Oorlogsmist in berichtgeving over Russisch leiderschap

Terrorist Girkin-Strelkov reveals who's behind Prigozhin, making parallels with Russia of 1917. pic.twitter.com/O7X0T0Twri

— Anton Gerashchenko (@Gerashchenko_en) May 15, 2023

De oorlogsmist in de Russisch-Oekraïense oorlog wordt aan Russische kant dikker. Nauwelijks is nog te onderscheiden welke facties in de Russische politiek elkaar bestrijden en welke steun ze hebben in de politieke en militaire top.

In het verlengde daarvan is het mistig hoe zich dat vertaalt naar het Oekraïense slagveld. Even schimmig is hoe de Oekraïense en westerse inlichtingendiensten de Russische verdeeldheid proberen uit te buiten. Want dat dit gebeurt is een wetmatigheid in oorlog.

Uit een door Amerikaanse inlichtendiensten naar de Washington Post gelekt bericht (achter betaalmuur) blijkt dat Wagner-baas Jevgeni Prigozjin onderhandelde met Kyrylo Boedanov van de Oekraïense inlichtingendienst HUR MO. De deal die Prigozjin in januari 2023 voorstelde was dat Oekraïne Bachmoet opgaf en in ruil daarvoor posities van het Russische leger aan de Oekraïense frontlinie zou verraden. Oekraïne vertrouwde het niet en ging niet op het aanbod in.

Wat er waar is van dit bericht in de Post is nevelig. Sommige elementen ervan kunnen kloppen, maar dat wil niet zeggen dat alles echt zo is gebeurd. Hoe dan ook gaat het in op de verdeeldheid en de vetes binnen de militaire top van de Russische Federatie.

In de video die met vertaling wordt geplaatst door de Oekraïense bestuurder Anton Gerasjenko die volop betrokken is bij de informatieoorlog, gaat de Russische conservatieve nationalist Igor Girkin in op de positie van Jevgeni Prigozjin. Het wordt er akelig anti-semitisch op als Girkin zegt dat de Joodse Prigozjin niet de Russische nationaliteit heeft.

Girkin schetst een lijn van Prigozjin via de plaatsvervangend chef-staf van de presidentiële administratie Sergei Kirijenko naar de Kovaltsjoek broeders. Miljardair Joeri Kovaltsjoek staat bekend als Poetins bankier. Broer Mikhail Kovaltsjoek is een natuurkundige en bestuurder.

Girkin noemt die lijn van Prigozjin via Kirijenko naar Joeri Kovaltsjoek een geïntegreerde structuur. Waarbij Prigozjin een pion is en de suggestie is dat hij als protégé van Joeri Kovaltsjoek niet zomaar opzijgezet kan worden door de top van het ministerie van Defensie vanwege de financiële banden van president Poetin met Joeri Kovaltsjoek.

Of dit verhaal van nationalist Girkin die aast op een positie in de machtsstructuur klopt is even obscuur als al die andere gelekte berichten over de verdeeldheid binnen de Russische militaire top. Direct valt hij zoals gewoonlijk defensieminister Sergei Sjojgoe aan en voorzichtig indirect Poetin.

Om het nog gecompliceerder te maken moet ook de vraag gesteld worden van wie Girkin bescherming geniet. In berichten op sociale media voedt hij trouwens het vermoeden dat hij ernstig ziek is. Ook dat kan weer een voorwendsel zijn. Girkin kan zijn kritiek op minister Sjojgoe in de gelijkgeschakelde Russische informatiesfeer opvallend kritiekloos blijven herhalen.

Russische oorlogsmist toont als een sluier waar af en toe schaduwbeelden en schimmen doorheen schemeren die iets lijken te beweren zonder dat de omstandigheid van de bewering op juistheid valt te controleren. Met daar weer doorheen spoken uit het verleden van 1917, de Krimoorlog van 1853-56 of het 11e eeuwse Kyiv. Het enige wat zeker lijkt is dat de schaduwbeelden en schimmen elkaar niet kunnen luchten of zien.

Een beeld van verdeeldheid wordt door de vijanden van de Russische Federatie maar al te graag aangeblazen. Dit subgenre van de Kremlinologie neemt in belang toe naarmate de oorlog voortstrompelt.

