Er zijn verschillende meningen over het feit of Russische sporters en kunstenaars zich publiekelijk tegen de Russisch-Oekraïense oorlog moeten uitspreken. Ik ben van mening dat ze niet kunnen zwijgen. Mijn reactie bij deze video van Al Jazeera English over deze kwestie:
Of course Russian artists and athletes should speak out against the war.
In 2014, 500 athletes and artists spoke positively about the illegal occupation of Crimea by the Russian Federation. Then Russian athletes and artists took a political stand. They can now do that again.
It’s one of two. Or politics has nothing to do with sports and art. Then these athletes and artists should not have publicly supported the occupation of Crimea in 2014. Or politics has to do with sports and art. Then the athletes and artists can speak out against the war started by the Russian Federation against Ukraine.
Athletes and artists can also express themselves in a different, more humanistic way if they find it too burdensome to take a political stance against the war.
Namely by speaking out against the violation of human rights during the war, the proven use of cluster munitions and chemical white phosphorus, the destruction of civilian targets of no military significance such as residential flats and the destruction of churches and Ukrainian cultural heritage.
He who is silent agrees. In 2014, the Russian artists and athletes were not silent. Now most of them are silent. They should not be forced to speak out, but should do so from their own conscience, inner civilization and self-protection of their own country.
The credibility of their own country is at stake. By speaking out publicly against the war, they can increase the credibility of their country. That is not easy in an authoritarian country.
But there is no other choice, as Ukrainian sportsmen and artists also spring into action to save their country from the invader. Why do Russian athletes and artists think they can sit on their hands? That is a luxury that no longer exists.
Is het 31 augustus 1939 en staat Europa aan de vooravond van oorlog, zelfs een Derde Wereldoorlog? Nee, het is vandaag 23 februari 2022. Historische vergelijkingen gaan mank. Die bevatten te veel speculatie. Het is evenmin 26 februari 2014, de vooravond van de inname van de Krim door Russische troepen. Ook is het geen Eerste Wereldoorlog toen Duitse, Oostenrijks-Hongaarse en Ottomaanse troepen vochten tegen de Entente. Of de Tweede Wereldoorlog toen Duitsers, Italianen, Japanners, Hongaren, Bulgaren, Roemenen en andere kleine mogendheden vochten tegen de Geallieerden.
Is de Russische president Vladimir Poetin een soort Adolf Hitler die voor krankzinnig en rancuneus wordt uitgemaakt en zijn eigen ondergang bespoedigt?
De geschiedenis zal het leren. Hitler was een korporaal in het Keizerlijke Leger die zich opperbevelhebber waande, maar de ene na de andere slechte militaire beslissing nam die de Duitse generaals moesten slikken. Poetin die in de toenmalige DDR in de Sovjet geheime dienst KGB carrière maakte zou niet zoals hij zelf zegt overste, maar majoor zijn geweest. De laagste rang van hoofdofficier. Het valt te bezien of Poetin generaals als Valeri Gerasimov weet te overrulen. Dan ontmoet de tacticus en amateur-strateeg Poetin de strateeg Gerasimov, zoals de tacticus en amateur-strateeg Hitler de strateeg Walther von Brauchitsch ontmoette.
Herhaalt de geschiedenis zich? Daar lijkt het toch niet op. De omstandigheden in het Europa van 2022 zijn faliekant anders dan in 1914, 1939 of 2014. Leiders maken wel steeds dezelfde fouten. Ze overschatten eigen kracht, onderschatten tegenkracht en beginnen een oorlog uit wrok, zelfoverschatting, verveling of afleiding voor de echte problemen in hun land. Het leed en de pijn herhalen zich. Maar de afloop is altijd anders.
‘Nooit weer‘ zeggen politici, ethici, mensenrechtenactivisten, politicologen en allerlei opinieleiders. Maar ze zijn niet bij machte om dat af te dwingen. Ze hebben geen divisies. De oproep om een oorlog in Europa te vermijden werkt niet als een politieke leider er anders over denkt. Of over voelt. Het is niet anders. De orde verandert periodiek in chaos en wanorde om daarna tot een nieuw evenwicht te komen. De passage doet pijn.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Kabinet ziet boycot van WK voetbal in Qatar niet zitten‘ in De Telegraaf, 18 november 2021.
