Binnenkort in het Europees theater: ‘Dead End; the Kremlin, cradle of crime’?

Poster van fim ‘Dead End‘. United Artists, 1937.  Geregisseerd door William Wyler met een hoofdrol voor Humphrey Bogart. Credits: Dr. Macro.

Er klinken geluiden om president Poetin te vervangen. Hij is deels oorzaak, maar deels ook gevolg van een kapot politiek systeem. Dat moet gerepareerd worden. Zijn vervanging alleen zou de huidige problemen waarmee de Russische Federatie worstelt niet oplossen. Mogelijk wel leiden tot een afname van de kille agressie die Oekraine nu treft.

Voordeel van de invasie die nu wereldwijd veroordeeld wordt is dat de hele wereld het ware gezicht van de leiders in het Kremlin ziet. Een naam voor een film over de huidige oorlog zou kunnen luiden: ‘Dead End; the Kremlin, cradle of crime‘ (= doodlopend; het Kremlin, bakermat van de misdaad).

Daarbij komt de vraag waarom de Russen militair hun kaarten zo slecht uitspelen in Oekraïne. De vraag is door militaire experts nog niet beantwoord om het om een slecht leger met een slechte voorbereiding gaat of om een goed leger met een slechte voorbereiding.

De paradox is dat de afschrikking die Poetin nu in stelling heeft gebracht, door de tactische, logistieke, ethische en morele problemen van de Russische invasiemacht tegelijk wordt geneutraliseerd. Was het Westen voorheen nodeloos bevreesd voor een leger dat minder waard is dan het leek? Het stellen van die vraag alleen al vermindert het prestige van en de angst voor de Russische Federatie. Mogelijk is dat het te veel op techniek en te weinig op moderne tactiek, organisatie en mentaliteit vertrouwt. Bestond de reus op lemen voeten vooral uit marketing, misleiding en mannetjesmakerij?

We schieten er dus niks mee op als Poetin wordt vervangen door iemand uit zijn entourage. Hooguit als tussenfase van een half jaar om hem naar de uitgang te begeleiden. Met een overgangsfiguur als de Poolse generaal Jaruzelski.

Belangrijk voor de Russische Federatie en haar inwoners is dat het zich op de toekomst richt en niet langer op het verleden. Zodat welzijn en welvaart van de bevolking prioriteit krijgen en een moderne en gediversifieerde economie opgebouwd wordt.

De voorwaarde daarvoor is democratisering, herstel van rechtsstaat en politiek systeem, autonomie voor de regio’s en een eind aan de Russificering.

Een tweede paradox is dat de Russische agressie eraan meehelpt om Oekraïne tot eenheid te brengen vanwege de externe dreiging die het land verenigt, terwijl duidelijk wordt dat de veelvolkerenstaat die de Russische Federatie is bestaat uit een allegaartje van volkeren, naties, religies en taalgroepen die in enkele eeuwen bijeen zijn gesprokkeld tijdens het Russische kolonialisme. Ze wachten nog steeds op dekolonisatie en een lossere greep van het Russisch imperialisme uit Moskou.

De Russische Federatie loopt 70 jaar achter op de golf van dekolonisatie die vanaf 1950 over de wereld trok en zou die achterstand moeten beseffen. Poetins idee tot herkolonisatie van de gebieden die tijdens het uiteenvallen van de Sovjet-Unie soeverein werden staat haaks op de 20e eeuwse geschiedenis. Het was notabene de Russische Republiek die de stekker uit de Sovjet-Unie trok.

Symbool in binnen- en buitenland van een nieuwe richting die het land inslaat zou de vrijlating van oppositieleider Alexei Navalny zijn die in alle vrijheid een politieke partij moet op kunnen zetten. Uitgeweken critici zouden terug moeten kunnen keren naar hun land om het te helpen opbouwen. Ook om uit te leggen wat het begrip democratie inhoudt.

Een Waarheids- en Verzoeningscommissie zoals Zuid-Afrika die kende onder leiding van bisschop Tutu kan helpen om de spoken uit het verleden te bezweren en de weg naar de toekomst in te slaan. Spoken die nu steeds door Poetin opgeroepen worden zodat zijn hersenschimmen het land teisteren en veranderen in een illusie. Een 21e eeuwse fata morgana.

Westerse overheden moeten islamhervormers als Tarek Fatah steunen. Ze bieden een weg tussen islamisme en populisme

De Canadees-Pakistaanse schrijver Tarak Fatah is een islamitische hervormer en mensenrechtenactivist. Hij komt op voor zijn geloof, maar heeft het niet zo op regimes en geestelijken die volgens hem zijn geloof kapen en een slechte naam bezorgen. Als progressieve denker heeft hij evenmin een goed woord over voor politici die de islam in bescherming nemen en de hervorming ervan helpen blokkeren. Legendarisch is zijn terechtwijzing van de liberale senator Grant Mitchell in 2014 in een hoorzitting in de Canadese senaat. Ook een woordenwisseling uit lijfsbehoud omdat hervormingsgezinde moslims die te ver van de hoofdstroom afdwalen dat met hun leven kunnen bekopen. Schrijnend dat een liberale senator daar de aanstichter van was.

