Schermafbeelding van deel opinie-artikel ‘Waar komt linkse liefde voor Iraans islamisme vandaan? Is het naïviteit? Is het verwardheid? Is het domheid?‘ van Keyvan Shahbazi in het Dagblad van het Noorden, 21 december 2022.
In een onevenwichtig, impressionistisch artikel dat oorspronkelijk op 20 december 2022 in De Telegraaf verscheen meent de Iraans-Nederlandse Keyvan Shahbazi aan de hand van een paar voorbeelden dat links een vriend van het islamisme is. Shahbazi leidt uit het bijzondere het algemene af. Dat is geen valide manier van argumenteren.
Zelfs Michel Foucault die al meer dan 35 jaar geleden is overleden wordt door hem van stal gehaald met een voorbeeld uit 1978. Dat leidde toen tot een controverse. Foucault was trouwens minder eenduidig positief dan Shahbazi suggereert en sprak over het Iraanse regime als een ‘”bloedige regering van een fundamentalistische geestelijkheid“.
Shahbazi zegt over de Westerse houding jegens Iran: ‘Maar wij kijken liever de andere kant op.’ Echt? De eindredactie vertaalt Shahbazis woorden in een inleidende alinea: ‘maar het Westen, en dus ook Nederland, omarmt liever het islamitisch regime of kijkt weg‘.
Nergens onderbouwt Shahbazi op een geloofwaardige wijze zijn claim dat het Westen of Nederland het Iraanse regime omarmt. Het betoog mist reliëf als de auteur niet zegt dat het juist de vijand van het Westen is dat het Iraanse regime omarmt. Kan het Westen een vriend van Iran zijn als tegelijkertijd de vijand van het Westen, te weten de Russische Federatie Iran omarmt? Of Hezbollah of Syrië?
Op dit moment omarmt de rechts-nationalistische Russische Federatie van Poetin uit geopolitieke en militaire noodzaak het Iraanse regime. Poetin die door vele Europese en Amerikaanse rechts-radicalen in bescherming wordt genomen. Die constatering is de sleutel om deze opinie te begrijpen.
De vraag die de auteur laat liggen is waar de rechtse liefde voor Iraans islamisme en Russische imperialisme vandaan komt. Probeert hij dat weg te poetsen door het omgekeerde te beweren in de hoop dat zijn afleiding voldoende desinformatie geeft om echt op de situatie in te gaan?
Het opinie-artikel is slecht onderbouwd. Het is geconstrueerd op een wankele basis van selectieve voorbeelden, een vertekenende opvatting van wat links is en het generaliseren over de houding van links jegens het Iraanse regime of het islamisme. De actualiteit dat de grootste vijand van het Westen Iran omarmt wordt weggelaten door Shahbazi.
Shabazi is uitsluitend succesvol in het afleveren van een halfproduct dat door rechts-radicale opiniemakers wordt gebruikt om ‘links’ te bashen. Of het hem daar om begonnen was of dat hij voor het karretje van radicaal-rechts wordt gespannen is onduidelijk. Zijn onevenwichtig opinie-artikel roept deze kaping op.
Op sociale media verwijzen de voormannen van radicaal-rechts zoals Ellian of Duk met instemming naar dit artikel. De reden lijkt niet omdat het een diepgaande analyse van de relaties van Iran met andere landen biedt, maar omdat het de kans biedt om links te bashen en dat door verwijzingen op sociale media eindeloos uit te vergroten. Uit de voorbeelden blijkt dat Shahbazi met links ‘radicaal-links’ bedoelt. Dat is een extra onevenwichtigheid van zijn artikel. De centrum-linkse Tony Blair, François Hollande of Bill Clinton omarmden nooit het Iraanse regime.
Tweet van Afshin Ellian van 20 december 2022 en tweet van George Knight van 21 december 2022.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Russia spent millions on secret global political campaign, U.S. intelligence finds‘ van Missy Ryan in The Washington Post, 13 september 2022,
Het Kremlin gebruikt niet traceerbare kleine bedragen uit een geheime kas om invloed te kopen bij politici in Europa, Afrika en elders. In totaal zou het om 300 miljoen USD gaan. Dat blijkt uit dit artikel van 13 september 2022 voor de Washington Post van Missy Ryan.
De Amerikaanse regering gaat door gedeeltelijke openbaarmaking van dit Russische schema in de tegenaanval om de Russische invloed te neutraliseren. In het bijzonder waar het de doelmatigheid van sancties tegen de Russische Federatie betreft.
Vraag in elk land is of een deel van die Russische geheime fondsen daar terecht is gekomen. In Nederland wordt Thierry Baudet met zijn politieke partij FvD ervan verdacht om via de Russische tussenpersoon Vladimir Kornilov contact met het Kremlin te hebben gehad. Of wellicht nog te hebben met andere Russen. De informatie uit het artikel maakt de vraag naar de Russische relatie van Baudet opnieuw actueel.
Zembla heeft er nog in 2020 onderzoek naar verricht, maar kon het bewijs niet rond maken. De onthulling of er Russisch geld is doorgesluisd naar FvD zal moeten komen uit Amerikaanse bronnen. Want die hebben naar verluidt FvD in het vizier als onderdeel van het Russische propaganda-apparaat in het Westen.
Baudet herhaalt in Tweede Kamer en publiciteit steevast de talking points van het Kremlin. Zonder dat het erop lijkt dat hij op de ideologische lijn van het Kremlin zit. Want hoe kan een Nederlandse nationalist die zich sterk maakt voor de Nederlandse natiestaat tegelijk het militair-nationalisme van Poetin omarmen dat dat exclusief claimt voor de Russische natiestaat? Een en ander rijmt niet.
Vraag is als die informatie bestaat die in dit artikel wordt genoemd wanneer de Amerikaanse regering het opportuun vindt om delen daarvan te openbaren. Bijvoorbeeld over FvD. Gebeurt dat dan in samenspraak met Europese partners?
Denkbaar is dat over Europese partijen die in een relatie tot het Kremlin staan en in peilingen voor landelijke verkiezingen hoog scoren deze informatie naar buiten wordt gebracht. Hoe is dat bijvoorbeeld in Italië waar Salvini’s partij niet en Giorgia Meloni’s partij wel de sancties tegen de Russische Federatie steunt?
