Reconstructie van Nieuwsuur over rol Kremlin bij neerhalen MH17. Maar hoe zit het met afspraken tussen Nederland en Russische Federatie over gasbeleid en Nord Stream II?

Het is goed dat de redactie van Nieuwsuur opnieuw aandacht besteedt aan het neerhalen in 2014 van de MH17 en de betrokkenheid van het Kremlin daarbij. Immers een van de grootste luchtrampen die Nederland ooit heeft getroffen. Het Kremlin is nooit zo hoffelijk geweest om volgens de diplomatieke gebruiken schuld te bekennen of verontschuldigingen aan te bieden aan de Nederlandse regering en het Nederlandse volk. Dat was het affront op een affront. Het item roept wel de vraag op wat de aanleiding ervoor is. Nieuwe feiten blijken er niet uit.

Niet dat dit Nieuwsuur te verwijten valt, maar de afwikkeling van de MH17 en de opstelling van de Nederlandse regering kunnen niet los gezien worden van de verbondendheid van Nederland met de Russische Federatie inzake het gasbeleid. FTM concludeerde in maart 2021 dat Nederland en de Russische Federatie achter de schermen samenwerken over het gasbeleid en de aanleg van Nord Stream II. Zo steunt Nederland achter de schermen via het Nederlandse bedrijf Gasunie en het Brits-Nederlandse Shell de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II die aantoonbaar in strijd is met het energiebeleid van de EU inzake diversificatie en energie onafhankelijkheid. Dat staat omschreven in het Third Energy Package uit 2018.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken bij monde van minister Stef Blok geeft daar geen openheid over ondanks kritische kamervragen van vertegenwoordigers van D66 en GroenLinks. De bedrijfslobby heeft er in een onderonsje met de VVD voor gezorgd dat de gaspolitiek met de Russische Federatie bij de bewindslieden van VVD, te weten demissionair premier Rutte, minister Blok een minister Bas van ’t Wout van Economische Zaken en Klimaat onaantastbaar is.

Dit is dus schaken op meerdere borden. Nederland werkt in het niet eens zo geheime geheim hecht samen met het Kremlin op het gebied van het gasbeleid en heeft in de publiciteit volop kritiek op het Kremlin bij de schuldvraag en de afwikkeling van de ramp met de MH17. In zekere zin kan dat laatste als publicitaire afleiding voor het eerste worden beschouwd.

De fundamentele vraag is hoe een en ander samenhangt en of er een akkoordje tussen Moskou en Den Haag is afgesproken over de samenhang van deze twee kwesties. Daar zou Nieuwsuur eens in moeten duiken. Dan wordt het interessant. Want (of maar?) dat onderling verband ligt politiek net zo gevoelig in Den Haag als in Moskou. Of mogelijk zelfs gevoeliger.

Kremlin kan aansprakelijkheid MH17 niet toegeven omdat het betrokkenheid bij de oorlog in Oost-Oekraïne niet kan erkennen

Als de Russische Federatie erkent dat het aansprakelijk is voor haar aandeel in het neerschieten van de MH17, dan erkent het dat het actief betrokken is bij het conflict in Oost-Oekraïne. Maar sinds voorjaar 2014 ontkent het Kremlin dat het hier ook maar iets mee te maken heeft. Ondanks overvloedig bewijs van het tegendeel.

Het is hoogst onwaarschijnlijk dat het Kremlin vanwege Nederlandse en Australische druk zou erkennen dat het aansprakelijk is voor het neerschieten van de MH17 omdat het dan tevens erkent dat het met reguliere en onregelmatige (huurlingen van Wagner, vrijwilligers) militaire troepen sinds 2014 in dit oorlogsgebied opereert. Het Kremlin ontkent al vier jaar lang elke betrokkenheid bij de oorlog in Oost-Oekraïne. Het zou vooral in het binnenland haar eigen geloofwaardigheid en grip op de macht te grabbel gooien als het haar militaire aanwezigheid in Oost-Oekraïne alsnog zou toegeven. Dat is een te hoge mate van gezichtsverlies.

Dat is de paradox van de MH17. Het Kremlin is met haar inmenging in Oost-Oekraïne zo diep het konijnenhol vol leugens ingekropen dat het er zichzelf niet meer uit kan bevrijden. Door de herhaalde ontkenning dat het in het konijnenhol zit kunnen anderen de Russische Federatie niet helpen er zich uit te bevrijden. Overigens was verzwakking van Oekraïne door de ondermijning via de zogenaamde hybride oorlogsvoering aanvankelijk het doel van het Kremlin. Met naast de militaire inmenging als hoofdcomponenten: propaganda, cyberwar, economische en politieke oorlogsvoering. Dus zonder dat dit hoe dan ook erkend werd of kon worden. Opzet was destabilisatie van Oekraïne. Stabiliteit is de voorwaarde voor een lidstaat om lid van de Navo te worden.

