel bedrijfsprofiel van Tiway FSU B.V. door Open Companies.

Komt Samopomich in Oekraïense regering? Maakt het wat uit?

Niet opvallend is dat uit de Oekraïense parlementsverkiezingen blijkt dat een meerderheid van de kiezers op een pro-Europese partij heeft gestemd. Dat werd verwacht. Het is een lijn die zich al sinds 2013 aftekent en door de Russische geheime inmenging vanaf maart 2014 en de publieke inmenging vanaf augustus 2014 alleen nog maar groter is geworden. Oekraïne en Rusland vervreemden steeds meer van elkaar. Opvallend is dat uit de parlementsverkiezingen blijkt dat een meerderheid van de Oekraïners op een Oekraïense partij heeft gestemd. Niet op de Communistische Partij of de partij van de Regio’s die in 2010 samen nog meer dan 40% van de stemmen kregen. Deze stemmen komen nu terecht bij het oppositieblok dat zo’n 9,4% kreeg.

Samopomich dat wordt geleid door de burgemeester van Lvov Andriy Sadovyi staat voorlopig op een derde plek met 11% van de stemmen. Na de partijen van president Porosjenko en premier Jatsenjoek. Omdat ook op personen gestemd kon worden zegt het percentage niet alles over de krachtsverhoudingen. Samopomich lijkt het geweten van de twee grootste partijen. Skrypnyk legt uit dat wat zijn partij betreft de scherpschutters van de Maidan uit februari 2014 nu eindelijk opgespoord en berecht moeten worden. Of liever gezegd de opdrachtgevers ervan. Daarnaast wil  Oleksiy Skrypnyk uitgezocht zien wie verantwoordelijk was voor de tragedie van Ilovaisk dat zo’n 1000 vrijwilligers het leven kostte, een omslag in de oorlog werd en kwaad bloed zette bij de vrijwilligersbataljons dat nog nakookt. Ook wil-ie weten wie er verantwoordelijk is voor het verlies van de Krim dat zonder er een schot gelost werd aan de Russen werd overgeleverd. Lukt dat met 11%?

Voorlopige overwinning in Oekraïne in strijd tegen corruptie

Oekraïne moet iets doen aan de huizenhoge corruptie. Mensenrechtenactivisten houden druk op de parlementariërs omdat ze vrezen dat de voorgestelde maatregelen afgezwakt worden. De tweede lezing van de anti-corruptiewetten wordt voor 14 oktober verwacht. De moeizame totstandkoming wijst erop hoe wijdverbreid de corruptie in Oekraïne is. Welwillende politici die aansluiting zoeken bij Europa staan tegenover politici die op de rem staan en alles bij het oude willen houden. Omdat ze via hun politieke positie hun economische posities verdedigen. De nieuwe wetten moeten het mogelijk maken de vorige president Viktor Janoekovitsj en zijn medestanders te straffen en bezittingen te confiskeren van supporters van terrorisme.

Bestrijding van de corruptie heeft zes doelen: 1) begin van economische opgang omdat niemand investeert in corrupte landen; 2) begin van de opbouw van een rechtsstaat met rechtsgelijkheid die investeerders als voorwaarde zien; 3) een streep onder het verleden en een afrekening met het bestaande systeem van corruptie; 4) een interne profilering van pro-Europese tegenover pro-Russische partijen; 5) voldoen aan de voorwaarde van de EU om toe te treden en van organisaties als het IMF voor leningen; 6) een politiek gebaar naar de Russische Federatie om het onderscheid met het Putin-bewind te benadrukken. Een bijeffect kan zijn dat de economisch georiënteerde facties in Rusland zoals rond premier Medvedev een steun in de rug krijgen tegenover de protectionisten en nationalisten. In de Corruptie-index 2013 van Transparency International staat Rusland op de 127ste plaats en Oekraïne op de 144ste plaats (van de 175 landen).

Putin is een terrorist, maar zal nooit bloeden. Lucky him!