Schermafbeelding van deel voorpagina van NRC, 6 april 2022.
Op 7 april 2022 kwam Der Spiegel met het bericht dat de Duitse inlichtingendienst BND (Bundesnachrichtendienst) berichten van Russische militairen in Oekraïne heeft onderschept die zoals het zelf zegt ‘gruwelijke nieuwe inzichten in de wreedheden begaan door Russische strijdkrachten’ verwerven.
Ali Velshi die waarneemt voor Rachel Maddow in de gelijknamige show spreekt met duo-hoofdredacteur Melanie Amann van Der Spiegel over de nieuwe berichtgeving. Dus de door de Duitse inlichtingendienst onderschepte Russische kortegolf radio-uitzendingen waarin Russische soldaten vrijuit spreken over de moord op burgers en andere wreedheden die zij in Oekraïne hebben begaan.
Van belang is of het om een ontsporing gaat van individuele militairen of groepen militairen of een strategie van de Russische legerleiding. Deze onderschepte berichten zijn er een ondersteuning voor dat het om een van bovenaf bepaalde strategie gaat. Dat wordt steeds duidelijker.
Nog op woensdag 6 april 2022 zette NRC een kop bij een artikel én op de voorpagina over de moorden in Bucha die luidde: ‘Was dit een ontsporing of strategie?‘. Zelfs met de kennis van 6 april 2022 was de kop achterhaald, wat trouwens ook uit het artikel zelf bleek. Het is strategie. Dit geeft de trage bewustwording bij media aan om te wennen aan het idee dat oorlogsmisdaden in de op het oog nette kantoren van het Russische regeringscentrum kunnen zijn beraamd.
De strategie past in de retoriek van Poetin en zijn woordvoerders dat Oekraïne geen autonome staat is, geen bestaansrecht heeft en alle middelen geoorloofd zijn om het te ‘denazificeren’. De tragiek is dat het leiderschap in het Kremlin daar door emoties overmand zo in opgaat dat het zich tot de nieuwe nazi’s verklaart. Het vermeende anti-fascisme van Poetin is het nieuwe fascisme.
Veelzeggend zijn de opmerkingen van Oekraïense overlevenden uit de Tweede Wereldoorlog in Kharkiv die een vergelijking maakten met de recente Russische invasie die ze als gewelddadiger en meedogenlozer typeren als het optreden van het Duitse leger toen.
De Russische propaganda die de wandaden van Russische militairen ontkent wordt er steeds potsierlijker op. Terwijl deze Ausradierung van Oekraïne notabene door het Russische leiderschap zelf is georkestreerd. Doet dat niet denken aan de Holocaust en de Wannsee-conferentie van 1942?
De opzet verklaart tegelijk de reden voor de ontkenning door het Kremlin. De propaganda is alleen bedoeld voor binnenlands gebruik. De Russische bevolking blijft volgens opiniepeilingen de Russische invasie van Oekraïne in grote meerderheid steunen. Met knip-en-plakwerk uit dit soort ontkenningen wordt de binnenlandse propaganda gevoed.
Interessant is dat de Russische propaganda in het Westen steeds minder voet aan de grond krijgt. Daar verliest het de informatie-oorlog. Tekenend is dat de rechts-radicale bondgenoten die de afgelopen jaren Poetins ondermijning van de EU steunden nu bijna allemaal afstand van hem nemen. Steun voor Poetin in Europa brokkelt af.
Wat is de les die de westerse landen moeten trekken uit deze door het Kremlin georkestreerde oorlogsmisdaden tegen Oekraïne en de Oekraïense bevolking? De les is vierledig:
Het Westen moet Oekraïne maximaal en zo snel mogelijk voorzien van zwaar en snel inzetbaar militair materieel zodat het zich kan verdedigen tegen de Russische agressie die bedoeld is om Oekraïne te onderwerpen, zo niet te vernietigen.
Het Westen moet per omgaande de strengste sancties doorvoeren inclusief een invoerverbod van alle Russische energie die de Russische economie zodanig beschadigen dat het de oorlog in Oekraïne niet kan financieren.
De internationale gemeenschap en NGO’s moeten de Russische oorlogsmisdaden in Oekraïne documenteren en na de oorlog de daders in het Kremlin ter verantwoording roepen.
De Russische Federatie dient gedekoloniseerd te worden zodat de volkeren ervan autonomie krijgen. Als dat kan door afsplitsing of een werkelijke federalisering waarbij de deelstaten soevereiniteit hebben. De Russische Federatie dient haar vetorecht in de Veiligheidsraad te verliezen en zo ingericht te worden dat het vreedzaam omgaat met haar buren.
I. Wat ik moet denken van het idee dat de Russische burgers medeplichtig zijn aan de oorlog tegen Oekraine weet ik niet goed.
II. Sommige uitgeweken Russische opinieleiders zeggen dat de oorlog nooit had kunnen gebeuren als de Russen Poetin en zijn kliek hadden afgeremd en sinds 2000 de democratie beter hadden verdedigd. Wie valt dat gemis aan te rekenen?
In het verlengde hiervan treft het Westen hetzelfde verwijt. Het heeft door economische en politieke samenwerking de positie van Poetin verstevigd. Ook sinds 2014 toen alle signalen op rood stonden en politici, bedrijven en cultuurdragers ziende blind waren door te blijven samenwerken met een militaristisch-nationalistisch bewind van een autoritaire leider die zichtbaar van jaar op jaar radicaliseerde.
Poetin en zijn entourage terroriseerden niet alleen steeds meer de eigen bevolking, maar mengden zich ook in de binnenlandse politiek van andere landen door ondermijning en desinformatie. Er werd volop gewaarschuwd en parallellen getrokken met andere landen in andere tijden die hetzelfde was overkomen en waar het niet goed afliep. Heeft het Westen zitten slapen of was het zo berekenend en navelstaarderig dat het ethiek en verantwoordelijkheid inwisselde voor eigenbelang?
