Oekraïense Orthodoxe Kerk is definitief los van Moskou en verenigd in eenheidsraad

De Oekraïens Orthodoxe Kerk (Moskou Patriarchaat) ressorteert niet langer onder de Russische Orthodoxe Kerk, maar heeft zich daarvan recent losgemaakt. Eeuwenlang werd deze Oekraïense Kerk gecontroleerd door het Russische Patriarchaat. Russische kerkleiders accepteren de breuk niet en hebben uit protest de banden verbroken met het overkoepelend Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel dat in 2018 de Oekraïense onafhankelijkheid heeft erkend. Op 15 december 2018 hebben drie stromingen van Oekraïense Orthodoxe kerken zich verenigd in een eenheidsraad. Tot primaat is de kandidaat van de kerk met de meeste gelovigen, de Oekraïens Orthodoxe Kerk (Kiev Patriarchaat) gekozen: Epiphanius I, met de titel Metropoliet van Kiev.

Aanleiding voor de breuk is de verwijdering tussen Oekraïne en de Russische Federatie als gevolg van de in 2014 door het Kremlin begonnen en nog steeds voortwoekerende oorlog tussen deze twee landen. In februari 2014 bezetten de Russen de Oekraïense Krim. Volgens de Oekraïense president Petro Porosjenko gaat de onafhankelijkheid van Oekraïne hand in hand met de onafhankelijkheid van de Oekraïense Orthodoxe Kerk.

Deze ontwikkelingen en de reacties erop tonen aan dat religieuze instellingen zoals kerken een politieke machtscomponent hebben die de innerlijke werking van een geloof te boven én te buiten gaat. Tevens laat dit zien dat het binnen- en buitenlandse programma van Russificering van president Putin niet werkt omdat de ‘Russische Wereld’ krimpt, zoals Paul Goble in een commentaar op een rijtje zet. Niet in Oekraïne, Armenië of Finland, maar evenmin in Tatarstan waar evenals in andere republieken die deel uitmaken van de Russische Federatie een verlangen naar autonomie en de-Russificering bestaat (zoals Dagestan, Tsjetsjenië, Circassië, Tuva, Karelië). Dat heeft te maken met het afnemend economisch, politiek en cultureel belang van de Russische Federatie dat immens divers is. De Oekraïense kerkscheuring en binnenlandse unificatie is een krachtig teken van de afnemende Russische macht, maar zeker niet de enige actuele ontwikkeling ervan.

ANP scherpt tegenstelling over Oekraïne aan die in werkelijkheid niet bestaat, maar agendapunt van het Kremlin is. Journalistiek?

In een ANP-bericht van 27 september over het antwoord van de Russische regering op een kritisch rapport van de VN over de mensenrechtensituatie op de Krim valt het volgende te lezen: ‘Rusland eigende zich de Krim in 2014 toe tijdens de crisis in Oekraïne waar Russischtaligen in de verdrukking kwamen.’ In een uitwisseling op FB werd ANP op deze uitspraak aangesproken en gaf een medewerker van de Redactie Wereld een antwoord van betreffende redacteur: ‘Het is bekend dat het conflict in Oekraïne destijds en nog steeds stoelt op een rivaliteit tussen de pro-westerse Oekraïners in het midden en westen van het land die bij de EU willen gaan horen en de op Rusland gerichte bevolkingsgroepen, vooral in het oosten waar veel Russisch gesproken wordt. De op Rusland gerichte Oekraïners waren ook vaak met hun baan en inkomen afhankelijk van export naar Rusland en de politiek van de pro-westerse Oekraïners vormde daar een bedreiging voor.’

Dit is een bedenkelijke en onzuivere redenering. Het is onduidelijk op welke feiten deze ANP-redacteur zich baseert en hoe ze in een logisch betoog passen. En hoe een en ander wordt afgeperkt. Het lijkt er sterk op dat de redacteur de agendapunten van het Kremlin overneemt. Wellicht zonder dat volledig te beseffen. Dat geeft te denken over de kwaliteit van de berichtgeving van het ANP over Oekraïne en de Russische Federatie, en over het conflict tussen deze twee landen dat nu al sinds 2014 duurt en nog dagelijks slachtoffers eist.

Het betoog van de ANP-redacteur is in strijd met de feiten zoals die onder meer blijken uit een artikel van Paul Goble op zijn blog Windows on Eurasia over het aandeel en belang van etnische Russen in de Oekraïense bevolking. Goble vat een betoog samen van de Russische analist Igor Jakovenko die opmerkt dat dat aandeel van 9,23% in 1926 steeg tot 22,07% in 1989. Onder meer als gevolg van de massamoord op de Oekraïense boeren door Stalin en de in Moskou georganiseerde migratie van etnische Russen en Moskou’s aanmoediging van de Russische in tegenstelling tot de Oekraïense identiteit. Sinds 1989 is het aandeel etnische Russen echter gedaald. Uit recent onderzoek blijkt dat slechts zes procent van de burgers van Oekraïne nu zeggen etnische Russen te zijn. Het cijfer van de volgende volkstelling in 2020 zal waarschijnlijk nog lager uitvallen.