Volgens Tarek Fatah is in de kern de islam een religie als alle andere geloven, maar is het wel diepgaand gecorrumpeerd. En dat al meer dan 1400 jaar lang. Zo wordt voor aanvang van het vrijdaggebed wereldwijd opgeroepen om de ongelovigen te verslaan. Dat is geen oproep die past bij een geloof dat over zichzelf verkondigt vredelievend en tolerant te zijn. Want op die manier is het dat niet. De islam volgt een merkwaardige agenda en heeft raakvlakken met het (pseudo-)populisme van Wilders, Trump of Le Pen. ‘De islamisten en de populisten zitten in hetzelfde schuitje: ze vinden die moderne, open wereld maar moeilijk te vatten’, zo zei de Duitse neoconservatieve historicus Paul Nolte in 2016 een interview met Trouw. Zie hier mijn commentaar over populisten en islamisten die de moderniteit niet bij kunnen benen.

Interessant aan hervormers als Fatah die de moderne wereld omarmd hebben -en pleiten voor het secularisme waar een hervormde islam een plek kan vinden- maar ook Ziauddin Sardar, Salim Mansur of de in 2010 overleden Nasr Abu Zayd is dat ze een middenweg vinden tussen het actieve islamisme of de afwachtende islam, en het populisme dat de islam en migratie gebruikt om zich tegen af te zetten. Tien jaar geleden werd de Turkse president Erdogan door progressieve knuffelaars als Frans Timmermans op het schild gehesen als iemand die in Turkije bezig was een soort islam-democratie te ontwikkelen. Dat idee is pijnlijk doorgeprikt.

Voor iedereen die niet mee wil gaan in de naïviteit -of het politieke opportunisme- van Timmermans of Grant Mitchell en de islamhaat van Wilders, Trump, Marine Le Pen en Oost-Europese leiders is het goed om te weten dat er een derde weg is: de hervormingsgezinde islam die zich zonder politieke en gecorrumpeerde agenda als geloof probleemloos kan voegen in het secularisme. Dus de nationale rechtsstaat. Westerse overheden zouden hervormers als Tarik Fatah meer moeten steunen dan ze nu doen. Trouwens niet te verwarren met   valse profeten als Tariq Ramadan die de moderniteit naar de islam willen brengen, maar niet de islam naar de moderniteit en het secularisme. Als overheden de financiële en politieke steun die nu naar islamistische landen als Saoedie-Arabië stroomt om zouden leiden naar vertegenwoordigers van de hervormingsgezinde  islam, dan zou dat iedereen enorm van dienst zijn. Op de islamisten en de populisten na. Dat er niet gekozen wordt voor zo’n voor de hand liggende oplossing geeft te denken over het inzicht van westerse overheden.

Aandacht voor de persoon Baudet leidt af van zijn rechts-extremistische denkbeelden

Thierry Baudet is met de kleinste partij een tamelijk onbelangrijke speler in de Tweede Kamer. Maar met zijn persoonlijke inzet blijft hij de aandacht trekken. Niet voor zijn politiek, maar voor zijn persoon. Dat trekt Baudet zelfs naar een meta-niveau door de vraag of ‘kwestie’ op te werpen waarom de media zo door hem gefascineerd worden. Zo probeert Baudet aandacht voor zichzelf te trekken door vragen over de aandacht voor hem te thematiseren. Deze nieuwkomer in de Tweede Kamer die dronken van eigenwaan is probeert zijn aandachtscurve omhoog te slingeren. In de verslaggeving werken media daaraan mee door het wereldbeeld dat Baudet en zijn partij nastreven niet centraal te stellen. Dat is anti-modernistisch van mentaliteit, 19de eeuws van geopolitiek, extreem-rechts van denkbeeld en hooghartig in de maatschappelijke opstelling.

Gelukkig zijn er kritische columnisten die een begin maken met de analyse van Baudet en zijn partij. Maar ook zij blijven aan de oppervlakte en maken er eerder een sociologische schets dan een gedegen politiek analyse van. Het lijkt er niet op dat ze zich verdiept hebben in het programma van Forum voor Democratie of de contacten van Baudet met Europese rechts-nationalistische partijen hebben blootgelegd. Ger Groot komt in Trouw tot de volgende karakterisering: ‘Kijk naar Donald Trump en je zult je nooit meer vergissen. Er is veel domheid voor nodig om jezelf te bewieroken als de allerslimste.’ Maar wat moeten we met de open deur dat Baudet lijdt aan zelfoverschatting en Fortuynse arrogantie en uiteindelijk een dommerik is? Dat weten we al.

Thomas von der Dunk komt in een column voor TPO niet verder dan Groot. Hij is weliswaar kritisch, maar laat zich ook vangen in het frame dat Baudet heeft gezet door zich te laten vangen in de aandacht voor de persoon Baudet. Dat beeld van de persoon komt voor het politieke programma te staan. Die afleiding is de opzet, ondanks het feit dat Baudet vooral negatieve flak over zijn persoon en persoonlijkheid treft. Dat past bij de narcist die hoe dan ook midden in de belangstelling wil staan. Zo zet Baudet de aandacht voor zijn persoon in als afleiding voor zijn politiek die rechtser, extremer en in elk geval minder sociaal dan die van de PVV is. Von der Dunk constateert terecht dat Forum voor Democratie helemaal geen stem aan het volk wil geven.