Uiteraard ligt de eerste verantwoordelijkheid voor de opkomst van Poetin en zijn schavuiten in de Russische Federatie zelf. Waarom gingen er zo betrekkelijk weinig mensen de straat op toen Kasparov, Limonov, Nemtsov, Navalny of andere critici tegen het Kremlin demonstreerden? Valt dat volledig de propaganda van het Kremlin en de inzet van de ordetroepen te verwijten of betreft het ook een deel gemakzucht en gebrek aan democratisch besef van de meerderheid van de bevolking?
III. Andere uitgeweken Russische opinieleiders die nu hun artikelen in westerse media plaatsen zien de Russische bevolking voor 100% als slachtoffer van het beleid van het Kremlin. Ze menen dat die bevolking nu ineens iets overkomt waar het zich in de jaren daarvoor niet heeft tegen kunnen verzetten en feitelijk geen deelgenoot van was.
Het is moeilijk om vanuit het vrije Westen in te kunnen schatten hoe een totalitaire staat werkt en wat de verantwoordelijkheid van de bevolking is voor de opkomst daarvan. Dat gaat geleidelijk en ongemerkt. Het is gratuit om daarover van een afstandje te oordelen. Maar toch waren er in de afgelopen 20 jaar momenten dat de bevolking van de Russische bevolking zich had kunnen verzetten. Niet zozeer tegen de opkomst van Poetin, maar tegen de legitimering van zijn radicalisering.
IV. Het is duidelijk dat het nu te laat is. Niks kan de gekte van Poetin nog afremmen behalve een paleisrevolutie. Maar vergelijkbare autoritaire leiders als Hitler en Stalin die zich weinig om de welzijn van hun volk bekommerden en ook terreur voerden tegen de eigen bevolking werden niet opzijgezet door hun meelopers.
Wordt Poetin de uitzondering op de regel? En hoe stelt de bevolking zich dan op? Komt het tot inkeer of is het mentaal zo geìndoctrineerd, verstard en apathisch dat het veranderingen richting democratisering of ‘normaal’ nationalistisch-conservatisme niet kan volgen?
V. De dekolonisatie van de Russische Federatie zou een oplossing zijn om de imperialistische neigingen vanuit de centrale macht in Moskou te beteugelen. Die immers het eigen land en de buurlanden zoveel kwaads brengen.
Zoals bedrijven (Standard Oil, AT&T, Facebook) vanwege monopolisering van de markt door anti-trust wetten opgedeeld worden, en kolonies vanaf 1960 los kwamen van hun moederland en zelfstandig werden, zo zou de Russische Federatie een echte federatie moeten worden door het geven van autonomie aan de afzonderlijke onderdelen als Tatarstan, Tsjetsjenië en andere regio’s in de Kaukasus, het Verre Oosten of Karelië. En uiteraard zouden bezette delen van andere landen (Zuid-Ossetië, Abchazië, Donbas, Krim) teruggeven moeten worden aan de landen waarvan het ontvreemd is.
Zo’n nieuwe structuur van een echte Russische Federatie met autonome staten maakt de opkomst van een leider als Poetin moeilijker haalbaar omdat het tegengeluid in de structuur is ingebakken en de centrale macht minder dominant is.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Verdriet over verbreken banden met Hermitage Sint-Petersburg: “Kunst is onschuldig“‘ op AT5, 4 maart 2022.
In een artikel van AT5 over de (tijdelijke) sluiting van de Hermitage doet kunsthistoricus Sabry Amroussi opmerkelijke uitspraken. Men mag aannemen dat de uitspraken kloppen en door hem werkelijk gedaan zijn
Een selectie:
– ‘Het is onterecht dat kunst nu verwikkeld is met politiek‘
– ‘De kunstenaars hebben hier niet om gevraagd‘
– ‘Kunst is onschuldig en wordt geofferd op het blok van de politiek en dat zou niet moeten kunnen‘
Hoe is het mogelijk dat een kunsthistoricus zulke uitspraken doet? Dat roept de vraag op wat er met Amroussi aan de hand is. Lijdt hij aan blikvernauwing of aan geniale domheid? Conservator en kunsthistoricus Sjeng Scheijen wordt ook om commentaar gevraagd over het beleid van de Hermitage en reageert genuanceerd en evenwichtig.
Een en ander roept de vraag op welke functie Amroussi voor kunst weggelegd ziet. Uit de uitspraken blijkt dat hij vindt dat kunst en politiek gescheiden zijn en niet met elkaar verwikkeld mogen worden. Meent hij dat of formuleert hij ongelukkig zonder te beseffen wat hij zegt? Het valt te bezien wat kwalijker is, onhandigheid of naïviteit. Waar laat zo’n uitspraak kunst die zich uitspreekt over politiek en samenleving, zoals relevante kunst altijd doet?
Als Amroussi zegt dat kunst onschuldig is, dan schildert hij kunst af als onverdorven en argeloos. Als iets dat buiten het proces staat en er geen deel van wil zijn. Dan is kunst iets dat niets te maken heeft met politiek en samenleving en er hoogstens per ongeluk in contact mee komt.
Kunst is niet onschuldig, maar schuldig. Kunst die onschuldig wil zijn is amusement en vertier. Dat is een afgeleide, getemde vorm van kunst. Mogelijk is zo’n opvatting bon ton in een deftig en in zichzelf gekeerd tentoonstellingscircuit dat kunst ziet als halfproduct in de tentoonstellingsmachine van musea. Kunst die ertoe doet is hartstikke schuldig. Kunst die ertoe doet kiest altijd positie en is per definitie niet onschuldig.
Waarom hebben kunstenaars volgens Amroussi er niet om gevraagd? Heeft hij dat gecheckt, en als hij naar de kunstenaars van de Russische Avant Garde verwijst wiens werk op de tentoonstelling te zien was die werd gesloten, hoeveel van die kunstenaars zijn nog in leven en hebben zich hier tegenover hem over uitgesproken?
Heeft Amroussi telepathische gaven om in contact te treden met Kazimir Malevitsj (gestorven 1935) en Wassily Kandinsky (gestorven 1944)? Is Amroussi de nieuwe Helena Blavatsky die kunstgeschiedenis verwisselt met occultisme en een medium is geworden om in contact te treden met gestorven kunstenaars?