Rachel Maddow: Nieuwe onthullingen over Cambridge Analytica verbinden de punten tussen Trump en het Kremlin preciezer

Rachel Maddow gaat in de aflevering van 6 juni 2018 in op de vraag over de mate van samenwerking tussen de informatie-operatie van het Kremlin en Team Trump in de presidentsverkiezingen van 2016. Aanleiding is het verschijnen van de voormalige baas van het nu ontbonden Cambridge Analytica (CA) Alexander Nix voor een commissie van het Britse parlement. Hij kwam terug op zijn woorden van februari 2018 in het parlement.

Maddow schetst de radartjes die in elkaar grijpen en op hechte samenwerking tussen het Kremlin en het campagneteam van Trump wijzen. Dit bevestigt dat Team Trump een actief onderdeel van de Russische informatie-operatie was die erop uit was om Hillary Clinton in de publieke opinie te beschadigen en Trump te helpen. Wikileaks werd geholpen door financiële (Robert Mercer) en logistieke (Steve Bannon) steun vanuit het Trump kamp. Verdere aanwijzing voor de Russisch-Trumpiaanse samenwerking is de rol van de Russische wetenschapper Aleksandr Kogan binnen CA in de informatie-operatie om Hillary Clinton te beschadigen en de potentiële achterban van Trump op individueel niveau te benaderen via gestolen Facebook-accounts. Sinds de onthullingen over CA houdt Kogan zich van de domme en wijst hij op zijn voortschrijdend inzicht.

Verslag van CNN over de Russische inmenging in Amerikaanse presidentsverkiezingen laat belangrijke vragen onbeantwoord

Een verslag van CNN over gebruik van sociale media door het Kremlin in de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen laat de meest gevoelige vraag onbeantwoord. Namelijk hoe de Russen op detailniveau kennis konden hebben van de Amerikaanse verkiezingsmarkt om hun berichten en advertenties op sociale media in te zetten. Het vermoeden is dat ze voor die kennis op kiesdistrict-niveau (‘precinct’) assistentie kregen vanuit het campagneteam van Trump of vanuit een organisatie die daar direct aan gelieerd was. Als dat aangetoond is, dan is sprake van bewezen geheime samenwerking of verstandhouding (‘collusion’) tussen Trump en het Kremlin. Precies daar doen het congres en speciale aanklager Robert Mueller onderzoek naar.

Het bedrag van 100.000 dollar aan advertenties op Facebook is laag en kan geen verschil hebben gemaakt. Hoewel de marges smal waren en Trump met 107.000 stemmen in drie swing states (Michigan, Wisconsin en Pennsylvania) het Electoral College won. CNN beseft dat en houdt de optie open dat dit bedrag hoger is.

CNNs claim dat de Russen zoveel nepnieuws op Facebook plaatsten dat het ‘echt begon te lijken’ gaat voorbij aan de goede aarde waarin dat nepnieuws blijkbaar kon vallen. Er was een publiek dat al ontvankelijk was voor dat nieuws of de advertenties op Facebook. Die nuancering mist CNN, maar is wel uitgangspunt van het artikel over RT, Sputnik en informatie als oorlogsmiddel van Jim Rutenberg in de New York Times van 13 september.

Het belang van de gekochte advertenties op Facebook kan pas ten volle begrepen worden als ze worden gezien in combinatie met radicaal-rechtse Amerikaanse media als Fox, Infowars en Breitbart als met de andere middelen van het Russische informatie-apparaat zoals de Peterburgse trollfabrieken van het Internet Research Agency en zusterorganisatie het Federal News Agency (FAN), botnets en de zenders RT en Sputnik.

Foto: video verwijderd; schermafbeelding.

Nabestaanden van MH17 hebben kritiek op voortgang en zien geopolitieke belangen. Hoe verhoudt zich dat tot Nord Stream II?

Omdat het JIT een onderdeel is van het Openbaar Ministerie geeft vertrekkend voorzitter Herman Bolhaar van het college van procureurs-generaal antwoord. Het beantwoorden van de schuldvraag gaat de nabestaanden van de ramp van de MH17 te langzaam. Het is ruim 2,5 jaar gelden dat dit vliegtuig boven Oekraïne werd neergeschoten. Volgens een bericht in De Telegraaf vragen nabestaanden formateur Schippers om de MH17 op de agenda van de formatiebesprekingen te zetten. Ze twijfelen of de onderste steen ooit boven komt.

