Kremlin kiest wapens boven boter, maar kan ze niet betalen

Wie recente berichten combineert krijgt het benauwd over de verslechterende veiligheidssituatie in Oost-Europa en de confrontatiepolitiek van de Russische Federatie. In een artikel in NRC schetst Eva Cukier hoe slecht het gesteld is met de Russische economie. Naar verwachting is halverwege 2017 of zelfs nog enkele maanden eerder het reservefonds uitgeput. Een bericht van Reuters uit juli 2016 beweert hetzelfde. Dat betekent dat de gaten in de begroting als gevolg van de dalende olieprijzen niet meer gedicht kunnen worden. Sociale smeerolie is op. Cukier eindigt positief in de constatering dat Russen door hun geschiedenis hebben geleerd de tering naar de nering te zetten en sociale onrust niet te verwachten valt: ‘Maar de Rus kan veel hebben en de situatie is nog lang niet uitzichtloos genoeg om protesten uit te lokken, denken experts.’

Paul Goble komt in een overzicht van de Russische pers met gegevens die noodgedwongen leiden tot een andere inschatting. Hij constateert dat de Russische regering zich de huidige hoge defensie uitgaven niet kan veroorloven en allerlei noodverbanden aanlegt die ten koste gaan van de burgers, inclusief de militairen. Hij citeert de liberale Yabloko-politicus Lev Shlosberg uit Pskov: ‘the Putin regime is throwing Russian society under the bus in its pursuit of military strength and doesn’t seem to care how much Russians suffer as a result’. Goble wijst op een maatregel om het defensiebudget te verlagen die bij het ministerie van Financiën ter discussie staat: verlaging van militaire pensioenen. Dat kan het ‘contract’ tussen overheid en krijgsmacht beschadigen. Dat deze optie besproken wordt geeft aan hoe slecht de budgettaire situatie van de overheid is. Het risico voor de zittende macht is dat ontevreden militairen gevaarlijker zijn dan ontevreden burgers.

Nationalisme en militair machtsvertoon van de Russische Federatie in Syrië, Oekraïne, aan de kusten en in het luchtruim van Europa, en in de cyberspace hebben vele doelen. Het stelt krijgsmacht en veiligheidsindustrie tevreden, beschermt het patronage-systeem dat overheidsgeld doorsluist naar relaties die het bewind steunen en moet vooral afleiden van de slechte economische situatie. Dat gebeurt  door het schetsen in staatsmedia van een revitaliserend land dat de schande van de Jeltsin-jaren uitwist en aansluit bij de glorie van de Sovjet-Unie. Maar als die slechte economische situatie zich direct doet voelen in de samenleving en in de financiering van de krijgsmacht dan raakt dat ‘contract’ uitgewerkt. Daarbij komt dat de Russische krijgsmacht geen partij is voor Westerse landen en zich slechts op twee terreinen onderscheidt: als kernmacht, en half in cyberspace en de informatie-oorlog. Door extra inspanning kan het Westen die laatste twee bedreigingen overwinnen.

Het gevaar voor de Europese veiligheidssituatie is dat een Kremlin-kat in het nauw rare sprongen maakt. Talloze commentaren wijzen daarop. Tel maar na. Naar verwachting is halverwege 2017 het geld op om gaten in de begroting te dichten, dreigt er gesneden te worden in militaire pensioenen en arbeidsvoorwaarden, dreigt de in Syrië en Oekraïne al zwaar belaste conventionele krijgsmacht nog verder overbelast te worden en heeft het Westen geleerd om gepast te antwoorden op de Russische dreigingen. Het Kremlin weet dat de tijd tegen haar werkt en het Westen kan afwachten. De stempel die het Kremlin op de krijgsmacht kan drukken neemt bij een teruglopende economie verder af. Wat rest is een sprong in het ongewisse met de inzet van de kernmacht. Of de enige uitweg uit dit onheilsscenario amnestie voor de leiders in het Kremlin en de daaraan gelieerde zakenelite is lijkt nu nog een vraag die ver weg is. Maar die met rasse schreden dichterbij komt.