The medium Marthe Béraud with an ectoplasmatic structure (materialization) on her head. Marthe Béraud also performed under the names Eva C. and Eva Carrière. Photograph taken in 1912 by German parapsychological researcher Albert von Schrenck-Notzing M.D.(1862 – 1929).
De oorlog die de Russische Federatie in 2014 begonnen is tegen Oekraine en is veranderd in een grootschalige invasie is een moment van waarheid. Men kan niet afzijdig zijn omdat als men afzijdig blijft men stilzwijgend kiest voor de agressor. Shell verkoopt haar aandeel in Russische projecten, de Gasunie niet. Advocatenkantoren als Houthoff zien zich door maatschappelijke en politieke druk gedwongen om hun relatie met de Russische machthebbers te verbreken.
De Hermitage verbreekt met een kromme redenering de banden met de Russische Hermitage waarvan het afhankelijk was vanwege bruiklenen. Het bontst maakt Sabry Amroussi het als blijkt dat hij als kunsthistoricus opvattingen over de functie van kunst naar buiten brengt die wringen. Dat is onthullend. Dat is zijn moment van waarheid. Dat is zijn gesloten wereldbeeld.
Schermafbeelding van artikel ‘Poetin voert druk rond Oekraïne op, het Westen heeft weinig opties‘ van Peter Giesen in de Volkskrant, 10 december 2021.
Update 7 december 2022: In een column in NRC van 1 december 2022 zegt Hubert Smeets dat John Mearsheimer een intellectuele oplichter is. Dat ben ik met hem eens. Hier heb ik meermalen betoogd dat het betoog van Mearsheimer onwetenschappelijk eenzijdig en pro-Kremlin is. Per saldo zijn de beweringen van Mearsheimer niet beter onderbouwd dan die van de in 2020 gestorven Kremlin-Versteher Stephan F. Cohen. Maar ik ben het oneens met Smeets dat Mearsheimer zich pas in 2022 ontmaskerd heeft als ondeugdelijke wetenschapper. Die ontmaskering was na 2014 al jaren zichtbaar.
Dit schreef ik op 11 december 2021:
Peter Giesen geeft in een artikel in De Volkskrant een overzicht over de spanning rond Oekraine en de dreiging van een grootschalige Russische invasie die eind januari 2022 wordt verwacht, maar tegelijk niet als aannemelijk wordt ingeschat.
Er lijkt een dimensie in het artikel te ontbreken. Giesen redeneert vanuit het verleden van de traditionele machtspolitiek en trekt die lijn door naar het heden. Zeg maar het neorealisme van John Mearsheimer en Henry Kissinger dat in Nederland vaak door Rob de Wijk wordt verwoord. Maar dat kan niet ongestraft.
Sinds het eind van de Koude Oorlog in 1991 is er in 30 jaar wel iets veranderd. Zowel in de machtsverhoudingen van een versterkt Oost-Europa en een verzwakte Russische Federatie die bij lange na niet de positie inneemt die ooit de Sovjet-Unie had. Tel daarbij op de toegenomen macht van China en de afgenomen macht van West-Europa en het beeld dat resteert is verminderde blokvorming en toegenomen fragmentatie in de mondiale machtsverhoudingen. Het is bij dit soort vergelijkingen tussen toen en nu daarom de vraag hoe zinvol het is om de blauwdruk van de Koude Oorlog te projecteren op het heden.
Giesen zegt dat het Westen twee opties heeft: ‘Dreigen met sancties en praten‘. Dat zijn zeker de eerste opties, maar de beperking tot deze twee opties lijkt een te beperkt beeld te geven van de timmerkast waaruit VS en EU kunnen putten. Er zijn een derde, vierde en vijfde optie mogelijk om het leiderschap in het Kremlin onder druk te zetten. Het merkwaardige is dat ze voor de hand liggen, maar toch tot nu toe niet ingezet zijn. Maar de opties bestaan wel degelijk. Het Westen heeft dus meer middelen tot haar beschikking dan uit Giesens artikel blijkt. De politieke wil ontbreekt echter om ze krachtig in te zetten. Het Westen heeft één arm vrijwillig op de eigen rug gebonden.
Een derde optie is meer leveranties van geavanceerd militair materieel aan de Oekraïense krijgsmacht binnen het kader van het door de NAVO geïnitieerde Comprehensive Assistance Package. Bijvoorbeeld via welwillende bondgenoten en NAVO-leden als Turkije, Kroatie, Tsjechië, Litouwen, Polen en Canada. Hiermee kan Oekraïne dit geavanceerd materiaal in de frontlinie inzetten bij een Russische inval. Die inzet is nu aan strikte voorwaarden gebonden.
Een vierde optie is het serieus werk gaan maken van een hybride oorlog tegen de Russische Federatie. Dat geeft het Kremlin dan een koekje van eigen deeg, want het mengt zich via trollfabrieken, computerhacks en het kopen van westerse politici al langer in de publieke opinie van westerse landen. Ofwel met kwaadaardige invloed. Dat kan door verhevigde computer aanvallen op de Russische energiesector. Dat komt dan bovenop genoemde economische sancties die de export van de Russische energiesector naar Europa beperken. Essentieel kan een brede, langlopende op de Russische bevolking gerichte informatiecampagne zijn die tot doel bewustwording heeft om de Russen ervan te overtuigen dat hun leiders niet het volk en het land, maar het eigenbelang dienen. Dat sluit aan bij de afnemende populariteit van Poetin die laag in de 30% is. Ook kan de etnische kaart getrokken worden door nationale, etnische en religieuze minderheden die door Moskou worden onderdrukt actief bij te staan in hun streven naar autonomie. Want er bestaat in deze veelvolkerenstaat veel onrust.
