Nogmaals: Hoofdredactie NRC geeft opvallend gebrekkige argumentatie voor stoppen schaakrubriek Hans Ree

Schermafbeelding van deel rubriek Arjen Fortuin in NRC, 12 mei 2023.

NRC-Ombudsman Arjen Fortuin is in zijn rubriek van 12 mei 2023 over één ding duidelijk: de papieren krant is een bijwagen van de digitale editie. Dat roept de vraag op hoeveel abonnees en losse kopers uitsluitend de papieren krant lezen en hoe serieus ze worden genomen. Ze lijken afgeschreven. Het is onthullend dat Fortuin dat suggereert. Dat zal lezers als affront in de oren klinken.

Het is van tweeën een, of de hoofdredactie van NRC beschouwt de papieren krant als volwaardig of als niet volwaardig. Nu blijkt uit het commentaar van de ombudsman dat de hoofdredactie om de hete brei heen draait. Remise door eeuwig wegduiken.

Beleeft de hoofdredactie van NRC een identiteitscrisis in combinatie met een inschattingsfout door uit te gaan van een digitale toekomst die nog niet bereikt is? Vergeet de hoofdredactie zo het heden niet?

Is het hier en nu niet waar hoofdredactie en zakelijk bedrijf van een krant prioriteit aan moeten geven? Het is verwarrend als een hoofdredactie in de argumentatie toekomstvisies, actuele bedrijfsvoering en redactionele keuzes door elkaar heen laat lopen.

Er is in de argumentatie van de hoofdredactie geen zuivere lijn te ontdekken waarlangs een open debat kan worden gevoerd. De hoofdredactie verschuilt zich in de bunker van de voldongen feiten en geeft de indruk een publiek debat bewust uit de weg te gaan.

In de antwoorden op de kritiek van chef Opinie Vermaas op 6 mei 2023 en ombudsman Fortuin klinkt opnieuw de gebrekkige argumentatie door van de hoofdredactie voor het stoppen van de schaakrubriek van Hans Ree.

De hoofdredactie brengt wisselende argumenten naar buiten. Dat bevordert de geloofwaardigheid niet. Dat roept de vraag op of er binnen de vierkoppige hoofdredactie eensluidendheid bestaat over de snelheid en aanpak van het naar de digitale toekomst brengen van de papieren krant.

De kritiek op de opstelling van de hoofdredactie gaat verder dan kritiek op het stoppen van de schaakrubriek van Hans Ree. Het gaat erom hoe volledig een papieren krant nog mag zijn. Het is geen nieuwe tendens dat feiten uit de papieren krant verdwijnen. Zoals de uitslagen van sportwedstrijden, de dagelijkse beurskoersen en de programmagegevens van de televisie.

De hoofdredactie claimt dat feiten ingewisseld worden door onderzoeksjournalistiek. Dat kan een langlopend proces zijn, maar nu klopt die claim niet. Integendeel. NRC bevat steeds meer lichtvoetigheid die ten koste gaat van feiten en feitelijke analyses. De meningen in columns en ‘leuke stukjes’, de tsunami aan interviews die focussen op het persoonlijk leven van individuen, de lifestyle bijlages en magazines wijzen een andere richting op. De richting van het lichte amusement.

De hoofdredactie geeft steeds minder ruimte aan feiten en steeds meer aan meningen. De paradox is dat ze dat verkondigt met een mening die als feit wordt gepresenteerd. Dat is het toppunt van cynisme

Wetmatigheid bij veranderingen is dat ze weinig werking hebben als de kudde niet wordt meegenomen. Welnu, de hoofdredactie van NRC brengt die fout in praktijk. Wat moeten de lezers van de papieren krant met de uitleg van hoofdredactie, Vermaas en Fortuin? Hoewel Fortuin zich als ombudsman niet waagt aan een evaluatie of mening.

Zie hier voor een commentaar van 6 mei 2023 over dit onderwerp.

Hoofdredactie NRC geeft opvallend gebrekkige argumentatie voor stoppen schaakrubriek Hans Ree

schermafbeelding van deel opinie ‘Inbox van de redactie; Wat schreven de lezers deze week aan de redactie Opinie? Een indruk‘ van Peter Vermaas, NRC, 6 mei 2023. .

Van het wekelijkse, zaterdagse stukje van de redactie Opinie van NRC bij monde van chef Peter Vermaas over het verdwijnen van de schaakrubriek van Hans Ree begrijp ik niets. Oud NRC-columnist Leon Vié draait zich om in zijn graf.

