Is de verbranding van een koran door een rechts-extremist sabotage om de toetreding van Zweden tot de NAVO te dwarsbomen?

Woordvoerder Ned Price van het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken gaat in op de verbranding van een koran in Zweden door een Deens-Zweedse rechts-extremist en de relatie tussen landen en kandidaat-landen binnen de NAVO. Zweden en Finland hebben gezien de Russische dreiging in 2022 gezegd toe te willen treden tot de NAVO, maar de Turkse president Erdogan houdt de toetreding van Zweden tegen. Telkens komt hij met nieuwe bezwaren.

Price wijst erop dat de verbranding van een koran voor de Turkse ambassade in Zweden door de rechts-extremistische Rasmus Paludan weerzinwekkend en weinig respectvol is.

Paludan geeft met zijn daad Erdogan en de Russen munitie om hun pijlen te richten op Europa en de NAVO. Dat roept de vraag op in wiens belang Paludan handelt. Was het bewuste sabotage van Paludan om met zijn verbranding de toetreding tot de NAVO van Zweden te bemoeilijken? Vooralsnog zijn daar geen aanwijzingen voor. Maar het is niet onmogelijk dat dit naast zijn islamhaat Paludans streven is.

Europese rechts-extremisten werden altijd ondersteund door het Kremlin om verdeeldheid te zaaien binnen de EU. Maar sinds de grootschalige invasie van Oekraïne en het buitensporig gebruik van geweld door de Russische Federatie tegen de Oekraïense burgerbevolking hebben rechts-extremisten afstand van het Kremlin genomen.

De cultuuroorlog over verbrande korans of vermeend respectloze beweringen over de islam is een afleiding voor de slechte sociaal-economische situatie in landen als Turkije of de Russische Federatie. Daarom is een in Europa publiekelijk verbrande koran een zegen voor een onder druk staande economisch zwak opererende autoritaire leider.

De verbrande koran dient voor Erdogan om op een tamelijk goedkope manier kiezers aan zich te binden. Op 14 mei 2023 zijn er verkiezingen voor parlement én Turkse presidentschap. De populairiteit van Erdogan staat onder druk door de slechte economische situatie en de gierende inflatie. De populaire burgemeester van Istanbul Ekrem İmamoğlu is een mogelijke presidentskandidaat van de oppositie. Hij kan een geduchte concurrent van Erdogan zijn, maar Erdogan probeert hem door rechtszaken uit te sluiten. Daar loopt nog een beroep tegen van İmamoğlu.

De pro-Poetin Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov veroordeelt de verbranding van de koran, maar gaat verder als hij zegt dat die geïnitieerd en betaald zou zijn door de Zweedse autoriteiten.

Dat is een onbewezen, maar op het eerste gezicht niet geheel onlogische bewering omdat de rechts-extremistische Zweden Democraten van Jimmie Åkesson gedoogpartner van de huidige Zweedse regering zijn. Net als Paludan wil Åkesson de EU ondermijnen, maar bij nader inzien klopt Kadyrov’s bewering niet omdat de Zweden Democraten sinds 2022 voor toetreding van Zweden tot de NAVO zijn.

De verbranding van de koran door Paludan voedt Kadyrov in zijn verwijt dat in Europa en de NAVO Satanisten aan de macht zijn. Het vervangt eerdere Russische verwijten over neo-nazi’s, pedofielen en anti-christelijke types die de cultuuroorlog tegen het Westen voedden. Niets is zo veranderlijk als een vijandbeeld dat steeds moet worden geactualiseerd als andere vijandbeelden als te ongeloofwaardig zijn ontmaskerd.

De Russisch-Oekraïense oorlog wordt op verschillende fronten gevoerd

Dit is een typische westerse video over de Russisch-Oekraïense oorlog (2014 – …) die nu al zo lang duurt. De zogenaamde ‘informatie-ruimte’ en de ‘cyberruimte’ waar de Britse geïnterviewde oud-militair naar verwijst zijn onlosmakelijk verbonden met de militaire strijd. Ze zijn niet los te zien van elkaar en lopen in elkaar over.

Wat moeten we nog toevoegen aan de militaire strijd? De Oekraïense krijgsmacht claimt de zuidelijke havenstad Kherson in november 2022 te zullen terugveroveren. Het verloop van die strijd ontwikkelt zich langzaam, maar gestaag in het voordeel van Oekraïne. De inname door het Oekraïense leger zal een grote publicitaire en militaire domper voor Poetin zijn.