Een vijfde optie in het verlengde van de bewustwordingscampagne is een frontale aanval op het leiderschap in het Kremlin door de bekendmaking uit geheime bronnen van Westerse inlichtingendiensten van hun corruptie en roofpraktijken. Dat wordt tot nu toe in de relatie tussen landen ingeschat als not done en daarom niet ingezet, maar de optie of de dreiging ermee om de corruptie van de leiders in het Kremlin en hun zakenpartners gedetailleerd naar buiten te brengen bestaat en kan een rol in de diplomatie spelen. Hiervoor pleit de Amerikaans-Britse zakenman Bill Browder al jaren, maar in de top van de westerse regeringen krijgt hij hiervoor tot nu toe geen gehoor. Hij meent dat president Poetin een vermogen van meer dan 200 miljard dollar heeft dat hij gestolen heeft van het Russische volk.
Als het Westen deze opties op een slimme en gecoördineerde manier zou weten uit te spelen, dan heeft het een eigen asynchroon antwoord op de Russische agressie. Maar ze zijn blijkbaar zo ver weggezakt in de publieke opinie dat een goed geïnformeerde journalist als Peter Giesen het niet eens meer de moeite vindt om ze te noemen. Het lijkt dat het vooral in de eigen bewustwording fout gaat in het antwoord van het Westen op de politiek van het Kremlin.
Update 1 maart 2022: Bovenstaande video van RT is sinds vandaag niet meer in de EU te zien. Volgens een bericht in The Guardian heeft Eurocommissaris Thierry Breton die onder meer de digitale desinformatie bestrijdt aangekondigd dat de Russische door de staat gecontroleerde media RT en Sputnik geblokkeerd worden. Ze zijn niet meer bereikbaar via internet en satelliet. Techbedrijven als Facebook, Google en Twitter blokkeren de Russische propaganda op hun eigen platforms. Dit roept twee vragen op. Namelijk waarom nu pas en niet in 2014? En hoe waterdicht, succesvol en bestendig is deze blokkade? Enfin, beter laat dan nooit.
I. Op het eerste gezicht weet je nooit of je moet lachen of huilen om de gekleurde informatie van de Russische propagandazender RT. Niet altijd is de informatie onjuist, maar is die zo eenzijdig dat het de kennis over een onderwerp niet vergroot, maar op zijn best mystificeert. Omdat het die slechts van een kant belicht. Dat valt op te vatten als omleiding en misleiding. RT mist de politieke ruimte om breed, open, onpartijdig en zonder vooringenomenheid te kunnen informeren.
Doorgaans bevatten nieuwsberichten van RT feitelijke onjuistheden die nodig zijn om die gekleurde informatie aannemelijk te maken. Daartoe moet een casus met kleine leugens wat bijgebogen worden. Dan gaat RT aantoonbaar de fout omdat het het zelfbeeld waar het zich op beroept zelf omver kegelt. Namelijk dat het een alternatief biedt voor westerse media en journalistiek op een hoger plan staat. Dat laatste klopt dan niet. Het is overigens niet aannemelijk dat de leiding van RT dat zelf gelooft. Het is politieke marketing voor uitwendig gebruik.
II. Sinds najaar 2013 toen de spanningen tussen de Russische Federatie en Oekraïne opliepen hebben de op een Europees publiek gerichte Russische propagandazenders breed ingezet op misleiding over Oekraïne. Alle moeite werd gestoken in het ondermijnen van de steun voor Kiev en het verdelen van een Europees publiek. Of dat is gelukt is de vraag.
Dat is slecht gelukt via de Russische propagandazenders als RT en Sputnik omdat die met hun Engels-, Duits-, Frans-, Arabisch- en Spaanstalige edities een klein bereik hebben. Het op de VS gerichte RT werd een mislukking omdat het niet wist door te dringen tot kabelnetten. Het al 16 jaar bestaande RT heeft zichzelf overleefd en valt te beschouwen als een mastodont met de pretentie van een algemene zender die naar de marge van de sociale media is verdrongen.
De paradox is dat de Russische propaganda die internationaal gericht is wel succesvol is geweest via sociale media, zoals Facebook en Twitter. De inschatting is dat Donald Trump zijn overwinning als president in 2016 grotendeels te danken heeft aan de Russische steun via sociale media. Ook mengden Russische sociale media zich afgelopen jaren in de verkiezingsstrijd in Frankrijk en Duitsland.
III. De paradox van de paradox is dat in de VS de Russische propaganda niet meer nodig is omdat de extreem- en radicaal-rechtse aan de Republikeinse partij gelieerde actoren in praktijk brengen wat het Kremlin vijf jaar geleden deed. Rechtse Amerikanen zijn zelfvoorzienend geworden wat propaganda en ondermijning van de Amerikaanse samenleving en politiek betreft. Het land koerst af op de afgrond en de vraag is of de krachten die dat willen verhinderen sterker zullen blijken te zijn dan de krachten die dat beogen.
Dat thematiseert wat nog de rol is voor Russische propagandazenders als RT en Sputnik en de Russische trollenfabrieken die continu via sociale media misleidende berichten versturen. Zonder de noodzaak voor grote campagnes hoeft het Kremlin alleen de druk op de ketel te houden om te zorgen dat westerse publieken zich blijven keren tegen hun eigen overheden.
De onderwerpen waarmee dat gebeurt vormen een archeologische laag van de recente actualiteit. De Krim vanaf voorjaar 2014 en de misleidingscampagne vanaf zomer 2014 over de Russische schuld aan het neerschieten van de MH17 is gevolgd door een campagne over westerse sancties vanwege de Russische inmenging in Oost-Oekraïne en de bezetting van de Krim vanaf augustus 2014, de Brexit, het Schotse referendum, Nord Stream II, de opeenvolgende migratiecrises van Turkije tot Wit-Rusland en het Verenigd Koninkrijk, de coronapandemie en allerlei onderwerpen die de EU of de VS kunnen verzwakken en in een kwaad daglicht stellen.
IV. De tragiek van propaganda is dat ze niet alleen afleidt van de waarheid en nieuwsconsumenten op het verkeerde been zet, maar een land dat die propaganda bedrijft in een parallelle werkelijkheid terecht laat komen. De grootste schade van propaganda ondervindt uiteindelijk het land dat die propaganda bedrijft omdat het in een spiegelpaleis van fantasieën verzeild raakt. Om daarin te kunnen volharden dient het zichzelf een vals zelfbeeld voor te spiegelen waar het na verloop van tijd wellicht niet diep in gaat geloven, maar zich toch naar gaat gedragen door mentaal binnen de contouren ervan te blijven. Dat zijn de lijnen van eenzijdigheid.