Er kwam op het verdwijnen kritiek van Joost Prinsen en niet-schaker Adriaan van Dis (‘een domme zet van NRC‘). Van Dis merkte op over de rubriek van Ree: ‘Ree schrijft namelijk over veel meer dan over de schoonheid van strategisch denken, hij maakt de wereld juist groter dan een schaakbord. Is gul met zijn belezenheid en humor en deelt inzichten die je als lezer verrijken.’

Ook ik ben teleurgesteld in NRC over het verdwijnen van de schaakrubriek. Het past blijkbaar in een patroon, de Volkskrant is in maart 2023 gestopt met de schaakrubriek van Gert Ligterink.

Hans Ree is allang geen sterke grootmeester meer, maar heeft zich ontwikkeld tot een goede schrijver. Daarbij bevindt hij zich in goed gezelschap van Hein Donner en Jan Timman die zich na hun periode als winnaar van belangrijke toernooien ontwikkelden tot uitstekende schrijvers.

Het verdwijnen van Ree’s schaakrubriek is lastig te duiden. Schaken zit wereldwijd mede door de corona-pandemie in de lift. Het is bij uitstek geschikt voor internet. Het schaken internationaliseert, de Chinees Ding Liren is pas gekroond tot nieuwe wereldkampioen van de FIDE. Ook omdat de sterkste speler Magnus Carlsen dat kampioenschap voor gezien hield.

Vermaas benadrukt namens de hoofdredactie dat de uitspraak die Ree als reden gaf voor het stoppen van de schaakrubriek: ‘op het internet zoveel gratis artikelen over schaken zijn te vinden dat een wekelijkse rubriek in de krant te weinig meerwaarde‘ zou hebben, niet het belangrijkste argument is.

Vermaas meldt dat een ander argument belangrijker is: ‘De missie van NRC is: onderzoekende journalistiek die de lezer helpt een eigen mening te vormen. Investeringen in onderzoeksjournalistiek en podcast hebben daarom voorrang gekregen‘.

Vermaas doet als boodschapper van het slechte nieuws zijn eigen geloofwaardigheid geweld aan. Men voelt aan de brede formulering die verre van dwingend is dat de chef Opinie door de hoofdredactie het bos in wordt gestuurd. De argumentatie van de hoofdredactie die hij moet verwoorden rammelt aan alle kanten.

De tegenstelling tussen onderzoeksjournalistiek en andere delen van de krant is minder absoluut dan de hoofdredactie meent. Want er zijn nog steeds talloze columns van Marcel van Roosmalen, Frits Abrahams, Hassnae Bouazza, Raoul de Jong en vele (wekelijkse) columnisten die hetzelfde verwijt gemaakt kunnen worden als Ree’s schaakrubriek, maar die niet gestopt worden. Wat verklaart het verschil en waarom benoemen hoofdredactie en Vermaas dat niet publiekelijk?

Waar trouwens de eindeloze verslagen en beschouwingen over voetbal, wielrennen en andere professionele sporten te plaatsen? Die naast de onderzoeken over matchfixing, corruptie en doping in de sport bestaan. Wat hebben die verslagen en voor- en nabeschouwingen van sportwedstrijden met onderzoeksjournalistiek te maken? Niks.

Het is een pikante bewering dat onderzoeksjournalistiek de lezer helpt bij het vormen van een mening. Onderzoeksjournalistiek informeert de lezer en legt die ook een mening op. Het is begrijpelijk dat NRC investeert in onderzoeksjournalistiek, waar een podcast trouwens niet meer dan een verschijningsvorm van is, maar het argument is in mijn ogen onbegrijpelijk als dat enkel en alleen ten koste van de schaakrubriek van Hans Ree moet gaan.

Om NRC een exitstrategie te bieden het volgende voorstel. Peil de behoefte bij vaste lezers over een schaak-, dam-, of bridgerubriek en eventueel nog een ander soort rubriek in de categorie die vroeger denksport werd genoemd. Als er behoefte is aan een schaakrubriek hoeft die voor de toekomst niet aan Ree verbonden te blijven, maar ga op zoek naar een goed geïnformeerde schaker die onderhoudend en interessant kan schrijven. Idem dito voor de andere ‘denksporten’. Het bijzondere is dat NRC zich hiermee kan onderscheiden. Om de geest van de liefhebbers te slijpen.