De regering-Biden overweegt om vanwege de mensenrechten geen diplomatieke afvaardiging naar de komende Olympische Winterspelen in China te sturen. Aldus een bericht van Politico van 18 november 2021. Dit speelt tegen de achtergrond van een relatie tussen de VS en China die tijdens de regering Trump verslechterd is. De Winterspelen vinden vanaf 4 februari 2022 plaats in Peking.
De regering Biden spreekt over ‘de genocide op religieuze minderheden in Xinjiang’. Het Canadese Lagerhuis steunde in februari 2021 een motie die zegt dat de behandeling van de Oeigoeren genocide is. De Nederlandse regering noemde het toen geen genocide, maar ‘grootschalige mensenrechtenschendingen tegen Oeigoeren‘.
Dat zou Nederland ook kunnen doen door geen ministers, premier of staatshoofd die deel van de regering uitmaakt te sturen naar de Winterspelen in China.
Hetzelfde is een optie voor het WK Voetbal in Qatar. Wel sporters sturen, maar geen diplomatieke afvaardiging namens Nederland. In februari 2021 nam een meerderheid van de Tweede Kamer een motie van SP-Kamerlid Sadet Karabulut aan met alleen VVD, CDA en FVD tegen die oproept om geen diplomatieke afvaardiging naar Qatar te sturen, aldus een bericht in De Telegraaf. Het gaat niet om een boycot, want dan zou Nederland geen sporters sturen, maar om het niet sturen van een diplomatieke afvaardiging.
In antwoord op een vervolgmotie van maart 2021 antwoordde het kabinet op 21 mei 2021 dat dit nog niet aan de orde was omdat Nederland zich nog niet had gekwalificeerd en dat pas in november 2021 duidelijk werd. Welnu, deze week heeft het Nederlandse elftal zich door een zege op Noorwegen geplaatst voor het WK in Qatar.
De schendingen van de mensenrechten in China zijn veel groter dan in Qatar en vinden op industriële schaal. Van de andere kant is de economische en politieke macht van China groter dan van Qatar.
Pas op 18 november 2021 dienden D66, GL en CU een motie in die de regering oproept om vanwege de mensenrechten geen diplomatieke afvaardiging naar de Winterspelen in China te sturen. Beide moties lijken samen te hangen.
Of de motie van Sjoerdsma c.s. over China wordt aangenomen staat nog niet vast, maar is wel waarschijnlijk. Dan is het echter nog niet zeker of de regering die motie uitvoert. Het weigert evenmin de motie van Sadet Karabulut over Qatar uit te voeren. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok kondigde dat in zijn antwoord van mei 2021 aan.
Dit is des te merkwaardiger omdat het over het functioneren van de regering gaat en de grenzen die daar aan gesteld worden door de Kamer. Het Kamer heeft daarover het laatste woord, maar de demissionaire minister van Buitenlandse Zaken Ben Knapen (CDA) legt in navolging van Blok en na plaatsing van het Nederlands elftal de motie Karabulut naast zich neer en noemt volgen het bericht in De Telegraaf het uitvoeren ervan een symbolisch gebaar. Dat gaat dus over moderne slavernij van arbeidsmigranten. Hij verantwoordt dat zo: ‘Ik vind het te kort door de bocht om nu als een soort protestgebaar te zeggen, ‘we blijven weg’.
Dat is op zijn beurt te kort door de bocht van minister Knapen. Hij geeft zowel een verkeerde beschrijving van de situatie in Qatar als een misleidende beschrijving van de motie Karabulut. Die roept niet op dat ‘we‘ wegblijven, maar ‘geen afvaardiging van de regering te sturen naar het WK in Qatar en hierover in overleg te gaan met andere landen‘. De motie roept niet op dat de sporters wegblijven.
SP-Kamerlid Jasper van Dijk vindt het naast zich neerleggen van de motie Karabulut schoffering van de Tweede Kamer. Van Dijk: ‘Het zou zeer ongepast zijn als onze koning gezellig in een skybox gaat staan borrelen met de autoriteiten van Qatar. Zo lang werknemers worden uitgebuit moeten we dat voorkomen.’