Foto: ‘Admiral Kuznetsov, Russia’s sole aircraft carrier, in the English Channel on Friday. CreditDover-Marina.com’.  

 

Serhii Plokhii over het einde van de Sovjet-Unie en de rol van de VS

Mykhailo Hrushevskyi professor of Ukrainian history Serhii Plokhii ligt toe voor Hromadske TV dat in 1990/91 de toenmalige Amerikaanse president H.W. Bush en z’n staf tot op het laatst probeerden de Sovjet-Unie in stand te houden. Da’s in tegenspraak met de samenzweringstheorie die de Russische propaganda of president Putin naar voren brengen dat de VS probeerden de Sovjet-Unie te ontmantelen. Het omgekeerde is waar.

Plokhii geeft drie redenen voor een pragmatische Amerikaanse opstelling: 1) de goede verstandhouding met de leider van de Sovjet-Unie Michael Gorbatsjov en de onberekenbaarheid van de Russische president Boris Jeltsin; 2) het Amerikaanse idee dat het een junior-partner had gevonden waarmee het een verstandhouding voor de toekomst kon opbouwen en op een redelijke manier zaken kon doen; 3) de angst voor Balkanisering als de Sovjet-Unie uit elkaar zou vallen met het risico dat kernwapens in verkeerde handen zouden vallen.

Het valt buiten het interview, maar een andere samenzweringstheorie uit de toverhoed van president Putin en de Russiche propaganda die in het verlengde legt van de mythe van het opblazen door de VS van de Soviet-Unie is dat de NATO in 1991 Rusland beloofd zou hebben niet uit te breiden in Oost-Europa. Voor The Spectator somde Pavel Strollov in september 2014 op dat dit een mythe is en het in werkelijkheid andersom is gegaan. Want in die sfeer van de jaren 1990 en 1991 met het economisch door eigen toedoen in elkaar gestorte Sovjet-Unie polste Gorbatsjov de mogelijkheid van verdere toenadering tot het Westen. Inclusief een NATO-lidmaatschap voor de Sovjet-Unie. Mariana Budjeryn beweerde in 2014 voor World Affairs hetzelfde.

Feitelijk waren het de tegencoup van Jeltsin tegenover Gorbatsjov en de opstelling van de Oekraïners die in meerderheid de Sovjet-Unie wilde verlaten die de Sovjet-Unie ontmantelden. De opstelling van de VS of Europese landen was welwillend te noemen. Om een buitenlands vijandbeeld te creëren stelt Putin de recente geschiedenis bewust verkeerd voor. Hij tracht de Sovjet-Unie zelfs te revitaliseren door herwaardering van Sovjet-symboliek. Het komt Putin blijkbaar niet uit om toe te geven dat de Sovjet-Unie door onderlinge verdeeldheid tussen de Republieken en de implosie van de economie ophield te bestaan. Toenmalige Westerse leiders probeerden uit vrees voor het onbekende en vanuit een oogpunt van pragmatisme de Sovjet-Unie te laten voortbestaan. Ze waren daarin bereidwilliger dan de Russische leiders van zo’n 25 jaar geleden.

Vice News: Russisch nationalisme en propaganda. Hoe eindigt het?

Begrijpen we onze tijd? Of is afstand in de tijd nodig om onze eigen tijd te begrijpen? Zien we beter wat er in het Duitsland van de jaren ’30 gebeurde, dan wat nu in de Russische Federatie gebeurt? Het eerste is immers afgesloten en het laatste ontwikkelt zich nog van dag tot dag. We kunnen niet weten of de Russische agressie in Oekraïne in een grootscheepse oorlog eindigt. Maar de overeenkomsten zijn verbluffend. En verontrustend.

Er is de propaganda die de geest van een meerderheid van de bevolking beïnvloedt, de vreemdelingenhaat, het revanchisme over wat verloren is gegaan, de militarisering van een samenleving die geleidelijk overgaat in een oorlogseconomie, het nationalisme en de marginalisering van de enkele tegenstem die nog klinkt. Dat laatste varieert van een rockgroep die in Oekraïne optreedt en intellectuelen die moeten emigreren omdat hun leven bedreigd wordt tot een oppositieleider als Boris Nemtsov die om zijn mening vermoord wordt.