Jakovenko meent dat de door het Kremlin begonnen oorlog tegen Oekraïne en de Russische propaganda de etnische Russen in Oekraïne in het nauw heeft gebracht. Ze worden door het Kremlin voor het blok gezet om te kiezen. Het is daarbij niet zozeer een kwestie van hoe ze door anderen gezien worden, maar hoe ze zichzelf zien. Of willen zien. ‘Ze zien zich niet zoals Moskouse TV-commentaren erop aandringen om zichzelf te zien, ze kiezen ervoor om Oekraïeners te zijn, hoewel ze onder andere omstandigheden anders gekozen zouden kunnen hebben’, aldus Jakovenko. De strategie van het Kremlin werkt dus averechts. De etnocide van de etnische Russen is werkelijk aan de orde, maar wordt niet door Kiev, maar door Moskou uitgevoerd.

De ANP-redacteur denkt niet alleen te simpel door aan te nemen dat Russischtalige Oekraïeners of etnische Russen in Oekraïne niet voor Kiev zouden kiezen, hij of zij verbindt er ook nog eens de verkeerde conclusie aan. Zo wordt een scherpe tegenstelling tussen bevolkingsgroepen gesuggereerd die in werkelijkheid niet bestaat of veel gradueler is. De ‘rivaliteit’ is subtieler. Maar er is meer in de redenering die niet klopt. De Donbas met verouderde zware (staal)-industrie was ook al voor 2014 afhankelijk van subsidies uit Kiev en draaide ook voor het uitbreken van de oorlog in 2014 al met verlies, zoals deze grafiek leert. Als het een wingebied was geweest, dan had Moskou het in 2014 zeker geannexeerd. Maar dat gebeurde niet vanwege de hoge kosten die het Kremlin hiervan weerhield. Het fabeltje van de ‘op Rusland gerichte Oekraïners’ die ‘ook vaak met hun baan en inkomen afhankelijk van export naar Rusland’ waren is een agendapunt uit de hoge hoed van het Kremlin dat om onnavolgbare redenen in het hoofd van een redacteur van het ANP is verankerd. Dat dient de informatievoorziening aan de Nederlandse nieuwsconsument niet, maar zit het vooral in de weg.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Kremlin: wij doen niks fout op de Krim’ in het ND van 27 september 2017 dat aangeleverd werd door het ANP.

Is er in de Russische Federatie een Derde Tsjetsjeense oorlog in de maak?

Doorgaans is 1 + 1 = 2. Maar niet altijd. Neem nou twee berichten op het blog ‘Windows on Eurasia’ van Paul Goble. Het maakt Russischtalige berichten uit de Russische Federatie en de landen van de voormalige Sovjet-Unie bereikbaar voor een Engelstalig publiek. Het eerste bericht gaat in op de ideeën van de Russische nationalist Andrei Sosjenko die de islamisering wil stoppen door de Russische Federatie te contingenteren naar religie. Dat zou inhouden dat moskeeën niet meer in etnisch Russisch gebied worden opgericht en omgekeerd kerken niet in gebied dat erkend islamitisch is. Op dit moment beschouwt volgens onderzoek 30% van de bevolking van de Russische Federatie zich als islamitisch. In Nederland is dat iets minder dan 5%.

Een tweede bericht gaat over de positie van Tsjetsjenië binnen de Russische Federatie. Het is de islamitische, autonome deelrepubliek in de Kaukasus waar Ramzan Kadyrov de baas is en zich onder de patronage van president Putin kan gedragen als alleenheerser. Op de video paraderen troepen van Kadyrov. Het is bedoeld als vertoon van kracht en afschrikking. Tsjetsjenië heeft sinds 1994 twee oorlogen gekend die resulteerden in de onafhankelijkheid van de republiek. Goble meent dat in het Kremlin een derde Tsjetsjeense oorlog in de maak is. Daar zijn drie redenen voor: Putin heeft als ‘imperiale drug’ een ‘goede kleine oorlog’ nodig om zijn image op te poetsen. In maart 2018 zijn er presidentsverkiezingen. Het Kremlin verwacht geen bezwaar van het Westen tegen die oorlog gezien de slechte mensenrechtenpositie van Kadyrov. En de uitzonderingspositie van Kadyrov binnen de Federatie wordt onhoudbaar. Het gezag van het Kremlin moet er hersteld worden.

De demografische en economische positie van de Russische Federatie is verslechterd. Door de bezetting van de Krim in 2014 is de veelvolkerenstaat internationaal geïsoleerd geraakt. Inzakkende olie- en gasprijzen hebben tot een afnemend staatsbudget, sociale onrust en een recessie geleid. De bevolking van de Russische Federatie daalt gestaag. De Federatie verstedelijkt in hoog tempo. Deze gegevens zijn slechte uitgangspunten voor een oorlog, maar wel de logische indicatoren ervoor. Imperiale drug als afleiding, een oud recept uit de timmerdoos van leiders in nood. Komt er echt ruim voor de presidentsverkiezingen van maart 2018 een Derde Tsjetsjeense oorlog? Het is niet denkbeeldig. Als 1 + 1 = 3, zullen we maar zeggen. Dankzij de X-factor.

