Yuri Shafranik ziet Nord Stream II als gunstig voor de Russische Federatie, Duitsland en de EU. Hij heeft het mis

Yuri Shafranik presenteert zich als het redelijke gezicht van de Russische energie-industrie. Hij is oud-minister van energie van de Russische Federatie en opteert voor samenwerking met andere landen, zoals de VS. Maar uiteindelijk zijn er grenzen aan wat hij kan zeggen. Iemand als Shafranik kan geen rode lijnen overschrijden. Dat is zijn tragiek. Hij verdedigt Nord Stream II dat hij als voordelig voor de Russische Federatie, de EU en Duitsland ziet. Vraag is of hij dat diep in zijn hart echt gelooft. In elk geval is Nord Stream II ongunstig voor de wereld. Mijn reactie bij deze video op You Tube:

The situation has not become a Russian-American confrontation, but a German-American confrontation. The Russian Federation is less important than Germany. It can be a strategic partner for the US.

The EU Member States do not need Nord Stream II for the longer term. Both the EU’s energy policy (Third Energy Package) and the Paris Climate Agreement contradict it. Furthermore, the EU is serious about making the economy more sustainable. All these aspects diminish the importance of Nord Stream II. It may still have a function until 2030, but a 50-year horizon as Gazprom believes is unrealistic.

The world is currently facing two enormous problems: global warming and the undermining of democracy in various countries. The remarkable thing is that in Nord Stream II these two problems come together. In other words, the gas pipeline not only symbolizes the climate problem and the rise of authoritarian regimes of which the Russian Federation is one, but it facilitates those two problems and gives them tailwind. Therefore Nord Stream II must be rejected.

Mr. Yuri Shafranik is right that Nord Stream II is built on a shaky foundation. But it is not the individual consumers, but the energy policy of the EU that can eventually bring the transition from Russian gas to the EU to a halt. If the Greens are in a good position to start in the German presidential elections in September 2021, the end for Nord Stream II will come even faster. The German Greens do not even want to commission the gas pipeline.

Nord Stream II has had a long planning. On the drawing board it had relevance, but during construction it was overtaken by reality. This has not so much to do with the geopolitical position of the US or with the opportunism of German politicians and business, but with the climate problem in which fossil fuels such as gas will not fit in the future.

Because the standards for energy are being raised. It may be that in the short term gas is still considered relatively clean compared to coal and brown coal, but natural gas is dirty compared to renewable energy. Therefore, when the relative advantage of gas has worn off, Nord Stream II will simply stop because gas is ‘contaminated’ as an energy carrier. 

Gazprom would be wise to come up with an alternative to using the pipeline for the future beyond 2030. No longer gas from the Yamal peninsula, but for example the transport of hydrogen. Gazprom and partners would be wise to turn around now and start building hydrogen plants in northern Russia. The energy to generate it is available on site and the transport line has already been built. Natural gas plays a minor role in the energy mix of the future. It’s no use trying to straighten something that’s crooked. That’s old politics.

It is more sensible to follow an alternative path that is in line with the climate problem. That requires flexibility that is not (yet) available in the boardrooms of the energy companies and in the corridors of power in the Kremlin. Or in the television studios where the lobbyists for Nord Stream II tell their story.

Amerikaanse sancties van Nord Stream II heeft EU (lees: Duitsland) over zichzelf afgeroepen

DDS behoort tot de radicaal-rechtse media en laat dat graag weten. Het is een wetmatigheid dat dit soort media afstand neemt van de EU, de ‘talking points’ van het Kremlin napraat en president Trump zoveel mogelijk krediet geeft terwijl het waar mogelijk kritisch is op de VS. Het is niet anders. Jammer is wel dat het tot gewrongen en gekunstelde standpunten leidt die alle logica en realiteitsbesef missen. De logica sinds 2012 en vooral 2014 van de Europese veiligheidspolitiek is dat de Russische Federatie en de VS uit elkaar zijn gegroeid en dat de Russische bezetting van de Krim en Oost-Oekraïne de sfeer tussen het Westen en de Russische Federatie heeft verziekt. De landen groeien niet naar elkaar toe, maar nemen juist afstand van elkaar. Daar helpt geen Nord Stream II aan. Dat geldt zowel voor de EU-lidstaten, de VS als de Russische Federatie afzonderlijk tegenover de anderen. Mijn commentaar bij het artikel ‘Russisch-Duitse gaspijplijn provoceert Amerikanen en laat zien hoe de geopolitieke vork in de steel zit’ van Wout Willemsen op DDS.

Als de Russische Federatie in de nabije toekomst democratiseert, dan lijkt het nog goed te komen. Maar het ziet er niet naar uit dat dat gebeurt. Daartoe zijn de persoonlijke belangen van Putin en zijn partners te groot omdat ze vooral goed voor zichzelf zorgen. Bij democratisering zullen ze in moeten leveren of zelfs terecht moeten staan voor wat ze in het verleden gestolen hebben van de gewone Russen.

Welnu, dat gebeurt nergens, namelijk dat een autoritaire macht vrijwillig de macht opgeeft. Een revolutie waarbij het huidige bewind omver wordt gegooid is eveneens mogelijk, maar zal evenmin op korte termijn voor stabiliteit zorgen in de Russische Federatie. Kortom, hoe dan ook is de Russische Federatie geen evenwichtige partner op basis van gelijkheid.