Complicaties zijn de dreiging met tactische kernwapens door Poetin en het opblazen van een dam door het Russische leger zodat een watervloed vele dorpen en steden (ook Kherson) zal overspoelen. Gezien de focus van de Russische krijgsmacht op civiele doelen is een gecreëerde watersnood geen ondenkbaar scenario. In de publiciteit zal het een afleiding voor die mogelijke Russische nederlaag zijn. Het aangebroken modderseizoen en het komende strenge winterweer zullen naar verwachting de strijd temperen.

Verwijzingen naar Poetins vermeend slechte gezondheid horen bij het spel in de informatie- ruimte. De geruchten dat hij Parkinson of een andere ziekte heeft zijn niet nieuw en worden periodiek afgestoft. Het idee is dat ze de tegenstander verzwakken.

Ook geluiden over een machtsstrijd in het Kremlin zijn niet van de lucht. Wanneer treedt Poetin af of wordt hij door een paleisrevolutie aan de kant geschoven? Dat is ouderwetse Kremlinologie. Topgeneraals zijn ontslagen en would-be generaals als Kadyrov en Prigozjin (Wagner) lopen zich warm om hun politieke positie te verbeteren.

Opvallend was een bericht op sociale media waarin Prigozjin de Oekraïnse president Zelensky voor Russische begrippen positief omschrijft. Via een tweet van Dmitri (@wartranslated). Voor de duidelijkheid, Oekraïne heeft bij wet bepaald dat er met Poetin niet wordt onderhandeld. Met wie wel? Er wordt al volop voorgesorteerd terwijl de oorlog voortduurt:

Is er in de Russische Federatie een Derde Tsjetsjeense oorlog in de maak?

Doorgaans is 1 + 1 = 2. Maar niet altijd. Neem nou twee berichten op het blog ‘Windows on Eurasia’ van Paul Goble. Het maakt Russischtalige berichten uit de Russische Federatie en de landen van de voormalige Sovjet-Unie bereikbaar voor een Engelstalig publiek. Het eerste bericht gaat in op de ideeën van de Russische nationalist Andrei Sosjenko die de islamisering wil stoppen door de Russische Federatie te contingenteren naar religie. Dat zou inhouden dat moskeeën niet meer in etnisch Russisch gebied worden opgericht en omgekeerd kerken niet in gebied dat erkend islamitisch is. Op dit moment beschouwt volgens onderzoek 30% van de bevolking van de Russische Federatie zich als islamitisch. In Nederland is dat iets minder dan 5%.

Een tweede bericht gaat over de positie van Tsjetsjenië binnen de Russische Federatie. Het is de islamitische, autonome deelrepubliek in de Kaukasus waar Ramzan Kadyrov de baas is en zich onder de patronage van president Putin kan gedragen als alleenheerser. Op de video paraderen troepen van Kadyrov. Het is bedoeld als vertoon van kracht en afschrikking. Tsjetsjenië heeft sinds 1994 twee oorlogen gekend die resulteerden in de onafhankelijkheid van de republiek. Goble meent dat in het Kremlin een derde Tsjetsjeense oorlog in de maak is. Daar zijn drie redenen voor: Putin heeft als ‘imperiale drug’ een ‘goede kleine oorlog’ nodig om zijn image op te poetsen. In maart 2018 zijn er presidentsverkiezingen. Het Kremlin verwacht geen bezwaar van het Westen tegen die oorlog gezien de slechte mensenrechtenpositie van Kadyrov. En de uitzonderingspositie van Kadyrov binnen de Federatie wordt onhoudbaar. Het gezag van het Kremlin moet er hersteld worden.

De demografische en economische positie van de Russische Federatie is verslechterd. Door de bezetting van de Krim in 2014 is de veelvolkerenstaat internationaal geïsoleerd geraakt. Inzakkende olie- en gasprijzen hebben tot een afnemend staatsbudget, sociale onrust en een recessie geleid. De bevolking van de Russische Federatie daalt gestaag. De Federatie verstedelijkt in hoog tempo. Deze gegevens zijn slechte uitgangspunten voor een oorlog, maar wel de logische indicatoren ervoor. Imperiale drug als afleiding, een oud recept uit de timmerdoos van leiders in nood. Komt er echt ruim voor de presidentsverkiezingen van maart 2018 een Derde Tsjetsjeense oorlog? Het is niet denkbeeldig. Als 1 + 1 = 3, zullen we maar zeggen. Dankzij de X-factor.

‘Dedicated’ in Galerie Sanaa met Halina Zalewska en Peter Koole

Opening op zondag 23 oktober om 15.00 uur met Edwin Jacobs. Te zien tot 27 november 2016. Galerie Sanaa toont vaak werk van Afrikaanse kunstenaars, maar richt deze keer de blik op Oost-Europa. Een bespreking.