Nog een overeenkomst met de jaren ’30 (vdve) is dat Europa geen antwoord heeft op de Russische agressie en zolang mogelijk de schijn probeert op te houden dat alles normaal is. München 1938 heet nu Minsk 2015. Wat in de Russische Federatie gebeurt is echter verre van normaal. Dat gebrek aan Europese weerstand is nog onbegrijpelijker vanwege de inschatting dat de Russische conventionele strijdkrachten van mindere kwaliteit zijn dan de Westerse legers. De Russische zelfoverschatting gaat samen met Westerse zelfonderschatting. Of de ellendige luiheid om de eigen comfort zone te verlaten om harde eisen te stellen die de vrede redden.

Garry Kasparov waarschuwt in Buitenhof voor Vladimir Putin

Voormalig Russisch oppositieleider en wereldkampioen schaken Garry Kasparov schat de Russische president Putin in als gevaarlijker dan Adolf Hitler. Want Putin heeft kernwapens. Kasparov meent dat Putin geïsoleerd moet worden door westerse landen omdat de logica van Putin de logica van de dictator is. Hij heeft geen rekening te houden met verkiezingen, kritische media of binnenlandse oppositie. Volgens Kasparov bepaalt de zwakte van het Westen de sterkte van Putin. Europa ziet naar zijn idee de urgentie van Putins dreiging niet.

Opvallend en jammerlijk, maar niet toevallig is dat het sterkste verzet tegen Putin van conservatieve krachten in het Westen komt. Zoals de Zweedse oud-minister van Buitenlandse Zaken Carl Bildt die zegt samen met de Poolse minister Radoslaw Sikorski de EU al in 2013 voor Putins bedoelingen gewaarschuwd te hebben. Maar Brussel sliep. De in het conservatieve kamp terechtgekomen Kasparov zegt hetzelfde. Het is de tragiek van Europa en de VS dat de middenpartijen onvoldoende optreden tegen de agressie van Putin. Wrang is trouwens dat Europese rechts-extremisten, neo-nazi’s, racisten en neo-fascisten zich in het kamp van Putin bevinden. Op dit moment zijn ze bijeen in Sint Petersburg, Max Seddon doet er voor BuzzFeed verslag van. De retoriek van het fascisme is deel van de informatieoorlog en leidt af van Putins intenties zoals Kasparov die schetst.

In Oekraïne kwam in 2014 de geschiedenis terug naar Europa

In Europa was 2014 het jaar van Oekraïne. Voor Euobserver zet Andrew Rettman de ontwikkelingen op een rij: ‘2014, het jaar dat de geschiedenis terugkwam naar Europa‘. De Oekraïens-Russische oorlog begon op 21 februari toen ’16 pantserwagens van het Russische 801ste Marine Korps brigade hun gehuurde basis in de Krim, Oekraïne verlieten en defensieve posities innamen in de nabijgelegen Oekraïense steden Kaha, Gvardiiske en Sebastopol’. De rest is geschiedenis. Terugkijkend naar februari 2014 vallen drie aspecten op:

1) De toen ook al uitzonderlijke en bekritiseerde aanwezigheid van koning Willem-Alexander en premier Rutte bij de Olympische Spelen in Sochi. Dit ondanks alle maatschappelijke protesten en verzoeken -vooral vanwege diplomatieke incidenten met Rusland en ingeperkte homorechten- om een minder zware delegatie te sturen. Terwijl nog nooit een Nederlands staatshoofd bij een openingsceremonie aanwezig was geweest en allerlei Westerse staatshoofden afhaakten ging Willem-Alexander naar Sochi. Terwijl de marsorders voor de bezetting van de Krim en de oorlog in Oekraïne klaarlagen steunde de Nederlandse regering voor het zicht van de hele wereld president Putin. In het licht van de politieke ontwikkelingen oogt dat kinderlijke gejuich van het Nederlandse staatshoofd op de tribunes van Sochi alleen nog maar potsierlijker. Achteraf heeft de regering niet toegegeven dat de aanwezigheid van de zware delegatie in Sochi ongepast en ongelukkig was.