De Russische propaganda heeft de natievorming van Oekraïne vertraagd, maar ook versneld. Dat is een andere paradox. Net zoals de machthebbers in het Kremlin een buitenlandse vijand construeren (‘omsingelingscomplex‘) om de steun van de bevolking te winnen en af te leiden van binnenlandse problemen, zo werkt de propaganda ook in het land dat het doelwit ervan is. Mits het besef bestaat dat die buitenlandse propaganda op het eigen land gericht is en probeert schade aan te richten. Dat besef bestaat in Oekraïne.
Een meerderheid van de Oekraïeners is door de Russische propaganda en inmenging in hun land extra standvastig geworden. Mede omdat het ziet dat het in de Russische Federatie economisch slecht gaat en het land zich beweegt in de richting van een autoritaire staat waar rechten van burgers geschonden worden. De natievorming van Oekraïne gaat langzaam, maar gestaag door en door de Russische propaganda is het land eerder in de richting van de VS en Europa gedraaid, dan dat het zich er van afgekeerd heeft. Dan werkt propaganda op de lange termijn averechts.
V. Mijn reactie bij bovenstaande video (vertaald):
Het is niet ‘Europe’ zoals RT zegt, maar Duitsland dat de certificering van Nord Stream II tegenhoudt. Die vertraging heeft het Russische Gazprom volledig aan zichzelf te wijten. Het dacht te kunnen volstaan met Zwitserse jurisdictie en de procedure niet serieus te hoeven nemen, maar het Duitse Bundesnetzagentur oordeelde daar anders over.
In de EU kunnen zaken niet door corruptie en steekpenningen beslist worden zoals in de Russische Federatie. Dat verschil in cultuur heeft Gazprom verkeerd ingeschat omdat het dacht de eigen corruptie naar Duitsland te kunnen exporteren. Dat werkt bij personen als oud-kanselier Schröder en andere oud-politici die met Russisch geld gekocht worden, maar niet met een Duitse institutie.
Servie is geen lid van de EU of een bondgenoot van westerse landen, maar een satelliet van het Kremlin, zodat het volkomen irrelevant is wat de Servische president over sancties zegt. Het valt ook te bezien of het juist is wat hij zegt, namelijk dat sancties tegen het belang van ‘Rusland’ ingaan.
Voor de duidelijkheid, die sancties werden in 2014 ingesteld door de onwettige bezetting van de Krim door troepen van de Russische Federatie. Die Russische bezetting schaadt de internationale rechtsorde en is in strijd met internationale verdragen. Servie stemde in 2014 niet tegen de breed aangenomen VN-resolutie 68/262 die de bezetting door de Russische Federatie van de Krim veroordeelde en het zogenaamde referendum die dat moest legitimeren als ongeldig verklaarde. Servie was afwezig bij de stemming.
Het lijkt eerder zo te zijn dat de actie die tot de sancties leidde tegen het belang van het land en de Russische bevolking ingaat. Het land is door de onwettige bezetting van de Krim internationaal geïsoleerd geraakt door het onwettig handelen van president Poetin en zijn medestanders.
Internationale sancties gaan niet tegen het belang van de Russische bevolking in, maar tegen het leiderschap in het Kremlin dat het land beschouwt als haar privébedrijf waar het geld aan kan onttrekken alsof het land eigen bezit is. De Russische bevolking is daarvan het slachtoffer.
FILE PHOTO: The logo of the Nord Stream 2 gas pipeline project is seen on a large diameter pipe at Chelyabinsk Pipe Rolling Plant owned by ChelPipe Group in Chelyabinsk, Russia February 26, 2020. REUTERS/Maxim Shemetov/File Photo.
De Nord Stream II gaspijplijn waarin het Russische Gazprom een meerderheidsbelang heeft is een hoofdpijndossier. De pijplijn die door de Oostzee van de Russische Federatie naar Duitsland loopt is voor meer dan 90% voltooid. Nord Stream II is een splijtzwam tussen bondgenoten. Tussen de VS en Duitsland, tussen Duitsland én Polen en de Baltische landen, tussen Duitsland en de VS én Oekraïne.
Waarschijnlijk is het door het Kremlin niet met die bedoeling opgezet, maar als een project om staatsgeld om te ploegen van de staatskas naar medestanders en partners van de regering én de EU-lidstaten te verdelen. Dat laatste is goed gelukt. Critici beweren dat de hoge kosten van 9,5 miljard euro die op de korte en middenlange termijn niet terugverdiend kunnen worden aangegeven dat het geen economisch, maar een politiek project is. Enkel voorstanders die er economisch van hopen te profiteren zoals Duitsland en Nederland geven schoorvoetend toe dat het ‘een economisch project met politieke implicaties’ is.
Het is onverklaarbaar dat er zoveel wordt geïnvesteerd in een project dat het verbruik van fossiele brandstoffen bevordert, terwijl de klimaatakkoorden beogen om dat verbruik al in 2030 fors te verminderen met het doel om CO2-emissies terug te dringen.
Een artikel van Politico geeft aan dat in de Amerikaanse Senaat bij beide partijen weerstand blijft bestaan tegen het beleid van de regering Biden om de pogingen op te geven om de aanleg van de pijplijn te blokkeren. De VS zou bij monde van vertegenwoordigers van het ministerie van Buitenlandse Zaken Oekraïne hebben verzocht publiekelijk geen kritiek meer te uiten op de Duits-Amerikaanse afspraken over Nord Stream II. Daar is Oekraïne niet gelukkig mee. Het ziet het als de omgekeerde wereld. Als land dat naar het Westen beweegt wordt het gestraft, terwijl de Russische Federatie dat door ondermijning en inmenging het Westen blijft provoceren wordt beloond.
