In opruiing vindt Wierd Duk zijn rol

Het is nogal wat om iemand op te zadelen met het kijken naar een interview met Wierd Duk. Dat is een grote teleurstelling. Het nadert marteling van de geest, maar nog meer verveling van voorspelbaarheid en platheid van eenzijdigheid. Duk is de grijsgedraaide plaat van het radicaal-rechtse gesprek. Duk is als complotdenker uitontwikkeld. Duk speelt opruier in zijn eigen reservaat.

Mijn reactie bij bovenstaande video op het YouTube-kanaal van De Nieuwe Wereld waar Wierd Duk in gesprek gaat met Marlies Dekkers:

Wat Duk zegt is in werkelijkheid altijd precies andersom. Hij is een spiegel van zichzelf. Daarom is hij een goede activist en een partijdige politieke analist. Duk is de priester die voor eigen parochie preekt.

Toen VVD en CDA in 1977 de grootste partij PvdA de voet dwars zetten was dat evenmin een beweging van het establishment als het dat nu is als de PVV de voet dwars wordt gezet en de partij buiten het kabinet blijft. 

Wiegel en Van Agt vertegenwoordigden het establishment en wilden zelf een kabinet vormen. Zo gaat het altijd. Politici willen zelf aan de bak.

Sloten CDA en VVD de PvdA buiten? Ja. Was dat een Haags spelletje? Ja. Is dat democratisch? Ja. Heeft de grootste partij het vanzelfsprekende recht om in het kabinet te komen? Nee. Als dat niet gebeurt is dan de democratie in gevaar? Nee, de democratie is dan juist werkzaam.

Duk begrijpt niet wat democratisch is. Duk begrijpt niet wat machtspolitiek is. Duk denkt dat de democratie alleen bestaat uit het vertalen van een verkiezingsuitslag. Duk maakt stemming tegen de democratie indien de PVV buiten het kabinet blijft. Duk begraaft de democratie voordat die in werking is.

Waarom zouden de kiezers van de grooste partij het recht hebben om in het kabinet vertegenwoordigd te zijn en die van de tweede partij niet? Daar zit geen essentieel verschil tussen.

Duk mist de essentie van het vormen van een coalitie. Daarvoor zijn 76 zetels nodig. Macht. De rest is retoriek. Het is onzin dat alleen winnaars daarvoor aan bod zijn. Rutte III werd gevormd door de VVD die bij de verkiezingen van 2017 acht zetels verloren had. Was dat ondemocratisch of onverstandig? Welnee.

Duk begrijpt niet dat Baudet niks te maken heeft met conservatisme. Duk begrijpt niet dat conservatisme iets anders is dan waar Trump of Baudet voor staan.

Duk verkoopt de grondwet, de rechtsstaat en de democratie uit onder het mom om die te redden. Duk is het voorbeeld van een activist die alle waarden omkeert.

Duk is zoals altijd weer in grootse vorm in het hanteren van clichés. Hij strooit ze gretig door het interview. Duk is de meester van het selectieve argument. Duk is de kampioen van opwekken van een ongunstige stemming over alle partijen links van de VVD. Duk is de ijlbode van de demagogie.

Amerikaanse sancties van Nord Stream II heeft EU (lees: Duitsland) over zichzelf afgeroepen

DDS behoort tot de radicaal-rechtse media en laat dat graag weten. Het is een wetmatigheid dat dit soort media afstand neemt van de EU, de ‘talking points’ van het Kremlin napraat en president Trump zoveel mogelijk krediet geeft terwijl het waar mogelijk kritisch is op de VS. Het is niet anders. Jammer is wel dat het tot gewrongen en gekunstelde standpunten leidt die alle logica en realiteitsbesef missen. De logica sinds 2012 en vooral 2014 van de Europese veiligheidspolitiek is dat de Russische Federatie en de VS uit elkaar zijn gegroeid en dat de Russische bezetting van de Krim en Oost-Oekraïne de sfeer tussen het Westen en de Russische Federatie heeft verziekt. De landen groeien niet naar elkaar toe, maar nemen juist afstand van elkaar. Daar helpt geen Nord Stream II aan. Dat geldt zowel voor de EU-lidstaten, de VS als de Russische Federatie afzonderlijk tegenover de anderen. Mijn commentaar bij het artikel ‘Russisch-Duitse gaspijplijn provoceert Amerikanen en laat zien hoe de geopolitieke vork in de steel zit’ van Wout Willemsen op DDS.

Als de Russische Federatie in de nabije toekomst democratiseert, dan lijkt het nog goed te komen. Maar het ziet er niet naar uit dat dat gebeurt. Daartoe zijn de persoonlijke belangen van Putin en zijn partners te groot omdat ze vooral goed voor zichzelf zorgen. Bij democratisering zullen ze in moeten leveren of zelfs terecht moeten staan voor wat ze in het verleden gestolen hebben van de gewone Russen.