Rumoer in de top van de schaakwereld. Carlsen beschuldigt Hans Niemann van valsspelen

Verklaring van Magnus Carlsen via Twitter, 26 september 2022.

De schaakwereld is in rep en roer. De Noorse wereldkampioen Magnus Carlsen beschuldigt de Amerikaan Hans Niemann van valsspelen. Hij trok zich onlangs in de derde ronde terug voor de Sinquefield Cup toernooi in de de VS toen hij tegen Niemannn speelde. En verloor. Daarna trok Carlsen zich na een zet gespeeld te hebben terug voor The Julius Baer Generation Cup toen hij toevallig weer tegen Niemann moest uitkomen.

Indirect beschuldigde Carlsen Niemanns trainer Max Dlugy die in 2017 geassocieerd werd met valsspelen. In een interview van 22 september 2022 antwoordde Carlsen voor de reden van zijn terugtrekking:

Schermafbeelding van deel interview met Magnus Carlsen voor Worldchess.

Veel raadsels dus. Carlsen laat niet het achterste van zijn tong zien. Het is duidelijk dat hij Niemann en Dlugy niet vertrouwt. Hij zegt ook ongelukkig te zijn met de schaakwereld. Carlsen zegt pas duidelijkheid te kunnen geven als Niemann hem daar toestemming voor geeft.

Levend schaakspel. Gedachten bij de foto ‘Tonkin 1921-35 – Jeux d’échecs vivants – Reines et pions’

Tonkin 1921-35 – Jeux d’échecs vivants – Reines et pions

Ik wil het begrijpen, maar begrijp het niet helemaal. Deze foto dateert uit de jaren 1920 of iets daarna en is gelokaliseerd in Tonkin. Dat is de naam van het Franse protectoraat in het Noorden van Vietnam dat sinds 1884 onderdeel uitmaakte van Frans-Indochina. Hanoi was de hoofdstad ervan.

De titel van de montage van deze drie foto’s is Jeux d’échecs vivants, vertaald is dat Levend Schaakspel. Dat was de vorige eeuw vooral populair op manifestaties. Levende personen inclusief paarden zorgden voor spektakel. Ze beeldden dan de 32 schaakstukken uit: 16 pionnen, 2 koningen, 2 dames, 4 torens, 4 lopers en 4 paarden. In Nederland liet de wereldkampioen en promoter van het schaken, de populaire Max Euwe zich nog wel eens strikken om een van de partijen in een stadion of op een stadsplein aan te voeren.

De ondertitel van de drie foto’s is: ‘Les reines et les pions’, dus ‘Dames en pionnen’. In een standaard schaakspel (‘Staunton’) is de koning het hoogste stuk. Het steekt boven de anders stukken uit. De koning is geen machtig stuk, maar wel het belangrijkste stuk waar het spel om draait. Als de koning door de tegenpartij wordt veroverd, mat wordt gezet, dan is het spel uit. De ene partij wordt wit genoemd en de andere zwart. Ze kunnen andere kleuren hebben, zoals bruin of rood. En op foto’s donker- of lichtgrijs.

Uit de foto blijkt dat de levende stukken een rond hoedje of kapje op hebben. Daarmee zijn ze te onderscheiden van het toegelopen publiek dat nieuwsgieriger lijkt naar de vermoedelijk Franse fotograaf, dan naar het levende schaakspel dat hier in voorbereiding is. Ik meen te begrijpen dat de twee vrouwen op de linkerfoto de dame moeten voorstellen. Ze hebben een mooi gewaad aan dat hun status als koningin aangeeft. De ene in een lichte en de ander in een donkere kleurnuance.

De drie vrouwen op de tweede foto kunnen dan niets anders dan pionnen zijn. Op de derde foto staan links van het midden beide dames, links slecht zichtbaar 8 witte en rechts 8 zwarte pionnen. Waar de andere stukken zijn is onduidelijk.

Uit onderstaande foto uit 1910 van een ander levend schaakspel uit dezelfde streek, maar dan aan de kust (Quảng Yên), blijkt dat alle stukken door vrouwen worden voorgesteld. Het verschil van ongeveer 20 jaar met de bovenste foto is in de details terug te vinden. De vrouwen op de trappen hebben in de hand een stok met daarop in een Chinees aandoend pictogram een aanduiding van het stuk dat ze representeren. De latere foto oogt weliswaar moderner, maar de framing is hetzelfde. Deze vrouwen zitten gevangen in de traditie. In dubbel opzicht.