Dat is een echo en voorafschaduwing van de kritiek die koning Willem-Alexander in februari 2014 kreeg toen hij tegen alle protesten in vanwege de schending van de homorechten door het Kremlin van het kabinet de Winterspelen in Sochi mocht bezoeken en met president Poetin een biertje dronk. Anders landen schaalden toen hun diplomatieke afvaardiging af, maar Nederland weigerde dat. Het RD formuleerde dat toen in een subliem redactioneel zo: ‘Het gedrag van onze koning in Sotsji was niet wijs en niet waardig‘. De kans bestaat dat de koning dat in Qatar of Peking herhaalt.
Om koning Willem-Alexander tegen zijn eigen hysterie te beschermen is het alleen al gewenst om de beide moties over Qatar en China (mits die aangenomen wordt) uit te voeren. Zodat hij zich niet net als in Sochi 2014 opnieuw aan kan stellen als een kleine jongen en controversiële bestuurders van het ontvangende land legitimeert door ze te ontmoeten en een persmoment te gunnen voor hun propaganda. Dat komt naast de afkeuring over de behandeling van minderheden en arbeidsmigranten en de toepassing van de mensenrechten in beide landen.
Het kabinet doet er verstandig aan om in Europees verband te opereren en steun te zoeken voor het niet sturen van een diplomatieke afvaardiging naar de Winterspelen in China en het Wereldkampioenschap Voetbal in Qatar. Het gaat om de sport en daarom is het gewenst dat sporters en sportbestuurders de aandacht krijgen zonder dat een staatshoofd, premier of minister daar pontificaal voor gaat staan.
Er zijn voldoende mogelijkheden, plekken en gremia om de diplomatieke relaties met beide landen te onderhouden. Dat hoeft niet tijdens een sporttoernooi te gebeuren. Minister Knapen mist de essentie als hij zegt dat het wegblijven van de regering een symbolisch gebaar is. Het is andersom, de diplomatieke afvaardiging naar zo’n sporttoernooi is een symbolisch gebaar.
De Oekraïens Orthodoxe Kerk (Moskou Patriarchaat) ressorteert niet langer onder de Russische Orthodoxe Kerk, maar heeft zich daarvan recent losgemaakt. Eeuwenlang werd deze Oekraïense Kerk gecontroleerd door het Russische Patriarchaat. Russische kerkleiders accepteren de breuk niet en hebben uit protest de banden verbroken met het overkoepelend Oecumenisch patriarchaat van Constantinopel dat in 2018 de Oekraïense onafhankelijkheid heeft erkend. Op 15 december 2018 hebben drie stromingen van Oekraïense Orthodoxe kerken zich verenigd in een eenheidsraad. Tot primaat is de kandidaat van de kerk met de meeste gelovigen, de Oekraïens Orthodoxe Kerk (Kiev Patriarchaat) gekozen: Epiphanius I, met de titel Metropoliet van Kiev.
Aanleiding voor de breuk is de verwijdering tussen Oekraïne en de Russische Federatie als gevolg van de in 2014 door het Kremlin begonnen en nog steeds voortwoekerende oorlog tussen deze twee landen. In februari 2014 bezetten de Russen de Oekraïense Krim. Volgens de Oekraïense president Petro Porosjenko gaat de onafhankelijkheid van Oekraïne hand in hand met de onafhankelijkheid van de Oekraïense Orthodoxe Kerk.
Deze ontwikkelingen en de reacties erop tonen aan dat religieuze instellingen zoals kerken een politieke machtscomponent hebben die de innerlijke werking van een geloof te boven én te buiten gaat. Tevens laat dit zien dat het binnen- en buitenlandse programma van Russificering van president Putin niet werkt omdat de ‘Russische Wereld’ krimpt, zoals Paul Goble in een commentaar op een rijtje zet. Niet in Oekraïne, Armenië of Finland, maar evenmin in Tatarstan waar evenals in andere republieken die deel uitmaken van de Russische Federatie een verlangen naar autonomie en de-Russificering bestaat (zoals Dagestan, Tsjetsjenië, Circassië, Tuva, Karelië). Dat heeft te maken met het afnemend economisch, politiek en cultureel belang van de Russische Federatie dat immens divers is. De Oekraïense kerkscheuring en binnenlandse unificatie is een krachtig teken van de afnemende Russische macht, maar zeker niet de enige actuele ontwikkeling ervan.