Volgens het tot nu toe meest waarschijnlijke, volledige en getoetste scenario is de Russische Federatie medeplichtig aan het vermoedelijk per ongeluk neerschieten van de MH17. Journalistieke onderzoeken wijzen naar het tweede bataljon van de 53ste Luchtverdediging Raket Brigade uit Koersk. Het lijkt er sterk op dat dit onderdeel op bevel van hogerhand de BUK-raket heeft geleverd en afgeschoten waarmee de MH17 op 17 juli 2014 is neergeschoten. Complicatie in het onderzoek is dat zowel de vermeende daders zich in een ander land bevinden en de rampplek zich in oorlogsgebied bevindt. De schuld moet buiten redelijke twijfel voor de rechter aangetoond worden en overeind blijven. Een juridische lat ligt hoger dan een journalistieke lat.

Geopolitieke belangen zouden waarheidsvinding in de weg staan volgens nabestaanden in hun brief. Dat kan op allerlei manieren uitgelegd worden. Wijzen die geopolitieke belangen in de richting van meer of minder samenwerking met de Russische Federatie? De Nederlandse overheid gaat door met het meewerken aan het Nord Stream II project dat de afhankelijkheid van West-Europa van Russisch gas vergroot. Maar er zijn gerede twijfels over of het verenigbaar is met Europese wetgeving en energiepolitiek. Onder meer Nederlandse en Duitse politici presenteren het in het kielzog van Gasunie en Shell als een economisch project waarover de politiek niet het laatste woord heeft. Oost-Europese landen als Polen zien dat volledig anders. Nederlandse regering en parlement zijn oorverdovend stil over Nord Stream II. Het zou gewenst zijn als Nord Stream II, de MH17 en de gewenste relatie met de Russische Federatie in de formatieonderhandelingen worden behandeld.

Opvallend is dat uit een recent onderzoek van Pew over de NAVO blijkt dat Nederlanders met afstand het meest positief staan tegenover het inroepen van artikel 5 en het beantwoorden van Russische agressie in Europa. Dat heeft ongetwijfeld met het neerschieten van de MH17 en de Russische reactie daarop te maken. Dat geeft een sterke basis om Nord Stream II in de formatieonderhandelingen kritischer dan tot nu toe tegen het licht te houden. Vooral D66 zou zich vanwege alle tegenstrijdigheden en het opportunisme van Europese bedrijven in combinatie met een zwijgende overheid sterk kunnen maken voor het op de lange baan schuiven van de Nederlandse medewerking aan Nord Stream II en het vinden van overeenstemming in de EU daarover.

Foto: Grafiek ‘Divisions within NATO on defending an alliance ally’ in het PEW-onderzoek ‘NATO’s Image Improves on Both Sides of Atlantic’, 23 mei 2017.

Kremlin kiest wapens boven boter, maar kan ze niet betalen

Wie recente berichten combineert krijgt het benauwd over de verslechterende veiligheidssituatie in Oost-Europa en de confrontatiepolitiek van de Russische Federatie. In een artikel in NRC schetst Eva Cukier hoe slecht het gesteld is met de Russische economie. Naar verwachting is halverwege 2017 of zelfs nog enkele maanden eerder het reservefonds uitgeput. Een bericht van Reuters uit juli 2016 beweert hetzelfde. Dat betekent dat de gaten in de begroting als gevolg van de dalende olieprijzen niet meer gedicht kunnen worden. Sociale smeerolie is op. Cukier eindigt positief in de constatering dat Russen door hun geschiedenis hebben geleerd de tering naar de nering te zetten en sociale onrust niet te verwachten valt: ‘Maar de Rus kan veel hebben en de situatie is nog lang niet uitzichtloos genoeg om protesten uit te lokken, denken experts.’

Paul Goble komt in een overzicht van de Russische pers met gegevens die noodgedwongen leiden tot een andere inschatting. Hij constateert dat de Russische regering zich de huidige hoge defensie uitgaven niet kan veroorloven en allerlei noodverbanden aanlegt die ten koste gaan van de burgers, inclusief de militairen. Hij citeert de liberale Yabloko-politicus Lev Shlosberg uit Pskov: ‘the Putin regime is throwing Russian society under the bus in its pursuit of military strength and doesn’t seem to care how much Russians suffer as a result’. Goble wijst op een maatregel om het defensiebudget te verlagen die bij het ministerie van Financiën ter discussie staat: verlaging van militaire pensioenen. Dat kan het ‘contract’ tussen overheid en krijgsmacht beschadigen. Dat deze optie besproken wordt geeft aan hoe slecht de budgettaire situatie van de overheid is. Het risico voor de zittende macht is dat ontevreden militairen gevaarlijker zijn dan ontevreden burgers.