Niet alleen Oekraïne zit gevangen in deze kwestie, maar ook de Russische Federatie. Het leiderschap in het Kremlin kan hopen dat de herinnering slijt in de tijd en er een patina laagje van vergetelheid ontstaat. In de tussentijd dwingt het Kremlin het geluk af van een gecorrumpeerde en controversiële Oekraïense president die met Putin strijdt in de competitie om leiding te mogen geven aan het meest corrupte land van Europa.

Er is nog een paradox. Dat is dat het Kremlin ontkent betrokken te zijn geweest bij het neerstorten van de MH17, maar zich in de praktijk niet gedraagt als een buitenstaander. Het eist een formele rol in het onderzoek op. Dit is een merkwaardige en ongerijmde reactie van het Kremlin omdat het weet dat de Russische Federatie volgens de regels van ICAO (=VN) formeel geen partij is. De crash was niet op of boven het grondgebied van de Russische Federatie, het vliegtuig was niet Russisch en er waren geen Russische slachtoffers. Dat maakt de Russische Federatie officieel geen partij in het onderzoek. Wel kan elke buitenstaander zoals het JIT herhaaldelijk heeft gezegd (en gevraagd aan de Russen) informatie aanleveren als het vindt dat die relevant is voor het onderzoek. In de verslagen van de OVV over de oorzaak van het neerstorten van de MH17 hebben de Russen overigens talloze aanmerkingen en aanvullingen aangeleverd die ook gepubliceerd werden.

Resteert de vraag hoe de reactie van het Nederlandse kabinet ingeschat moet worden. Wat is het waard en wat beoogt een harde reactie? Met als ultieme vraag wat de reactie politiek en economisch Nederland mag kosten. Kiest Nederland vanwege de onverzoenlijke houding van de Russische Federatie die de flater van de MH17 niet wil toegeven een hardere opstelling in het Nord Stream II dossier? Dat zou pas echt belangrijk nieuws zijn.

Foto: Tweet, 25 mei 2018.

Nogmaals Nord Stream II: waarom is er geen open debat over een pijplijn die de EU afhankelijker maakt van de Russische Federatie?

De Belgische oud-ambassadeur Theo Lansloot zet de ontwikkelingen over de aanleg van de gaspijplijn Nord Stream II in een artikel voor Doorbraak op een rijtje. De actuele situatie is dat landen aan de Oostzee waarvan de pijplijn door hun territoriale wateren loopt voor de beslissing staan wat ze ermee aan moeten. Als ze dat politiek al zelf mogen beslissen en ze volgens internationaal recht juridisch iets te zeggen hebben over het onderzeese deel van Nord Stream II tussen de Russische Federatie en Duitsland. Finland en Duitsland hebben het groene licht gegeven. Denemarken houdt de kaarten nog tegen de borst en wordt onder druk gezet door voor- en tegenstanders. De vraag is of Nord Stream II Europa over-afhankelijk van Russisch gas maakt.

Rondom Nord Stream II tekenen zich twee kampen af. Tegenstanders lijken de overhand te hebben met de VS, het Verenigd Koninkrijk, landen als Polen, Oekraïne en de Baltische landen die de Russische chantage met energie vrezen, maar ook milieuactivisten die een einde aan fossiele brandstof willen. Zo stelden kamerleden van de PvdD en de SP die doorgaans welwillend staan tegenover de Russische Federatie in 2017 kritische kamervragen over Nord Stream II. Omdat de energieafhankelijkheid van de EU-lidstaten van Russisch gas door import vergroot wordt en dit in strijd is met het energiebeleid van de EU (Third Energy Package) zijn degenen die pleiten voor correcte uitvoering van dit beleid ook tegen. Ze wijzen op diversificatie en onafhankelijkheid. Overigens wordt in een rapport van de juridische dienst Raad van de Europese Unie dit formeel ontkend, zodat de ministers kunnen handelen in strijd met hun eigen beleid. Verder zijn Zuid-Europese landen ook kritisch over Nord Stream nadat de EU South Stream afschoot door harde voorwaarden aan het Kremlin te stellen. De Italiaanse oud-premier Renzi definieerde het opleggen van sancties aan de Russische Federatie plus het afketsen van South Stream door het stellen van harde voorwaarden aan het Kremlin, maar tegelijk het doorgaan van Nord Stream zonder die voorwaarden en het als economisch project te betitelen als hypocrisie.