President Trump houdt de deur open dat hij de annexatie van de Krim door de Russische Federatie in 2014 erkent. Dat zei hij in gesprek met journalisten in aanloop naar de top met de Russische president Vladimir Putin in Helsinki op 16 juli. Wat de Amerikaanse president ermee zegt is ongekend en zonder precedent omdat hij ermee de aantasting van de internationale rechtsorde goedpraat. In 2014 heeft het Kremlin met militair geweld en inzet van reguliere troepen een deel van een ander land, namelijk Oekraïne bezet.
Hiermee schoffeert Donald Trump niet alleen zijn nationale veiligheidsadviseur die van een anti-Kremlin havik is veranderd in een lakei en voetveeg zonder veel invloed, maar ook de Europese bondgenoten die sinds 2014 samen met de VS sancties tegen de Russische Federatie hebben ingesteld. Als Trump de annexatie van de Krim erkent, dan zal hij logischerwijze ook (een deel van) de Amerikaanse sancties terugdraaien. Hoe de EU dan reageert is onvoorspelbaar. Tegelijkertijd keurt Trump de energie-afhankelijkheid van de EU van de Russische Federatie sterk af. Dat uit zich in zijn verzet tegen de aanleg van het Nord Stream II-project dat een door Duitsland geleid project is waarmee dit land ingaat tegen het belang van de EU. Dus iedereen heeft boter op het hoofd. En omdat vele landen uit eigenbelang handelen geeft dat Trump politieke manoeuvreerruimte.
Blijft de vraag waarom Trump overweegt een onrechtmatige annexatie oor de Russische Federatie te erkennen en waarom hij er opnieuw alles aan lijkt te doen om vijanden van de VS te dienen en bondgenoten dwars te zitten. Het is opvallend dat Trump tegen het belang van zijn eigen land in de talking points van Putin probeert te realiseren. Op de achtergrond zeurt de vraag waarom Trumps incompetentie niet door de economische en politieke elite van de VS wordt gecorrigeerd. Hoe lang nog laat men brokkenpiloot Trump aan het stuur zitten?
Een reactie bij een video op het YouTube-kanaal Daarom FvD. Het zegt dat senator John McCain ‘de echte bron’ was van Halbe Zijlstra. Maar dat is een aanname uit het ongerede die verre van waarschijnlijk is:
Feit dat senator John McCain hetzelfde beweert als oud-minister Halbe Zijlstra wil nog niet zeggen dat McCain de bron is voor Zijlstra. Of de enige bron. Het lijkt waarschijnlijker dat Zijlstra én McCain zich baseren op gemeenschappelijke bronnen.
Senator McCain zit als invloedrijk Republikeins senator en voorzitter van commissie op het gebied van de Krijgsmacht en de Binnenlandse Veiligheid dichter bij het vuur en is beter geïnformeerd dan de voormalige Shell-topman Jeroen van der Veer.
Er bestaat onder westerse Kremlin-watchers een grote mate van overeenstemming over de intenties van het Kremlin. McCain verwijst naar de dreiging van president Putin in 2014 dat hij Kiev of hoofdsteden van andere Oost-Europese landen binnen 48 uur met militair geweld kan innemen als hij daartoe besluit. Dat komt overeen met wat Zijlstra en McCain zeggen. President Putin zelf lijkt dus de bron te zijn voor hun woorden. McCain verwijst in het interview met de BBC ook naar Putin.
Interessanter dan deze vraag over de bron voor de bewering dat de buitenlandse politiek van het Kremlin agressief is, is de vraag hoe oprecht Van der Veer was in zijn correctie van Zijlstra. Dat Zijlstra gelogen heeft over zijn aanwezigheid bij het gesprek is duidelijk. Hij is er terecht voor afgetreden, zijn positie was onhoudbaar geworden.