De aanleg van Nord Stream II heeft vele aspecten. Een ervan is inderdaad de Amerikaanse concurrentie, maar dat is zeker niet het enige aspect. De aanleg is in strijd met het in 2018 aangenomen energiebeleid van de EU dat zegt te streven naar energieonafhankelijkheid en -diversificatie van de EU. Zowel het een als het ander wordt door Nord Stream II niet dichterbij gebracht, maar zelfs verminderd. Dat is onbegrijpelijk.

En daar komt nog eens de afbouw van fossiele brandstoffen bij waar de EU nu beleid voor ontwikkelt. Dat valt niet te rijmen met een project van 10 miljard euro dat voor tientallen jaren investeert in de transitie van fossiele brandstof, te weten aardgas. In dit opzicht is Nord Stream II niet alleen in strijd met het energiebeleid van de EU, maar ook met het staande klimaatbeleid.

De EU handelt dus in strijd met eigen beleid. Eigenlijk moet dat anders geformuleerd worden. Duitsland handelt in strijd met het energiebeleid van de EU dat het met powerplay geblokkeerd heeft. Dat heeft tot onmin geleid bij vooral Oost- en Zuid-Europese landen die zich als tweederangs landen behandeld voelen. Daarin hebben ze gelijk. Dat roept weer reacties op van deze Oost- en Zuid-Europese landen die in de hoofdsteden van West-Europa dan hoegenaamd niet begrepen worden. Maar in deze miskenning ligt de oorzaak.

Zo ontstaat de situatie dat Duitsland de kat is die de muizen van de EU de hoeken van de kamer laat zien. De VS is de hond die het opneemt voor de muizen. De Duitse kat en zijn partners (Nederland, Frankrijk, Oostenrijk) schreeuwen moord en brand en zegt dat de hond zich hier niet mee moet bemoeien. Maar de kat vergeet dat het zelf op de muizen jaagt en de interventie van de VS door eigen onrechtmatig en agressief handelen over zichzelf afgeroepen heeft.

Ik ben het niet vaak eens met de buitenlandse politiek van de VS, maar in dit geval wel. Het is trouwens eerder beleid van het congres in zeldzame eensgezindheid dan van president Trump die een 2/3de veto van beide kamers niet kan overrulen. Naast het feit dat de sanctiewet over Nord Stream II en Turkstream van senator Ted Cruz is opgenomen in de Defensiebegroting voor 2020. (Wel wat laat nu de pijplijn naar verwachting binnen een half jaar voltooid en opgeleverd wordt).

Het is jammerlijk dat de sancties van Nord Stream II door de VS opgelegd worden omdat het de machteloosheid van de EU symboliseert. Maar Duitsland en haar economische partners hebben dit te danken aan hun eigen autisme. Ze hadden beter na moeten denken voorbij hun idee van een ‘fast buck’ en afstand moeten houden tot het Kremlin en hadden beter het energiebeleid van de EU naar de lezer en de geest gevolgd.

Foto: Schermafbeeling van deel artikel ‘Russisch-Duitse gaspijplijn provoceert Amerikanen en laat zien hoe de geopolitieke vork in de steel zit’ van Wout Willemsen op DDS, 22 december 2019.

Amerikaanse sancties tegen Nord Stream II in werking getreden: pijpenlegger Allseas trekt zich terug. Duitsland sputtert

Zoals verwacht heeft president Trump de Defensiebegroting voor 2020 ondertekend waarin het wetsvoorstel the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019 van de senatoren Cruz en Shaheen opgenomen was. Daarmee is dit voorstel ook in werking getreden. Met direct resultaat, want het Zwitsers-Nederlandse bedrijf Allseas heeft vandaag in een persbericht aangekondigd haar werk (pijpenleggen) aan Nord Stream II op te schorten. Dit zorgt voor verdere vertraging van het project met een budget van 10 miljard euro. De sancties gelden ook voor Turkstream. Volgens een bericht van Politico wijst een woordvoerder van de Russische regering de Amerikaanse sancties af omdat het ‘kredietwaardige landen verbiedt om de reële sector van hun economie te ontwikkelen’. Een woordvoerder van de Duitse regering zegt in een tweet dat het ‘dergelijke extraterritoriale sancties afwijst’ omdat ze ‘inmenging in onze interne aangelegenheden vertegenwoordigen’.

De EU, en dan vooral Duitsland lijkt deze Amerikaanse sancties die in strijd met de sfeer in Washington overweldigende steun van beide partijen genieten over zichzelf afgeroepen te hebben. Ze tonen vooral de machteloosheid van de EU aan en het ontbreken van een geloofwaardige en doelmatige buitenlandse politiek.

Foto: Tweet van Ulrike Demmer, plaatsvervangend woordvoeder van de Duitse regering, 21 december 2019.

Aanleg Nord Stream II stagneert: Duitsland heeft zich klem laten zetten tussen Russische expansiepolitiek en Amerikaanse sancties

De Duitse minister van Buitenlandse Zaken Heiko Maas heeft gelijk als hij in deze reportage van de Russische televisie zegt dat de Europese energiepolitiek in Europa beslist moet worden en niet in de VS. Het probleem met de aanleg van Nord Stream II is echter dat het niet in Europa, te weten het Europarlement, de Europese Commissie of de Europese Raad van regeringsleiders beslist is, maar in Duitsland, het Kremlin en in de bestuurskamers van energiebedrijven als het Brits-Nederlandse Shell, het Franse Engie, het Oostenrijkse OMV en het Duitse Uniper en Wintershall. Minister Maas heeft ongelijk omdat Europese energiepolitiek evenmin ‘in Europa’ wordt bepaald. Kritiek van Oost-Europese lidstaten is nooit serieus in overweging genomen. Omdat Duitsland Nord Stream II heeft doorgedrukt en dat slecht heeft weten te verbergen en zelfs lange tijd bleef ontkennen dat het een politiek project was gaf het de VS munitie in handen om het tegen te werken.