Zonder de diepte in te duiken geven Von der Dunk en Groot wel goed aan hoe tegenstrijdig zelfs aan de oppervlakte de opstelling van Baudet is. De partij die zegt namens het volk te spreken heeft leidsmannen die in hun gedrag en politiek voorkeur het tegenovergestelde doen. De partij dreigt dan ook in tegenstrijdigheid onder te gaan, want Nederland kent geen 186.000 rechtse intellectuelen die zo’n wereldbeeld steunen.

Mijn reactie op TPO: ‘Baudet is even weinig elitair als Donald Trump en even tegenstrijdig in zijn houding daarover. Goede voornemens om het moeras droog te leggen, maar in de praktijk pakt het volledig tegenovergesteld uit. Wie Baudet en Hiddema de afgelopen maanden heeft zien opereren kon gewaarschuwd zijn en zal niet verrast zijn dat deze twee heren bij uitstek vertegenwoordigers van het establishment zijn. Alleen, binnen het establishment heerst een strenge hierarchie waar Baudet en Hiddema zich nu proberen in te vechten. Met het volk heeft dat niets te maken, maar vooral met hun eigenbelang en carrière. Ambitie is menselijk en geen schande, maar meer moeten we er niet van maken. Baudet gaat voor Baudet. De rest is bijzaak’. Het wachten is op een journalistiek portret van de politiek en de extreem-rechtse contacten van Baudet, met onder meer het Front National. Kritische schetsen over de persoon van een over het paard getilde zelfverklaarde intellectueel bereiken het omgekeerde van wat ze beogen. Ze leiden af van de racistische en extremistische politiek van Forum voor Democratie en helpen eraan mee die partij salonfähig te maken.

Zie voor een inhoudelijk-politieke analyse over Baudet en Forum voor Democratie mijn commentaar van 12 maart 2017: ‘Is de nationalistische romantiek van Thierry Baudet zinvol voor Nederland?‘

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘FvD’s zakenkabinet: laat ik nu juist denken dat Baudet een stem wilde geven aan ‘het volk’’ van Thomas von der Dunk voor TPO, 24 maart 2017.

Is de nationalistische romantiek van Thierry Baudet zinvol voor Nederland?

‘En dan kom je tot het besef dat ‘Brideshead Revisited’ je niet kan redden en dat vooruitgang alleen maar bereikt kan worden door met beiden voeten vrij en onverveerd midden in de wereld te staan. Maar Thierry is nooit wakker geschrokken uit zijn fantasieën. In plaats daarvan heeft hij zijn adolescente, romantische neigingen uit laten groeien tot een monster.’ Aldus Sarah Sluimer over Thierry Baudet in een Opinie op Zondag in De Volkskrant. Ik ben het zo vreselijk eens met Sluimer. Niet alleen om wat ze concludeert, maar ook omdat ze een van de weinigen is die dat in de media zegt. Mediakritiek op Baudet lijkt een taboe te zijn.

Kritiek op Baudet of zijn Forum voor Democratie ontbrak er tijdens de campagne aan. Verbazingwekkend omdat deze politicus aantoonbare onzin vertelt. Over Oekraïne, de EU, de islam, de homeopathische verdunning van de Nederlandse bevolking of hedendaagse kunst. Wie het goed tot zich door laat dringen beseft dat het rechts-extremistisch gedachtegoed is. De Nederlandse versie van het White supremacy-denken van Steve Bannon of het anti-communitarisme van Alain Soral. Pas de laatste week komt de kritiek in de media op het rechtse gedachtengoed van Baudet langzaam op gang. Nu hij een of wellicht twee zetels in de Tweede Kamer dreigt te halen. Nadat velen al constateerden dat Baudet enger is dan de zichzelf herhalende Wilders.

Niet alleen ontbrak de kritiek in de media, maar zelfs het tegendeel gebeurde. De media gaven Thierry Baudet legitimiteit. Gevestigde media als Nieuwsuur of Buitenhof boden deze tegen het rechts-extremisme leunende politicus een plek die hem salonfähig maakte. Is het de rol van media om dit type politici dat de samenleving af wil breken -maar geen idee heeft hoe het een en ander daarna op gaat bouwen- legitimiteit te geven? Elke keer weer vroeg ik me af, beseffen deze media wel wie en welk gedachtegoed ze in huis halen? Hebben media het door of durven ze zich niet meer te verzetten en de eigen journalistieke normen te handhaven? Sinds de beschuldigingen door de rechts-nationalisten om deel van establishment of elite te zijn die de samenleving van nepnieuws zou voorzien. Hans Janmaat die bij lange na niet zulke verregaande uitspraken deed als Baudet werd buitengesloten en geen plek geboden. Is er iets mis met de antenne van de hedendaagse media?

Het is dezelfde Baudet die op 18 en 19 februari 2016 in een zoutmijn in het Poolse Wieliczki de conferentie ‘Prosperity of Europe after EU’ van de fractie van Europa van Naties en Vrijheid (ENF) in het Europarlement bijwoonde. Een vehikel van het Front National. Baudet richt zich op Welvaart voor Europa na de EU. Een vergezicht, een romantische bevlieging van iemand die in de politiek is verdwaald. Als Ernst Jünger of Pyke Koch die zich aristocraten van de geest wanen. Zonder praktische politieke kennis, maar domweg vanwege het idee. Ik verwees in maart 2016 in een commentaar net als Sluimer naar die romantische neigingen van een Baudet die feitelijk is uitgegroeid tot een monster: ‘Het is de paradox van dit soort rechts-nationalistische romantiek dat in reflectief, dogmatisch en atmosferisch opzicht teruggaat naar de 19de eeuw maar zich met postmodernistische politiek uit de 21ste eeuw probeert te bewijzen. Een droomwereld vol kwalijke aspecten.’