Maar daarmee is nog niet gezegd dat Van der Veer niet gelogen heeft over de inhoud van het gesprek met Putin. Dat is allerminst duidelijk. Als lobbyist voor Shell heeft Van der Veer immers redenen om de positie van Shell in de Russische Federatie of in het pijplijnproject Nord Stream II te beschermen. Daar kan best een leugentje om bestwil bij horen.
Over de waarheid van Van der Veer is het laatste woord nog niet gezegd. Over de bronnen van McCain en Zijlstra lijkt dat minder het geval. Die zijn tamelijk duidelijk. Namelijk president Putin zelf.
De vertaling van de woorden van de Litouwse liberale Europarlementariër Petras Austrevicius in een bericht van Belsat luidt alsvolgt: ‘Hoe minder democratisch het land is, hoe belangrijker de rol van sport wordt. Het wordt een propagandamiddel’. Hij verwijst naar de Russische Federatie en de door de staat gesponsorde dopingfraude bij de Olympische Winterspelen van 2014 in Sotsji. Dit zijn prikkelende woorden met een kern van waarheid. Het zijn doorgaans autoritaire regimes als de voormalige DDR en de Soviet-Unie, en nu de Russische Federatie, China of Cuba die belang hechten aan goede prestaties in de internationale sportarena.
De stelling kan ook omgekeerd worden en van toepassing zijn op andere sectoren. Wat te denken van ‘Hoe democratischer het land is, hoe belangrijker de rol van kunst wordt. Het wordt een middel van nationale identiteit’. Of: ‘Hoe democratischer het land is, hoe belangrijker de rol van een eerlijke verdeling van geld en middelen wordt. Het wordt een middel van nationale identiteit’. De Nederlandse bevolking zou de keuze voorgelegd moeten krijgen op welk terrein het wil dat het land zich dient te onderscheiden van andere landen.
Het is een combinatie van waar Nederland goed in is en hoe het zichzelf het beste en het meest doelmatig kan verkopen. Nu gaan Nederlandse politici er klakkeloos vanuit dat door sport Nederland de eigen kwaliteiten optimaal in het buitenland kan uitventen. Dat is lui gedacht. Het is nog maar de vraag of de bevolking aan sport daadwerkelijk dit belang toekent. Des te meer omdat al een heleboel landen ook sport gebruiken om zich te onderscheiden. Dat vraagt een fikse investering en drijft te prijs om via sport te presteren enorm op.
Nationalisme en vlagvertoon dat samengaat met internationale sportwedstrijden en tot op de tribune gesteund wordt door politici die achter de successen aanhobbelen is voorspelbaar, saai, geesteloos, simpel, onzinnig en suf. Dat straalt op Nederland af. Mede -en juist- als het Wilhelmus klinkt en het Oranjelegioen hossend tribunes bezet. Politici beseffen waarschijnlijk als geen ander dat wat ze doen dom is, maar ze uit profilering niet kunnen nalaten om te doen. Dat moet overigens niet verward worden met de competitie van sporters. Daar is niks mis mee. Het gaat om politici die mooie sier proberen te maken met internationale sport en nationalisme. Als de stelling klopt dat hoe meer ze er propaganda mee bedrijven, hoe minder democratisch Nederland wordt, dan verdient het aanbeveling om de steun voor die topsport drastisch te verminderen.
In een interessante analyse op Joop.nl gaat Willem-Gert Aldershoff in op de deelname van de in een rolstoel zittende Russische deelnemer van het Eurovisie Songfestival 2017 Yulia Samoilova. Omdat ze na maart 2014 rechtstreeks vanuit de Russische Federatie naar de Krim is gereisd heeft ze in strijd met de Oekraïense grondwet gehandeld en wordt de Oekraïense regering gedwongen om te handelen. Door in te gaan op tactische zetten over en weer zet hij de relatie tussen Oekraïne en de Russische Federatie scherp op een rijtje.