Stemmingmakerij van DDS moet radicaal-rechts grootpraten met voorbijgaan aan de feiten. Maar is dat activisme doelmatig?

DDS wordt in commentaren in gevestigde media het Nederlandse Breitbart genoemd. Eigenlijk Breibart plus, want in de berichtgeving trekt het zich nog minder van de feiten aan dan de Amerikaanse grote broer. Die reactie komt voort deels uit wanhoop, deels uit minachting. Niet DDS baart zorgen, maar de mentaliteit die het vertegenwoordigt. Want media worden herverkaveld. Dat noopt tot het vinden van een nieuw evenwicht.

Of DDS binnen de eigen logica doelmatig opereert valt te betwijfelen. Het gevaar dreigt dat Paul Goble in een analyse over de Russische Federatie beschrijft, namelijk dat Putin de reputatie van z’n land zo aangetast heeft dat het zelfs wordt beschuldigd van zaken die het niet heeft gedaan. Zo is het ook met DDS. Door overdrijving en aantoonbaar de werkelijkheid bij te buigen zal het niet meer geloofd worden als het met een zinvolle analyse komt. Een medium dat geen vertrouwen meer wekt verliest aan geloofwaardigheid. En invloed.

DDS preekt met activistische journalistiek voor eigen parochie. Dat is beredeneerd vanuit de eigen doelstelling een doodlopende weg. Het motiveert en bindt een deel van het electoraat. De 20% kiezers op rechts-radicale partijen wordt er echter niet groter door. Door de hard rechtse toon kiest DDS ervoor de verbinding met centrum-rechtse kiezers van SGP, VVD of CDA niet te leggen. DDS speelt op veilig. Het weet wat het heeft en kiest niet voor een open opstelling die de invloed tracht uit te breiden. Dat is een verdedigende opstelling.

Daarnaast weeft DDS een tegenstrijdigheid in door in de campagne te kiezen voor de drie rechts-radicale partijen PVV, FvD en VNL. Maar die partijen zijn ongelijk en kennen grote verschillen. Zo zegt de lijsttrekker voor VNL Jan Roos in een interview met NRC over de PVV: ‘De PVV is niet democratisch. Als je weet hoe die partij van binnen in elkaar zit, schrik je je dood dat ze zich de Partij voor de Vrijheid durven noemen.’ en over Thierry Baudet: ‘Baudet heb ik een lijstverbinding aangeboden, maar hij wilde niet. Hij zei: ‘Ik heb een Messias-complex, ik heb het gevoel dat ik dit land moet leiden en dat kan niet met een lijstverbinding.’ Wat moet je dan nog zeggen? Ik heb gezegd dat ik hem nog nooit een glas water in wijn heb zien veranderen.’

Wat de strategie van DDS is wordt duidelijk in een bericht van Tim Engelbart dat kopt ‘Peilingen: Een rechtse lente is in aantocht! PVV de grootste. VNL en Forum winnen allebei zetels!’ Een kop met een onwaarheid en twee uitroeptekens. Er is geen rechtse lente in aantocht. Integendeel, de PVV is in de peilingen onder de 30 zetels gezakt. Dat wordt als kritische grens gezien voor de PVV om druk op de formatie te kunnen leggen. In de Peilingwijzer die diverse peilingen combineert vechten VVD en PVV om de eerste plek. Omdat voor een regering vier of vijf partijen nodig zijn is dat van symbolische en niet praktische betekenis. De rechts-radicale partijen zijn niet in aantocht, maar zakken langzaam weg. In hun visvijver waar DDS stenen in gooit trekken ze stemmen van elkaar. Maar de vijver wordt er niet groter door. Wat DDS ook beweert. Mijn reactie op DDS:

Als deze peiling klopt, dan hebben de drie rechts-radicale partijen PVV, FvD en VNL 32 van de 150 zetels. Dat is net iets meer dan 20%.

Als deze peiling klopt, dan hebben de drie links-radicale partijen SP, GroenLinks en PvdD 33 van de 150 zetels. Dat is meer dan PVV, FvD en VNL gezamenlijk behalen.

Is er een rechtse lente in aantocht zoals Tim Engelbart suggereert als links-radicalen in een bepaalde peiling meer zetels behalen dan rechts-radicalen? Nee.

Er is net zomin een linkse als een rechtse lente in aantocht. Het kenmerk van deze peiling is dat de middenpartijen VVD-CDA-D66-PvdA-CU 74 zetels halen. Het centrum vormt het motorblok van de volgende coalitie.