Welnu, dat gebeurt nergens, namelijk dat een autoritaire macht vrijwillig de macht opgeeft. Een revolutie waarbij het huidige bewind omver wordt gegooid is eveneens mogelijk, maar zal evenmin op korte termijn voor stabiliteit zorgen in de Russische Federatie. Kortom, hoe dan ook is de Russische Federatie geen evenwichtige partner op basis van gelijkheid.

De aanleg van Nord Stream II heeft vele aspecten. Een ervan is inderdaad de Amerikaanse concurrentie, maar dat is zeker niet het enige aspect. De aanleg is in strijd met het in 2018 aangenomen energiebeleid van de EU dat zegt te streven naar energieonafhankelijkheid en -diversificatie van de EU. Zowel het een als het ander wordt door Nord Stream II niet dichterbij gebracht, maar zelfs verminderd. Dat is onbegrijpelijk.

En daar komt nog eens de afbouw van fossiele brandstoffen bij waar de EU nu beleid voor ontwikkelt. Dat valt niet te rijmen met een project van 10 miljard euro dat voor tientallen jaren investeert in de transitie van fossiele brandstof, te weten aardgas. In dit opzicht is Nord Stream II niet alleen in strijd met het energiebeleid van de EU, maar ook met het staande klimaatbeleid.

De EU handelt dus in strijd met eigen beleid. Eigenlijk moet dat anders geformuleerd worden. Duitsland handelt in strijd met het energiebeleid van de EU dat het met powerplay geblokkeerd heeft. Dat heeft tot onmin geleid bij vooral Oost- en Zuid-Europese landen die zich als tweederangs landen behandeld voelen. Daarin hebben ze gelijk. Dat roept weer reacties op van deze Oost- en Zuid-Europese landen die in de hoofdsteden van West-Europa dan hoegenaamd niet begrepen worden. Maar in deze miskenning ligt de oorzaak.

Zo ontstaat de situatie dat Duitsland de kat is die de muizen van de EU de hoeken van de kamer laat zien. De VS is de hond die het opneemt voor de muizen. De Duitse kat en zijn partners (Nederland, Frankrijk, Oostenrijk) schreeuwen moord en brand en zegt dat de hond zich hier niet mee moet bemoeien. Maar de kat vergeet dat het zelf op de muizen jaagt en de interventie van de VS door eigen onrechtmatig en agressief handelen over zichzelf afgeroepen heeft.

Ik ben het niet vaak eens met de buitenlandse politiek van de VS, maar in dit geval wel. Het is trouwens eerder beleid van het congres in zeldzame eensgezindheid dan van president Trump die een 2/3de veto van beide kamers niet kan overrulen. Naast het feit dat de sanctiewet over Nord Stream II en Turkstream van senator Ted Cruz is opgenomen in de Defensiebegroting voor 2020. (Wel wat laat nu de pijplijn naar verwachting binnen een half jaar voltooid en opgeleverd wordt).

Het is jammerlijk dat de sancties van Nord Stream II door de VS opgelegd worden omdat het de machteloosheid van de EU symboliseert. Maar Duitsland en haar economische partners hebben dit te danken aan hun eigen autisme. Ze hadden beter na moeten denken voorbij hun idee van een ‘fast buck’ en afstand moeten houden tot het Kremlin en hadden beter het energiebeleid van de EU naar de lezer en de geest gevolgd.

Foto: Schermafbeeling van deel artikel ‘Russisch-Duitse gaspijplijn provoceert Amerikanen en laat zien hoe de geopolitieke vork in de steel zit’ van Wout Willemsen op DDS, 22 december 2019.

Amerikaanse sancties tegen Nord Stream II in werking getreden: pijpenlegger Allseas trekt zich terug. Duitsland sputtert

Zoals verwacht heeft president Trump de Defensiebegroting voor 2020 ondertekend waarin het wetsvoorstel the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019 van de senatoren Cruz en Shaheen opgenomen was. Daarmee is dit voorstel ook in werking getreden. Met direct resultaat, want het Zwitsers-Nederlandse bedrijf Allseas heeft vandaag in een persbericht aangekondigd haar werk (pijpenleggen) aan Nord Stream II op te schorten. Dit zorgt voor verdere vertraging van het project met een budget van 10 miljard euro. De sancties gelden ook voor Turkstream. Volgens een bericht van Politico wijst een woordvoerder van de Russische regering de Amerikaanse sancties af omdat het ‘kredietwaardige landen verbiedt om de reële sector van hun economie te ontwikkelen’. Een woordvoerder van de Duitse regering zegt in een tweet dat het ‘dergelijke extraterritoriale sancties afwijst’ omdat ze ‘inmenging in onze interne aangelegenheden vertegenwoordigen’.

De EU, en dan vooral Duitsland lijkt deze Amerikaanse sancties die in strijd met de sfeer in Washington overweldigende steun van beide partijen genieten over zichzelf afgeroepen te hebben. Ze tonen vooral de machteloosheid van de EU aan en het ontbreken van een geloofwaardige en doelmatige buitenlandse politiek.