In het Amerikaanse congres is er unanieme overeenstemming bereikt tussen Democraten en Republikeinen in zowel Huis als Senaat om een wetsvoorstel van Senator Ted Cruz (Rep.) en Senator Jeanne Shaheen (Dem.), the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019 op te nemen in Sectie 7503 van de Defensiebegroting van 2020. Dat betekent dat sancties kunnen worden opgelegd aan bedrijven die meewerken aan de aanleg van Nord Stream II. Naar verwachting keurt in de komende, laatste week voor het reces na het Huis ook de Senaat de defensiebegroting goed, waarna president Trump er zijn handtekening onder zet zodat de wet nog voor eind 2019 van kracht wordt. Cruz legt de wet uit: ‘The Protecting Europe’s Energy Security Act would counter Russia’s expansionism by targeting the vessels involved in the pipeline’s construction. The United States must stand with our European allies, support energy diversity, and combat Russia’s economic blackmail. I am grateful for the serious consideration of this bipartisan measure, and its passage in committee. I urge my colleagues in the Senate to quickly pass our bill and ensure that construction of Nord Stream 2 is halted.’

De reportage van het Russische Vesti Nieuws kiest een andere invalshoek dan het Amerikaanse congres. Vesti heeft het niet over de energieonafhankelijkheid van de EU of Russische chantage, maar over de kansen van de Amerikaanse energie industrie in het verschepen van Liquid Natural Gas naar Europa. Maar ondanks de zogenaamde fact-checking myths die Nord Stream II op de eigen site geeft neemt door de aanleg ervan wel degelijk de energieonafhankelijkheid van EU-lidstaten van de Russische Federatie toe. Dat is in strijd met het beleid van de EU, zoals geformuleerd in het Third Energy Package uit 2018 dat streeft naar diversificatie en onafhankelijkheid. Nord Stream II is hiermee in strijd. Door zich hecht aan het Kremlin te verbinden en door de EU-lidstaten eenzijdig haar wil op te leggen heeft Duitsland zich kwetsbaar gemaakt voor kritiek.

Opmerkelijk is dat Vesti Nieuws Oekraïne niet noemt. Dat is vanuit Russische perspectief om twee redenen begrijpelijk. De Russen willen verzwijgen dat Nord Stream II mede bedoeld is om de gaspijplijnen in Oekraïne te omzeilen en zo Oekraïne inkomsten uit de doorgang van Russisch gas naar Europa te ontnemen. En financieel minder stabiel te maken. Een andere reden is dat Nord Stream II vertraging heeft opgelopen en de deadline van 1 januari 2020 niet heeft gehaald om in bedrijf te zijn. De verwachting is nu dat de pijplijn pas half 2020 wordt opgeleverd. Dat houdt in dat het Russische Gazprom met Oekraïne een nieuw contract moet afsluiten voor de doorgang omdat toevallig het 10-jarige contract verloopt. De Russen willen slechts een 1-jarig contract bieden, terwijl de Oekraïners een meerjarig contract willen. Daarover wordt nog onderhandeld.

In de buitenlandse politiek van de VS kan ik sinds het aantreden van president Trump en het uitkleden door hem van het State Department weinigs positiefs ontdekken. Trump is de spookrijder van de Westerse alliantie. Op één punt ben ik het hartgrondig eens met de buitenlandse politiek van de VS: de kritiek op Nord Stream II en de naïviteit en kortzichtigheid van de EU, en dan vooral Duitsland. Een politiek die overigens vooral wordt gevoed door het U.S. Congress en niet door Trump of het State Department. Hoe trouwens de aanleg van een megaproject dat Europa in de komende decennia van gas, dus fossiele brandstof voorziet zich verhoudt tot de voornemens van de Green Deal die nu in de Europese Commissie mede door Commissaris Frans Timmermans wordt vormgegeven is een bijkomend raadsel over de aanleg van Nord Stream II. Voor een debat hierover zie reacties bij een YouTube-video toen ik op een gematigde pro-Russische verdediger van Nord Stream II stuitte.

Foto: Schermafbeelding van deel wetsvoorstel ‘the Protecting Europe’s Energy Security Act of 2019’ van Senator Ted Cruz (Rep.) en Senator Jeanne Shaheen (Dem.).

Merkel vertegenwoordigt via Nord Stream II belangen van Kremlin

De meest interessante geopolitieke kwesties zijn die waarin allerlei belangen tegen elkaar inspelen. Zodat niet eens duidelijk is waar het nou precies om gaat. De aanleg van Nord Stream II is zo’n complex dossier. Het maakt de EU afhankelijk van Russisch gas en het verlengt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Het is een project met een Russisch meerderheidsbelang en niet op voorhand is duidelijk gezien de hoge kosten van tegen de 10 miljard euro dat de opzet ervan economisch is. Het is in dubbel opzicht een politiek project. Het verhoogt de Europese afhankelijkheid van Russisch gas en het schuiven met fondsen en aanbestedingen maakt het voor de Russische zakenelite die direct is gerelateerd aan het Kremlin mogelijk om op een min of meer legale wijze geld om te ploegen richting eigen portemonnee. In de reacties bij deze video plaatste ik deze week in het Engels deze week enkele reacties die ik hier samenvat:

The construction of Nord Stream II is wrong in two respects. 1) It increases dependence on fossil fuels in the coming decades, while the climate problem requires the opposite; 2) It is contrary to the official EU policy on energy independence and diversity as laid down in the ‘Third Energy Package in the gas sector’ in 2018.