Participants in a Living Chess Game at Quang Yen in the Quang Ninh province in the northeastern region of Vietnam. Date: circa 1910.

Deze spellen zijn met hun aangedikte symboliek een drama dat het voorstellingsvermogen te boven gaat. Als we al kunnen achterhalen wat wat is, dan weten nog niet waarom deze orde zo bestaat. Het woord dat hierbij opkomt is onderhorig. De dienstbaarheid van deze vrouwen in een tijdverdrijf waarvan ze vermoedelijk de spelregels niet eens kennen doet krom aan. Aan schaken wordt door de promoters ervan vaak een bredere betekenis gegeven. Zo zou het volgens een uitleg een metafoor voor het leven zijn, een spel van mogelijkheden en beperkingen. Deze twee foto’s maken dat op een onopzettelijke wijze zichtbaar.

FIDE-voorzitter Kirsan Ilyumzhinov treedt na 23 jaar af. Wie volgt hem op?

Vandaag wordt in het Georgische Batoemi een nieuwe voorzitter van de Wereldschaakbond FIDE gekozen. Dat is niet zoals in de afgelopen 23 jaar de Kalmuks-Russische politicus en zakenman Kirsan Ilyumzhinov die de steun van het Kremlin had. Ondanks het bizarre feit dat in 2010 Ilyumzhinov concurrentie kreeg van een andere vertrouweling van het Kremlin, oud-wereldkampioen Anatoli Karpov. Een artikel van FiveThirtyEight in samenwerking met ABC News licht toe hoe Ilyumzhinov door het opleggen van financiële sancties door de VS ten val is gebracht. Hoe dan ook heeft Ilyumzhinov de FIDE decennialang gegijzeld en deze computersport bij uitstek niet zo groot gemaakt als verwacht werd. Scahkene heeft de boot van brede volksport gemist. Politieke spelletjes hebben de schaaksport beschadigd, gemarginaliseerd en vervreemd van het grote publiek.

Vandaag zijn er drie kandidaten uit wie gekozen kan worden. De Rus Arkadi Dvorkovitsj is de nieuwe protégé van het Kremlin, de Griek Georgios Makropoulos kan gezien worden als een voortzetting van de maffia-praktijken van het Ilyumzhinov-bewind en de Engelse grootmeester Nigel Short is de gebruikelijke Westerse outsider die uitkomt op maximaal 36% van de stemmen. De laatste is minder prestigieus dan de vorige kandidaten met steun van westerse bonden, namelijk Garry Kasparov, Karpov en de Nederlander Bessel Kok.

Sport is politiek. De verkiezingen van de FIDE-voorzitter gaan elke vier jaar gepaard met het omkopen van de stemgerechtigden. FIDE is een grote federatie. Spreekwoordelijke bruine enveloppen wisselen van eigenaar. Er zijn 185 stemgerechtigden waaronder ook kleine bonden met weinig organisatie en geen financiële middelen. Ze worden met een vinger gelijmd. De aanbeveling van Dvorkovitsj door voorzitter Gianni Infantino van de Wereldvoetbalbond FIFA is een teken aan de wand. Wat hebben voetbal en schaken met elkaar te maken? Het cynische antwoord is tweeledig: corruptie en politiek. Infantino wordt genoemd in de Panama Papers. Waarom beveelt Infantino de kandidaat van het Kremlin aan? De vraag stellen geeft het antwoord: corruptie en politiek.

LoC: ‘Negroes playing chess, Algiers, Algeria’, 1890-1900

Een prachtige foto uit het eind van de 19de eeuw met een rampzalige titel: ‘Negroes playing chess, Algiers, Algeria’. Een print uit de collectie van het Library of Congress. Een straatbeeld uit de toenmalige Franse kolonie Algerije. De man met de witte doek, de rode espadrilles en het witte hoofddeksel zit niet achter, maar naast het bord. Men kijkt naar de stukken. Niet de klassieke Staunton-schaakstukken, maar stukken die eerder een tussenvorm zijn van een Europees en een Afrikaans spel. Maar zijn het ‘negers’ die hier schaken? Als ze al schaken. Dat is in de VS toch allang geen geaccepteerde benaming meer? Het lijken trouwens eerder Arabische Algerijnen. Maar doet dat er eigenlijk iets toe? Het is zo lang geleden. Er is zo veel geleden.