2) De stukken die ik aan Oekraïne besteedde riepen maandenlang vele reacties op die een pro-Russisch standpunt vertegenwoordigden. Het kostte me veel tijd ze te weerleggen, vooral omdat argumenten die weerlegd werden telkens weer gebruikt werden door personen met steeds nieuwe schuilnamen. Vanaf het begin verbaasde me dat om twee redenen. a) omdat ik het tegenstrijdig vind dat mensen die zich laten voorstaan op hun maatschappijkritiek en politiek visie onverdund een standpunt overnemen dat hun aangereikt wordt en als ‘bewijs’ naar de Russische propaganda of mantelorganisaties ervan bleven wijzen; b) ik een tegenovergesteld standpunt innam dat de VS en de EU niet alleen niet de agressor waren, maar juist te terughoudend en te angstig optraden. Ook hun eigen beloften zoals het Boedapester Memorandum van 1994 niet nakwamen. Ik schreef op 1 maart: ‘Europa dreigt aan de Oostflank in brand te vliegen, maar Brussel zwijgt. Het geeft geen signaal aan Rusland af. Dat hoeft niet agressief of oorlogszuchtig te zijn, als het maar krachtig en eensgezind is.’ Later redde kanselier Merkel door krachtig optreden de EU, maar het was op het nippertje. Het had weinig gescheeld of de EU was uit elkaar gevallen van besluiteloosheid en overbodigheid.

3) Het is lastig om van een afstand ten volle te begrijpen -laat staan: te ervaren- wat er precies aan de hand is. Weliswaar schreef ik op 20 februari dat Oekraïne op de rand van een burgeroorlog stond en op 22 februari ‘Oekraïne: wat komt er na de euforie van de verdreven leider?’ en leefde het besef dat er een oorlog aankwam met vreselijke gevolgen voor mensen, infrastructuur en relaties tussen staten, maar wordt de strekking ervan pas gaandeweg duidelijk. De hoofdlijn was vanaf het begin duidelijk, namelijk de Russische agressie, maar de oorlog had allerlei andere afslagen kunnen nemen. Met andere gevolgen. Dat het Russische leger pas vanaf augustus met duizenden manschappen tegelijk Oekraïne binnenviel, kon in februari niet voorspeld worden. Die invasie had eerder kunnen komen of had de tienduizenden manschappen kunnen omvatten die aan de grens stonden. Een lopend verhaal heeft geen voorspelbare afloop. De uitkomst staat vast: Oekraïne koerst richting EU, maar hoelang deze oorlog Europa nog gijzelt is ongewis. Die geschiedenis wordt nog geschreven.

Foto: Koning Willem-Alexander en echtgenote, IOC-lid Camiel Eurlings en premier Mark Rutte in Sochi, februari 2014. Credits: PA.

Welke veiligheidsgarantie kreeg Oekraïne in jaren ’90 van VS?

Nieuwszender espreso.tv staat aan de kant van het nieuwe Oekraïense bewind. Het toont een beeldverslag met overvliegende Russische MI-24 gevechtshelicopters. Op de Krim over luchthaven Belbek (Sevastopol). Een beeld van niks dat toch onheilspellend van inhoud kan zijn. Is het 31 augustus 1939 in Polen in de strijd om een excuus voor strijd? Waar komen de helicopters vandaan en spelen ze een rol in een campagne? Welke campagne dan? Laat Rusland z’n spierballen zien en behartigt het de eigen belangen of gaat het verder?

Het is geschiedenis uit de jaren ’90, maar in een driemogendheden verklaring tussen Rusland, VS en Oekraïne heeft dat laatste land ooit een veiligheidsgarantie gekregen voor het opdoeken van haar kernwapens: ‘According to the terms of the declaration — some of which still remain undisclosed — in exchange for U.S. foreign aid, reactor fuel rods, tripartite mutual security guarantees, and compensation for fissile material transferred to Russia, Ukraine promised to remove all former Soviet nuclear weapons from its territory within 7 years and to accede to the NPT.’ Wrang is dat Rusland dus ook zo’n garantie gaf. Lees Views in Ukraine. 