Het laatste woord is aan Sluimer die Baudet als volgt omschrijft: ‘Een excentrieke paljas. Een ongevaarlijke clown. Of zelfs een beschaafd, studentikoos type. Er is niets grappig, niets charmant en niets verfrissend aan deze man. Maak hem niet tot paradijsvogel. Zie hem voor wat hij is en zie waar hij tot kan uitgroeien.‘

Foto: ‘Prosperity of Europe after EU’ conference in Wieliczka photo preview 52598762’, 19 februari 2016.

Bij een boekpresentatie van ‘De Macht van de Megaonderneming’

Vanmiddag werd op de kunstmanifestatie Hacking Habitat in de voormalige gevangenis aan het Wolvenplein in Utrecht het boek ‘De Macht van de Megaonderneming’ gepresenteerd. Het verscheen in januari 2016 bij uitgeverij Van Gennep. Twee van de drie auteurs waren aanwezig en Giep Hagoort was gespreksleider. Het werd een mooi compact debat dat aansloot bij de thematiek van de tentoonstelling over macht, opbouw van de controlestaat en leefomgeving. Dat trouwens zo ruim opgevat is dat het ook niet actuele thema’s omvat.

Het boek heb ik niet gelezen, maar de hoofdlijn is me door de uitleg van John Huige en Pieter Pekelharing duidelijk. Het gaat om een analyse van het opereren van de 150 megaondernemingen ter wereld die over grenzen heen de nationale overheden tegen elkaar uitspelen. Vraag is hoe er weer enige rechtvaardigheid en structuur in het opereren van de megaondernemingen gebracht kan worden, zodat dit positief doorwerkt op de samenleving. Dat gaat verder dan de economie alleen en dient via de politiek bereikt te worden.

Consensus ontstond bij de toelichting van Pieter Pekelharing over de rol van de overheid. Die ligt ten onrechte onder druk omdat het het beste is wat de burgers hebben. De overheid mag dan wellicht in sommige opzichten een probleem zijn, maar biedt ook de enige oplossing voor dit probleem. Daarom moet de rol van de overheid niet kleiner worden gemaakt, maar worden opgewaardeerd. Uiteraard onder strikte voorwaarden van controle op de macht, machtsdeling, interne democratie en een eerlijk overleg dat de burgers niet tegen elkaar uitspeelt. Hervorming dus. Met inzet van burgers, maatschappelijke groeperingen als vakbonden en klokkenluiders die nog enige mate van tegenwicht kunnen bieden tegen snel handelende ondernemingen.

Een en ander bracht me tot een volgende reactie bij een FB-debat over een Brexit waarin sommigen ijveren voor een Nexit dat per saldo de rol van de overheid afwaardeert, hoewel dat op het eerste gezicht anders lijkt: ‘De vraag die we ons moeten stellen voordat we onze kritiek formuleren of voordat we meegaan met de kritiek van anderen is wat de rol van de overheid moet zijn. Ik denk dat beredeneerd vanuit de burger de overheid de oplossing is. Om de burger te beschermen tegen de megaondernemingen die geen grenzen kennen, en als paradox tegen die beweging vanuit de veiligheidsindustrie binnen de overheid bij het opbouwen van de controlestaat. Ook tegen een supranationale overheid zoals de EU is de nationale overheid van de natiestaat een redelijk democratisch en zich in de praktijk bewezen hebbend instrument om de macht te reguleren. Er bestaat dus spanning tussen deel en geheel. Maar dit betekent nog niet dat de natiestaat de EU moet verlaten.

Dat is een conclusie die niet uit het voorafgaande volgt. En zelfs om meerdere redenen schadelijk is: 1) Nederland buiten de EU is nog minder machtig om tegenwicht te bieden aan de 150 megaondernemingen ter wereld en wordt daarvan nog afhankelijker dan nu; 2) De schaal van Nederland als natiestaat biedt een te kleine basis om wereldwijd te concurreren. Zo bezien wordt het nog duidelijker wie er het meeste belang hebben bij een Brexit of Nexit. Namelijk de bovenbazen en de door de bovenbazen ingehuurde opiniemakers van de megaondernemingen die de rol van de nationale overheid terug willen brengen tot symboliek over natie, nationalisme en nationale identiteit. Maar feitelijk de overheid onmachtig willen maken en houden vanwege grensoverstijgend verkeer dat zich onttrekt aan controle en toezicht. Dit is een door en door rechtse agenda waardoor sommige linkse mensen zich laten overtuigen.’ Dit boek geeft houvast over dit onderwerp.

Het gaat niet goed met Oekraïne. Associatie met de EU biedt een sprankje hoop

Volgens de jaarrapportage 2015 van Transparency International is Oekraïne het meest corrupte land van Europa. Dat kan mede als erfenis van een oud bewind en een oude mentaliteit beschouwd worden. Dat moet met verstandig beleid teruggedrongen kunnen worden. Corruptie wordt als een groter probleem beschouwd dan de oorlog met de Russische Federatie. Want Russen zijn de vijand van buiten die bestreden kan worden en zelfs verenigt, maar de corruptie is intern en zit diep in het politieke systeem ingebakken. Hervormen of niet hervormen is de vraag. Wordt de corruptie nu wel of niet teruggedrongen? De signalen zijn niet best.