Foto: Tweet van Ulrike Demmer, plaatsvervangend woordvoeder van de Duitse regering, 21 december 2019.

Aanleg Nord Stream II stagneert: Duitsland heeft zich klem laten zetten tussen Russische expansiepolitiek en Amerikaanse sancties

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas heeft gelijk als hij in deze reportage van de Russische televisie zegt dat de Europese energiepolitiek in Europa beslist moet worden en niet in de VS. Het probleem met de aanleg van Nord Stream II is echter dat het niet in Europa, te weten het Europarlement, de Europese Commissie of de Europese Raad van regeringsleiders beslist is, maar in Duitsland, het Kremlin en in de bestuurskamers van energiebedrijven als het Brits-Nederlandse Shell, het Franse Engie, het Oostenrijkse OMV en het Duitse Uniper en Wintershall. Minister Maas heeft ongelijk omdat Europese energiepolitiek evenmin ‘in Europa’ wordt bepaald. Kritiek van Oost-Europese lidstaten is nooit serieus in overweging genomen. Omdat Duitsland Nord Stream II heeft doorgedrukt en dat slecht heeft weten te verbergen en zelfs lange tijd bleef ontkennen dat het een politiek project was gaf het de VS munitie in handen om het tegen te werken.

In het Amerikaanse congres is er unanieme overeenstemming bereikt tussen Democraten en Republikeinen in zowel Huis als Senaat om een wetsvoorstel van Senator Ted Cruz (Rep.) en Senator Jeanne Shaheen (Dem.), the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019 op te nemen in Sectie 7503 van de Defensiebegroting van 2020. Dat betekent dat sancties kunnen worden opgelegd aan bedrijven die meewerken aan de aanleg van Nord Stream II. Naar verwachting keurt in de komende, laatste week voor het reces na het Huis ook de Senaat de defensiebegroting goed, waarna president Trump er zijn handtekening onder zet zodat de wet nog voor eind 2019 van kracht wordt. Cruz legt de wet uit: ‘The Protecting Europe’s Energy Security Act would counter Russia’s expansionism by targeting the vessels involved in the pipeline’s construction. The United States must stand with our European allies, support energy diversity, and combat Russia’s economic blackmail. I am grateful for the serious consideration of this bipartisan measure, and its passage in committee. I urge my colleagues in the Senate to quickly pass our bill and ensure that construction of Nord Stream 2 is halted.’

De reportage van het Russische Vesti Nieuws kiest een andere invalshoek dan het Amerikaanse congres. Vesti heeft het niet over de energieonafhankelijkheid van de EU of Russische chantage, maar over de kansen van de Amerikaanse energie industrie in het verschepen van Liquid Natural Gas naar Europa. Maar ondanks de zogenaamde fact-checking myths die Nord Stream II op de eigen site geeft neemt door de aanleg ervan wel degelijk de energieonafhankelijkheid van EU-lidstaten van de Russische Federatie toe. Dat is in strijd met het beleid van de EU, zoals geformuleerd in het Third Energy Package uit 2018 dat streeft naar diversificatie en onafhankelijkheid. Nord Stream II is hiermee in strijd. Door zich hecht aan het Kremlin te verbinden en door de EU-lidstaten eenzijdig haar wil op te leggen heeft Duitsland zich kwetsbaar gemaakt voor kritiek.

Opmerkelijk is dat Vesti Nieuws Oekraïne niet noemt. Dat is vanuit Russische perspectief om twee redenen begrijpelijk. De Russen willen verzwijgen dat Nord Stream II mede bedoeld is om de gaspijplijnen in Oekraïne te omzeilen en zo Oekraïne inkomsten uit de doorgang van Russisch gas naar Europa te ontnemen. En financieel minder stabiel te maken. Een andere reden is dat Nord Stream II vertraging heeft opgelopen en de deadline van 1 januari 2020 niet heeft gehaald om in bedrijf te zijn. De verwachting is nu dat de pijplijn pas half 2020 wordt opgeleverd. Dat houdt in dat het Russische Gazprom met Oekraïne een nieuw contract moet afsluiten voor de doorgang omdat toevallig het 10-jarige contract verloopt. De Russen willen slechts een 1-jarig contract bieden, terwijl de Oekraïners een meerjarig contract willen. Daarover wordt nog onderhandeld.

In de buitenlandse politiek van de VS kan ik sinds het aantreden van president Trump en het uitkleden door hem van het State Department weinigs positiefs ontdekken. Trump is de spookrijder van de Westerse alliantie. Op één punt ben ik het hartgrondig eens met de buitenlandse politiek van de VS: de kritiek op Nord Stream II en de naïviteit en kortzichtigheid van de EU, en dan vooral Duitsland. Een politiek die overigens vooral wordt gevoed door het U.S. Congress en niet door Trump of het State Department. Hoe trouwens de aanleg van een megaproject dat Europa in de komende decennia van gas, dus fossiele brandstof voorziet zich verhoudt tot de voornemens van de Green Deal die nu in de Europese Commissie mede door Commissaris Frans Timmermans wordt vormgegeven is een bijkomend raadsel over de aanleg van Nord Stream II. Voor een debat hierover zie reacties bij een YouTube-video toen ik op een gematigde pro-Russische verdediger van Nord Stream II stuitte.