Update 18 juli: Bewijzen stapelen zich op dat pro-Russische separatisten een Maleisisch vliegtuig neerschoten. Ze meenden dat het om een Oekraïens AN-62 transportvliegtuig ging en toonden zich euforisch over hun succes. Het werd door de Russische propaganda al gemeld. Met zo’n 173 Nederlandse doden. Totdat ze beseften wat de internationale reacties konden zijn. President Petro Porosjenko probeert de internationale gemeenschap voor de zoveelste keer op de Russische militaire inmenging in z’n land te wijzen. Ook daarvoor zijn overvloedige bewijzen. Maar de leiders van de EU en de lidstaten aarzelen, treuzelen en lijken een psychische blokkade te hebben om de confrontatie met president Putin aan te durven gaan. Nederland kan als land dat zwaar getroffen is door het terrorisme van de separatisten en de Russen het initiatief nemen. Rutte in de hoofdrol. Laat Putin kiezen: stoppen met het ondermijnen van Oekraïne of plaatsing op de terroristenlijst. 

Er gaan steeds meer stemmen op om de president van de Russische Federatie Vladimir Putin op een terroristenlijst te zetten. Volgens de Oekraïense premier Arseni Jatsenjoek exporteert Putin behalve olie en gas ook terrorisme naar zijn land. Er zijn steeds meer bewijzen dat Russische militairen in Oost-Oekraïne de onrust aanwakkeren en coördineren. Zo bestormden pro-Russische activisten een theater in Charkov waarvan ze dachten dat het het stadhuis was. Dit duidt er niet op dat de pro-Russische activisten uit de streek komen.

De Oekraïense geheime dienst SBU postte Engelstalige berichten die de betrokkenheid van het Russische leger in Oost-Oekraïne moeten aantonen. Zoals over de gezochte agent van de Russische militaire geheime dienst GRU Igor Strelkov van wie ook vermoed wordt dat-ie betrokken was bij de overname van militaire installaties op de Krim. Volgens de SBU leiden ‘speciale verkennings- en operatie-eenheden van het 45ste Detached Reconnaissance Regiment van de Russische Luchtlandingstroepen uit Moskou en militaire inlichtingendiensten uit het zuiden van Rusland de opstand’. Ontmaskering van Russische strijders is de meest doelmatige strategie om de onbeperkte oorlogsvoering te stoppen, denkt Patrick Tucker voor Defense One.

Voor de hand ligt dat de SBU voor het aanleveren van gevoelige satelliet-informatie en middelen samenwerkt met Westerse inlichtingendiensten. Dit is een beleidswijziging die de veranderde politieke  situatie kenmerkt. Want de Oekraïense geheime dienst werkte tot voor kort samen met de Russische geheime diensten. Dit geeft de SBU een voorsprong over de denk- en handelswijze van de Russen. De animositeit tussen de Oekraïense en Russische geheime dienst wordt versterkt door de dood van SBU-kapitein Henndiy Bilichenko die op 13 april tijdens een anti-terroristische actie bij Slovyansk door Russische paramilitairen werd gedood.

Op de grond hapert het Oekraïense leger. Slecht materiaal en slecht opgeleide manschappen, onvoldoende voorbereiding en instructies, en povere bevelvoering zorgden afgelopen dagen voor een publicitaire ramp. Trouwens ook al op de Krim. Robert van Voren roept Oekraïne op om op te staan en te vechten. Hij vraagt vooral om andere instructies. Volgens Alexander Mnatsakayan moeten de Oekraïners leren doden. Een leger kan in een conflictsituatie niet te beschaafd en te vriendelijk zijn. Maar de moderne oorlogsvoering is asynchroon en wordt niet alleen in de steden en dorpen van Oost-Oekraïne gevoerd. Er zijn vele fronten, zoals tussen de geheime diensten, in de media en in de economie door de isolering van Russische bedrijven en banken. Russische banken dreigen losgekoppeld te worden van het internationale betalingssysteem.

Is president Putin een terroristenleider? Ja, dat is-ie zonder twijfel, zoals president Bush dat was met z’n inmenging in Irak of president Obama dat is met z’n drone-programma in Azië. Of president Reagan was met het Iran-Contra-schandaal in de jaren ’80. De lijst van wereldleiders die terroristen waren is eindeloos. Maar ze hebben een gemeenschappelijk kenmerk. Ze worden namelijk nooit aangeklaagd en hoeven nooit terecht te staan. Ondanks een verdwaalde generaal Pinochet of Yitzhak Shamir. In de grote wereld zijn het de idealisten en klokkenluiders die moeten bloeden en komen criminele leiders als Putin of Obama weg met hun streken. Dus zet Putin gerust op een terroristenlijst waarop-ie thuishoort, het maakt toch geen enkel verschil.

Foto: Vladimir Putin. Credits: Alexei Nikolsky/RIA Novosti Kremlin, via Associated Press