Waar Oekraïne de oorlog tegen de Russen niet heeft verloren, lijkt het er steeds meer op dat het de strijd tegen de corruptie verliest. De twee hangen trouwens nauw samen. Men kan beredeneren dat omdat het Kremlin de militaire strijd niet kon winnen het nu de bakens verzet. Of liever gezegd, het wapen van de destabilisering van het politieke bestel in een hogere versnelling schakelt. Dat doet het door aan de touwtjes te trekken van mensen die het binnen en buiten de overheid heeft geposteerd. Want er is na 2 jaar nog geen einde gekomen aan een Oekraïne dat tot februari 2014 een 100% vazalstaat van de Russische Federatie was.

IMF, de EU-lidstaten, Canada en de VS zien het tandenknarsend aan hoe de Oekraïense politieke elite zich laat afleiden en het persoonlijk belang voor het algemeen belang zet. Hun middelen zijn beperkt om druk uit te oefenen. Waarschuwingen helpen nauwelijks, zoals Anders Aslund van de Atlantic Council in deze tweet probeert. Hervormers worden uit de kern van de macht verwijderd en naar de zijlijn gemanoeuvreerd. Zie de hartekreet van parlementariër Egor Firsov: ‘The Poroshenko Bloc seems to be leading the country to something terrible.’ President Petro Porosjenko die ruim een jaar een stabiliserende rol speelde heeft het vertrouwen verloren van de bevolking. Hij houdt zich niet aan zijn beloften en is deel van het probleem.

Het Westen twijfelt. Want als het zegt dat de Russische Federatie de Oekraïense soevereiniteit niet respecteert door de onrechtmatige annexatie van de Krim en de militaire inmenging in Oost-Oekraïne en dat een staat over het eigen lot moet kunnen beschikken, dan kan het geen disfunctionele regering naar huis sturen. Zover reikt de macht van het Westen ook helemaal niet, waar zoals gezegd de binnenlijntjes naar het Kremlin nog sterk aanwezig zijn en op de kantoren waar het erom spant nog een Sovjet-mentaliteit heerst. Procureur-generaal Viktor Shokin blijft ondanks kritiek rotsvast op zijn post zitten en bestrijdt de corruptiebestrijding. Volodymyr Groysman is als lid van de partij van Porosjenko parlementsvoorzitter en beoogd premier om Arseni Jatsenjoek op te volgen. Dat is geen stap in de goede richting, maar terug naar het verleden.

Arm Oekraïne. De Krim is het ontstolen door ouderwetse Russische koloniale politiek met een operatie die al in 2008 door president Putin werd aangekondigd en jarenlang is voorbereid. De zogenaamde separatisten in de zogenaamde volksrepublieken hebben leed, armoede en vernietiging over de Donbas gebracht, zoals de zogenaamde voormalige minister van Defensie van Donetsk en Russische oud-KGB officier Igor Strelkov verklaart. In Kiev leggen de hervormers het af tegen het oude regime dat aan het pluche gebakken is.

In Nederland wordt op 6 april een referendum gehouden over een associatie-overeenkomt met Oekraïne. Zowel tegenstanders als voorstanders komen met spookverhalen en sprookjes. Hoe kan Oekraïne met zoveel tegenslag, druk van allerlei betrokkenen en verkeerde tendenzen gedwongen worden aan zichzelf te denken? Hoe kunnen Nederlanders oordelen over een land dat Oekraïeners zelf nauwelijks begrijpen? Een sprankje hoop geeft het idee dat een associatie de mogelijkheid biedt om de hervormingsgezinden te steunen. Om zo stap voor stap de oude machtscentra op te ruimen. Het is weinig, maar meer hebben we op dit moment niet.

Foto: Tweet van Anders Aslund, 24 maart 2016.

Kevin Levie stopt als voorzitter van SP Rotterdam. Waarom?

Kevin Levie in zijn afscheidsbrief als voorzitter van SP afdeling Rotterdam: ‘En terwijl we onze mond hielden over vluchtelingen, besloot de partijraad ondertussen wel ‘voluit’ campagne te voeren voor het GeenPeil-referendum over Oekraïne. Ik vond en vind: zeker als je het één niet doet en het ander wel, verzaakt de SP wat je van een linkse volkspartij zou mogen verwachten. Dan duw je de maatschappij niet de goede kant op, dan sta je niet stil: dan duw je de verkéérde kant op.’ Levie blijft wel lid. Waarom de SP aansluiting zocht bij de door de conservatieve ideoloog Thierry Baudet en het rechts-populistische weblog Geen Stijl aangejaagde campagne tegen Oekraïne is een raadsel van de politiek als extremen elkaar raken. Het bestuur van de zich doorgaans als open, vrijdenkend en kritisch opstellende Piratenpartij sloot zich eveneens bij de campagne van Geen Peil aan, wat me er vorige maand toe bracht mijn lidmaatschap van deze partij op te zeggen.