Foto: Schermafbeelding van deel wetsvoorstel ‘the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019’ van Senator Ted Cruz (Rep.) en Senator Jeanne Shaheen (Dem.).

Merkel vertegenwoordigt via Nord Stream II belangen van Kremlin

De meest interessante geopolitieke kwesties zijn die waarin allerlei belangen tegen elkaar inspelen. Zodat niet eens duidelijk is waar het nou precies om gaat. De aanleg van Nord Stream II is zo’n complex dossier. Het maakt de EU afhankelijk van Russisch gas en het verlengt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Het is een project met een Russisch meerderheidsbelang en niet op voorhand is duidelijk gezien de hoge kosten van tegen de 10 miljard euro dat de opzet ervan economisch is. Het is in dubbel opzicht een politiek project. Het verhoogt de Europese afhankelijkheid van Russisch gas en het schuiven met fondsen en aanbestedingen maakt het voor de Russische zakenelite die direct is gerelateerd aan het Kremlin mogelijk om op een min of meer legale wijze geld om te ploegen richting eigen portemonnee. In de reacties bij deze video plaatste ik deze week in het Engels deze week enkele reacties die ik hier samenvat:

The construction of Nord Stream II is wrong in two respects. 1) It increases dependence on fossil fuels in the coming decades, while the climate problem requires the opposite; 2) It is contrary to the official EU policy on energy independence and diversity as laid down in the ‘Third Energy Package in the gas sector’ in 2018.

1) It is incorrect that Nord Stream II replaces the current pipeline with Ukraine, because the capacity of Nord Stream II is about 43% higher. Indeed, both systems will co-exist. That makes the construction of Nord Stream II even more illogical;

2) According to its own energy policy, the EU has decided to diversify in 2018 and not to depend on a specific provider (in this case the Russian Federation), but does the opposite in practice through cooperation with Gazprom and Nord Stream II. Despite its own policy, the import and dependence on Russian gas has already increased. If the EU takes itself seriously, it should work better and more coordinated with providers other than the Russian Federation.

3) Again, the dependence on Russian gas contradicts EU policies. This has to do with geopolitics and the Kremlin, which in the past has turned off the gas tap for political reasons. That makes the EU blackmailable for a Russian Federation that is economically weak and politically unstable. No single power block that itself takes seriously must make itself dependent on others.

The short-sightedness of German politics and business is particularly high. Let DW pay attention to this. The German policy on Nord Stream II is the result of an explosive combination of short-term economic thinking with a misguided sense of guilt over the Nazi past and contemporary arrogance.

Toen ik dat laatste schreef had ik nog geen kennis genomen van het artikel van Julian Röpcke in het Duitse ‘Boulevardblad’ Bild van 21 november 2019. Het heeft de veelzeggende titel ‘KLACHTEN TEGEN FEDERALE REGERING; Geheime dienst thriller rondom Putins pijplijn’. Op initiatief van het Russische bedrijf Gazprom zou de regering-Merkel in Washington DC hebben gelobbyd om sancties tegen Nord Stream II ’naar achteren te schuiven’. Het bedrijf Nord Stream II  zou een directe lijn met het kantoor van kanselier Merkel opgebouwd hebben. De achtergrond is dat als het project niet op 31 december 2019 is voltooid, het een vertraging van vijf jaar oploopt en waarschijnlijk nooit afgemaakt kan worden. Dat houdt in dat er 10 miljard euro in het water is gegooid. Daarom liggen Amerikaanse sancties extra gevoelig omdat ze voor die vertraging zorgen.

Uit het artikel blijkt dat de Duitse regering de talking points van het Kremlin overneemt en in Washington naar voren brengt. Dat is nog begrijpelijk en verdedigbaar als het om Duitse economische belangen ging, maar het gaat een grens over en wordt pijnlijk als Berlijn zich tot een spreekbuis maakt van de desinformatie en misleiding van het Kremlin. Want zoals gezegd, de aanleg van Nord Stream II is in strijd met staand energiebeleid van de EU. Het verdeelt de EU. Daar gaat de Duitse regering willen en wetens aan voorbij.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘VORWÜRFE GEGEN BUNDESREGIERUNG; Geheimdienst-Krimi um Putin-Pipeline’ van Julian Röpkce voor Bild, 21 november 2019.