Nationalisme en militair machtsvertoon van de Russische Federatie in Syrië, Oekraïne, aan de kusten en in het luchtruim van Europa, en in de cyberspace hebben vele doelen. Het stelt krijgsmacht en veiligheidsindustrie tevreden, beschermt het patronage-systeem dat overheidsgeld doorsluist naar relaties die het bewind steunen en moet vooral afleiden van de slechte economische situatie. Dat gebeurt  door het schetsen in staatsmedia van een revitaliserend land dat de schande van de Jeltsin-jaren uitwist en aansluit bij de glorie van de Sovjet-Unie. Maar als die slechte economische situatie zich direct doet voelen in de samenleving en in de financiering van de krijgsmacht dan raakt dat ‘contract’ uitgewerkt. Daarbij komt dat de Russische krijgsmacht geen partij is voor Westerse landen en zich slechts op twee terreinen onderscheidt: als kernmacht, en half in cyberspace en de informatie-oorlog. Door extra inspanning kan het Westen die laatste twee bedreigingen overwinnen.

Het gevaar voor de Europese veiligheidssituatie is dat een Kremlin-kat in het nauw rare sprongen maakt. Talloze commentaren wijzen daarop. Tel maar na. Naar verwachting is halverwege 2017 het geld op om gaten in de begroting te dichten, dreigt er gesneden te worden in militaire pensioenen en arbeidsvoorwaarden, dreigt de in Syrië en Oekraïne al zwaar belaste conventionele krijgsmacht nog verder overbelast te worden en heeft het Westen geleerd om gepast te antwoorden op de Russische dreigingen. Het Kremlin weet dat de tijd tegen haar werkt en het Westen kan afwachten. De stempel die het Kremlin op de krijgsmacht kan drukken neemt bij een teruglopende economie verder af. Wat rest is een sprong in het ongewisse met de inzet van de kernmacht. Of de enige uitweg uit dit onheilsscenario amnestie voor de leiders in het Kremlin en de daaraan gelieerde zakenelite is lijkt nu nog een vraag die ver weg is. Maar die met rasse schreden dichterbij komt.

Foto: ‘Admiral Kuznetsov, Russia’s sole aircraft carrier, in the English Channel on Friday. CreditDover-Marina.com’.  

 

Nord Stream 2: Jerzy Buzek verwelkomt het voorbehoud van de Europese Commissie

Vooruitzichten van het het gasproject Nord Stream 2 zijn wankel, aldus de Poolse oud-premier en de huidige Europarlementariër Jerzy Buzek naar aanleiding van voorbehoud hierover van de Europese Commissie eerder deze maand. In een bericht zet Polennieuws de politieke ontwikkelingen op een rijtje. Het is een conflict dat ingaat tegen de solidariteit tussen EU-lidstaten. De Visegrad groep die bestaat uit Polen, de Tsjechische Republiek, Slowakije en Hongarije en de Baltische landen zijn tegen Nord Stream 2, en de West-Europese regeringen van landen met belangen in het project (Duitsland, Nederland, Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Oostenrijk) zijn voor. Om het terug te brengen tot een Nederlandse zegswijze: het is de dominee tegenover de koopman. Maar zoals Buzek aangeeft zijn er ook economische bezwaren tegen het project.

In een tweet schetst Anders Aslund de Russische positie. Het wil dat Nord Stream 2 doorgaat, business as usual. Putin is dol op grote projecten, zoals de Sochi Winterspelen, de Kerch brug naar de Krim of het WK Voetbal 2018 die een vierledig doel hebben. 1) Afleiding van dagelijkse economische problemen; 2) Middel om voor de eigen bevolking een beeld van een sterk land te presenteren; 3) Middel om het buitenland af te bluffen en 4) Middel om overheidsgeld door corruptie door te sluizen naar zakenrelaties van het regime.