Foto: [Negroes playing chess, Algiers, Algeria], 1890-1900. Collectie: Library of Congress

Schaken en strips. Suspense buiten de regels om

De voorpagina van een stripboek opent het artikel ‘Chess as a Comic Book Trope’ op Hyperallergic dat aandacht besteedt aan de tentoonstelling POW!. Schaken als metafoor en stijlfiguur. Want schaken is een oorlogsspel. Dat doet het goed in strips, zo meent Shannon Bailey, de hoofdconservator van de World Chess Hall of Fame. Het presenteert in tentoonstellingen de relatie van schaken met kunst, cultuur en geschiedenis.

Op de cartoon zien we een man in een gestreept kostuum met een verschrikt gezicht die achterom kijkt. Hij bevindt zich op de rand van een zwevend schaakbord waaronder een vuur brandt. Ziet hij van die kant een bedreiging of zoekt hij een uitweg? Een loper -die nog steeds in het Engels bishop wordt genoemd-  komt dichterbij. Ook een paard maakt aanstalten en dreigt de man van het bord te slaan. De witte schaakstukken staren de man aan. De koning kijkt nors, terwijl het machtigste stuk dat de dame is achteraf wat verloren staat. Een realistische stelling is het niet, eerder een beeld uit een nachtmerrie met Middeleeuwse dimensies.

Suspense is wat Alfred Hitchcock ooit omschreef als gecommuniceerde verrassing. De kijker weet wat komen gaat en identificeert zich daarom extra met de situatie. De voorpagina is waarschijnlijk een onderdeel uit de strip. We weten niet hoe het verhaal verloopt en zich ontwikkelt. Maar de tijding is duidelijk. Het gevaar loert om de hoek. Schaken is echter het tegendeel van suspense. Zetten van de tegenstander kunnen beredeneerd en gecalculeerd worden. We zien een losgeslagen zooitje ongeregeld dat in opstand komt en zich zelfs niet meer aan de schaakregels houdt. Een dystopie in 1958. Schaken wordt verbeeld als strijdperk van misstappen.

Foto: ‘Charlton Comics, Vol. 1, No. 36. Strange Suspense Stories (March 1958) (courtesy World Chess Hall of Fame)’ van tekenaar Maurice Whitman. 

Stemmingmakerij en karaktermoord van columnist Han Lips op schaakfamilie Van Foreest. Het Parool gaat het debat uit de weg

Afgelopen maandagavond werd de documentaire De Stelling Van Foreest; een schaakfamilie (VPRO) van de gelauwerde filmmakers Maarten Schmidt en Thomas Doebele uitgezonden op NPO2. Schaakgrootmeester Hans Ree zei daar afgelopen zaterdag in zijn schaakrubriek in NRC het volgende over: ‘Voor de kinderen lijkt schaken vanaf hun vroegste jeugd zo natuurlijk als ademhalen te zijn geweest. De gewone leerstof waarvoor andere kinderen naar school gaan, leerden ze thuis naast het schaken en passant in sneltreinvaart en ondanks hun extreme schaakspecialisatie kunnen ze veel dingen die ik niet kan, zoals een gebakken ei uit de pan gooien, of rolschaatsen.’

Columnist Han Lips van Het Parool heeft een faliekant andere mening dan Ree over deze schaakfamilie. Waar Ree sociaal vaardige kinderen ziet die evenwichtig en natuurlijk opgroeien ziet Lips in zijn column het tegenovergestelde: ‘uiterst beklemmend, zo’n opgedrongen jeugd.’ De kop boven zijn recensie spreekt boekdelen: ‘Beklemmend: deze kinderen worden gedrild tot grootmeesters.’

Je kunt zeggen dat hier twee meningen tegenover elkaar staan waar gedebatteerd over kan worden. Maar op Parool.nl wordt het debat niet op prijs gesteld. Mijn reacties bij de column werden gisteren per omgaande verwijderd. Inclusief de laatste: ‘Wat is dat voor onzin, eindredactie? Lips geeft in zijn recensie de feiten verkeerd weer, ik wijs daar in een reactie op en vervolgens wordt mijn reactie verwijderd. Welke gedragsregels overtreed ik hierbij? Het is mij onduidelijk. Wat moet hier beschermd worden? In elk geval niet een open debat. Ik verzoek u dan ook mijn eerste reactie terug te plaatsen en een debat te laten ontstaan. Als u durft.’ Een vergeefs verzoek dat sprak tegen de dovemansoren van het Het Parool. Mijn kritiek werd niet geplaatst.