Onevenwichtige handelsrelaties gaan door terwijl het Duitse parlement zich bijna unaniem achter Nord Stream II schaart

Aldus Jonathan Holslag in een opinieartikel in de NRC van 7 juni 2019. Overdrijving kan nodig zijn om vastgeroeste standpunten los te wrikken. Het is waardevol om vraagtekens te plaatsen bij de wetmatigheid en logica om zaken te doen met autoritaire staten en die zo in het zadel te helpen. Al gaat het niet om het per omgaande bewerkstelligen van een beleidswijziging, maar om de bewustwording erover te vergroten. Het is het aloude euvel van zakendoen met een vijand tegen het algemeen belang in. Nederland is er als vanouds als handelsnatie niet vies van om handel te drijven met bedenkelijke partners. Het is de hoogste tijd dat we eens goed in de spiegel kijken en ons realiseren waar we in hemelsnaam mee bezig zijn. Namelijk het subsidiëren van autoritaire staten als China of de Russische Federatie die hierdoor niet alleen steeds sterker worden en de Westerse democratieën steeds meer kunnen bedreigen, maar ook hun eigen burgers kunnen onderdrukken. Dat subsidiëren u en ik door het importeren van Russisch gas of Chinese consumentenartikelen.

Velen irriteren zich aan de uitleg over Nord Stream II door het Duitse economische en politieke establishment over wederzijdse afhankelijkheid. Dat is niet alleen in strijd met staand EU-energiebeleid, het is ook vals en opportunistisch. Waar de Britse politieke klasse, en specifiek de twee grootste partijen Tories en Labour, volledig ontspoort inzake de Brexit, ontspoort de Duitse politieke klasse op de Groenen na volledig inzake de Ostpolitik. Ja, Duitsland ziet het angstbeeld van een implosie van de Russische Federatie waarbij de horden uit het Oosten de grenzen overspoelen, maar nee, het is onzinnig om dan de overgave bij het kruisje te tekenen en niet in EU-verband te opereren, geholpen door een verkeerd verwerkt en begrepen schuldgevoel over het Nazisme. Britse politici krijgen terecht volop kritiek in de publieke opinie van diverse Europese landen, maar over de zelf-gerichte, zich vergalopperende Duitse politieke klasse blijft het opvallend stil. Waarom is dat?

Op 6 juni 2019 was er een debat in de Duitse Bundestag onder de titel ‘Souveränität in der Energieversorgung sichern – Sanktionspolitik bei Nord Stream 2 entgegentreten’, waarvan hier een samenvatting van het parlement zelf. Het was aangevraagd door de rechts-populistische AfD, zoals uit de gekleurde titel blijkt, die tegen de politiek van het Kremlin aanleunt. Politici verscholen zich achter de dreigingen door leden van de regering Trump om te stoppen met de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II. Die dreiging bestaat en kan als onacceptabel beschouwd worden omdat het raakt aan de Duitse soevereiniteit, maar het ontslaat vervolgens het Duitse parlement niet om eigen verantwoordelijkheid te nemen en in dit publicitair en politiek belangrijke onderwerp van buitenlandse politiek niet individueel en uitgaande van de eigen soevereiniteit, maar in EU-verband te opereren. De Duitse Alleingang irriteert des te meer omdat het als een Europees-Russische project wordt voorgesteld, maar het Duitse politieke establishment daar vervolgens niet naar handelt. Op de bijdrage van de Groene politicus Jürgen Trittin na onderstrepen Duitse politici wat Holslag zegt: ‘een onsamenhangend diplomatiek en militair antwoord, terwijl de onevenwichtige handelsrelaties doorgaan’. Het Westen, en in het bijzonder Duitsland verraadt de vrijheid waar het in het eigen nationale parlement met zulke mooie woorden zo omslachtig in de rol van benadeelde over praat. In theorie, maar niet in de praktijk, omdat dat niks kost.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Het verraad van de vrijheid’ van Jonathan Holslag in NRC, 7 juni 2019.

Something is rotten in the state of Denmark, volgens Russische televisie. Aanleg van gaspijplijn Nord Stream II kent problemen

60 Minuten (60 MИHYT) is een talkshow op de Russische zender Russia 1 van VGTRK. Eigenaar is de Federale regering van de Russische Federatie. Kortom, deze zender is de spreekbuis van de macht in het Kremlin.

Het programma besteedt aandacht aan de gaspijplijn Nord Stream II die op dit moment in de Oostzee wordt aangelegd. Het onderzeese traject loopt zoals onderstaande kaart laat zien van Ust-Luga bij Sint Petersburg naar Greifswald in Noord-Duitsland. Voor de aanleg is toestemming nodig van de landen van wie de territoriale wateren worden gepasseerd: de Russische Federatie, Finland, Zweden, Denemarken en Duitsland.

Zoals uit de uitzending blijkt is er een kink in de kabel gekomen door de opstelling van Denemarken. Dat land werd door voor- en tegenstanders onder druk gezet. Tegenstanders zijn de VS en enkele Oost-Europese, Scandinavische en Baltische landen die vrezen dat de aanleg de Europese afhankelijkheid van Russisch gas zal vergroten. Uit een bericht van Reuters blijkt dat de Deense regering het traject wil beoordelen op milieugebied. Of het de voltooiing van het project in november 2019 vertraagt is vooralsnog onduidelijk.