Bij Nord Stream 2 speelt ook mee dat de reden waarom op 17 maart 2014 door de VS, de EU en Canada een eerste ronde van sancties ingesteld werd na de inname van de Krim in 2014 door de Russische Federatie nog steeds niet zijn weggenomen. Er pleit veel voor gelijk oversteken: als de Russische Federatie de bezetting van de Krim beëindigt, dan stoppen de Westerse landen de sancties tegen dat land. Dit gaat niet alleen om geopolitiek, invloedssferen en de Europese veiligheid, maar om de geloofwaardigheid van een EU die krachtig en zelfbewust opkomt voor eigen waarden en belangen. En zich aan zijn woord houdt. Daarbij komt ook nog dat South Stream met belangen van Italië en Balkanlanden eind 2014 werd afgelast door de Russen wegens belemmeringen over aanbestedingen die de EU stelde. Deze landen namen dit de EU kwalijk.

Zo is Nord Stream 2 een project geworden waarin vele aspecten op een conflicterende wijze samenkomen. Het gaat om de geloofwaardigheid van de buitenlandse politiek van de EU en om de EU als waardengemeenschap, om de solidariteit van West-Europese EU-lidstaten met zowel Oost-Europese als Zuid-Europese lidstaten, om de afweging of in de EU politieke belangen zwaarder wegen dan economische belangen, om de macht tussen de lidstaten en de supranationale EU, om de macht tussen ondernemingen als Shell, Wintershall en Engie en nationale parlementen en Europarlement, om de energiepolitiek van de EU met diversificatie en vergroeiing, en om de politiek van de Russische Federatie dat de EU probeert te verzwakken door zaaien van verdeeldheid.

De Europese Commissie zou er goed aan doen om voor te stellen om Nord Stream 2 op sterk water te zetten onder de voorwaarde dat pas als de Russische Federatie de bezetting van de Krim beëindigt en de Minsk II akkoorden over de Russisch-Oekraïense oorlog in Oost-Oekraïne naar de letter uitvoert, de EU bereid is om constructief met de Russische regering en Gazprom samen te werken voor het vervolg. Maar niet eerder.

Russische misleiding over MH17. Onzorgvuldige media baseren zich niet op bron, maar op de interpretatie van een betrokken partij

Het getuigt van lef en geen gebrek aan bescheidenheid om een nieuwsblog Welingelichte Kringen te noemen. Dat legt de journalistieke lat hoog. De val is des te dieper als het fout gaat. Zoals bij het bericht over de oorzaak van het neerschieten van de MH17 dat Welingelichte Kringen om 13.12 uur overneemt van een bericht van het Belgische Het Laatste Nieuws dat zich weer baseert op een bericht van het persbureau Belga.

Intussen is het bericht over de conclusies uit de documentaire zoals die blijken uit het bericht in Welingelichte Kringen door de BBC tegengesproken. In een bericht in The Telegraph van Nederlandse tijd 14.40 uur komt de aap uit de mouw. Russische media hebben de waarheid verdraaid en ten onrechte gesuggereerd dat de BBC in de documentaire concludeert dat Oekraïense gevechtsvliegtuigen de MH17 hebben neergeschoten. Wie kennis heeft van het dossier had zelfs kunnen weten dat dit verhaal al vaker opgedoken is. En weerlegd is. Oud nieuws dus. Na ruim drie uur heeft Welingelichte Kringen bovenstaand bericht nog steeds niet gecorrigeerd.

Westerse media en persbureau’s kunnen weten dat de MH17 voor het Kremlin een gevoelig onderwerp is en dat het de Russische regering er veel aan gelegen is om de waarheid over de eigen betrokkenheid bij te stellen of zelfs te verdoezelen. Of in elke geval het idee van ‘de waarheid’ te relativeren door te suggereren dat er geen waarheid bestaat. Maar die waarheid bestaat uiteraard wel en volgt uit gedegen onderzoeksjournalistiek. Sinds 17 juli 2014 heeft het Kremlin hier stevig op ingezet, veel middelen voor vrijgemaakt en probeert het de publieke opinie te beïnvloeden. Paradoxaal omdat het tegelijk zegt op geen enkele wijze betrokken te zijn.