Vooral in de Senaat krijgt deze kniebuiging van de VS voor Duitsland waar de Russische Federatie van profiteert en Polen en Oekraïne schade van ondervinden kritiek.
Een hoorzitting in de Senaatscommissie voor International Betrekkingen is veelzeggend. In gesprek met de genomineerde Karen Donfried voor onderminister voor Europese en Euraziatische Zaken merkte volgens een ander artikel van Politico commissievoorzitter Bob Menendez (Democraten) op dat het Witte Huis de Russische Federatie sancties had moeten opleggen voor haar rol in de vergiftiging van oppositieleider Alexei Navalny in 2020. Omdat dit tijdens Trumps presidentschap gebeurde is dit een tamelijk vrijblijvende opmerking en een verhuld verwijt aan de Republikeinen. Maar de op 20 januari 2021 aangetreden regering Biden stelde geen krachtige sancties in tegen de oligarchen in Poetins omgeving toen Navalny op 17 januari 2021 terugkeerde naar zijn land en kort daarna op valse gronden naar een strafkolonie werd verbannen.
Hoe aanhoudend groot het chagrijn en het onbegrip in de Senaat zijn om vanwege de relatie met Duitsland de sancties te beëindigen tegen Nord Stream II maakt een verklaring van 20 juli 2021 van de belangrijkste Republikein (‘ranking member’) Jim Risch in die Senaatscommissie Internationale Betrekkingen duidelijk:
Verklaring ‘RISCH ON U.S.-GERMANY DEAL ON NORD STREAM 2‘ van Jim Risch in de Senate Foreign Relations Committee, 20 juli 2021.
De regering Biden maakt de afweging dat de relatie met Duitsland dat het als haar belangrijkste Europese bondgenoot ziet essentieel is. Duitsland heeft zich afgelopen jaren met haar energiepolitiek in een lastige positie gemanoeuvreerd. De regering Merkel heeft in 2011 afscheid genomen van kernenergie (‘Energiewende’) en moet de meer vervuilende manieren van opwekking van energie, zoals bruinkool afbouwen vanwege de afspraken van het Parijse klimaatakkoord van 2015.
Tweet van GK aan de Duitse Ambassade in Nederland, 20 juli 2021.
Naar aanleiding van een afscheidsinterview van de Duitse ambassadeur in Den Haag Dirk Brengelmann in NRC stuurde ik bovenstaande tweet naar de Duitse ambassade. In dit interview in NRC komt Nord Stream II ter sprake. Het is jammer dat de interviewer niet doorvraagt als Brengelmann zegt dat Nord Stream II onderdeel is van een brede energiemix. Dat is aantoonbaar onjuist. De positie van de Duitse politiek in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven is bepaald om goedkoop Russisch gas af te nemen. Voor dat economisch belang heeft Duitsland de relaties met de VS en met landen als Polen en Oekraïne beschadigd. Het zijn niet alleen de Nederlanders die niet kunnen incasseren, maar ook de Duitsers.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Interview; ‘Nederlanders kunnen uitdelen, maar minder goed incasseren’ van Stéphane Alonso in NRC, 18 juli 2021.
Wat Duitsland doet in de relatie met het Kremlin is schipperen, je zou het Duits polderen kunnen noemen. In het geval Navalny waren het Russische initiatieven die de vergiftigde oppositieleider in Duitsland deden belanden. Inderdaad had kanselier Merkel de behandeling in een Duits ziekenhuis aangeboden, maar of dat gezien kan worden als een naar voren stappen uit de schaduw van de Russische Federatie valt te betwijfelen. Het lijkt op een krijgsmacht die uitsluitend een medische ploeg naar een oorlog wil afvaardigen, maar geen militairen en daarna ook nog eens zichzelf op de borst klopt om te zeggen dat het stoer gehandeld heeft. Daarom klinken de woorden van ambassadeur Brengelmann zo vals.
Duitsland is samen met het minder belangrijke Nederland de stoorzender geweest in het opzijzetten van de randvoorwaarden van het EU-beleid inzake diversiteit en energie-onafhankelijkheid van het Third Energy Package (2018). Vraag is of andere landen daar Duitsland mee weg laten komen. Het is niet onmogelijk dat Annalena Baerbock de kandidaat van de Groenen voor het kanselierschap door de fundamentele kritiek van de Groenen op de geopolitieke en milieu-aspecten van Nord Stream II samen met aandacht voor de klimaatproblematiek (de recente overstromingen) gebruikt om zich uit een geslagen positie terug in de race voor het kanselierschap te vechten. De kritiek tegen Nord Stream II is nog lang niet definitief verstomd en lijkt alleen nog maar toe te nemen.
Dat het slecht gaat met de gezondheid van de Russische oppositieleider Alexei Navalny is duidelijk. Hij is in hongerstaking gegaan en eiste de afgelopen weken medische verzorging die hem door de autoriteiten in het Kremlin onthouden wordt. Dat zou te maken hebben met de eerdere vergiftigingspoging die toegeschreven wordt aan de Russische geheime dienst GRU. Het zou een kwestie van dagen zijn voordat hij overlijdt.
Maar er zijn twee tegenbewegingen. Namelijk de dreiging van sancties van de VS en de EU die aangescherpt worden als Navalny in gevangenschap overlijdt en het protest van Navalny-aanhangers die komende woensdag 21 april massaal de straat opgaan. President Poetin is door landen als de VS, Frankrijk, Duitsland en de supranationale EU gewaarschuwd dat hij verantwoordlijk zal worden gesteld voor de dood van Navalny.
In de niet erg transparante Russische Federatie is het echter lastig om actuele informatie te krijgen over de gezondheid en de behandeling van Navalny. Typisch is dat de Franstalige tak van hetzelfde France 24 nog voordat het bovenstaande Engelstalige verslag op YouTube werd geplaatst zegt dat Navalny op maandagochtend naar een ziekenhuis is verplaatst in de buurt van de gevangenis. Dat zegt de correspondent onder voorbehoud, want niets is nog compleet duidelijk. Het kan ook een afleiding zijn van het Kremlin om de druk van de ketel te halen. De correspondent baseert zich op een bericht van de Russische persbureau Interfax. Maar hoe betrouwbaar is dat? Tekent het wel of niet noemen van het bericht van Interfax het verschil tussen de Angelsaksische en Franse journalistiek en de waarde die wordt gegeven aan bronnen?