Als er door het consortium onder leiding van Gazprom geen gebruik kan worden gemaakt van de territoriale wateren van Denemarken (12 mijl uit de kust) is omleiding van Nord Stream II mogelijk. Maar de exclusieve economische zone die zich tot 200 zeemijl buiten de kust van Denemarken uittrekt kan niet vermeden worden. Vraag is of Denemarken hiermee dan een middel in handen heeft om machtspolitiek te bedrijven en het Nord Stream II moeilijk te maken. Wellicht niet om afstel te forceren, maar wel vertraging.

In de uitzending wordt de Deense kwestie gekoppeld aan Oekraïne, de Oekraïense presidentsverkiezingen en het Oekraïense staats-energiebedrijf Naftogaz dat eigenaar is van de pijpleiding die Russisch gas naar Europa transporteert. Maar dat zegt meer over de Russische obsessie met Oekraïne dan met deze kwestie. Als de Deense regering al onder druk is gezet en niet vanuit de eigen autonomie, belangen en bezorgdheid over Nord Stream II handelt, dan zal het eerder de regering Trump dan de regering Porosjenko zijn die succesvol druk zet. De redenering is dat als Nord Stream II niet voor eind 2019 in bedrijf is, dit de Oekraïense regering onderhandelingsruimte geeft. Het Kremlin zette trouwens samen met Duitsland (regering en bedrijfsleven) de andere landen die hun territoriale wateren beschikbaar stellen met machtspolitiek onder druk.

De talkshow ziet de eigen tegenstrijdigheid niet onder ogen als het beredeneert dat de Deense vertraging ‘puur politiek’ is. Maar dat is logisch en onvermijdelijk omdat het project Nord Stream II ook puur politiek is. Zelfs kanselier Angela Merkel heeft na veel geaarzel eindelijk in 2018 toegeven dat het geen economisch maar een politiek project is. Men kan zich over de projectorganisatie van Nord Stream alleen maar verbazen dat het een aanleg van 12 miljard euro is gestart zonder dat de toestemming van alle landen gegarandeerd was en juridisch verzekerd. Ook dit feit geeft aan dat Nord Stream II een politiek project is waarbij regeringen beurtelings door de Russische Federatie, de EU, Duitsland of de VS en bondgenoten onder druk worden gezet.

Opvallend aan de uitzending is dat het een afwisseling biedt van roddel, amusement, harde informatie en propaganda. De toon ervan past dan weer bij een roddelprogramma als RTL Boulevard dan weer bij een serieus journalistiek nieuwsprogramma of een uitzending van de regering. Wie die mix niet gewend is moet steeds goed schakelen en goed beseffen welke soort informatie wanneer wordt gegeven. Er is nog een andere vermenging, namelijk van uitdragers van het regeringsstandpunt en kritische stemmen. De laatste rol wordt hier perfect gespeeld door de Oekraïner Vadim Tryukhan van wie deze korte, raadselachtige biografie meer vragen oproept dan beantwoordt. Hij gooit zand in de machine van 60 Minuten en kan daarin opvallend ver gaan. Maar de vertegenwoordiger van de regering mag minutenlang ongestoord zijn mening geven. Het op commando applaudisserend publiek benadrukt dat het amusementsgehalte van het programma hoog is.

Het minderwaardigheidscomplex van de Russen komt tot uiting in de analyses van enkele gasten. Ze zeggen zich omsingeld te voelen in dat grootste land ter wereld. Door erop te hameren dat de tegenstanders van de Russische Federatie onder leiding van de VS hun land willen verzwakken geven ze aan hierdoor geobsedeerd te zijn. Dit roept de vraag op of het de Russische Federatie uiteindelijk niet aan zelfvertrouwen ontbreekt. De verwijzing van Boris Nadezhdin naar Bornholm, Stalin en de Tweede Wereldoorlog maakt het verhaal rond met nostalgie, miskendheid en de Russische grootsheid die maar niet op waarde geschat lijkt te worden in Europa.

Foto: Afbeelding van projectie van traject van Nord Stream II, volgens het Russische bedrijf Gazprom.

Hoe ziet de wereld de Brexit en wat is de rol van het VK in de nabije toekomst?

Gary Gibbon van het Britse Channel 4 News ontvangt twee gasten om te praten over de internationale kijk op Brexit. Die gasten zijn specialisten op het gebied van buitenlandse politiek: de Brit Hans Kundnani, Senior Research Fellow bij Chatham House en de Amerikaan Jeremy Shapiro, onderzoeksdirecteur bij de European Council on Foreign Relations die ooit verbonden was aan de regering Obama. Het is een levendig gesprek waarin beide gasten het in grote lijnen met elkaar eens zijn, maar toch op bepaalde aspecten van mening verschillen. Het perspectief is hoe de VS en de EU het VK zien en waar dat land over 30 jaar kan uitkomen.