Naar verwachting verschijnt tussen 10 en 20 juni het eindrapport van het Joint Investigation Team dat ingaat op de schuldvraag. Westerse media zouden daarom extra alert moeten zijn op Russische berichten over de MH17. Het is slechte en zelfs onverantwoordelijke journalistiek van zowel Belga, Het Laatste Nieuws als Welingelichte Kringen om zich bij de berichtgeving over een documentaire van de BBC niet te baseren op de primaire bron, maar op een partij die onderwerp van onderzoek is en waarvan het op voorhand weet dat die er alle belang bij heeft om de waarheid anders voor te stellen. Welingelichte Kringen moet de procedure over het overnemen van berichten goed tegen het licht houden. Het overnemen van berichten van persbureau’s en media die niet aan eigen journalistieke toetsing en onderzoek doen, maar vooral naar elkaar verwijzen heeft niets te maken met zorgvuldige en verantwoorde journalistiek. En nog minder met welingelichte kringen.

Foto: Schermafbeelding van bericht ‘BBC documentaire: ‘MH17 neergeschoten door Oekraïense straaljager’ van Welingelichte Kringen, 25 april 2016, 13.12 uur.

Duitse ARD signaleert dat Rusland eisen van IAAF en WADA nog steeds negeert

De asynchrone informatie-oorlog tussen Duitsland en de Russische Federatie gaat verder. Het kan de relatie tussen deze twee landen niet ten goede komen. In februari maakten de Russische media veel werk van de verkrachting van het Duits-Russische 13-jarige meisje Lisa door Arabieren of Noord-Afrikanen. Een directe aanval op het Duitse vluchtelingenbeleid van kanselier Merkel met een racistische ondertoon omdat burgers regelmatig door moslims verkracht zouden worden. Alleen, het verhaal klopte niet omdat Lisa het verzonnen had. De Russische media die gecontroleerd worden door de overheid hadden een fabeltje uitvergroot.

Nu is er de reportage van de journalist Hajo Seppelt van het sportprogramma van het eerste Duitse net ARD. Eruit blijkt dat de Russen toegezegde hervormingen niet doorvoeren en het uitsluitend om lippendienst gaat. Ondanks toezeggingen lappen ze de regels nog steeds aan hun laars. Structureel is er in de Russische atletiek nog niets veranderd in de dopingcontrole. Het sjoemelen gaat door. Sportschau meent dat de Russische atleten in de Olympische Spelen in Rio de Janeiro niet zullen kunnen deelnemen. Formeel heeft dit geen betrekking op Russische sporters van andere disciplines, maar het valt te voorzien dat als de atleten worden geweigerd, de Russische Federatie alle sporters terugtrekt. Er zijn aanwijzingen dat de Russische president Vladimir Putin betrokken was bij het onder de pet houden van eerdere dopingaffaires in de Russische sport.

Is Nord Stream II verenigbaar met Europese wetgeving en energiepolitiek?

Update 12 juli 2022: De Duitse toestemming voor het gebruik van gaspijplijn Nord Stream II waarvan de kosten zo’n 11 miljard dollar bedragen is door de Russische aanval op Kiev van februari 2022 opgeschort. Het jaarlijkse onderhoud aan Nord Stream I (2011) vindt nu plaats. Het is de vraag of het Kremlin deze gaspijplijn die eveneens in de Oostzee van de Russische Federatie naar Duitsland loopt met een transportcapaciteit van 55 miljard m³ per jaar om politieke redenen definitief sluit. Waardoor de Duitse economie in problemen komt. 

De blinde naïviteit van de energiepolitiek van met name de Duitse politiek en het bedrijfsleven en de top van de EU is groot geweest. De politiek handelde welbewust in strijd met de eigen uitgangspunten met betrekking tot diversificatie en onafhankelijkheid van energie. Tegen staand EU-beleid in (Third Energy Package) werd de afhankelijkheid van Russisch gas vergroot in plaats van verkleind. Nu heeft vooral Duitsland zich in de hoek gebokst.

Het is niet dat men nu kan zeggen dat ‘de kennis van nu’ pas het inzicht biedt dat het fout beleid was. Het was op het moment zelf ook al fout beleid. Dat werd door wetenschappers, journalisten en politici publiekelijk gezegd en met argumenten onderbouwd. Maar vooral de Duitse politiek was doof en blind.