1) It is incorrect that Nord Stream II replaces the current pipeline with Ukraine, because the capacity of Nord Stream II is about 43% higher. Indeed, both systems will co-exist. That makes the construction of Nord Stream II even more illogical;

2) According to its own energy policy, the EU has decided to diversify in 2018 and not to depend on a specific provider (in this case the Russian Federation), but does the opposite in practice through cooperation with Gazprom and Nord Stream II. Despite its own policy, the import and dependence on Russian gas has already increased. If the EU takes itself seriously, it should work better and more coordinated with providers other than the Russian Federation.

3) Again, the dependence on Russian gas contradicts EU policies. This has to do with geopolitics and the Kremlin, which in the past has turned off the gas tap for political reasons. That makes the EU blackmailable for a Russian Federation that is economically weak and politically unstable. No single power block that itself takes seriously must make itself dependent on others.

The short-sightedness of German politics and business is particularly high. Let DW pay attention to this. The German policy on Nord Stream II is the result of an explosive combination of short-term economic thinking with a misguided sense of guilt over the Nazi past and contemporary arrogance.

Toen ik dat laatste schreef had ik nog geen kennis genomen van het artikel van Julian Röpcke in het Duitse ‘Boulevardblad’ Bild van 21 november 2019. Het heeft de veelzeggende titel ‘KLACHTEN TEGEN FEDERALE REGERING; Geheime dienst thriller rondom Putins pijplijn’. Op initiatief van het Russische bedrijf Gazprom zou de regering-Merkel in Washington DC hebben gelobbyd om sancties tegen Nord Stream II ’naar achteren te schuiven’. Het bedrijf Nord Stream II  zou een directe lijn met het kantoor van kanselier Merkel opgebouwd hebben. De achtergrond is dat als het project niet op 31 december 2019 is voltooid, het een vertraging van vijf jaar oploopt en waarschijnlijk nooit afgemaakt kan worden. Dat houdt in dat er 10 miljard euro in het water is gegooid. Daarom liggen Amerikaanse sancties extra gevoelig omdat ze voor die vertraging zorgen.

Uit het artikel blijkt dat de Duitse regering de talking points van het Kremlin overneemt en in Washington naar voren brengt. Dat is nog begrijpelijk en verdedigbaar als het om Duitse economische belangen ging, maar het gaat een grens over en wordt pijnlijk als Berlijn zich tot een spreekbuis maakt van de desinformatie en misleiding van het Kremlin. Want zoals gezegd, de aanleg van Nord Stream II is in strijd met staand energiebeleid van de EU. Het verdeelt de EU. Daar gaat de Duitse regering willen en wetens aan voorbij.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘VORWÜRFE GEGEN BUNDESREGIERUNG; Geheimdienst-Krimi um Putin-Pipeline’ van Julian Röpkce voor Bild, 21 november 2019.

Onevenwichtige handelsrelaties gaan door terwijl het Duitse parlement zich bijna unaniem achter Nord Stream II schaart

Aldus Jonathan Holslag in een opinieartikel in de NRC van 7 juni 2019. Overdrijving kan nodig zijn om vastgeroeste standpunten los te wrikken. Het is waardevol om vraagtekens te plaatsen bij de wetmatigheid en logica om zaken te doen met autoritaire staten en die zo in het zadel te helpen. Al gaat het niet om het per omgaande bewerkstelligen van een beleidswijziging, maar om de bewustwording erover te vergroten. Het is het aloude euvel van zakendoen met een vijand tegen het algemeen belang in. Nederland is er als vanouds als handelsnatie niet vies van om handel te drijven met bedenkelijke partners. Het is de hoogste tijd dat we eens goed in de spiegel kijken en ons realiseren waar we in hemelsnaam mee bezig zijn. Namelijk het subsidiëren van autoritaire staten als China of de Russische Federatie die hierdoor niet alleen steeds sterker worden en de Westerse democratieën steeds meer kunnen bedreigen, maar ook hun eigen burgers kunnen onderdrukken. Dat subsidiëren u en ik door het importeren van Russisch gas of Chinese consumentenartikelen.

Velen irriteren zich aan de uitleg over Nord Stream II door het Duitse economische en politieke establishment over wederzijdse afhankelijkheid. Dat is niet alleen in strijd met staand EU-energiebeleid, het is ook vals en opportunistisch. Waar de Britse politieke klasse, en specifiek de twee grootste partijen Tories en Labour, volledig ontspoort inzake de Brexit, ontspoort de Duitse politieke klasse op de Groenen na volledig inzake de Ostpolitik. Ja, Duitsland ziet het angstbeeld van een implosie van de Russische Federatie waarbij de horden uit het Oosten de grenzen overspoelen, maar nee, het is onzinnig om dan de overgave bij het kruisje te tekenen en niet in EU-verband te opereren, geholpen door een verkeerd verwerkt en begrepen schuldgevoel over het Nazisme. Britse politici krijgen terecht volop kritiek in de publieke opinie van diverse Europese landen, maar over de zelf-gerichte, zich vergalopperende Duitse politieke klasse blijft het opvallend stil. Waarom is dat?