Kundnani is positiever dan Shapiro over de toekomstige effecten van Brexit voor het VK. Beiden constateren dat de invloed in de wereld van het VK de afgelopen 50 jaar relatief is afgenomen. Het land heeft al die tijd boven haar gewicht gebokst (punch above its weight) en kon dat doen omdat het drie sferen van invloeden had waarbinnen het kon opereren en elk daarvan kon versterken in de relatie met de andere twee: de VS, de EU en de Commonwealth. Nu breekt het met de EU waardoor dat effect verdwijnt en het de vraag is wat dat voor haar invloed betekent. Kundnani ziet een VK dat als middelgroot land een voorbeeld voor andere landen kan zijn, maar Shapiro ziet zo’n model vooralsnog niet binnen bereik door het falen van de Britse politici.

Domme hooggeleerdheid van Beatrice de Graaf in NRC-column

Hoogleraar geschiedenis van de internationale betrekkingen in Utrecht Beatrice de Graaf vind ik de domste hooggeleerde van een vakgebied waar ik enig zicht op heb. Als ze het over actuele politiek heeft ben ik het over het algemeen niet alleen inhoudelijk met haar oneens, maar begrijp ik evenmin de stappen die ze in haar betogen zet. Of dat nou in haar NRC-column is of in een openbare lezing. Vooral als ze het heeft over de Russische Federatie, Duitsland of hedendaags terrorisme word ik een beetje hopeloos van Beatrice de Graaf.

Neem de NRC-column ‘Eer, worst en kaviaar’ met de volgende uitspraak over Merkel en Putin: ‘Experts en diplomaten zullen dan onderstrepen hoe zeer hun onwillige, maar vasthoudende overleg in de jaren van de Krim-oorlog heeft bijgedragen aan conflictbeheersing en doorgaande economische uitwisseling. Waarom is dat nu voor tijdgenoten dan nog zo slecht zichtbaar?’ De Graafs claim is dat ze ziet wat experts niet zien. Dat getuigt niet van valse bescheidenheid. Is die claim terecht of een slag in de lucht? Met betrekking tot Merkel kan nog begrepen worden dat ze door de vele tegenstrijdige belangen (Duitse economische positie en lobby, Duitse relatie met Kremlin, Translatlantische relatie) die ze vertegenwoordigt net als Frankrijk (Minsk-overleg) tot overleg met Putin gedwongen is. Maar diens ‘vasthoudendheid’ lijkt een totaal andere reden te hebben.

Deze uitspraak roept ook de vraag op wat de grenzen aan de geschiedschrijving zijn. Hoever kan die aan de hand van het verleden naar de toekomst opgerekt worden zonder te vervallen in koffiedik kijken en fabuleren? Onder de stilzwijgende verwijzing naar haar functie en vakgebied die netjes onderaan de column genoemd worden gedraagt De Graaf zich als de waarzegster van de actuele politiek. Maar dat laatste heeft per definitie niets met geschiedschrijving te maken omdat het de verre toekomst meent te kunnen interpreteren.

Het antwoord op de vraag waarom de in de ogen van De Graaf relatieve vrede van de nu al sinds 2014 durende oorlog tussen Oekraïne en de Russische Federatie zo slecht zichtbaar zou zijn, geeft ze zelf: ‘Omdat wij door de spiegel van onze eigen westerse, Nederlandse of Europese identiteit kijken. In die reflectie van individuele vrijheid en waardering voor inspraak en overleg kan het rauwe en provocerende gedrag van de Russische machthebbers, generaals en spionnenchefs heel barbaars ogen.’ Is hier behalve een hoog Alice in Spiegelland-gehalte van de wereld achter de spiegel sprake van een Stockholm-syndroom waarin De Graaf zich niet alleen vereenzelvigt met het rauwe gedrag van de Russische machthebbers, maar dat ook goedpraat?

Suggereert De Graaf dat universele waarden zoals individuele vrijheid en meningsuiting wel voor inwoners van westerse staten gelden, maar niet voor de inwoners van autoritaire landen als de Russische Federatie? Het gedrag van Russische machthebbers tegenover binnen- en buitenlandse opponenten ‘oogt’ niet alleen barbaars, maar ‘is‘ dat volgens de universele waarden, wat burgerrechten en de internationale rechtsorde, wat internationale normen betreft. Elders op sociale media gaf ik vandaag de volgende reactie:

Doorgaans begrijp ik De Graaf niet als ze het over Europese veiligheidspolitiek heeft. Ook deze keer niet in haar column ‘Eer, worst en kaviaar’. De blinde vlek van De Graaf blijft dat ze staatsterrorisme niet benoemt of zelfs signaleert en dat haar neo-realistische geschiedopvatting de rechtsorde ondergeschikt maakt aan de machtsverhouding tussen staten. Het merkwaardige is dat De Graaf in haar column correct de feiten aandraagt, maar er vervolgens zelf de enig logische conclusie niet uit weet te trekken. Want ja, de Russische president heeft sinds 2000 zijn land niet weten te moderniseren en hervormen, maar nee, De Graaf stelt hem daar niet direct voor verantwoordelijk.