Voorstanders zijn vooral te vinden in de landen waarvan bedrijven betrokken zijn: Duitsland, Nederland en Frankrijk. En omdat Duitsland een beslissende vinger in de pap van de EU heeft en de tandem Duitsland-Frankrijk de as van de EU vormt, volgt de Raad van ministers. De tactiek van de voorstanders is niet om een open debat te voeren, maar dat uit de weg te gaan. De dooddoener van het Duitse politieke en economische establishment is dat Nord Stream geen politiek, maar een economisch project is. Uit alles blijkt dat Nord Stream een politiek project is. Gazprom koopt Europese politici om door ze in te huren als ‘consultant’, zoals de Oostenrijkse ex-minister Hans Jörg Schelling die lid is van de ÖVP, de partij van kanselier Sebastian Kurz. Zoals Lansloot opmerkt staat de Duitse oud-kanselier Gerhard Schröder op de loonlijst van Gazprom. Zijn opportunisme is berucht en bezoedelt de Duitse politiek en de SPD. Maar het lijkt te eenvoudig om het Duitse belang te reduceren tot het omkopen van SPD’ers als Schröder of president Frank-Walter Steinmeier. Een argument van de voorstanders is dat het een wederzijdse afhankelijkheid betreft en de aanleg het Kremlin ook afhankelijker van Europa maakt. Maar dat gaat opnieuw voorbij aan de onafhankelijkheid van Europa.

De tegenstrijdigheden zijn groot en het is onbegrijpelijk dat ze niet genoemd worden in het publieke en politieke debat. Sancties die in 2014 ingesteld werden vanwege de annexatie van de Krim door de Russische Federatie en de militaire inmenging in Oost-Oekraïne worden verlengd, maar tegelijk worden de economische banden met het Kremlin via Nord Stream aangehaald en wordt Oekraïne dat Russisch gas via pijpleidingen aan de EU levert in de steek gelaten. Dat is dubbelzinnig en hypocriet, maar vooral kortzichtig. De EU weet dat het zich door de aanleg van Nord Stream II afhankelijker maakt van het Kremlin, maar ontkent dat dat zo is. De leiding van de Russische Federatie heeft er immers een handje van om gas als geopolitiek wapen in te zetten. Door de verslechterende situatie tussen het Westen en de Russische Federatie dat zich ook nog eens steeds meer opstelt als kat in het nauw, wordt de kans dat dat wapen ingezet wordt er eerder groter dan kleiner op. Levering van Russisch gas aan de EU-lidstaten is de olifant in de kamer waarover West-Europese politici en bedrijven al jaren doen alsof ze die niet zien. Zo gaat kortzichtigheid over in bijziendheid omdat Duitsland en Nederland verslaafd zijn aan goedkoop Russisch gas. De geloofwaardigheid van de EU wordt ondermijnd.

Foto 1: Schermafbeelding van deel artikel ‘Rusland en de EU: energie-onafhankelijk of Nord Stream 2 pijplijn?; Regering Merkel verkiest Russische gaspijplijn boven EU –Energie Unie’ van Theo Lansloot in Doorbraak, 4 april 2018.

Foto 2: Schermafbeelding van deel artikel ‘Europese Raad geeft groen licht Nord Stream 2’ in Geotrendlines van 2 oktober 2017 onder verwijzing naar Euobserver.

Amerikaanse sancties tegen Kremlin. EU weet zich geen houding

De Russische onderminister van Buitenlandse Zaken Sergei Ryabkov roept de Amerikanen op om terug te komen op de aanscherping van de sancties. Het is overigens nog maar de vraag hoe dit in de praktijk uit zal pakken. Want ook het aannemen van een wetsvoorstel in Huis en Senaat en de verklaring van president Trump dat hij het zal tekenen en niet zal vetoën is er geen garantie voor dat de sancties ook toegepast worden.

De acties en reacties van Russen en Amerikanen moeten begrepen worden als een asynchroon antwoord op een asynchrone oorlogsdaad. Auteur Richard Lourie omschrijft het in een gesprek met Salon: ‘I’m very interested in the natural gas thing, I think it’s really the way to hit the Russians hard: To say, ‘If you’re going to fool around in our electoral process as you have, we’re going to make a concerted effort to make Europe quickly independent of your gas and give a major blow to your economy, so cool it.’ Uit de reacties uit Brussel lijkt het er sterk op dat EU-leiders en Duitse politici nog niet begrijpen hoe diep het de Amerikanen zit dat het Kremlin zich actief in de campagne voor hun presidentsverkiezingen mengde. Door Europa onafhankelijk te maken van Russisch gas wordt het Kremlin gestraft. Bizar is dat de Europeanen dat nog niet doorhebben.