Op 4 maart 2016 schreef ik onderstaand commentaar en vroeg ik me af of de aanleg van Nord Stream II die ook toen al controversieel werd bevonden wel verenigbaar was met de Europese wetgeving en energiepolitiek. Ik concludeerde van niet. Het kantelpunt was 2014, het begin van de Russisch-Oekraïense oorlog die tot op de dag van vandaag voortduurt.

Hoe kan het dat een blogger en andere critici dat toen al concludeerden en de elite van Duitsland en de EU de kop in het zand hadden gestoken en ook na de onrechtmatige Russische inval van de Krim in 2014 nog vertrouwen in Poetin had? Het antwoord speelt op het raakvlak van economisch opportunisme en een verstoorde psyche. Ofwel, zelfbedrog en het ontbreken van zelfkennis en -reflectie.

Het is gewenst dat er een Europese parlementaire enquête komt die het energiebeleid van de EU sinds eind 2005 (begin aanleg Nord Stream) tegen het licht houdt. Dit soort naïviteit in de top van de EU is schadelijk voor de geloofwaardigheid en het functioneren van de EU. 

Update 12 februari 2017: Volgens een bericht in NRC wordt de EU steeds afhankelijker van Russisch gas. Met de tweede pijplijn Nord Stream II zal de afhankelijkheid nog groter worden. Maar de EU is oorverdovend stil over Nord Stream II. De EU zegt zich in theorie onafhankelijker te maken van Russisch gas, maar doet in praktijk het omgekeerde. De pseudo-populisten, rechts-extremisten of Brexiteers brengen minder schade aan de EU aan, dan de EU zelf. Zo wordt het zelfs voor supporters van de EU onmogelijk om nog in een EU te geloven die het één zegt, maar het ander doet. Een EU waar multinationals de geopolitiek bepalen. 

Is het gasproject Nord Stream II verenigbaar met de Europese wetgeving en energiepolitiek die streeft naar onafhankelijkheid? De vraag stellen is de vraag beantwoorden. Omdat Nord Stream II de EU-lidstaten minder onafhankelijk van de Russische Federatie maakt dient het geblokkeerd te worden. Het is meer dan een commercieel project van bedrijven als Gazprom, E-ON, OMV, Shell, Wintershall en Engie. Het is een politiek project dat in tijden is bedacht toen de relaties van Europa met de Russische Federatie redelijk waren. Sinds het Kremlin de Europese veiligheidssituatie ernstig heeft verstoord door de onrechtmatige bezetting van de Krim en de inmenging in de hybride oorlog in Oost-Oekraïne is dat veranderd. Wat in een recent verleden een project was om de onderlinge samenwerking te bezegelen is veranderd in een project dat de Russische agressie jegens Europa niet kan belonen. Inclusief de informatie-oorlog van het Kremlin tegen de EU.

In een artikel op de Vlaamse site Doorbraak.be schetst Theo Lansloot de achtergronden van de besluitvorming over Nord Stream II. Ik herhaal hier mijn reactie die ik er vanmiddag plaatste:

Mee eens. Het is krom om Nord Stream II een commercieel project te noemen, terwijl South Stream feitelijk om politieke redenen is afgeblazen door de EU vanwege strikte regelgeving die niet van toepassing is op Nord Stream II. De Italiaanse premier Renzi heeft meermalen op deze tegenstrijdigheid gewezen.

Inderdaad bevat de rol van Duitsland in de relatie tot de Russische Federatie volop tegenstrijdigheden. Het lijkt erop dat niet steeds dezelfden aan de touwtjes trekken. Duitsland is een land waar soms de emotie de boventoon voert en dan weer de rede. Het is nog steeds WOII die het de Duitsers moeilijk maakt om zich op een passende manier te verhouden tot het Kremlin. Onverwerkt schuldgevoel maakt het er onmogelijk op.

Toch hebben de belangrijkste partners, te weten Nederland (MH17), Frankrijk (Russische lening aan het Front National), Duitsland (Lisa en de Russische informatie-oorlog tegen kanselier Merkel, Duitsland en de EU) en het Verenigd Koninkrijk (Litvinenko) alle redenen om niet met Gazprom in zee te gaan. Dat zich niet geheel toevallig deze week tot China wendde voor een miljardenlening.

De EU kan het niet maken om met Nord Stream II zowel Oost- als Zuid-Europa te passeren en het Kremlin te dienen. En door het erop te gooien dat het een louter commercieel project betreft maakt het er hypocriet en ongeloofwaardig op. Iedereen weet dat het grote geopolitieke gevolgen heeft.