De echte Russische eer zou zijn als het Kremlin zou stoppen het land en de inwoners te behandelen als een wingewest voor eigen profijt en er een eer in zou leggen om het land en de bewoners vooruit te helpen. De Graaf relativeert en stelt tegenover de roofstaat van Putin, de eventuele chaos en het machtsvacuüm na Putin. Dat is goed mogelijk, maar het kan ook anders. De toekomst van de Russische Federatie na Putin kan ook lopen via hervorming, modernisering, de opbouw van rechtsstaat en democratie.

Zo helpt ze er onbewust aan mee de verkeerde agenda te agenderen. Feit dat De Graaf blijft hangen in de extrapolatie van Putin met meer (of erger) van hetzelfde geeft de geslotenheid van haar denken aan. Als NRC-abonnee kan ik haar column goed missen en vraag ik me telkens af om welke reden de hoofdredactie haar nou eigenlijk in de arm neemt. Om aan te tonen in hoeverre De Graaf er deze keer weer naast zit?

Foto: Schermafbeelding van deel column ‘Eer, worst en kaviaar’ van Beatrice de Graaf in NRC, 7 december 2018.

Nabestaanden van MH17 hebben kritiek op voortgang en zien geopolitieke belangen. Hoe verhoudt zich dat tot Nord Stream II?

Omdat het JIT een onderdeel is van het Openbaar Ministerie geeft vertrekkend voorzitter Herman Bolhaar van het college van procureurs-generaal antwoord. Het beantwoorden van de schuldvraag gaat de nabestaanden van de ramp van de MH17 te langzaam. Het is ruim 2,5 jaar gelden dat dit vliegtuig boven Oekraïne werd neergeschoten. Volgens een bericht in De Telegraaf vragen nabestaanden formateur Schippers om de MH17 op de agenda van de formatiebesprekingen te zetten. Ze twijfelen of de onderste steen ooit boven komt.

Volgens het tot nu toe meest waarschijnlijke, volledige en getoetste scenario is de Russische Federatie medeplichtig aan het vermoedelijk per ongeluk neerschieten van de MH17. Journalistieke onderzoeken wijzen naar het tweede bataljon van de 53ste Luchtverdediging Raket Brigade uit Koersk. Het lijkt er sterk op dat dit onderdeel op bevel van hogerhand de BUK-raket heeft geleverd en afgeschoten waarmee de MH17 op 17 juli 2014 is neergeschoten. Complicatie in het onderzoek is dat zowel de vermeende daders zich in een ander land bevinden en de rampplek zich in oorlogsgebied bevindt. De schuld moet buiten redelijke twijfel voor de rechter aangetoond worden en overeind blijven. Een juridische lat ligt hoger dan een journalistieke lat.

Geopolitieke belangen zouden waarheidsvinding in de weg staan volgens nabestaanden in hun brief. Dat kan op allerlei manieren uitgelegd worden. Wijzen die geopolitieke belangen in de richting van meer of minder samenwerking met de Russische Federatie? De Nederlandse overheid gaat door met het meewerken aan het Nord Stream II project dat de afhankelijkheid van West-Europa van Russisch gas vergroot. Maar er zijn gerede twijfels over of het verenigbaar is met Europese wetgeving en energiepolitiek. Onder meer Nederlandse en Duitse politici presenteren het in het kielzog van Gasunie en Shell als een economisch project waarover de politiek niet het laatste woord heeft. Oost-Europese landen als Polen zien dat volledig anders. Nederlandse regering en parlement zijn oorverdovend stil over Nord Stream II. Het zou gewenst zijn als Nord Stream II, de MH17 en de gewenste relatie met de Russische Federatie in de formatieonderhandelingen worden behandeld.

Opvallend is dat uit een recent onderzoek van Pew over de NAVO blijkt dat Nederlanders met afstand het meest positief staan tegenover het inroepen van artikel 5 en het beantwoorden van Russische agressie in Europa. Dat heeft ongetwijfeld met het neerschieten van de MH17 en de Russische reactie daarop te maken. Dat geeft een sterke basis om Nord Stream II in de formatieonderhandelingen kritischer dan tot nu toe tegen het licht te houden. Vooral D66 zou zich vanwege alle tegenstrijdigheden en het opportunisme van Europese bedrijven in combinatie met een zwijgende overheid sterk kunnen maken voor het op de lange baan schuiven van de Nederlandse medewerking aan Nord Stream II en het vinden van overeenstemming in de EU daarover.

Foto: Grafiek ‘Divisions within NATO on defending an alliance ally’ in het PEW-onderzoek ‘NATO’s Image Improves on Both Sides of Atlantic’, 23 mei 2017.