Tim Engelbart doet aan wensdenken. Dat is participerende journalistiek waarbij zelfs een oppervlakkige analyse van de feiten naar de achtergrond verdwijnt. Het hoort er blijkbaar bij. Het is aan de lezers van DDS om te bepalen in hoeverre ze misleid en bedot willen worden door de rechtse agenda van Engelbart.

Foto’s: Schermafbeeldingen uit artikel ‘Peilingen: Een rechtse lente is in aantocht! PVV de grootste. VNL en Forum winnen allebei zetels!’ van Tim Engelbart voor DDS, 26 februari 2017.

Komen de lekken over Trump niet gewoon van het Kremlin? Als afleiding, bluf, verwarring en zaaien van verdeeldheid

Er is de laatste dagen veel gespeculeerd over Russische spionnen, hackers, militairen en leiders in het Kremlin. Ze zouden in een zich ontwikkelend masterplan de Amerikaanse president-elect Donald Trump via chantage in de greep hebben en zijn tegenstandster Hillary Clinton de weg naar het Witte Huis hebben versperd. Wie de speculaties naar buiten brengt is niet altijd duidelijk. Dat kunnen tegenstanders van Trump of de VS zijn of zelfs tegenstanders van de leiders in het Kremlin. Want politici zien niet graag dat hun operaties onthuld worden en hun kaarten open komen te liggen. Dat lijkt gebeurd met het door BuzzFeed naar buiten gebrachte rapport van de Britse veiligheidsexpert Christopher Steele over het Kremlin dat Trump in de greep heeft.

Het is evenmin onwaarschijnlijk dat Russische geheime diensten in opdracht van het Kremlin de berichten over Trump zelf naar buiten hebben gebracht. Of delen ervan. Of in elk geval actief medewerking hebben verleend aan onderzoeken die tot de conclusie leiden dat Trump dankzij het Kremlin het Witte Huis heeft veroverd. Het is een mengstel van afleiding, bluf en verwarring. Er zijn drie argumenten voor deze theorie.

1) Afleiding van de slechte economische situatie. In zijn onvolprezen blog met vertalingen uit de Russische media wijst Paul Goble alleen vandaag al op 10 slechte berichten over de Russische economie. Meduza gaat in een bericht in dat wat Goble op nummer 1 zet. Namelijk een bericht van de Wereldbank dat constateert dat de Russische Federatie vanwege de slechte economische situatie niet langer het sociale contract met de eigen bevolking kan nakomen. Het Kremlin kan niet langer voorzien in banen, goedkope overheidsdiensten zoals huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en gemeentelijke diensten, en sociale voorzieningen. Russische reservefondsen zijn naar verwachting midden 2017 uitgeput. Volgens een bericht van Business Insider heeft de Russische Federatie budgettair een olieprijs van 68 USD per barrel nodig –break even– en schommelt die nu iets boven de 50 USD. Met een structureel tekort eindigt het sociale contract tussen bevolking en regime.

2) De militaire vlucht vooruit van de Russische Federatie is geen sterkte-, maar zwaktebod. Door zich op te werpen als tweede wereldmacht na de VS en zich niet te houden aan internationale afspraken over veiligheid hoopt het Kremlin angst in te boezemen bij Europese landen en verdeeldheid te zaaien. Evenals tussen de EU en de VS. Er zijn gemengde berichten over de Russische militaire sterkte. Die lijkt in werkelijkheid veel minder dan uit de beeldvorming blijkt en de angst ervoor rechtvaardigt. De Russen investeren weliswaar geld in hun krijgsmacht, maar de vergelijking met de VS valt aanzienlijk in hun nadeel uit. En als de Britse, Franse, Duitse, Italiaanse, Japanse en Zuid-Koreaanse krijgsmacht erbij opgeteld worden wordt dat verschil in sterkte nog groter. Russen trachten hun gebrek aan budget te compenseren door sterk in te zetten op relatief goedkope middelen: propaganda via de media, omkoping van Westerse politici, klassieke chantage en cybercrime.

3) Het ligt niet in de rede dat het Kremlin verwacht dat Trump een sterke president zal zijn. Het Kremlin zal eraan meewerken om hem sterk te maken, maar met mate. In elk geval niet zo sterk dat hij op termijn een bedreiging voor de Russen kan worden. Trump is de zwakste speler in het vijandelijke team die de bal krijgt toegespeeld zodat hij de opbouw kan verzieken. De tragiek is dat Trump de zelfkennis en politieke finesse mist om dat te doorgronden en dat hij niet naar anderen luistert die hem dat aan het verstand brengen. Het Kremlin heeft er belang bij om verdeeldheid te zaaien tussen Trump en de Amerikaanse veiligheidsdiensten.

Foto: Still uit de Russische film Leviathan (2014) van Andrei Zvyagintsev. 

Obama zet zich af tegen het Kremlin. Wat pleit voor en tegen hem?