Na de ontwikkelingen op de Krim vroeg de nieuwe Oekraïense regering vanochtend om bescherming van de VS en Groot-Brittannië wegens een overeenkomst uit 1994. Snellen de VS Oekraïne te hulp omdat het dat volgens het Lissabon-protocol bij het Start-1 verdrag verplicht is? Als compensatie voor het feit dat Oekraïne toen haar kernwapens opgaf. Het protocol werd in 1996 definitief geïmplementeerd. Na lange onderhandelingen. De veiligheidsgarantie voor Oekraïne is tegen de zin van de Rada nooit geformaliseerd. Interventie van de VS lijkt er dus niet op, want de geheime garantie is eerder een morele dan een formele verplichting. De sfeer in de VS helpt er evenmin aan mee om zich in buitenlandse avonturen te storten. Denk aan de rode lijn van Syrië die president Assad straffeloos kon overschrijden.

Foto: Luchthaven Belbek, 28 februari 2014.

Digitale veiligheid vraagt om investeringen. En trotseren van de VS

Peter van Schelven stelt voor een deel van het geld voor de JSF aan de digitale bescherming van Nederlandse bedrijven te besteden. Nederland is van plan om 20-25 JSF-toestellen aan te schaffen die vier miljard euro kosten, hoewel de publiciteit over hogere aantallen toestellen spreekt. Deze ad interim directeur van de branchevereniging van Nederlandse ICT-bedrijven merkt op dat economische spionage een kernactiviteit van inlichtingendiensten is. Zoals de spionage van het Braziliaanse Petrobras door de NSA aantoont. ‘Hedendaagse veiligheid en defensie mag zich daarom niet beperkten tot marineschepen of straaljagers‘.

Van Schelven praat over nationale veiligheid en digitale veiligheid van bedrijven. Ze liggen in elkaars verlengde maar zijn niet identiek. Met de oproep om te investeren in de digitale veiligheid hengelt Van Scheven naar overheidsopdrachten voor zijn branche. Toch klinkt z’n waarschuwing dat de digitale dreiging misschien wel groter is dan de fysieke dreiging onrustbarend. Gezien alle onthullingen over spionage door de NSA en de Britse GCHQ klinkt dat aannemelijk. Het is dan ook merkwaardig dat het kabinet geen extra middelen in de digitale veiligheid van Nederland investeert. Wil ons land zich niet wapenen tegen de volgende oorlog?

De aanschaf van de JSF kan opgevat worden als het kopen van bescherming door de VS. Naar verluidt is de JSF het enige toestel van z’n generatie dat Amerikaanse kernbommen kan vervoeren. Deze liggen opgeslagen op de vliegbasis Volkel, zoals Ruud Lubbers onlangs nog opmerkte. Stilzwijgend wordt aangenomen dat de tegenprestatie van de VS bij de aanschaf van de JSF door Nederland de modernisering van het Amerikaanse kernwapenarsenaal in Nederland is. Zodat ons land onder de Amerikaanse atoomparaplu mag blijven schuilen.

Het zich wapenen tegen digitale spionage zou juist het omgekeerde signaal aan de Amerikanen geven. Want Nederland is doelwit van de VS. Door de onthullingen van Edward Snowden is niet onopgemerkt gebleven dat de NSA alles en iedereen bespioneert. Ook Nederland zoals de spoedig komende onthullingen van Glenn Greenwald duidelijk zullen maken. Met investering in digitale veiligheid  koopt Nederland geen Amerikaanse bescherming, maar trotseert het de VS. Natuurlijk zijn er ook andere landen en criminele organisaties die het gemunt hebben op Nederland en Nederlandse bedrijven, maar de Amerikanen spannen toch de kroon. Pas als het Nederlandse kabinet tot het inzicht komt dat de VS een bedreiging vormen voor onze digitale veiligheid zal het mentaal in staat zijn daarin te gaan investeren. Zoals Van Schelven met andere woorden zegt.

Foto: Cyber security.