De EU neemt het overigens niet op voor Europese, maar voor Duitse bedrijven. Over Nord Stream II is binnen de EU nooit een open debat gevoerd. Dat werd onderdrukt door Brussel na druk van Berlijn. Dat komt nu als een boomerang terug. Uiteraard ruiken de Amerikanen hun geopolitieke en commerciële kansen. Daar handelen ze naar. Maar er is bovenal de wrok tegen het Kremlin en het wegkijken van president Trump van wie duidelijk is dat hij in de zak van Putin zit en geen actie onderneemt tegen de Russen. Als de EU en vooral Duitsland de afgelopen jaren minder eigengereid hadden geopereerd, dan hadden ze nu op een lijn met het Amerikaanse congres kunnen zitten. Onbegrijpelijk is ook waarom South Stream om politieke redenen moest worden afgeblazen en Nord Stream II als een louter economisch project werd voorgesteld door de Duitse CDU en SPD. Dat wringt, dat stinkt en dat betaalt zich nu terug door de Amerikaanse voorstellen. De opstelling van het Amerikaanse congres is begrijpelijk. De EU heeft eenzijdig en kortzichtig gehandeld. Daarom kunnen de Amerikanen nu hun kansen grijpen, onder meer via export naar Europa van LNG. De EU begrijpt er niks van.

Nord Stream II zorgt voor politieke spanning tussen EU en Amerikaans congres. Met het Kremlin als huilende derde

Het West-Europese, en dan vooral het Duitse bedrijfsleven ziet de olifant in de kamer, maar doet net alsof hij er niet is. Dit promotiefilmpje over Nord Stream II bevestigt het beeld van niks aan de hand. Het gaat over een gasproject van West-Europese landen met de Russische Federatie. De olifant in de kamer is de energie-afhankelijkheid van de EU van de Russische Federatie. De aanleg van Nord Stream II druist in tegen het officiële beleid van de EU over diversificatie en energie-onafhankelijkheid, zoals energiedeskundige Sijbren de Jong in februari 2017 in een column voor EUobserver uitlegde: ‘When launched the Energy Union emphasised the need to diversify energy sources, suppliers and routes to ensure secure and resilient energy supplies. Upon closer inspection, the Nord Stream 2 pipeline in fact does the opposite.’

Onder druk van het Duitse bedrijfsleven zegt kanselier Merkel dat Nord Stream II een economisch project is. De politiek zou er daarom niets mee te maken hebben. Dat is een groteske leugen. Het is aantoonbaar onjuist en een slecht verdedigbaar standpunt. De EU maakt zich ongeloofwaardig door het een te zeggen en het ander te doen. Nord Stream II is een geopolitiek project. Zo probeert de EU onder druk van Duitsland en andere West-Europese landen onder wie Nederland door wegkijken de kritiek op Nord Stream II van onder meer Polen, de Baltische landen en Oekraïne te neutraliseren. Niet door argumenten of maatregelen die aansluiten bij het staande EU-beleid over energie-onafhankelijkheid, maar door het gewoonweg te negeren.

In een nieuwe ontwikkeling moet de EU kleur bekennen omdat het door de VS en de Russische Federatie wordt uitgedaagd over Nord Stream II. Morgen neemt het Amerikaanse Huis naar verwachting een wet aan die de sancties tegen de Russische Federatie aanscherpt. De wet bevat ook sancties tegen Noord-Korea en Iran. Eerder stemde de senaat met een grote meerderheid van 98-2 voor de aanscherping van de sancties tegen de Russische Federatie. De teksten van Huis en Senaat zijn in elkaar geschoven. President Trump kan zo’n wet vetoën, maar bij een twee/derde meerderheid heeft het congres het laatste woord en vindt de wet na procedureel overleg alsnog doorgang. Daar ziet het nu naar uit. In de concepttekst staat over Nord Stream II:

Zo tekent zich een kloof aan tussen de EU en de VS. De EU wil niet bewegen en daarom neemt de VS in haar plaats het initiatief dat de EU onder Duitse druk weigert te nemen. De energie-afhankelijkheid van de EU van Russische energie neemt overigens nog steeds van jaar tot jaar toe. Het Amerikaanse congres is van plan om sancties tegen Nord Stream II op te leggen omdat dit project ‘nadelige gevolgen’ zou hebben voor de ‘energieveiligheid van de EU’ en ‘de ontwikkeling van de gasmarkt in Midden- en Oost-Europa’ en ‘energiehervormingen in Oekraïne’. Als de definitieve versie van deze sanctiewet nog steeds deze passage bevat, dan is het een opmerkelijk staaltje van a-synchroon beleid. Het Amerikaanse congres ziet de olifant in de Europese kamer en voert daaropvolgend beleid uit die de EU in theorie zegt uit te voeren, maar in de praktijk saboteert. De EU komt er zwak en verdeeld uit. Uiteraard laten de Amerikanen niet na om de kansen te grijpen die hun opkomende energiemarkt biedt. De EU is te verzwakt om er doelmatig op te reageren.