Er valt veel af te dingen op de woorden en goede bedoelingen van de vertrekkende president Barack Obama. De ook in Europa populaire president die in 2010 volgens lekken van WikiLeaks zijn steun aanwendde om te pleiten voor de Afghaanse oorlog. Obama heeft zelf bloed aan zijn handen met de technisering en ontwijken van de rechterlijke macht die uitmondde in de drone-oorlog in onder meer Jemen, Pakistan en Afghanistan. Geruchten zeggen dat hij bang was vermoord te worden door de CIA en zich daarom van zijn progressieve koers liet afbrengen. Door deze opgedrongen beleidswijzigingen moest hij wel teleurstellen. Obama was soms aarzelend en contraproductief in zijn buitenlandse politiek (Syrië) en restrictief in zijn mensenrechtenbeleid. Onder geen enkele president zijn zoveel klokkenluiders vervolgd als onder Obama. Omdat hij een uitstekende prater en goede communicator is drongen de negatieve kanten slechts mondjesmaat door tot het publiek.

De geschiedenis zal leren in hoeverre Obama verantwoordelijk was voor Clintons nederlaag tegen Trump. En zo via een omweg de nagedachtenis aan zijn presidentschap om zeep heeft geholpen. De wonden van de keiharde strijd voor de Democratische nominatie tussen Clinton en Obama in 2008 zijn nooit geheeld. Obama nam afstand van de Democratische partij (DNC) en liet Clinton en de big money-factie de partij kapen zonder in te grijpen. De in naam progressieve Obama nam afstand van de in realiteit progressieve senator Bernie Sanders die met Obama’s hulp wellicht Clinton had kunnen verslaan. Dat was de logica geweest van de Obama uit 2008. De populaire Sanders had veel betere vooruitzichten dan de gehate Clinton om Trump te verslaan.

Ondanks al deze feilen van een beroerde buitenlandse politiek, een bedenkelijk mensenrechtenbeleid en de opbouw van de controlestaat, het aanschurken tegen big money en een free ride voor bankiers en bestuurders van ondernemingen, en een vanaf 2008 oplopend verschil tussen schijn en wezen opereerde Obama binnen de democratische instituties. En nam die serieus. Het verwijt dat Obama gemaakt kan worden is dat hij geen volbloed politicus was met de ambitie om overal het verschil te maken. Daarbij opereerde hij onhandig in de contacten met het congres en wist weinig voor elkaar te brengen. Hij trok zich terug op enkele onderwerpen (gezondheidszorg) en liet zich gijzelen door het idee dat hij vooral in het Midden-Oosten niet dezelfde fouten als zijn voorganger president Bush wilde maken. Maar die failliete boel was hem nu eenmaal nagelaten.

In de verkiezingsstrijd is de publieke afzijdigheid van Obama de DNC fataal geworden. Omdat het met Clinton de enige kandidaat had die het in zich had om van Trump te verliezen. Wat prompt gebeurde door inmenging van het Kremlin in de verkiezingsstrijd. Clintons nominatie was de aangekondigde nederlaag. Met een goede kandidaat, eensgezindheid en betere mediastrategie had de DNC het nooit zover hoeven laten komen.

Ondanks alle bezwaren tegen Obama is zijn vijand president Putin waarmee en waartegen Obama zich nu in de laatste maand van zijn presidentschap opvallend profileert geen geloofwaardig alternatief. Putin is een autoritaire leider met totalitaire trekken, zoals de liberale parlementariër Boris Vishnevsky uit Petersburg van Yabloko in een kritiek stelt. Omdat de Russische oppositie zo goed als uitgeschakeld is en wordt gesmoord in de Kremlin propaganda dringen dit soort geluiden nauwelijks door tot het Westen. De fellow travellers die Putin en de Russische propagandamachine gebruiken of volgen als breekijzer tegen de gevestigde macht in hun eigen landen, zouden onder Putin als eersten in de gevangenis belanden of uit hun functie worden gezet.

Er resteren in de publieke opinie vier posities om uit te kiezen: 1) Dat van het gemakzuchtig pragmatisme binnen democratische grenzen van Obama. 2) Dat van het autoritarisme buiten democratische grenzen van Putin. 3) Dat van degenen die het één op het ander projecteren. Namelijk de neo-conservatieven die om hun eigen positie te versterken Putin als schrikbeeld gebruiken of de Putinversteher die vanwege commercieel gewin, zelfpromotie en carrièrekansen Obama als schrikbeeld gebruiken. 4) De restcategorie die eigenbelang ziet in het algemeen belang, afstand neemt van dualisme en zich niet laat dwingen te kiezen voor de één of de ander. Deze positie biedt de echte hoop. Maar heeft ook het minste profiel en is het minst aanlokkelijk.