Op 6 juni 2019 was er een debat in de Duitse Bundestag onder de titel ‘Souveränität in der Energieversorgung sichern – Sanktionspolitik bei Nord Stream 2 entgegentreten’, waarvan hier een samenvatting van het parlement zelf. Het was aangevraagd door de rechts-populistische AfD, zoals uit de gekleurde titel blijkt, die tegen de politiek van het Kremlin aanleunt. Politici verscholen zich achter de dreigingen door leden van de regering Trump om te stoppen met de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II. Die dreiging bestaat en kan als onacceptabel beschouwd worden omdat het raakt aan de Duitse soevereiniteit, maar het ontslaat vervolgens het Duitse parlement niet om eigen verantwoordelijkheid te nemen en in dit publicitair en politiek belangrijke onderwerp van buitenlandse politiek niet individueel en uitgaande van de eigen soevereiniteit, maar in EU-verband te opereren. De Duitse Alleingang irriteert des te meer omdat het als een Europees-Russische project wordt voorgesteld, maar het Duitse politieke establishment daar vervolgens niet naar handelt. Op de bijdrage van de Groene politicus Jürgen Trittin na onderstrepen Duitse politici wat Holslag zegt: ‘een onsamenhangend diplomatiek en militair antwoord, terwijl de onevenwichtige handelsrelaties doorgaan’. Het Westen, en in het bijzonder Duitsland verraadt de vrijheid waar het in het eigen nationale parlement met zulke mooie woorden zo omslachtig in de rol van benadeelde over praat. In theorie, maar niet in de praktijk, omdat dat niks kost.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Het verraad van de vrijheid’ van Jonathan Holslag in NRC, 7 juni 2019.

In Europa komt de kritiek op Nord Stream II van links. Ralf Fücks spreekt concreet en Mark Rutte praat in vergezichten

Oud-burgemeester van Bremen Ralf Fücks heeft in 2017 samen met zijn echtgenote Marieluise Beck het Zentrum Liberale Moderne opgericht. Ze zijn niet zoals de naam doet vermoeden afkomstig uit een liberale partij, maar uit Bündnis 90/Die Grünen. Een partij met een liberale stroming. Het Zentrum engageert zich door op te komen voor de Europese eenwording, de transatlantische alliantie en de liberale, kosmopolitische samenleving. Het meent dat van alles bedreigd wordt: ‘Op het spel staat niets minder dan het project van de liberale moderniteit, de combinatie van de rechtsstaat, persoonlijke vrijheid, politiek pluralisme en culturele diversiteit die is ontstaan sinds de Verlichting.’ In het Kremlin ziet het Zentrum ‘het hoofdkwartier van een anti-liberale international wiens netwerken verspreid zijn over heel Europa.’ Dat verklaart Fücks’ betoog.

Hij verzet zich tegen het een-tweetje tussen Duitsland en de Russische Federatie die het gaspijplijnproject Nord Stream II hebben opgezet omdat dat volgens hem de Europese eenwording splijt, de economische en strategische positie van Oekraïne beschadigt en de invloed van het Kremlin in de EU onaanvaardbaar vergroot. Het zendt president Putin het verkeerde signaal dat er niks aan de hand is in de relatie van de EU met de Russische Federatie. Daarbij ondermijnt Nord Stream II de sancties van de EU die als gevolg van de annexatie van de Krim en de inmenging in Oost-Oekraïne door de Russische Federatie zijn ingesteld. Dat land dat sinds 2014 de Europese veiligheid bedreigt wordt door de Duitse politiek en bedrijfsleven beloond voor haar agressieve politiek. De Duits-Russische as wordt in andere landen in Europa afgewezen en niet begrepen. Ralf Fücks pleit ervoor om Nord Stream II alsnog af te blazen. Dat kan omdat het vooral een politiek project is.

De Nederlands premier Mark Rutte sprak op 13 februari 2019 in Zürich de Winston Churchill-Lezing uit. Hierin pleitte hij in algemene termen voor Europese samenwerking en het besef om de macht die de EU-lidstaten hebben beter in te zetten. Zonder Nord Stream II te noemen verwees Rutte naar de machtspolitiek van het Kremlin die het via energie voert: ‘Niets doen betekent dat we steeds meer afhankelijk zullen worden van een paar landen die er geen been in zien via pipeline politics ongewenste invloed uit te oefenen binnen de EU en de lidstaten. Ik vind dat de EU hierin veel strategischer moet opereren. We zijn nog steeds veel te afhankelijk van Rusland en de Golfstaten. (…) Vervolgens moeten we bereid zijn de grote Europese marktmacht in te zetten als tegenwicht tegen landen die zulke ‘pijplijnpolitiek’ bedrijven als instrument in hun buitenlands beleid. De laatste jaren zijn al maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat externe staatsgeleide spelers als Gazprom niet de controle kunnen krijgen over vitale energie-infrastructuur op Europees grondgebied.’

Ruttes mooie woorden doen het op een internationaal podium schitterend, maar wat ze voor de opstelling van de Nederlandse regering betekenen is onduidelijk. Hoe strategisch opereert Nederland  op dit moment  inzake energiepolitiek? Op welke manier geeft Nederland het goede voorbeeld? Wil Rutte beweren dat de Nederlandse regering nu en straks de Duitse regering ertoe probeert te bewegen om af te zien van de voltooing van Nord Stream II omdat dit een strategische fout is die de Russische invloed binnen de EU onaanvaardbaar vergroot? Er valt vooralsnog niks van te merken, maar het is mogelijk dat zich dat volledig achter de schermen afspeelt.