Vooral in de buitenlandse politiek stelt de SP zich archaïsch op. Op onderwerpen over mensenrechten na waar het zich krachtig en principieel voorbeeldig uitspreekt. Als voormalig maoïstisch-leninistische partij verkeert het nog voor een groot deel geestelijk volop in de sfeer van de koude oorlog en richt het zich op oude vijandbeelden. Vaak neemt het standpunten in vanuit een slecht begrepen automatisme en de herinnering aan de oude nestgeur  zoals bleek uit mijn uitwisseling met de fractievoorzitter Dennis de Jong in het Europarlement. Hij stemde tegen een resolutie van de EU met de Russische Federatie zonder te weten waarom.

Levie vindt dat vooral op landelijk niveau de SP stilstaat en geen open intern debat kent: ‘De SP staat op dit moment volstrekt stil, heeft geen politieke strategie voor de komende jaren behalve ‘doen wat we altijd gedaan hebben’, en durft daar ook intern nog altijd nauwelijks over te praten.’ De SP zou hete hangijzers zoals het vluchtelingendebat uit de weg gaan. Een oud euvel waarop Levie wijst is het ontbreken van interne democratie binnen de SP, zelfs de verkiezing van een nieuwe partijvoorzitter was ingestoken: ‘Tegelijkertijd probeerde het oude partijbestuur extra krachtig de regie te houden: in de congresstukken werd de bestaande praktijk gecodificeerd, ging het nauwelijks over onze politieke strategie, en werd vrijwel ieder substantieel idee van onderop als onzinnig afgedaan.’ Kortom, de SP is geen partij van ideeën, verandering en democratie.

Levie ziet de grote waarde van de SP in de werkwijze en het activisme dat vooral op lokaal niveau goed tot zijn recht komt. In de marketing werkt dat op landelijk niveau volgens Levie tegen de SP: ‘Op landelijk niveau lijkt wat men ziet als de mening van de ‘massa’, echter steeds meer gereduceerd tot één homogene hypothetische voorstelling: hun eigen vermoeden van wat een blanke oude man in een Brabantse kroeg waarschijnlijk zou vinden. (..) En erger nog dan dat: de opvattingen die men toeschrijft aan een specifieke constructie van ‘de’ massa worden in de praktijk ook nog eens vaak gezien als onveranderlijk, in plaats van die te analyseren en het gesprek met mensen aan te gaan over hun zorgen en problemen en de oorzaken daarvan.’

Wat na lezing van Levie’s brief blijft hangen is de vraag of de SP een zuivere politieke partij is of een mix van een organisatie die in de inhoud kiest voor centralistisch politiek activisme en in de vorm voor een politieke partij. Zodat er een scheidslijn door de partij loopt die steeds voor teleurstelling, niet ingeloste verwachtingen en een gijzeling van de vorm door de inhoud zorgt. De SP is hierin niet uniek, want vele partijen zijn hybride. Zo staan de christelijke partijen met één voet in het georganiseerde christendom, de VVD in het bedrijfsleven en de PVV in de politieke marketing van peilingen en positionering om uitsluitend electorale redenen. Toch heeft de SP de potentie een krachtige en aantrekkelijke politieke partij te worden omdat het in tegenstelling tot andere partijen onderscheidend is op tal van sociale terreinen. Wellicht moet eerst de generatie Kox-Marijnissen-Van Heijningen van het toneel verdwijnen voordat de SP zich om kan vormen tot een partij die voorgoed de last van het verleden van zich afschudt. Als politieke partijen dan nog bestaansrecht hebben.

Foto: ‘Ontwerpbureau Thonik heeft de tweejaarlijkse, prestigieuze Designprijs van de stad Rotterdam gewonnen’, 2007.

RTL Z schetst hoe het referendum over Oekraïne voorstanders kan benadelen. Waarom doet de Tweede Kamer alsof het bindend is?

Het referendum over de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne op 6 april 2016 is nu al bij vooral de tegenstanders een gewild onderwerp dat vooral dient om tegen de EU te schoppen. Afgelopen weekend zag de voorzitter van de Europese Commissie Jean-Claude Juncker in een interview met NRC een NEE-stem als een oorzaak voor een continentale crisis. Daarop reageerden Nederlandse politici afwijzend en geschrokken. Ze betittelden dat als inmenging, maar Juncker lijkt wel beter de urgentie van het referendum te begrijpen dan het kabinet en de regeringspartijen die zich afwachtend opstellen en niet voluit campagne voeren voor de overeenkomst. En dat waarschijnlijk ook niet gaan doen vanwege de mislukking van het EU-referendum in 2005. Uit een eerste peiling van het televisieprogramma EenVandaag blijkt dat op dit moment 75% NEE zegt, maar hoe valide die uitslag is en hoe representatief voor de hele bevolking valt lastig vast te stellen.

Mathijs Bouman constateert voor RTL Z dat de voorstanders in hun gedrag verdeeld zijn. Gaan ze stemmen om hun tegenstem te laten horen of blijven ze thuis in de hoop dat de opkomst onder de 30% blijft? Want dan is het referendum niet geldig. Hij licht dat toe met een voorbeeld waarin een verdeelde meerderheid aan JA-stemmen kan uitpakken in een NEE-stem. Bouman vindt de later toegevoegde eis over opkomst en geldigheid onnodig omdat het over een raadgevend referendum gaat waardoor het kabinet een eigen afweging over de uitslag kan maken. En daarin ook de opkomst kan meewegen. In de wet is niet voor niets opgenomen dat het kabinet een geldige NEE-stem niet hoeft te volgen omdat dit niet de enige overweging in de afweging is. Het kan zich ook laten leiden door handelsbelangen, belangen van buitenlandse politiek of veiligheidspolitiek.