Russische Federatie lijdt aan ‘overstretch’ en kan uiteenvallen

Zelfs de gewone krantenlezer begrijpt niets van de Russische politiek die als overmoedig valt te omschrijven. Het Kremlin heeft zich in 2014 door de annexatie van de Krim van het ‘broedervolk’ Oekraïne en EU-lidstaten vervreemd wat resulteerde in sancties, heeft met een inmenging in de verkiezing van Trump die verder ging dan ‘normale’ spionage het militaire en politieke establishment van de VS tegen zich in het harnas gejaagd, verliest in het Verre Oosten gestaag aan land en invloed van China, kent aanzienlijke interne spanningen en zakt weg als economische macht. De reservefondsen zijn in 2017 uitgeput als de olieprijzen niet stijgen. Wat de huidige leiders in het Kremlin dan rest is het aanspreken van de pensioen- en investeringsfondsen.

De Russische econoom Vladislav Inozemtsev meent in een artikel van Paul Goble dat de Russische Federatie uiteen dreigt te vallen door ‘imperial overstretch’. De leiders nemen te veel hooi op de vork terwijl de staat daarvoor gewoonweg onvoldoende middelen heeft. Het overkwam in 1917 het Russische Keizerrijk en in 1991 de Sovjet-Unie. Een correctiemechanisme zoals dat in liberale democratieën bestaat ontbreekt in de Russische Federatie omdat president Putin het alleen voor het zeggen heeft. Inozemtsev vindt het opvallend dat leiders geen lessen trekken uit de Russische geschiedenis. Door het nationalisme dat samen gaat met hernieuwde aandacht voor religie en de oude symbolen van keizerrijk en Stalinisme worden technologische ontwikkeling en wetenschappelijk vooruitgang geblokkeerd. En kan toegevoegd worden, evenals uitwisseling en een gezonde competitie met Europese landen. Dat kan niet goed blijven gaan. De Russische Federatie kan bij die roekeloze politiek niet anders dan ontsporen. Dat gaat naar verwachting geen jaren meer duren. In 2017?

Foto’s: Russische oorlogsschepen door de Japanners tot zinken gebracht bij Port Arthur in de Russisch-Jpanse oorlog, 1905.

Kremlin kiest wapens boven boter, maar kan ze niet betalen

Wie recente berichten combineert krijgt het benauwd over de verslechterende veiligheidssituatie in Oost-Europa en de confrontatiepolitiek van de Russische Federatie. In een artikel in NRC schetst Eva Cukier hoe slecht het gesteld is met de Russische economie. Naar verwachting is halverwege 2017 of zelfs nog enkele maanden eerder het reservefonds uitgeput. Een bericht van Reuters uit juli 2016 beweert hetzelfde. Dat betekent dat de gaten in de begroting als gevolg van de dalende olieprijzen niet meer gedicht kunnen worden. Sociale smeerolie is op. Cukier eindigt positief in de constatering dat Russen door hun geschiedenis hebben geleerd de tering naar de nering te zetten en sociale onrust niet te verwachten valt: ‘Maar de Rus kan veel hebben en de situatie is nog lang niet uitzichtloos genoeg om protesten uit te lokken, denken experts.’

Paul Goble komt in een overzicht van de Russische pers met gegevens die noodgedwongen leiden tot een andere inschatting. Hij constateert dat de Russische regering zich de huidige hoge defensie uitgaven niet kan veroorloven en allerlei noodverbanden aanlegt die ten koste gaan van de burgers, inclusief de militairen. Hij citeert de liberale Yabloko-politicus Lev Shlosberg uit Pskov: ‘the Putin regime is throwing Russian society under the bus in its pursuit of military strength and doesn’t seem to care how much Russians suffer as a result’. Goble wijst op een maatregel om het defensiebudget te verlagen die bij het ministerie van Financiën ter discussie staat: verlaging van militaire pensioenen. Dat kan het ‘contract’ tussen overheid en krijgsmacht beschadigen. Dat deze optie besproken wordt geeft aan hoe slecht de budgettaire situatie van de overheid is. Het risico voor de zittende macht is dat ontevreden militairen gevaarlijker zijn dan ontevreden burgers.

Nationalisme en militair machtsvertoon van de Russische Federatie in Syrië, Oekraïne, aan de kusten en in het luchtruim van Europa, en in de cyberspace hebben vele doelen. Het stelt krijgsmacht en veiligheidsindustrie tevreden, beschermt het patronage-systeem dat overheidsgeld doorsluist naar relaties die het bewind steunen en moet vooral afleiden van de slechte economische situatie. Dat gebeurt  door het schetsen in staatsmedia van een revitaliserend land dat de schande van de Jeltsin-jaren uitwist en aansluit bij de glorie van de Sovjet-Unie. Maar als die slechte economische situatie zich direct doet voelen in de samenleving en in de financiering van de krijgsmacht dan raakt dat ‘contract’ uitgewerkt. Daarbij komt dat de Russische krijgsmacht geen partij is voor Westerse landen en zich slechts op twee terreinen onderscheidt: als kernmacht, en half in cyberspace en de informatie-oorlog. Door extra inspanning kan het Westen die laatste twee bedreigingen overwinnen.