Een reden om de woorden van Rutte echter met een korreltje zout te nemen is dat de invloed van het bedrijfsleven, inclusief het Britse-Nederlandse Shell op Rutte’s partij de VVD als groot wordt ingeschat. Shell is een van de deelnemende partners aan Nord Stream II waar Gazprom een meerderheidsbelang heeft.

Als Nederland stilzwijgend aanhaakt bij Duitsland dat vuile zaak maakt met het Kremlin door de aanleg van Nord Stream II dan doet Rutte in de praktijk het omgekeerde van wat hij in prachtige vergezichten zegt. Om zijn woorden van de Churchill-lezing geloofwaardig te maken moet Rutte er concreet naar handelen. Hij kan zich bewijzen door zich aan te sluiten bij de kritiek op Duitsland en daar in een Hanze-coalitie zelfs de leiding in te nemen. Als hij dat nalaat en genoegen neemt met slappe compromissen, die in theorie de energie-infrastructuur losmaakt van de Russische invloed maar in de praktijk daaraan niks verandert, of zogenaamd de voet dwars zet zoals recent Frankrijk deed, dan remt hij de invloed van het Kremlin en Gazprom niet. Maar helpt hij indirect door die te vergroten. Dan kan premier Rutte beter zwijgen en zijn mooie woorden inslikken.

Bijna-crisis Nord Stream II lijkt bezworen door Duitse druk

Aldus een passage uit een commentaar van Michael Thumann van 8 februari 2019 in Die Zeit. Het gaat over de Alleingang van Duitsland binnen de EU inzake de aanleg van gaspijplijn Nord Stream II. Naar verwachting wordt die in november 2019 voltooid. Thumann verwijt achtereenvolgende Duitse regeringen geïsoleerd te hebben geopereerd. De eenheid binnen de EU is erdoor beschadigd. Oud-kanselier Gerhard Schröder die op de loonlijst staat van het door het Kremlin gecontroleerde bedrijf Gazprom zou Duitsland het verkeerde pad hebben opgeleid. Nu zit Duitsland in een benarde situatie waarin het hoe dan ook aan invloed en prestige verliest. Het doorzetten van Nord Stream II beschadigt de Europese solidariteit en afblazen zou een politieke slag in het gezicht van de Russische Federatie zijn. Die kritiek op Duitsland loopt gelijk op met de nieuwe rol die van dit land wordt verwacht. Als het al eens de leiding neemt, dan krijgt het kritiek vanwege de slechte afstemming met de EU-partners. Daarnaast was Nord Stream II een politiek project waarvan de Duitse kanselier Angela Merkel tot in 2018 volhield dat het een louter economisch project was. Zij wist beter, maar wilde niet uit de pas lopen met het Duitse bedrijfsleven dat zwaar had ingezet op dit Russisch-Duitse project.

De Russische propagandamachine van RT, Sputnik en sites die als ‘onafhankelijk’ worden gepresenteerd draaide afgelopen dagen op volle toeren. Want Frankrijk bleek ineens bezwaren te delen van critici binnen de EU tegen Nord Stream II. Die bezwaren zijn velerzijds. Door Nord Stream zou Europa nog afhankelijker worden van Russisch gas dan nu al het geval is en dit is in strijd met EU-beleid inzake diversiteit en onafhankelijkheid van energie. Ook zou het 11 miljard euro kostende Nord Stream haaks staan op de transitie van fossiele brandstof (aardgas) naar duurzame energie. Door de Franse overstap leek de balans door te slaan naar de critici en een crisis in het hart van de U dreigde. Dat was van korte duur toen onder Duitse druk van zowel de Franse president, de Europese Commissie als roulerend EU-voorzitter Roemenië een voorstel voor een compromis uit de bus kwam. De Franse kritiek bleek vooral wisselgeld om andere punten binnen te halen. Het komt erop neer dat Duitsland als land waar de pijplijn aan land komt eindverantwoordelijk is, de aanleg geen gevaar loopt en de functies van de pijplijn gescheiden worden zodat het bezit van het netwerk en de toevoer van gas organisatorisch losgekoppeld werden. Hoe het Kremlin daar op reageert is vooralsnog onduidelijk.

Tegelijk gaat de Amerikaanse druk door. Want Nord Stream II is een door en door politiek project. De VS en de Russische Federatie en landen als Polen en Oekraïne hebben dat vanaf het begin beseft. Duitsland niet, of het deed net alsof het dat niet besefte. Er staan grote economische belangen op het spel, maar via de gaspijplijn koopt het Kremlin politieke invloed in Europa. Duitsland heeft met haar Alleingang veel goodwill in Europa en de VS verspeeld. Vraag is of dat een kwestie is van wereldvreemdheid, sterk lobbywerk van Gerhard Schröder, Gazprom en het Duitse bedrijfsleven of van een land dat niet goed beseft hoe economisch machtig het is en wat voor jaloezie van rivalen én verantwoordelijkheden tegenover EU-partners dat met zich meebrengt.

Zie hier voor een commentaar van 13 januari 2019 over Nord Stream II.

Foto: Schermafbeelding van deel commentaar ‘Gerhard Schröders Kuckucksei; Die EU-Staaten haben sich auf einen Kompromiss verständigt, der zu strengeren Auflagen für die umstrittene Gaspipeline Nord Stream 2 führen soll. Gut ist er nicht.’ van Michael Thumann in Die Zeit, 8 februari 2019.