Aan de Russische Federatie moeten geen concessies gedaan worden. Want het leidt alleen nog maar tot het moeten doen van meer concessies. Een streep in het zand is voor iedereen duidelijker. De Russen met hun militaire macht hebben niets anders dan dat. Daarom moet de EU achter die eenzijdige macht kijken. En trouwens snel de eigen legers op orde brengen. Oekraïne lukt dat vanuit een slechtere uitgangspositie in 18 maanden. De EU moet dat in 12 maanden lukken. Als het wil.

De EU is zwak, verdeeld en niet in vorm. Dat valt de EU-lidstaten te verwijten. De oplossing is niet zozeer meer EU door federalisering zoals iemand als Guy Verhofstadt herhaaldelijk bepleit, maar gewoon het nakomen van gemaakte afspraken. De EU is levensvatbaar en valt op te vatten als een ballon die nu slechts half opgeblazen is en zieltogend toont. De EU heeft geen nieuwe ballon nodig, maar een ballon die zoals lang geleden overeengekomen de lucht krijgt die bij haar past. Niet meer en niet minder.

Foto: Partners/aandeelhouders in het vermeende project Nord Stream II.

Ilyumzhinov op Amerikaanse sanctielijst vanwege oliehandel met IS. Pion in de strijd van Putin met Erdogan

Kirsan Ilyumzhinov was nooit een bekende Russische schaker. Als inwoner van het boeddhistische Kalmukkië was hij tot 2010 president van deze republiek voordat hij door het Kremlin werd gesommeerd te vertrekken. Hij heeft geen reputatie als schaker, laat staan een titel als internationale meester of grootmeester. Hij schafte in zijn land in 1994 de grondwet af en voerde de “dictatuur van het gezonde verstand” in. Zoals alle leidinggevende politici in de Russische Federatie werd hij door de vermenging van zakenwereld en politiek multimiljonair. Vooral in het Westen wordt aan zijn geestelijke gezondheid getwijfeld nadat hij serieus dacht door aliens te zijn ontvoerd in een ruimteschip. Hij zou ook de hand hebben gehad in de moord op de journaliste Larissa Yudina. Ze werd vermoord nadat ze Ilyumzhinov in artikelen van corruptie had beschuldigd.

Als voorzitter van de wereldschaakbond FIDE sinds 1995 heeft Iljoemzjinov met gebruikmaking van het One country, One vote-systeem door omkoping achtereenvolgende concurrenten Bessel Kok, Anatoli Karpov en Garry Kasparov weten te verslaan. Volgens critici gijzelt Iljoemzjinov de FIDE en verhindert hij de doorbraak van het telegenieke schaken naar een groot publiek dat aansluiting vindt via internet en nieuwe media.

Nu zitten de Amerikanen blijkbaar achter de voorzitter van de FIDE aan. Zoals ze ook Sepp Blatter van wereldvoetbalbond FIFA te pakken kregen nadat andere landen de corruptie in de FIFA lieten liggen. Peter Doggers signaleert dat het Amerikaanse ministerie van Financiën Ilyumzhinov op 25 november 2015 op een sanctielijst heeft gezet wegens illegale oliehandel via de Syrische regering met IS: ‘providing support to the government of Syria, including for facilitating Syrian government oil purchases from ISIL’. Zo lopen de lijnen.

Met terugwerkende kracht krijgt deze beschuldiging extra betekenis als reactie op het neerschieten van een Russische SU-24 bommenwerper door de Turkse luchtmacht bij de Syrisch-Turkse grens. In de informatie-oorlog beschuldigen de Russische president Vladimir Putin en de Turkse president Recep Erdogan elkaar ervan olie te kopen van IS. Met de plaatsing van Ilyumzhinov op de sanctielijst geven de Amerikanen aan dat in elk geval de Russen handel drijven met IS. Ilyumzhinov werd vaker door het Kremlin op missie gestuurd om vuile zaakjes op te knappen, zoals naar kolonel Khadaffi van Libië in 2011. Vermoedelijk ook over een olie-deal.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Erdogan responds to Putin: Kirsan Ilyumzhinov is involved in oil trade with ISIS’ op Yerkirmedia, 3 december 2015.