Galerie Sanaa toont in een dubbeltentoonstelling de scherpe blik van Halina Zalewska en Peter Koole. Deze twee kunstenaars staan met hun werk midden in de samenleving. Berthe Schoonman van Galerie Sanaa vindt het een uitdaging om dit werk te laten zien. ‘Dedicated’ is de titel. Die zegt veel tegelijk. Dat de kunstenaars toegewijd zijn aan hun werk en aan het onderwerp van hun werk. Er verknocht of zelfs verkleefd mee zijn. Want hun kunstenaarschap is een levenslange opdracht. De titel zegt ook dat de personen die ze beschrijven toegewijd zijn aan hun leven of werk. En dat op hun beurt beide kunstenaars samen met Schoonman hun werk opdragen aan iedereen die er geinteresseerd in is.

Halina Zalewska (1956) werd in Polen geboren en woont nu in Utrecht. Het IJzeren Gordijn sneed Oost-Europa nog af van het Westen. Toen ze in 1980 aan de Rijksacademie in Amsterdam ging studeren wist ze eigenhandig haar werkelijkheid te verschuiven. Maar deze fase liet ze niet definitief achter. Want Zalewska put voor haar werk uit haar eigen leven. Die persoonlijke klik is de voorwaarde die haar drijft. Geen kwestie van aansporing, maar van bezieling. Dat het daar allemaal vandaan komt maakt zij aannemelijk.

Het verleden wekt ze op in beelden van Poolse sleutelfiguren als Bruno Schulz. Maar ook familieleden. Haar vader is niet ver weg. De geschiedenis zoals Zalewska die voor zich ziet is niet af. Zo loopt de vernietiging van Warschau, 1944 over in de puinhopen van Aleppo, 2016. Leed kan iedereen overkomen. De bevrijders van toen zijn de bevrijders van nu. Met als gevolg de totale vernietiging. Zo onherstelbaar is de geschiedenis. Je kunt het maar beter uittekenen voordat het voorgoed verdwijnt. Of weer van gedaante verandert en zich ontworstelt aan de blik.

Tegenover hard staat zacht. Tegenover onrecht staat de natuur die het leed overwoekert als de mens zich terugtrekt. Zalewska neemt een voorschot op de uitkomst en projecteert wensen in haar tekeningen. De natuur wordt zo een proefstuk van hoe het zou moeten zijn. Maar nooit is omdat de werkelijkheid daar te hard voor is. Toch stelt zij het niet voor als een droombeeld, want dat zou een overgave aan haar streven zijn. De uitkomst staat vast als een blauwdruk voor wat komen moet. Maar de opgave is nog niet sluitend omdat de weg erheen nog afgelegd moet worden. Dat is de vrijheid die Zalewska voor zichzelf in haar tekeningen reserveert.

Zalewska is een bewaarplaats van beelden, voorvallen en verhalen. Ze strijden er met elkaar om om als eerste op het papier te komen. In een lijn of een arcering van potlood. In kleur of zwartwit. Die strijd leidt tot combinaties die een geheel worden en de samenvoeging overstijgen. Waaraan niets ontbreekt. Altijd is er plek voor een afdwaling of onvolkomenheid die liefdevol opgenomen wordt. Alles lijkt inpasbaar, maar dat is natuurlijk niet zo. Het moet wel uit de bron geput worden die Halina Zalewska is. En die haar tekeningen diepte, gewicht en een bestemming geven die vertrek en aankomst tegelijk zijn. Zo vallen leven en werk van de kunstenaar samen.

Peter Koole (1958) bekommert zich om mensenrechten. Zijn aandachtsgebieden zijn de Balkan, Palestina, vluchtelingen en de Russische Federatie. In Galerie Sanaa laat hij voor het eerst een serie van vijf schilderijen zien die commentaar geeft op het bewind van de Russische president Putin. Journaliste Anna Politkovskaya van de krant Novaya gazeta werd in 2006 vermoord. Als verjaardagscadeau voor Putin. Op de 7de oktober. De krant pakte in juli 2014 uit met de titel ‘Vergeef ons, Nederland’. De MH17 was neergeschoten. Kort daarvoor waren er de Winterspelen van 2014 in Sochi. Nederland stuurde een zware delegatie waarmee het uit de toon viel. Tegen alle protesten in over de inperking van homorechten in de Russische Federatie. Koning Willem-Alexander dronk een biertje met Putin. Over het lijk van Politkovskaya heen. Er was vijf maanden later de MH17 voor nodig om de Nederlandse regering tot inzicht te brengen dat verbroederen met het Kremlin niet werkte.