Twijfels over Nord Stream II bewegen door Amerikaanse druk naar centrum van Europese politiek. Over onafhankelijkheid van energie

Soms schreeuwt een opinie om een weerwoord wegens de veelheid aan ‘alternatieve feiten’ en conclusies uit het ongerede. Niet altijd is het duidelijk hoe zo’n opinie ontstaat. Komt het door onbegrip, politiek streven of iets anders? Hieronder mijn antwoord op een artikel van Teunis Dokter voor DDS. Het gaat over de door het Russische Gazprom gecontroleerde gaspijplijn Nord Stream II die steeds meer weerstand oproept. Binnen en buiten Europa. Ook in de Amerikaanse regering. Voor verder lezen zie onder meer een interview in Der Spiegel met werkgeversvoorzitter Wolfgang Büchele en een artikel van DW over de toenemende kritiek. Mijn reactie:

De auteur gaat voorbij aan de belangrijkste feiten. Zelfs de Duitse regering geeft sinds april 2018 toe dat Nord Stream II geen economisch, maar een politiek project is.

Nog om een andere reden valt het moeilijk te beredeneren dat het voor de Russische Federatie een economisch project is. Het via de markt terugverdienen (amortisatie) van de constructiekosten van 11 miljard dollar door het aanbod van laaggeprijsd gas tart de winstgevendheid. Des te meer omdat bestaand EU-beleid een energietransitie oplegt en de afbouw van fossiele brandstoffen, waaronder aardgas.

De aanleg ervan is in strijd met bestaand energiebeleid van de EU inzake diversificatie en onafhankelijkheid, zoals omschreven in het ‘Third Energy Package’ uit 2018. Dat raakt aan de nationale veiligheid van de EU-lidstaten vanwege de mogelijkheid van chantage door de Russische Federatie. Het heeft dit middel nog in maart 2018 met weinig succes tegen Oekraïne ingezet.

De besluitvorming is geïnitieerd door bedrijven onder leiding van het aan het Kremlin gelieerde Gazprom, zonder een fundamentele politieke weging. Gaandeweg is in de beeldvorming een economisch project dat voor het Kremlin altijd al een politiek project was in het Westen veranderd in een politiek project. Maar nogmaals, zonder dat in de EU of de EU-lidstaten daarover een diepgaand principieel debat over is gevoerd. De voorstanders Gazprom en de Duitse industrie zoals verenigd in het ‘Ost-Ausschuss der Deutschen Wirtschaft’ hebben het Europa afgedwongen en opgedrongen.

De Amerikaanse regering staat niet geïsoleerd met haar bezwaren tegen de aanleg van Nord Stream II. Binnen Europa bestaat er in landen als Estland, Letland, Litouwen, Polen en Oekraïne weerstand tegen. Ook in West-Europese landen is er weerstand vanuit de milieubeweging en voorstanders van een zo autonoom mogelijke EU die zich niet afhankelijk maakt van andere landen. En in Zuid-Europa voelt een land als Italië zich nog steeds verongelijkt omdat South Stream onder druk van de EU werd afgeblazen.

Ambassadeur Richard Grenell is weliswaar ambassadeur, maar staat niet bekend als een fijnzinnig diplomaat. Dat heeft hij overigens gemeen met ambassadeur Pete Hoekstra die eveneens pleit tegen Nord Stream II. Het is zeker zo dat Amerikaanse ambassadeurs de Amerikaanse economie en energiemarkt willen promoten, maar het is te simpel om de Amerikaanse kritiek op Nord Stream II als één op één promotie voor Amerikaans LNG te zien. De gasmarkt is breder en diverser dan dat, en kent vele potentiële toeleveranciers als Algerije, Azerbeidzjan of Qatar die weer concurrenten zijn van Amerikaans LNG.

De auteur geeft de relatie van Oekraïne met de VS verkeerd weer. Die is van Amerikaanse kant terughoudend. Betekenisvol is president Trump die op het platform van de Republikeinse partij op de conventie 2016 het standpunt over Oekraïne liet afzwakken. Het heeft na de gebeurtenissen van 2014 tot 2018 geduurd voordat de VS op initiatief van de inmiddels overleden senator John McCain de Javelin antitankwapens aan Oekraïne leverde. Daarvoor werd sinds 2015 al wel zogenaamde niet-letale hulp gegeven (radar, auto’s). Met deze geschonken ‘hulppakketten’ aan Oekraïne ter waarde van zo’n 750 miljoen dollar verdient de Amerikaanse regering geen geld.

Wat is de tussenbalans over Nord Stream II? Het is een politiek project dat door binnenlandse motieven vanuit de Russische Federatie opgezet is. Het doorkruist de westerse sancties die in 2014 ingesteld werden na de annexatie van de Krim door de Russische Federatie en de militaire inmenging van dat land in Oost-Oekraïne. De EU heeft zich zwak getoond door er zelf niet politiek over te beslissen, maar zich dat besluit als het ware door externe partijen op te laten leggen. Ondanks het feit dat het in strijd is met de eigen uitgangspunten over diversificatie en onafhankelijkheid van energie. De aanleg van Nord Stream II doorkruist het beleid van de EU inzake energietransitie naar duurzame energie. Nord Stream II geeft de Amerikaanse regering de mogelijkheid om de kloof tussen voor- en tegenstanders ervan in de EU te verdiepen. Het opent de weg om via Polen een proxy war te voeren tegen de medestanders van de Russische Federatie binnen de EU (Hongarije, Slowakije). Nord Stream II is op vele fronten door en door gepolitiseerd.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel van Teun Dokter voor DDS, 13 januari 2019.