Voor het Kremlin resteert weinig anders dan de Europeanen de kloof met de VS in te wrijven. Ook president Putin moet zijn verlies nemen. President Trump probeerde vanaf zijn eerste dag in functie om de sancties tegen de Russische Federatie te verzwakken, maar moet nu constateren dat hij onvoldoende grip heeft op de Republikeinen in het congres die de sancties aanscherpen. De eerste rondes sancties werden in 2014 ingesteld vanwege de bezetting van de Krim door de Russische Federatie en de militaire en politieke inmenging in Oekraïne van dat land. Deze ronde van sancties is een verlate reactie op de al in oktober 2016 door de gezamenlijke Amerikaanse  inlichtingendiensten vastgestelde inmenging van de Russische Federatie in de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016. Die ging verder dan de ‘normale’ spionage tussen landen die gebruikelijk is. Het verschil is dat het Kremlin niet op de via spionage vergaarde informatie ging zitten, maar die gebruikte in de campagne in een geheime operatie (‘covert operation’).

Foto 1: Schermafbeelding van deel concept-wet van het Amerikaanse congres, 24 juli 2017.

Foto 2: Schermafbeelding van deel artikel ‘Kremlin frets US sanctions may hurt European projects like Nord Stream 2’ van Reuters op RawStory, 24 juli 2017.

Hypocriet Schröder verwijt Merkel hypocrisie. Duitse partijpolitiek

Oud-kanselier Gerhard Schröder verwijt kanselier Merkel niet zozeer dat ze pro-Amerikaans is, maar dat ze ongeloofwaardig is in in die vermeende pro-Amerikaanse opstelling. Schröder verwijt Merkel hypocriet te zijn. Schröder is zelf verre van pro-Amerikaans en dat is geen toeval. Het is trouwens de vraag of kanselier Angela Merkel sinds het optreden van president Trump niet eerder een pro-EU dan een pro-Amerikaanse koers vaart. Maar omdat SPD-kandidaat Martin Schulz pro-EU is, kan Schröder hem daar uiteraard niet op aanvallen.

Zoals vaak kiest een politicus de aanval om niet zelf aangevallen te worden. Schröder is de hypocriet. Zijn verwijt aan Merkel wordt ingegeven door partijpolitieke overwegingen tijdens een verkiezingscampagne, maar ook door zijn geopolitieke opstelling. De sociaal-democraat Schröder staat op de loonlijst van Gazprom en wordt met Russisch geld gekocht om in Europa de zaak van Gazprom te bepleiten. Onder meer om het Russische gasproject Nord Stream II niet te laten stranden. Bij die pro-Russische positie van Schröder hoort blijkbaar dat hij Merkel verwijt om pro-Amerikaans te zijn. Het is allemaal kinderlijk voorspelbaar wat hij doet.

Schröder maakt hiermee aan het Kremlin duidelijk dat hij zijn dikverdiende dollars waard is. Zo simpel is het. En zo simpel is Schröder. Hij heeft zijn partij, zijn land en de EU verraden. En nu wordt hij uit de mottenballen gehaald om de SPD te helpen. Van een afstand ziet het er weinig overtuigend en deugdelijk uit. Het valt nauwelijks voor te stellen dat Duitsers daarin trappen. Jammer voor Schulz die een betere sidekick verdient.

Nord Stream II: MEP Rebecca Harms hekelt Duitse opstelling inzake Europese energiepolitiek vanwege plat eigenbelang

Hoe betrouwbaar en standvastig is de Duitse politiek inzake de Russisch Federatie? Welk onverwerkt en verkeerd begrepen verleden sleept Duitsland met zich mee of verbergt het zich achter? Het is de terugkerende vraag die maar niet goed beantwoord kan worden. De Duitse europarlementariër voor de Groenen Rebecca Harms is kritisch op Duitse en Oostenrijkse sociaal-democraten die afwijzend reageerden op een voorstel in de Amerikaanse senaat om de sancties tegen de Russische Federatie aan te scherpen. Mede als antwoord op de inmenging van het Kremlin in de presidentsverkiezingen waar president Trump geen antwoord op geeft.