Aan de rol van de EU gaat Aldershoff voorbij. Het zijn de sancties van 17 maart 2014 die wijzen op een stellingname en verantwoordelijkheid van de EU: ‘In the current circumstances, travel restrictions and an asset freeze should be imposed against persons responsible for actions which undermine or threaten the territorial integrity, sovereignty and independence of Ukraine, (..)’ Ofwel, als de EU zegt op te komen voor de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne -indien die door personen bedreigd wordt- dan moet het daadwerkelijk handelen als er sprake van ondermijning is. Als de EU dat nalaat dan laat het Oekraïne in de steek, handelt het in strijd met de sancties uit 2014 en ondermijnt het de geloofwaardigheid van een standvastige EU. Door de aanmelding van Yulia Samoilova wist het Kremlin dat het in strijd met de Oekraïense wet en de westerse sancties handelde en zette het de kwestie bewust op scherp door de EU en Oekraïne te provoceren (provokatsiya). Dat kan niet onbeantwoord blijven. M’n antwoord op Joop.nl op een andere reactie:
Inderdaad is de annexatie van de Oekraïense Krim door de Russische Federatie in strijd met het internationaal recht omdat het de territoriale integriteit van Oekraïne schendt. Die bezetting en het zogenaamde referendum dat tot de annexatie leidden werden in resolutie 68/262 op 27 maart 2014 in de Algemene Vergadering van de VN met grote meerderheid van stemmen veroordeeld.
De annexatie van de Krim door de Russische Federatie werd beantwoord met sancties van onder meer de EU, de VS, Canada, Japan en internationale organisaties. Onderdeel van die sancties zijn reisbeperkingen voor personen die de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne ondermijnen. Omdat Yulia Samoilova na maart 2014 op de Krim is opgetreden valt zij in deze categorie. Zij heeft niet alleen in strijd met de Oekraïense wet, maar ook in strijd met de westerse sancties gehandeld. Daarom moet de EU in deze kwestie positie kiezen. Het is onbegrijpelijk dat de EU dit tot nu toe niet heeft gedaan.
Op termijn zal de Russische Federatie de Krim moeten teruggeven aan Oekraïne. Maar zolang dat nog niet zover is en westerse landen en Oekraïne dat niet met geweld kunnen of willen afdwingen is de op een na beste oplossing een strikte economische boycot van de Krim.
Het optreden van Russische artiesten op de Krim -zonder tussenstop in Oekraïne- is niet alleen in overtreding met de Oekraïense wet maar ook een directe ondermijning van de territoriale integriteit, soevereiniteit en onafhankelijkheid van Oekraïne die tot de westerse sancties leidden. Daarom is het merkwaardig dat Oekraïne de kooltjes uit het vuur moet slepen en de EU terughoudend optreedt. Als de EU naar de in 2014 opgelegde sancties zou handelen, dan zou het Yulia Samoilova op een sanctielijst zetten en haar daardoor praktisch uitsluiten van het Eurovisie Songfestival.
Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Hoe Rusland het Eurovisie Songfestival gebruikt in de oorlog tegen Oekraïne’ van Willem-Gert Aldershoff op Joop.nl, 26 maart 2017.
Het is drie jaar geleden dat troepen van de Russische Federatie de Krim bezetten. Het is onrechtmatig en werd in resolutie 68/262 in de Algemene Vergadering van de VN met grote meerderheid veroordeeld. Wat te doen? Hoe de bezetters weer weg te krijgen? Zoals de journalist opmerkt is er geen platform waar de kwestie Krim besproken wordt. De Krim valt buiten het Minsk akkoord. De Britse VN-ambassadeur Matthew Rycroft toont zijn goede wil en spreekt in algemeenheden. Welke gevolgen voor de praktische politiek de Britse regering verbindt aan de Britse handtekening onder het Boedapaster Memorandum zegt Rycroft echter niet. Samen met de VS en de Russische Federatie garandeerden de Britten in 1994 soevereiniteit en territoriale integriteit van Oekraïne. Alledrie hebben ze dit land bedrogen. Russen door de Krim te bezetten en beide westerse landen door vervolgens op de handen te zitten. Rycroft zegt botweg dat het initiatief van Oekraïne moet komen.