Bouman wijst de opstelling van partijen in de Tweede Kamer af die zeggen dat de uitslag gevolgd moet worden omdat zowel het niet bindende referendum nooit zo bedoeld is als dat het parlement zich daarmee onnodig beperkt in de afweging om andere zwaarwegende belangen mee te laten wegen. De uitslag van het referendum is niet meer en niet minder dan een advies aan het kabinet. Het geeft zeer te denken over het weggeven van de mogelijkheid om zich breed en onafhankelijk op te stellen dat enkele politieke partijen in de Tweede Kamer onder druk van de publieke opinie niet eigenstandig het Nederlands belang centraal zetten.

Voorstanders kunnen maar beter gaan stemmen als ze daar zo over denken. Als een instrument om de volkswil over een bepaald (deel)onderwerp te meten is het referendum een instrument dat het verdient om serieus genomen te worden. Ook door een faciliterende overheid die niet terughoudend moet zijn in het vrijmaken van fondsen voor het houden van dit  referendum. Het verdient een eerlijke kans. Maar het is niet alleenzaligmakend en de strekking ervan moet halverwege de rit niet groter gemaakt worden dan die wettelijk werd vastgesteld. Dat is een verkeerd soort populisme dat in de plaats komt van de politiek.

Juncker ziet NEE-stem bij referendum als oorzaak dreigende continentale crisis. En moffelt de echte oorzaken weg

Aldus de Luxemburger Jean-Claude Juncker die sinds november 2014 voorzitter van de Europese Comissie is in antwoord op een vraag van Stéphane Alonso in een interview voor NRC. Ik begrijp weinig van zijn reactie. ‘Rusland zou de vruchten plukken van een gemakkelijke overwinning’ bij een NEE-stem in het referendum zegt hij. Heus? Wat voor vruchten dan? Publicitaire vruchten van de Russische propaganda die niet worden gecounterd? Realiteit is dat de handelsdelen van de associatie-overeenkomst al per 1 januari 2016 ingevoerd zijn en alleen bij unanimiteit kunnen worden teruggedraaid. Onwaarschijnlijk dat dat gebeurt bij een NEE-stem. En omdat het een raadplegend, niet bindend referendum betreft hoeft het kabinet een NEE-stem bij een geldige opkomst van meer dan 30% niet op te volgen. Het kabinet kan de Nederlandse bevolking best duidelijk maken dat een NEE-stem praktisch en politiek geen gewicht in de schaal legt en het daarom voor het Nederlands belang in de EU verstandiger is de uitslag van het referendum sowieso naast zich neer te leggen.

Het is ook ongeloofwaardig dat een Nederlands NEE ‘de deur zou openen naar een grote continentale crisis’ zoals Juncker stelt. Dat kent andere oorzaken zoals de verdeeldheid tussen de EU-lidstaten om de Russische Federatie krachtig aan te pakken en ruimhartig solidair te zijn met Oekraïne. Juncker wijst gemakzuchtig naar Nederland, terwijl hij blijkbaar niet durft om naar het Verenigd Koninkrijk te wijzen dat de eigen beloften van het Boedapester Memorandum niet volgde bij de annexatie van de Krim in maart 2014, en naar Duitsland dat vanuit een misplaatst schuldgevoel, een verkeerde interpretatie over wie de grootste slachtoffers waren van de nazi’s in WOII en economisch eigenbelang in een mentale klem zit om het Kremlin frontaal tegen te spreken.

Juncker zou zich beter concentreren op de hervorming en democratisering van de EU. Door mee te gaan in het schetsen van een vijandbeeld van een agressieve Putin maakt Juncker de Russische Federatie belangrijker dan die is. In de wereldhandel heeft de Russische Federatie slechts een aandeel van 2,7%. Veel zinvoller dan het schetsen van vijandbeelden, het garanderen van de economische stabiliteit van Oekraïne en essentiëler voor het inperken van de Russische grip op de EU en het vergroten van de energie onafhankelijkheid van de EU is om het Nord Stream II-gasproject te schrappen dat de Russen economische macht in het hart van de EU geeft. Maar kanselier Merel zei nog in december 2015 dat het een commercieel project was. Alonso vraagt Juncker ernaar die antwoordt: ‘We kunnen niet zeggen: dit project is niet in het Europese belang en daarom wijzen we het af. Het zou ons enorme juridische problemen bezorgen.’ Het failliet van de EU kan niet duidelijker worden verwoord. Omdat Juncker niet kan ingrijpen op hoofdzaken wacht hem weinig anders dan te reageren op bijzaken, zoals het Nederlandse referendum over Oekraïne dat daardoor meer gewicht krijgt dan het waard is.

Foto: Schermafbeelding van deel interview van Stéphane Alonso met Jean-Claude Juncker voor NRC, 9 januari 2016.

Negen tips aan JA-campagne voor referendum over Oekraïne

Huub Bellemakers schetst in een artikel voor TPO zes campagnetips voor het referendum op 6 april over de associatie-overeenkomst van Oekraïne met de EU. Bellemakers meent dat het NEE-kamp dat door GeenStijl is aangezwengeld inmiddels met 3-0 voorstaat. Wat moet het JA-kamp doen? Bellemakers geeft zes tips. In een reactie laat ik drie, meer inhoudelijke tips volgen. Ik voeg ze alle negen samen omdat ze op elkaar aansluiten.