Harms reactie is voorspelbaar en raadselachtig. Het is een publiek geheim dat de Duitse sociaal-democraten voor het karretje van de Russische belangen gespannen staan. Voormalig kanselier Gerhard Schröder heeft de SPD zwaar belast door zich in te laten huren door het Kremlin. Zijn biograaf Gregor Schöllgen stelt dat niets hem zo beschadigd heeft als zijn ‘Gazpromisering’. In zijn kielzog zoog de nog steeds machtige Schröder de SPD mee. Het verwijt kan verbreed worden dat Schröder door zijn Russische lobbywerk niet alleen zijn eigen aanzien, maar dat van de Duitse politiek beschadigd heeft. Minister Sigmar Gabriel voegt zich kritiekloos in die groef en praat de positie van Schröder na. Uiteraard kunnen de sociaal-democraten dit alleen doen tegen de achtergrond van opportunisme bij het Duitse bedrijfsleven dat wil profiteren van Russische opdrachten.

Harms speelt de onschuld als ze niet meent te begrijpen  waarom ook de christen-democratische kanselier Angela Merkel zich tegen het voorstel van de Amerikaanse senaat inzake het aanscherpen van de Russische sancties schaart. Harms weet dat Merkel ook onder invloed van het Duitse bedrijfsleven staat en in 2014 publiekelijk verkondigde dat gasproject Nord Stream II geen politiek maar een puur economisch project is.

Dat de belangrijkste Duitse politici als Gabriel en Merkel onder het mom van de autonomie van de EU het Amerikaanse voorstel afwijzen is potsierlijk en vals. Want zoals Harms stelt is het de Duitse regering van CDU en SPD dat in deze kwestie van Nord Stream II en energiepolitiek het Duits belang voor het Europees belang stelt. In een EU waar toch al zoveel anti-Duitse sentimenten leven vanwege de Duitse economische dominatie is die Duitse opstelling gevaarlijk, kortzichtig en contra-productief. De Duitse regering doet er onder druk van het eigen bedrijfsleven en lobbyisten als Schröder alles aan om Nord Stream II door te laten gaan. Ondanks kritiek van voornamelijk Oost-Europese landen die de toenemende afhankelijkheid van Russische energie afwijzen. Omdat energieonafhankelijkheid officieel EU-beleid is hebben deze critici ook bestuurlijk het gelijk aan hun zijde, maar door de Duitse obstructie krijgen ze die niet. Of anders gezegd, de besluitvorming in de EU was allang afgerond als de Duitse regering niet het eigenbelang voor het Europees belang had gesteld.

Kortom, de Amerikaanse senaat komt met het initiatief dat de Europese Commissie zelf had moeten nemen. Maar door onmacht, verdeeldheid en vermenging van economie met politiek niet kon nemen. Het is trouwens de verwachting dat de Republikeinse meerderheid in het Amerikaanse Huis, Witte Huis en Buitenlandse Zaken bij monde van ex-chef van Exxon/Mobil minister Rex Tillerson de voorgestelde sancties zullen afzwakken. Exxon/Mobil heeft vanwege investeringen die uitgesteld werden als gevolg van de sancties er belang bij dat de sancties afgezwakt worden. Trump zal geen stapje extra zetten om Europese bedrijven en de EU tegemoet te komen, maar wel om Nord Stream II te redden vanwege het Russische belang. Ook binnen het Team Trump zijn de lijnen naar het bedrijfsleven kort. Ex-ambassadeur Richard Burt staat op de loonlijst van Gazprom en heeft directe toegang tot Trump. Naar verwachting stelt hij zijn acties af met Gerhard Schröder. Van alle partijen is het de EU die het meest verdeeld opereert omdat het zich laat verdelen. Dat is de schande.

Nord Stream 2: Jerzy Buzek verwelkomt het voorbehoud van de Europese Commissie

Vooruitzichten van het het gasproject Nord Stream 2 zijn wankel, aldus de Poolse oud-premier en de huidige Europarlementariër Jerzy Buzek naar aanleiding van voorbehoud hierover van de Europese Commissie eerder deze maand. In een bericht zet Polennieuws de politieke ontwikkelingen op een rijtje. Het is een conflict dat ingaat tegen de solidariteit tussen EU-lidstaten. De Visegrad groep die bestaat uit Polen, de Tsjechische Republiek, Slowakije en Hongarije en de Baltische landen zijn tegen Nord Stream 2, en de West-Europese regeringen van landen met belangen in het project (Duitsland, Nederland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Oostenrijk) zijn voor. Om het terug te brengen tot een Nederlandse zegswijze: het is de dominee tegenover de koopman. Maar zoals Buzek aangeeft zijn er ook economische bezwaren tegen het project.