In Europa was 2014 het jaar van Oekraïne. Voor Euobserver zet Andrew Rettman de ontwikkelingen op een rij: ‘2014, het jaar dat de geschiedenis terugkwam naar Europa‘. De Oekraïens-Russische oorlog begon op 21 februari toen ’16 pantserwagens van het Russische 801ste Marine Korps brigade hun gehuurde basis in de Krim, Oekraïne verlieten en defensieve posities innamen in de nabijgelegen Oekraïense steden Kaha, Gvardiiske en Sebastopol’. De rest is geschiedenis. Terugkijkend naar februari 2014 vallen drie aspecten op:
1) De toen ook al uitzonderlijke en bekritiseerde aanwezigheid van koning Willem-Alexander en premier Rutte bij de Olympische Spelen in Sochi. Dit ondanks alle maatschappelijke protesten en verzoeken -vooral vanwege diplomatieke incidenten met Rusland en ingeperkte homorechten- om een minder zware delegatie te sturen. Terwijl nog nooit een Nederlands staatshoofd bij een openingsceremonie aanwezig was geweest en allerlei Westerse staatshoofden afhaakten ging Willem-Alexander naar Sochi. Terwijl de marsorders voor de bezetting van de Krim en de oorlog in Oekraïne klaarlagen steunde de Nederlandse regering voor het zicht van de hele wereld president Putin. In het licht van de politieke ontwikkelingen oogt dat kinderlijke gejuich van het Nederlandse staatshoofd op de tribunes van Sochi alleen nog maar potsierlijker. Achteraf heeft de regering niet toegegeven dat de aanwezigheid van de zware delegatie in Sochi ongepast en ongelukkig was.
2) De stukken die ik aan Oekraïne besteedde riepen maandenlang vele reacties op die een pro-Russisch standpunt vertegenwoordigden. Het kostte me veel tijd ze te weerleggen, vooral omdat argumenten die weerlegd werden telkens weer gebruikt werden door personen met steeds nieuwe schuilnamen. Vanaf het begin verbaasde me dat om twee redenen. a) omdat ik het tegenstrijdig vind dat mensen die zich laten voorstaan op hun maatschappijkritiek en politiek visie onverdund een standpunt overnemen dat hun aangereikt wordt en als ‘bewijs’ naar de Russische propaganda of mantelorganisaties ervan bleven wijzen; b) ik een tegenovergesteld standpunt innam dat de VS en de EU niet alleen niet de agressor waren, maar juist te terughoudend en te angstig optraden. Ook hun eigen beloften zoals het Boedapester Memorandum van 1994 niet nakwamen. Ik schreef op 1 maart: ‘Europa dreigt aan de Oostflank in brand te vliegen, maar Brussel zwijgt. Het geeft geen signaal aan Rusland af. Dat hoeft niet agressief of oorlogszuchtig te zijn, als het maar krachtig en eensgezind is.’ Later redde kanselier Merkel door krachtig optreden de EU, maar het was op het nippertje. Het had weinig gescheeld of de EU was uit elkaar gevallen van besluiteloosheid en overbodigheid.
3) Het is lastig om van een afstand ten volle te begrijpen -laat staan: te ervaren- wat er precies aan de hand is. Weliswaar schreef ik op 20 februari dat Oekraïne op de rand van een burgeroorlog stonden op 22 februari ‘Oekraïne: wat komt er na de euforie van de verdreven leider?’ en leefde het besef dat er een oorlog aankwam met vreselijke gevolgen voor mensen, infrastructuur en relaties tussen staten, maar wordt de strekking ervan pas gaandeweg duidelijk. De hoofdlijn was vanaf het begin duidelijk, namelijk de Russische agressie, maar de oorlog had allerlei andere afslagen kunnen nemen. Met andere gevolgen. Dat het Russische leger pas vanaf augustus met duizenden manschappen tegelijk Oekraïne binnenviel, kon in februari niet voorspeld worden. Die invasie had eerder kunnen komen of had de tienduizenden manschappen kunnen omvatten die aan de grens stonden. Een lopend verhaal heeft geen voorspelbare afloop. De uitkomst staat vast: Oekraïne koerst richting EU, maar hoelang deze oorlog Europa nog gijzelt is ongewis. Die geschiedenis wordt nog geschreven.
Foto: Koning Willem-Alexander en echtgenote, IOC-lid Camiel Eurlings en premier Mark Rutte in Sochi, februari 2014. Credits: PA.
George Knight 