Dat alles verbeeldt Koole in deze vijf schilderijen. Hij toont ook het zoeken van Nederland naar zichzelf. Want hij is een in Rotterdam gevestigde Nederlandse kunstenaar die bewust met zijn voeten in de samenleving staat waar hij deel van uitmaakt. In een andere serie doet Koole verslag van het weglachen van de duizenden doden van Screbrenica door Oranje Bavaria-meisjes. Naast de MH17 is dat het andere recente trauma van Nederland. Ze juichen bij een voetbalwedstrijd die Nederland verliest. Als droog en hard commentaar zet Koole daar de Bosnische nabestaanden naast die in hetzelfde gebaar rouwen om hun slachtoffers. Om hun verlies.

De realistische stijl objectiveert en scherpt de gebeurtenis aan. Dat gebeurt tegelijk. Het zijn twee tegengestelde bewegingen. Het resultaat doet denken aan het vertigoshot uit de gelijknamige film van Alfred Hitchcock. De camera rijdt naar achteren en de lens zoomt met dezelfde snelheid in. Het object blijft voor de toeschouwer op dezelfde afstand. Het effect is dat de achtergrond ineens patsboem de voorgrond overweldigt. In detail en grootte. Opzet van die techniek is om een sterke emotionele schok teweeg te brengen. In de film een verbeelding van de hoogtevrees van de hoofdpersoon. Verbeeldt Peter Koole op een vergelijkbare manier ons wegkijken voor de werkelijkheid? Het lijkt er sterk op.

Koole zet ons te kijk en wast onze ziel schoon. Of dat beoogt hij. Om de kijkers niet compleet aan hun lot over te laten voegt hij vaak woorden toe die richting geven. En onze geest voeden. Boete hoeven we niet te doen, maar even goed nadenken over waar we mee bezig zijn roept zijn werk wel op. Hij geeft commentaar op de wereld om ons bij de les te houden. Zonder een pedagoog te worden die ons dwingend één richting opstuurt. Zijn werk vertelt dat onderwerpen als misstanden, onrecht en oorlog een andere vorm van wirwar zijn van wat wij zijn. In die kant van onszelf helpt Koole ons af te laten dalen. Al is het maar voor even. Of we er een vervolg aan geven moeten we zelf weten. Kijken, bewonderen, mijmeren, doordenken of de barricades opstormen, het zit er allemaal in. Dat maakt het werk van Peter Koole uniek.

Halina Zalewska en Peter Koole blikken hun werkelijkheid in. Het lijkt terloops te gebeuren, maar vraagt een half geleefd leven om zover te komen. Hun bekwaamheid is onmiskenbaar aanwezig, maar dringt zich toch niet voor het onderwerp. Daar passen deze toegewijde kunstenaars wel voor op. Het is bijzonder dat Galerie Sanaa deze tentoonstelling presenteert. Ook gedurfd omdat het voor fijnproevers is.

Foto 1: Berthe Schoonman, Halina Zalewska (zittend) en Peter Koole (v.l.n.r.), 21 oktober 2016.

Foto 2: Halina Zalewska, detail van tekening van Warschau-deel van tweeluik ‘Twins’, 2016. Twee verwoeste steden: Warschau en Aleppo. Tijdens de tentoonstelling is Zalewska in de galerie aanwezig op vrijdagmiddag vanaf 12.00 uur en tekent verder aan de tekening ‘Twins’.  

Foto 3: Peter Koole, ‘Journalism, Novaya Gazeta’, 2014. Olieverf op doek.

Zie hier voor achtergrondinformatie over Halina Zalewska en hier over Peter Koole.

Oekraïne achterhaalt gestolen schilderijen uit Verona. Wat zegt dit positief nieuws?

Soms roept een bericht meer vragen op dan het beantwoordt. Neem nou de vangst van schilderijen op een Oekraïens eilandje in de Dnister rivier aan de grens met Moldavië. Ze werden op 19 november 2015 gestolen uit het Castelvecchio museum in het Italiaanse Verona. De schilderijen van onder meer Tintoretto, Rubens, Hans de Jode en Mantegna zouden een waarde van 15 miljoen euro vertegenwoordigen. De in plastic zakken verpakte schilderijen werden gevonden door de grenspolitie. Dat geeft de Oekraïense president Porosjenko de kans om te praten over een ‘briljante operatie’ en ‘de doelmatige aanpak van smokkel en corruptie’. De president meent dat Oekraïne hiermee haar prestige bevestigd zou hebben door de ‘doelmatige actie’.