In mijn eerste reactie wees ik op onnauwkeurigheden in Lips’ weergave en vroeg ik me af of hij wel goed gekeken heeft. Lips zegt: ‘De kinderen van de familie Van Foreest (..) gaan niet naar school maar worden thuis gedrild tot grootmeesters.’ Deze twee beweringen zijn onjuist. Ze worden zelfs in de documentaire weerlegd. De moeder legt namelijk omstandig uit dat de ouders de kinderen individueel voor de keuze hebben gesteld of ze wel of niet naar school gaan. Op één na kozen de kinderen ervoor om gewoon op te gaan voor hun eindexamen op een middelbare school. Dat is dus een combinatie van thuisonderwijs met regulier onderwijs.

Daarnaast is het suggestief van Lips om te suggereren dat de kinderen worden ‘gedrild’ tot grootmeesters. Wat verstaat hij onder ‘drillen’? De woordkeuze verwijst naar het africhten van een hond die zonder besef trucjes en gehoorzaamheid wordt opgelegd. Hoe dan ook lijkt Lips te weinig kennis van de schaakwereld te hebben in combinatie met zijn onoplettend en bevooroordeeld kijken om tot zo’n conclusie te kunnen komen. Want het is juist dat de kinderen zoals Ree constateert een ‘extreme schaakspecialisatie’ hebben, maar het grootmeesterschap is daarbij geen einddoel. Hoewel de oudste zoon Jorden wel grootmeester is en zelfs in 2016 Nederlands kampioen werd. Doel is om de kinderen zich mede door het schaken te laten ontwikkelen. Dat is geen opvoeding die in de plaats komt van een reguliere ontwikkeling, maar een bijkomend doel is.

Lips is een slechte kijker. Dat is een doodszonde voor iemand die een documentaire recenseert. Lips zet zijn mening voor de feiten. En vervolgens gaat Lips het debat uit de weg en reageert niet op kritiek. Het Parool verwijdert inhoudelijke kritiek. Dan kan het beter duidelijk zijn en de optie om te reageren onder artikelen uitschakelen. Op Facebook is reageren bij artikelen trouwens wel mogelijk. Daar plaatste ik deze reactie. Wat Lips parten lijkt te spelen is zijn romantische en achterhaalde opvatting van de schaakwereld. Hij lijkt eerder associaties te hebben met de onevenwichtige, geniale Bobby Fischer of de romanfiguur Luzhin uit Nabokovs The Defense, dan met de huidige generatie topschakers als Kramnik, Anand, Aronian, Carlsen, of Giri die zich tamelijk evenwichtig ontwikkeld heeft en van alle markten thuis is. Jorden lijkt ook uit dat hout gesneden.

Overigens, in een serieuze recensie over dit onderwerp had het voorbeeld uit Boedapest niet ongenoemd kunnen blijven. Namelijk de drie Polgar zusters, onder wie de sterke Judit Polgar die zo’n 15 jaar geleden tot de wereldtop behoorde. Een vergelijking had diepte aan Lips’ recensie kunnen geven die nu blijft steken in stemmingmakerij en een slecht begrip van de schaakwereld. Vader Laszlo Polgár kreeg volop kritiek op zijn opvoedingsmethode die omstreden werd bevonden. Maar het verschil met de familie Van Foreest is groot. De joodse Laszlo Polgár was sociaal geïsoleerd en maatschappelijk achtergesteld en gebruikte zijn dochters om zijn gram op de gesloten, communistische Hongaarse samenleving te halen. Wat uiteindelijk lukte. Vader Nicky van Foreest daarentegen is een geslaagd universitair docent uit een oud adellijk geslacht in de open Nederlandse samenleving die zijn kinderen alle vrijheid geeft. Geen Aziatische tijgermoeders in Groningen.

Foto: Schermafbeelding van deel column ‘Beklemmend: deze kinderen worden gedrild tot grootmeesters’ van Han Lips in Het Parool, 27 juni 2017.

‘Chess Match No. 5’ is gebaseerd op interviews met John Cage. Hoe actueel kan het zijn?