Het gevaar voor de Europese veiligheidssituatie is dat een Kremlin-kat in het nauw rare sprongen maakt. Talloze commentaren wijzen daarop. Tel maar na. Naar verwachting is halverwege 2017 het geld op om gaten in de begroting te dichten, dreigt er gesneden te worden in militaire pensioenen en arbeidsvoorwaarden, dreigt de in Syrië en Oekraïne al zwaar belaste conventionele krijgsmacht nog verder overbelast te worden en heeft het Westen geleerd om gepast te antwoorden op de Russische dreigingen. Het Kremlin weet dat de tijd tegen haar werkt en het Westen kan afwachten. De stempel die het Kremlin op de krijgsmacht kan drukken neemt bij een teruglopende economie verder af. Wat rest is een sprong in het ongewisse met de inzet van de kernmacht. Of de enige uitweg uit dit onheilsscenario amnestie voor de leiders in het Kremlin en de daaraan gelieerde zakenelite is lijkt nu nog een vraag die ver weg is. Maar die met rasse schreden dichterbij komt.

Foto: ‘Admiral Kuznetsov, Russia’s sole aircraft carrier, in the English Channel on Friday. CreditDover-Marina.com’.  

 

Maakt Putin dezelfde fout als Hitler door het Westen te onderschatten? Wordt Aleppo de omslag?

Heeft de Russische president Vladimir Putin zijn hand overspeeld door zijn buitenlandse avonturen in Georgië, Oekraïne en Syrië? Paul Goble trekt in een analyse een vergelijking met Adolf Hitler die in 1938 de reactie van Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk op het Verdrag van München verkeerd inschatte. Hitler vermoedde dat hij met zwakke leiders van zwakke landen te maken had waartegen hij een oorlog nooit zou kunnen verliezen. De geschiedenis leert anders. De inschattingsfout van Hitler was dat hij uit het feit dat leiders van democratische landen steeds meer toegaven om geweld te voorkomen, mensenlevens te sparen en geen onnodige risico’s te lopen, constateerde dat er geen grens (‘rode lijn’) was die hij niet mocht overschrijden. Maar die grens was er uiteindelijk wel. Vraag is waar de Westerse landen nu de grens trekken voor de agressie van Vladimir Putin.

Druk om in actie te komen is afhankelijk van onder meer de publieke opinie. Tekenend is de petitie ‘Stop the Slaughter in Aleppo’ van voornamelijk Nederlandse academici. Ze roepen op om de slachting van de bevolking van Aleppo te stoppen en wijzen naar de Russische luchtmacht: ‘The Syrian government together with the Russian Air Force has implemented a campaign of intense, continuous and indiscriminate aerial bombardment, spreading death and despair among the 250,000 inhabitants of the besieged neighborhoods of Aleppo.’ Zulke geluiden klonken niet op Westerse universiteiten toen het Kremlin Zuid-Ossetië, Abchazië, de Krim en delen van Oost-Oekraïne bezette. Beelden van Syrische kinderen die het slachtoffer zijn van Russische bombardementen lijken voor een omslag in de beeldvorming te zorgen. Dat gaat voorbij aan de Russische propaganda. Zoals het Amerikaanse leger vanaf 1968 ook niet meer wegkwam met de oorlog in Vietnam en het aflegde tegen de binnenlandse publieke opinie over onder meer het Bloedbad van Mỹ Lai.

Politici zoeken altijd een geschikte aanleiding. Ze willen breken op een geschikt onderwerp. Leiders van Westerse landen zijn al sinds het voorjaar van 2014 geïrriteerd door de Russische houding in de buitenlandse politiek en de ontkenning in de Russische media van agressie jegens andere landen. Die onvrede heeft zich in Parijs, Londen, Washington en andere Westerse hoofdsteden in 2,5 jaar opgebouwd. In een bericht meldt The Washington Post vandaag dat de CIA en de top van het Amerikaanse leger geheime luchtaanvallen willen tegen het leger van Assad. De inschatting is dat president Obama daarvoor geen toestemming geeft. Wellicht is het bericht een schot voor de boeg. Maar niet valt in te zien hoe Assad en Putin nog ooit straffeloos kunnen wegkomen met de vernietiging van de grootste Syrische stad en haar burgers. Vraag is niet of Putin een inschattingsfout heeft gemaakt, maar wanneer de Westerse landen hun economische en militaire overmacht tegen de Russische Federatie in willen zetten. Dat moment komt nader. Misschien wordt Aleppo de aanleiding.

Foto:Schermafbeelding van deel petitie ‘Stop the Slaughter in Aleppo’.

Oekraïense corruptie moet benoemd worden bij campagne voor referendum

From left, then-Economy Minister Petro Poroshenko stands with officials including then-Prseident Victor Yanukovych (second from right) in Luhansk on Oct. 16, 2012. (UNIAN)

Corruptie in Oekraïne speelt een hoofdrol in de campagnes voor het referendum. Het JA- en het NEE-kamp zien er een reden in om respectievelijk voor of tegen de associatie-overeenkomst van de EU met Oekraïne te stemmen. Allebei goed verdedigbare standpunten. De voorstanders zeggen dat de associatie met de EU de hervormers in Oekraïne de stok achter de deur geeft om te hervormen en dat dat het verschil maakt omdat het land dat niet zelf kan. De tegenstanders zeggen dat associatie de corruptie in de EU importeert en de EU aantast. Corruptie is een bedreiging voor economische groei en sociaal-maatschappelijke cohesie.