Huub Bellemakers: ‘Maar niemand die misschien wel vóór is, zal echt heel warm worden van een in wezen technocratisch associatieakkoord.’ Daarin verschil ik met hem van mening. Want de associatie-overeenkomst is slechts een document zoals een huwelijksakte dat ook is. Maar dat maakt een huwelijk nog niet saai of technocratisch. Integendeel, het is een uitdaging voor de EU om mee te werken aan de hervorming van een op dit moment door en door corrupt land als Oekraïne. Dat maakt het spannend en voelbaar in het besef dat er een verschil gemaakt kan worden. Het is een voorbeeld van levende geschiedenis met de ons zelf opgelegde opdracht dat we over grenzen moeten denken om onze belangen te behartigen. Vooral: dat denken in termen van nationalisme en natiestaat daarbij de valkuil is. Feitelijk de tiende tip: kijk voorbij nationale identiteit.

1. Doe niet alsof Oekraïne een cool land is

Dat is het niet. Er is corruptie, dwepen met nazi’s en oorlog. Laat wel zien wat een associatieakkoord kan brengen. Het heeft namelijk een gidsfunctie. Gebruik Kroatië als voorbeeld: daar was 20 jaar geleden nog een burgeroorlog, nu is het, mede dankzij associatieverdragen, een veel beter land.

2. Houd Verhofstadt en Van Baalen, Schultz en Juncker weg uit je campagne

Zelfs echte eurofielen vinden ze om te kotsen. Brusselse arrogantie gecombineerd met ongelimiteerd vrije marktdenken; zulke namen verenigen alles wat iedereen van links tot rechts op de EU aan te merken heeft. Het geeft bovendien louter voer aan tegenstanders. Ja, dat is defensief, maar je wilt niet van 3-0 op 4-0 achter komen.

3. Omhels het referendum

Heb het niet over of dit de goeie vraag is. Ga niet klagen dat het verzonnen is door Geenstijl dus het is zou verkeerd zijn. Ga ook niet klagen dat mensen het eigenlijk over de hele EU hebben, of over een democratisch tekort in de Unie, of over het vorige referendum. Dat is nou eenmaal de realiteit. Sterker nog, dat is logisch. Debunk alle onzin, maar vertel vooral je eigen verhaal over het associatieverdrag.

4. Bevorder de opkomst

Sommige rare PvdA-ers hebben al aangekondigd dat ze weg willen blijven van het referendum, om zo de opkomst onder de 30 procent te houden. Dat mag natuurlijk, maar het is heel raar. Niet alleen maakt dat voor de politieke realiteit niet uit, het is dedain voor onze democratie. Een prachtig instrument als een referendum, daar moet je toch gebruik van willen maken.

5. Schets geen doembeelden

Verdedig de goede aspecten van de Europese Unie, die zijn er genoeg. Benoem ook de mindere aspecten. Doe vooral niet alsof het licht uitgaat bij een nee. Ga ook niet mee in gepraat over een nieuwe oorlog met Rusland bij een ja. Het is een verdrag, geen nieuwe wereldorde.

6.  Neem het initiatief

Voor zover het nog kan, ga er zelf eens iets over roepen. De fanatieke NEE-stemmers krijg je sowieso niet. Er zijn heus een heleboel mensen die geneigd zijn ja te stemmen, maar dan moet je niet af blijven wachten. Maar wees er wel snel bij: het referendum is over drie maanden.

7. Schets de voordelen van de associatie-overeenkomst

De EU-lidstaten verkeren in zwaar weer mede door de onrust aan de grenzen. In Syrië, Noord-Afrika en Oekraïne. Nederland en andere Europese landen hebben er baat dat er aan hun grenzen geen mislukte staten ontstaan. De EU kan als enige machtsblok voldoende druk op Oekraïne zetten om het te dwingen te hervormen. En het beste middel daartoe is de associatie-overeenkomst die de EU een plek aan tafel geeft om mee te praten over politieke, juridische en economische hervormingen van Oekraïne.

8. Een associatie-overeenkomst leidt niet automatisch tot lidmaatschap

De EU kent vele associatie-overeenkomsten met vele landen zonder dat ze de belofte van het lidmaatschap van de EU bevatten. Ook de tekst van de associatie-overeenkomst met Oekraïne bevat geen belofte op lidmaatschap. Dat lidmaatschap is een tweezijdig proces. Oekraïne moet aangeven lid te willen worden en de parlementen van de EU-lidstaten kunnen ieder afzonderlijk besluiten of ze Oekraïne accepteren als lid.

9. Een associatie-overeenkomst is meer in Nederlands belang dan geen associatie-overeenkomst

De associatie-overeenkomst met Oekraïne doet recht aan allerlei ontwikkelingen die goed op elkaar aansluiten. Het stabiliseert Oekraïne door hervormingen en bestrijding van corruptie onder impuls en controle van de EU. Deze associatie-overeenkomst staat de interne hervormingen van de EU die verdiept dient te worden door democratisering, machtsdeling met de burgers en betere coordinatie in vooral het buitenlandse beleid niet in de weg.

Foto: ‘Ukrainian President Petro Poroshenko shows a newly voted Ukrainian law about the ratification of the Ukraine-EU association agreement on Sept. 16, 2014 at the Ukrainian Parliament in Kyiv. © AFP’.