Tot 2 april loopt het stuk Chess Match No. 5 van SITI Company in de de Abingdon Theatre Company in New York. Een wereldpremière. Zoals Chrysler Ford en John Sherer voor Hyperallergic uitleggen is het gebaseerd op interviews met componist John Cage. Ze framen het als ‘traditionele avant-garde’ in de geest van Samuel Beckett en Eugène Ionesco. Ook het theater van de absurditeit is geschiedenis geworden en wordt ‘hernomen’.

De vraag die Ford en Sherer stellen is hoe relevant dit nog kan zijn. Daarbij gaan ze uit van Cage als klassiek componist die ze afzetten tegen Arvo Pärt en John Adams. Maar Cage is meer dan dat. Ook beeldende kunst en Fluxus. Of een intermediair die disciplines verbindt. Beredeneerd vanuit de toneelpraktijk lijkt hun kritiek wat aan de zware kant. Want de lat voor repertoiretoneel van Ibsen, Tsjechov of Shaw of vertegenwoordigers van de traditionele avant-garde zoals Pinter, Ionesco, Jarry of Beckett wordt doorgaans niet zo hoog gelegd.

De vraag naar de relevantie van John Cage en Chess Match No. 5 is de vraag naar de relevantie van 19de of 20e eeuws repertoiretoneel waarbij de tekst centraal staat. Dat maakt het stuk via een omweg actueel. Vriend van John Cage en Franse kunstenaar Marcel Duchamp was een sterke schaker en vertelt over zijn fascinatie:

Ilyumzhinov op Amerikaanse sanctielijst vanwege oliehandel met IS. Pion in de strijd van Putin met Erdogan

Kirsan Ilyumzhinov was nooit een bekende Russische schaker. Als inwoner van het boeddhistische Kalmukkië was hij tot 2010 president van deze republiek voordat hij door het Kremlin werd gesommeerd te vertrekken. Hij heeft geen reputatie als schaker, laat staan een titel als internationale meester of grootmeester. Hij schafte in zijn land in 1994 de grondwet af en voerde de “dictatuur van het gezonde verstand” in. Zoals alle leidinggevende politici in de Russische Federatie werd hij door de vermenging van zakenwereld en politiek multimiljonair. Vooral in het Westen wordt aan zijn geestelijke gezondheid getwijfeld nadat hij serieus dacht door aliens te zijn ontvoerd in een ruimteschip. Hij zou ook de hand hebben gehad in de moord op de journaliste Larissa Yudina. Ze werd vermoord nadat ze Ilyumzhinov in artikelen van corruptie had beschuldigd.

Als voorzitter van de wereldschaakbond FIDE sinds 1995 heeft Iljoemzjinov met gebruikmaking van het One country, One vote-systeem door omkoping achtereenvolgende concurrenten Bessel Kok, Anatoli Karpov en Garry Kasparov weten te verslaan. Volgens critici gijzelt Iljoemzjinov de FIDE en verhindert hij de doorbraak van het telegenieke schaken naar een groot publiek dat aansluiting vindt via internet en nieuwe media.

Nu zitten de Amerikanen blijkbaar achter de voorzitter van de FIDE aan. Zoals ze ook Sepp Blatter van wereldvoetbalbond FIFA te pakken kregen nadat andere landen de corruptie in de FIFA lieten liggen. Peter Doggers signaleert dat het Amerikaanse ministerie van Financiën Ilyumzhinov op 25 november 2015 op een sanctielijst heeft gezet wegens illegale oliehandel via de Syrische regering met IS: ‘providing support to the government of Syria, including for facilitating Syrian government oil purchases from ISIL’. Zo lopen de lijnen.

Met terugwerkende kracht krijgt deze beschuldiging extra betekenis als reactie op het neerschieten van een Russische SU-24 bommenwerper door de Turkse luchtmacht bij de Syrisch-Turkse grens. In de informatie-oorlog beschuldigen de Russische president Vladimir Putin en de Turkse president Recep Erdogan elkaar ervan olie te kopen van IS. Met de plaatsing van Ilyumzhinov op de sanctielijst geven de Amerikanen aan dat in elk geval de Russen handel drijven met IS. Ilyumzhinov werd vaker door het Kremlin op missie gestuurd om vuile zaakjes op te knappen, zoals naar kolonel Khadaffi van Libië in 2011. Vermoedelijk ook over een olie-deal.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Erdogan responds to Putin: Kirsan Ilyumzhinov is involved in oil trade with ISIS’ op Yerkirmedia, 3 december 2015.