In een tweet schetst Anders Aslund de Russische positie. Het wil dat Nord Stream 2 doorgaat, business as usual. Putin is dol op grote projecten, zoals de Sochi Winterspelen, de Kerch brug naar de Krim of het WK Voetbal 2018 die een vierledig doel hebben. 1) Afleiding van dagelijkse economische problemen; 2) Middel om voor de eigen bevolking een beeld van een sterk land te presenteren; 3) Middel om het buitenland af te bluffen en 4) Middel om overheidsgeld door corruptie door te sluizen naar zakenrelaties van het regime.

Bij Nord Stream 2 speelt ook mee dat de reden waarom op 17 maart 2014 door de VS, de EU en Canada een eerste ronde van sancties ingesteld werd na de inname van de Krim in 2014 door de Russische Federatie nog steeds niet zijn weggenomen. Er pleit veel voor gelijk oversteken: als de Russische Federatie de bezetting van de Krim beëindigt, dan stoppen de Westerse landen de sancties tegen dat land. Dit gaat niet alleen om geopolitiek, invloedssferen en de Europese veiligheid, maar om de geloofwaardigheid van een EU die krachtig en zelfbewust opkomt voor eigen waarden en belangen. En zich aan zijn woord houdt. Daarbij komt ook nog dat South Stream met belangen van Italië en Balkanlanden eind 2014 werd afgelast door de Russen wegens belemmeringen over aanbestedingen die de EU stelde. Deze landen namen dit de EU kwalijk.

Zo is Nord Stream 2 een project geworden waarin vele aspecten op een conflicterende wijze samenkomen. Het gaat om de geloofwaardigheid van de buitenlandse politiek van de EU en om de EU als waardengemeenschap, om de solidariteit van West-Europese EU-lidstaten met zowel Oost-Europese als Zuid-Europese lidstaten, om de afweging of in de EU politieke belangen zwaarder wegen dan economische belangen, om de macht tussen de lidstaten en de supranationale EU, om de macht tussen ondernemingen als Shell, Wintershall en Engie en nationale parlementen en Europarlement, om de energiepolitiek van de EU met diversificatie en vergroeiing, en om de politiek van de Russische Federatie dat de EU probeert te verzwakken door zaaien van verdeeldheid.

De Europese Commissie zou er goed aan doen om voor te stellen om Nord Stream 2 op sterk water te zetten onder de voorwaarde dat pas als de Russische Federatie de bezetting van de Krim beëindigt en de Minsk II akkoorden over de Russisch-Oekraïense oorlog in Oost-Oekraïne naar de letter uitvoert, de EU bereid is om constructief met de Russische regering en Gazprom samen te werken voor het vervolg. Maar niet eerder.

Reitschuster: Rusland probeert Duitsland met propaganda te destabiliseren

De Duitse journalist van het conservatieve tijdschrift Focus en voormalige correspondent in Moskou Boris Reitschuster spreekt met Nataliya Gumenyuk van het Engelstalige onafhankelijke Oekraïense Hromadske TV. Hij legt uit dat het Kremlin er belang bij heeft om de EU te verzwakken en te laten fragmenteren. Daartoe zet het publicitaire middelen in. Dat gaat verder dan propaganda. Het is de informatieoorlog met politieke middelen die in de publiciteit als verlengde van de strijd worden ingezet. Zoals gebeurtenissen die anders niet hadden plaatsgevonden of de organisatie van schijndemonstraties. Volgens Reitschuster speelt Duitsland een essentiële rol in de optiek van het Kremlin om de EU te verzwakken. Want Duitsland is binnen de EU politiek en economisch een belangrijk land en kanselier Merkel is als voormalig Oost-Duitse kritisch over de Russische intenties. Ook in het vasthouden aan de sancties. Daarbij kent Duitsland een grote Russische minderheid.

Opmerkelijk is dat Reitschuster beweert dat de sociale-democratische SPD die een coalitie met de CDU/CSU van Merkel vormt nog steeds onder invloed staat van oud-kanselier Gerhard Schröder. Dit zou de verlamming van de Duitse regering verklaren en het gebrek aan een harde opstelling jegens de Russische Federatie. Naar verluidt is Schröder voor 250.000 euro per jaar voorzitter van de aandeelhouderscommissie van Gazprom-dochter Nord Stream AG. Gazprom heeft een meerderheid van 51% in Nord Stream en de Russische staat heeft weer een meerderheid in Gazprom. Op kritiek van vooral Oost-Europese landen die zich gepasseerd voelden antwoordde kanselier Merkel in december 2015 dat Nord Stream geen politiek, maar een commercieel project is. Reitschuster wijst vooral op buitenlandminister Frank-Walter Steinmeier en vice-premier Sigmar Gabriel die in de zak van Schröder -en dus het Kremlin- zouden zitten. Pikant is dat Steinmeier namens Duitsland (met Frankrijk, Rusland en Oekraïne) een frequente deelnemer is aan de gesprekken over de Minsk II-afspraken.