Corruptie is het grootste probleem van Oekraïne. Nog meer dan oorlog. Op de jaarlijkse index over 2015 van Transparency International staat het land op een gedeeld 130ste plaats (van de 168 landen) en scoort het het slechtst van alle Europese landen. Een minieme verbetering in vergelijking met 2014 (142 van de 175). De vertegenwoordiger van Transparency International in Oekraïne Andriy Marusov spreekt in een interview voor Ukraine Today zijn teleurstelling uit over de trage hervormingen en de slechte vooruitzichten op verbetering.

Op 3 februari kondigde de Litouws-Oekraïense minister van Economische Zaken Aivaras Abromavicius zijn ontslag aan en beschuldigde president Petro Porosjenko ervan de corruptie niet aan te pakken en de corrupte partijgenoot Ihor Kononenko de hand boven het hoofd te houden. Kyiv Post bericht. De ontslagbrief sloeg in als een bom en werd gezien als een slag voor de hervormingen. Het bracht 10 Westerse ambassadeurs tot het schrijven van een brief waarin ze het ontslag betreurden en hamerden op de noodzaak van hervormingen. In een redactioneel stelt hoofdredacteur Brian Bonner van Kyiv Post president Porosjenko gelijk met de in 2014 afgetreden president Viktor Janoekovitsj. De huidige president zou de oligarchen gaan bestrijden, maar heeft dit nagelaten. Porosjenko is volgens Bonner geen deel van de oplossing, maar van het probleem. Tenzij hij zijn beleid snel omgooit en de corruptie frontaal aanpakt. Anders komt de afrekening bij de verkiezingen.

Lachende derde is de Russische Federatie. Het heeft de geheime oorlog (2014-2016) die het ontkent te voeren tegen Oekraïne ondanks groot materieel overwicht niet kunnen winnen. Dat was te danken aan Oekraïense vrijwilligersbataljons die standhielden en niet aan het leger dat slecht presteerde. Dat laatste kwam deels door corruptie zoals verkoop van materiaal, jarenlange verwaarlozing, een ouderwetse commandostructuur die op Sovjet-leest geschoeid was en Russische mollen die op allerlei sleutelposten in de Oekraïense krijgsmacht exact wisten wat er in het Oekraïense leger gebeurde. Met funeste gevolgen en vele Oekraïense doden. Vanaf het begin was duidelijk dat het Kremlin in de politieke, militaire en economische elite van Oekraïne vertegenwoordigd was en die posities als een geheime verdedigingslinie had opgebouwd.

Het bovenstaande komt samen in een blogposting van Paul Goble die de Kievse journalist Sergey Kulida citeert die stelt dat ‘FSB mollen of hun agenten tot op de dag van vandaag doordringen in vele Oekraïense staatsstructuren’. De FSB is de Russische geheime dienst. Volgens Kulida is wat er op dit moment in de regering, het parlement of de krijgsmacht plaatsvindt niet te begrijpen zonder die Russische inmenging tot op het hoogste niveau erin te betrekken. Die Russische invloed is een middel dat het Kremlin de mogelijkheid tot continue ondermijning geeft van Oekraïense staatsstructuren. De enige redding voor Oekraïne is om dit niet omfloerst te benoemen en vervolgens rigoureus aan te pakken. Met behulp van partners. Zuivering (lustration) is een voorwaarde voor Oekraïne om het verleden achter zich te laten, zich definitief te bevrijden van haar rol als vazalstaat van Rusland en eindelijk de corruptie serieus te bestrijden en de maatschappij te hervormen.

Evenals in Oekraïne kan bij de campagne voor het referendum dat aspect van Oekraïense corruptie en trage voortgang van de hervormingen uitsluitend begrepen, verklaard en met overtuiging uitgelegd worden door die Russische invloed tot op het hoogste niveau uitdrukkelijk te benoemen. Zelfverrijking door corruptie is geen doel, maar een politiek middel van een buitenlandse staat dat dient om de Oekraïense staatsstructuren en economie te verzwakken. De campagne voor het referendum wint aan overtuigingskracht als dit aspect van corruptie onderwerp van gesprek wordt. Het ongewenst importeren van die Oekraïense corruptie Russische stijl is zeker een risico voor de EU zoals de tegenstanders zeggen, maar tevens een kans om het Kremlin terug te dringen tot op eigen grondgebied en Oekraïne te helpen haar eigen geschiedenis opnieuw zelf te beginnen.

Foto: Uit artikel ‘Brian Bonner: Poroshenko becoming another Yanukovych’, 4 februari 2016.