In dit verband was het opmerkelijk dat Nieuwsuur in de uitzending van zondagavond 18 april 2021 een item aan Navalny besteedde en zowel de presentator als de correspondente in Moskou niet de recente ontwikkelingen noemden van de VS en Europese landen die president Poetin waarschuwden voor de gevolgen als Navalny zou komen te overlijden. Het bulletin van 20.00 uur van het NOS-journaal van die dag deed dat evenmin, maar zou nog overvallen kunnen zijn door de actualiteit. Dat excuus gold niet meer voor Nieuwsuur. Dat is niet zoals journalistiek werkt die actueel wil zijn en essentiële ontwikkelingen niet vermeldt.
In 2019 verscheen het rapport van speciale aanklager Robert Mueller over de relatie van toenmalig president Trump met de Russische Federatie. De vraag was of er sprake was van georkestreerde samenwerking (‘collusion’) of samenzwering (‘conspiracy’).
Toenmalig justitieminister Willam Barr bespeelde de media door in zijn misleidende samenvatting van het Mueller-rapport een bewust verkeerde interpretatie van de conclusies te geven in die zin dat de aard van de samenwerking werd afgezwakt. Goedwillende Amerikaanse en internationale media trapten er massaal in. Na enkele dagen kwamen ze erop terug toen ze doorkregen dat ze zich hadden laten misleiden, maar toen was Trump uit de gevarenzone doordat de angel uit het rapport was gehaald. Aanklager Mueller stelde zich volgens critici te afstandelijk op. Rechtse media hielden vast aan de ingekleurde Barr-versie van het Mueller-rapport en herhaalden dat er geen samenwerking tussen Trump en het Kremlin was geweest. Ofwel, Trump had volledig op eigen kracht zonder hulp van de Russen Hillary Clinton verslagen. Met de ombudsman van NRC had ik een uitwisseling van gedachten over de berichtgeving.
In augustus 2020 verscheen deel 5 (Counterintelligence Threats and Vulnerabilities) van de Senate Intelligence Committee over de samenwerking van Trump met het Kremlin in 2016 (Bipartisan Russia Report). Opvallend is dat het de bevindingen van het Mueller rapport over de samenwerking met het Kremlin bevestigt en zelfs nog verder gaat. Muellers rapport had als invalshoek het zoeken naar crimineel gedrag, terwijl dit rapport journalistieker van opzet is. Daarom hoeft de lat minder hoog gelegd te worden omdat daartoe geen juridische noodzaak is. Zodat er twee rapporten waren die onder voorzitterschap van Republikeinen zijn geschreven die de samenwerking van Trump met het Kremlin in de campagne van 2016 ondubbelzinnig bevestigden.
Dat het Senaats-rapport of dat van Mueller tot de conclusie samenwerking of collusion kwam zou te maken kunnen hebben met twee factoren. 1) Trumps campagnemanager Paul Manafort werkte via zijn rechterhand Rick Gates samen met de Russische geheime agent Konstantin Kilimnik van de militaire inlichtingendienst GRU en voorzag hem van gedetailleerde data. Maar wat Kilimnik hier vervolgens mee deed werd niet geopenbaard door de Amerikaanse overheid. Bereikte het het Kremlin? Beide rapporten legden de obstructie bloot van president Trump, Manafort en adviseur Roger Stone die logen over hun samenwerking met het Kremlin en de onderzoeken bewust hebben gedwarsboomd. 2) Trumps obstructie had tot gevolg dat de inlichtingendiensten niet volledig konden meewerken aan beide rapporten omdat Trump dit blokkeerde. Er was dus wel degelijk sprake van samenwerkingvan Trump met het Kremlin in de campagne van 2016, maar omdat de data erover niet werden vrijgegeven kon dat in beide rapporten niet hardgemaakt worden.
Onder de regering Biden is nieuwe informatie naar buiten gekomen die verband houdt met nieuwe sancties tegen de Russische Federatie en de rol van Kilimnik. Een persbericht van 15 april 2021 van het Amerikaanse ministerie van Financiën zegt: ‘Konstantin Kilimnik (Kilimnik) is a Russian and Ukrainian political consultant and known Russian Intelligence Services agent implementing influence operations on their behalf. During the 2016 U.S. presidential election campaign, Kilimnik provided the Russian Intelligence Services with sensitive information on polling and campaign strategy. Additionally, Kilimnik sought to promote the narrative that Ukraine, not Russia, had interfered in the 2016 U.S. presidential election. Melding van het feit dat Kilimnik, zoals overigens verwacht, de informatie doorspeelde aan het Kremlin is de missende schakel in de ketting Trump-Manafort-Gates-Kilimnik-GRU-Poetin. Inderdaad was er sprake van een direct contact tussen Trump en het Kremlin om samen te werken.
Talkhost Rachel Maddow vraagt in het fragment aan onderzoeksjournalist Michael Schmidt, de Washington correspondent voor de New York Times, wanneer de Amerikaanse inlichtingendiensten wisten dat Kilimnik de gevoelige informatie over de campagne van 2016 aan de Russische inlichtingendiensten had gegeven. Dat is de kernvraag. Het is onwaarschijnlijk dat de Amerikaanse inlichtingendiensten in de betrekkelijk korte periode van drie maanden dat Biden president is deze informatie naar boven hebben gehaald. Het is waarschijnlijk bekende informatie die door druk van toenmalig president Trump de inlichtingendiensten niet mochten geven aan zowel het onderzoeksteam van speciale aanklager Mueller als de Senaatscommissie Inlichtingen. Het bestaande vermoeden dat Mueller en zijn team via onderminister Rod Rosenstein waren gewaarschuwd om niet door te bijten met zijn onderzoek omdat in dat geval Trump hem had ontslagen verklaart deels waarom deze informatie over de ketting Trump-Manafort-Gates-Kilimnik-GRU-Poetin enkele jaren verborgen kon blijven.
George Knight 