Volgens Reitschuster verkeert Duitsland in een toestand van ontkenning zodat het niet echt beseft wat er op dit moment in de Russische Federatie aan de hand is. Hij vindt niet dat op de verslaglegging van de feiten de boodschapper van het slechte nieuws aangekeken moet worden, in zijn ogen komt dat enkel en alleen voort uit de slechte situatie in Rusland. Tegelijk meent hij dat de Duitsers langzaam wakker worden en zich steeds beter realiseren wat er in Rusland gebeurt. Ook omdat het zo overduidelijk is. De welwillendheid van de Duitse elite jegens het Kremlin en de afstand die het tot Oekraïne bewaart is al eerder opmerkelijk genoemd. Een en ander zou gevoed worden door een verkeerd begrepen schuldcomplex over de Tweede Wereldoorlog.

Nederlandse politiek worstelt met energiepolitiek en rol Rusland

Bij energiepolitiek zijn principes inwisselbaar voor geld als het aan CDA en VVD ligt. Het gaat om de gevolgen van de afnemende opbrengst van het Groninger gasveld vanwege aardbevingen. Hoewel Nederland ook met de verminderde opbrengst nog aan haar contractuele verplichtingen kan voldoen wil het voor de toekomst een rol in de Europese energiepolitiek opeisen door zich te profileren als gasrotonde. Een idee dat ontwikkeld werd onder de kabinetten Balkenende. Maar toen was de opstelling van de Russische Federatie jegens Europa constructiever dan nu. De uitdaging is om dat idee van de gasrotonde zonder Russisch gas te realiseren.

Uit het artikel op nu.nl waarnaar Sjoerdsma verwijst komt een verschil tussen partijen tot uiting over de relatie met Rusland. Dat ligt in Nederland extra gevoelig na het neerschieten van de MH17 dat 193 Nederlanders het leven kostte. Het waarschijnlijkste scenario is dat dit door een onderdeel van het Russische leger gebeurde. Rechtvaardigt dat ‘business as usual’ in een land dat zich met Den Haag profileert als ‘internationale stad van vrede en recht’? In het gewraakte interview met De Volkskrant noemde werkgeversvoorzitter Hans de Boer de MH17 een incident. Nu volgt de VVD. ‘Ethici’ van PvdA (en D66) staan tegenover ‘realisten’ van VVD (en CDA en SP). Waarbij de neo-communisten van de SP Rusland en de neo-liberalen van CDA en VVD multinationals als Shell in bescherming nemen dat deelnemer wordt aan het Russische Nord Stream II project van Gazprom.

Woordvoerder in de Tweede Kamer namens de VVD André Bosman heeft gelijk dat het gas ergens vandaan moet komen. Maar hij bedrijft demagogie door bewust de doelen voor de korte- en lange termijn door elkaar te halen. Zoals gezegd, Nederland kan nog steeds aan alle binnen- en buitenlandse verplichtingen voldoen. Daarbij komt dat hij bij de alternatieven behalve windenergie duurzame energie uitsluit. Weliswaar is dat geen oplossing voor de korte termijn, maar de VVD blijft wel de ontwikkeling van duurzame energie blokkeren.

De opstelling van de VVD is schijnheilig. Het zegt dat buitenlandse politiek en handelsbelangen van elkaar te scheiden zijn, maar weet dat dit niet zo is. Levering van water en energie zijn politieke instrumenten van de toekomst die de politiek van landen beïnvloeden en het gedrag van inwoners bepalen. De VVD valt niet snel te betrappen op een politiek-filosofische houding die dieper gaat dan de eigen portemonnee. Dat is niet erg als er geen principes of rechten in het geding zijn, maar in de relatie met Rusland is sinds de annexatie van de Krim wel degelijk iets fundamenteel veranderd. Dan wreekt zich het wegkijken van de VVD vanwege handelsbelangen. Moeten we dan toch maar op D66 of PvdA stemmen dat zich met minister Bert Koenders standvastiger en principiëler toont dan VVD en CDA die door het bedrijfsleven gestuurd lijken te worden?

Foto 1: Tweet Sjoerd Sjoerdsma (D66), 25 juni 2015.

Foto 2: Schermafbeelding uit artikel NOS ‘VVD en PvdA botsen over gas ‘autoritair’ Rusland‘, 25 juni 2015.