Kan Nederland zich de lichtheid van minister Blok veroorloven of is dat opzet om particuliere belangen makkelijk door te drukken?

Bij Buitenhof 18/11/2018

Minister Stef Blok zegt over Poetin :-
“…je kunt in de Oekraïne een burgeroorlog ontketenen…”

Het blijkt merkwaardig waarom politici een oorlog tussen landen een burgeroorlog noemen en een oorlog die geen oorlog is een oorlog. In de Nederlanden werd in 1940 een burgeroorlog ontketend. Zoiets? Bizar is dat minister Ank Bijleveld naar aanleiding van de Russische OPCW-hack zei dat Nederland ‘in cyberoorlog’ met de Russische Federatie is wat ze achteraf liet corrigeren omdat het ‘niet letterlijk bedoeld’ was. Is Bijleveld zelf wel letterlijk bedoeld? Kortom, de ene bewindsman noemt een oorlog in Oekraïne tussen landen een burgeroorlog en de andere bewindsvrouw noemt een oorlog tussen landen die geen oorlog is een oorlog.

Wat leert ons de opsomming van bokken die bewindslieden in de buitenland-driehoek van Rutte III schieten? Minister Sigrid Kaag van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking is de gunstige uitzondering. Ze mocht als D66’er om partijpolitieke redenen VVD’er en buitenlandminister Halbe Zijlstra niet opvolgen toen hij moest aftreden vanwege zijn Datsja-fantasie over president Putin. Dat leert ons dat deze ministers behoefte hebben aan bijscholing (door bijvoorbeeld deskundigen van Instituut Clingendael) omdat ze de (historische) kennis en het inzicht missen om de wereld die ze voor hun ogen zien correct te kunnen evalueren om daar vervolgens geloofwaardig en autonoom naar te handelen. Ze doen hun best, maar schieten toch tekort.

Ideaal zou het zijn als de ministersposten op Defensie en Buitenlandse Zaken bezet zouden worden door experts die hun sporen intellectueel en in het veld op dat gebied verdiend hadden. Nu zit Nederland omdat de poppetjes in de formatie moesten kloppen opgescheept met een onbenul als minister Bijleveld die elke keer weer toont dat ze geen idee heeft waarover ze praat en een goedwillende invaller als minister Blok die z’n best doet, maar toch tekortschiet. Bijleveld en Blok vertegenwoordigen het aantoonbare falen van de partijpolitiek.

Nederland krioelt van de deskundigen op allerlei gebieden op universiteiten, sectorinstituten en ook op lokaal niveau en daarom is het opvallend en niet in lijn met de stand van het land dat de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie niet op hun functie berekend zijn. In elk geval geven ze elke keer weer aan dat ze het beleidsterrein waarvoor ze ingehuurd zijn niet voldoende beheersen. Dat is beschamend. Des te meer als vereist wordt dat ze snel moeten schakelen en dat vanwege hun gebrek aan kennis en inzicht niet kunnen. Een minister die gezag mist en duidelijk optreedt als filiaalhouder kan in binnen- en buitenland niet krachtig functioneren. Zo’n minister bouwt geen invloed op en is per definitie een speelbal in de handen van anderen.

Neem het dossier Nord Stream II waarover de Tweede Kamer onder leiding van D66 en GroenLinks zich grote zorgen maakt. In strijd met het beleid van de EU over diversificatie en onafhankelijkheid van energie en onder protest van landen als Polen en de Baltische staten wordt dit geopolitieke project door de leidende politici in West-Europa ten onrechte als een economisch project voorgesteld. Het sterke vermoeden is dat economische grootmachten als Shell, Engie, OMV, Uniper en Wintershall de regeringen van de landen waarin ze gevestigd zijn (Duitsland, Oostenrijk, Frankrijk, Nederland) gijzelen en in de tang hebben genomen. De lijnen tussen de VVD en Shell zijn angstvallig kort. Welke initiatieven neemt Blok in antwoord op kritiek van de Tweede Kamer dat Nederland door de aanleg van Nord Stream II te afhankelijk wordt van Russisch gas? Zijn reactie is: afwachten. Kan Europa zich zo’n lakse houding veroorloven en beseft Blok wel de ernst van de situatie?

Nord Stream II loopt het risico klem te komen zitten tussen de dreiging van Amerikaanse sancties dat het project vleugellam maakt en de huidige inactiviteit en het selectief wegkijken van de regeringsleiders in West-Europa. Een voortvarende en creatieve minister zou gezien het Nederlands belang (Gasunie, Shell, gasrotonde, energie onafhankelijkheid) die twee proberen te verbinden door steun in de EU te mobiliseren, de Russen in te tomen en de Amerikanen te paaien. Maar minister Blok wacht af. Op instructies van Shell? Zo wordt duidelijk dat slecht functionerende minsters zonder de benodigde startkwalificaties als Bijleveld en Blok die niet op hun taak berekend zijn en geen gezag opbouwen wel degelijk een negatieve invloed hebben op de economie en politiek van Nederland. Het kwalijke is dat het zo makkelijk anders kan als partijpolitieke overwegingen niet leidend zouden zijn. In de partijpolitiek staat het algemeen belang niet altijd boven het particulier belang.

Foto 1: Still uit uitzending van Buitenhof met minister Stef Blok, 18 november 2018.

Foto 2: Aanleg van Nord Stream II, Moscow Times, 13 november 2018. Credits: Jörg Carstensen / DPA / TASS.