Er is veel onduidelijk in de berichtgeving. Stuitte de grenspolitie toevallig op de schilderijen of ging er een uitgebreide operatie aan vooraf? Of werden de Oekraïense autoriteiten getipt? De opdrachtgevers zouden uit Tsjetsjenië afkomstig zijn, een door Ramzan Kadyrov op autoritaire wijze geregeerde autonome republiek in de Kaukasus die zich onder diens leiding steeds onafhankelijker van Moskou opstelt. En het Kremlin door de eigenzinnige koers steeds meer hoofdbrekens kost. Waren Kadyrov en mensen uit zijn entourage betrokken bij de opdracht? En wat is de rol van de Russische, Oekraïense en Moldavische maffia in de diefstal?

Het is goed nieuws dat de schilderijen zijn teruggevonden. Immers openbaar kunstbezit. Ongemerkt maken Nederlanders een vergelijking met de diefstal in 2005 in het Westfries Museum in Hoorn. Vier schilderijen werden op 14 april 2016 teruggevonden in Oekraïne, maar nog veel is onduidelijk. Wie de uitvoerders en opdrachtgevers van die diefstal waren is nog steeds in nevelen gehuld. Ondanks de onduidelijkheid over de details werd in de Nederlandse publiciteit in de aanloop naar het Oekraïne-referendum van 6 april 2016 de diefstal door sommige media en het NEE-kamp gebruikt als stok om de Oekraïense regering mee te slaan. Maar evenmin als toen de ondoelmatigheid -laat staan de betrokkenheid zoals gesuggereerd werd vanuit het Westfries Museum- van de Oekraïense overheid werd aangetoond is nu de doelmatigheid aangetoond.

Kunstdiefstal lijkt lucratief en is door het grensoverschrijdend karakter ervan lastig aan te pakken. Landen geven geen prioriteit aan opsporing. Dat schilderijen opduiken in een land als Oekraïne is geen toeval omdat in dat redelijk open land met de hoogste corruptie van Europa de georganiseerde misdaad er veel ruimte heeft. Het is er dit soort landen dan ook alles aan gelegen om in de beeldvorming de indruk te wekken dat het de misdaad bestrijdt. Die trouwens in dit geval in Nederland en Italië begaan werd. In ‘beschaafd’ Europa dus. Oekraïne is afgelopen jaren druk bezig geweest om de politie te hervormen en op Westerse leest te schoeien. Dat is succesvol verlopen. Dat Porosjenko nu de vruchten plukt is de publicitaire wetmatigheid. Feit is dat Oekraïne onder druk van de publieke opinie positief heeft meegewerkt aan het oplossen van twee diefstallen.

Foto: Hans de Jode, Zeehaven, olieverf op doek. Op 19 november 2015 gestolen uit het Museo di Castelvecchio in Verona.

Beschuldiging van Putin als pedofiel is een motief voor moord op Litvinenko

Aldus een passage uit het vandaag gepubliceerde rapport ‘The Litvinenko Inquiry’ onder leiding van Robert Owen over de vergiftiging met radioactief polonium-210 in 2006 in Londen. Volgens de conclusie van Owen is president Vladimir Putin waarschijnlijk (probably) betrokken bij de opdracht om de Russische overste en ex-spion van de Russische geheime dienst FSB Aleksandr Litvinenko te vermoorden. Hij stierf op 23 november 2006 en beschuldigde op zijn ziekbed Putin van de moord. Een reden zou zijn dat Litvinenko Putin in een artikel in juli 2006 van pedofilie beschuldigde. Dat past niet bij de beeldvorming van de macho die duikt, zwemt, vliegt en racet als een Russische superman met een gezonde geest in een gezond lichaam.

Tegenwoordig is de beschuldiging van pedofilie vrijwel het ergste wat iemand kan overkomen. Vooral door een nieuwe wind van conservatieve opvattingen over seks en seksualiteit die door Europa waait. De sfeer van opstandigheid en vrije opvoeding van de sixties is voorbij. De beschuldiging van pedofilie is als het ware een radioactief antwoord om iemands reputatie te besmetten. Is Vladimir Putin werkelijk de Joris Demmink van de Russische Federatie? Of dient zo’n aantijging vooral om hem in diskrediet te brengen? We weten het niet echt. Het gaat er echter niet zozeer om of Putin werkelijk pedofiel is, maar dat Litvinenko door dit naar buiten te brengen Putin hiermee ernstig probeerde te beschadigen. Het rapport Owen ziet het naar buiten brengen van de beschuldiging door Litvinenko dat Putin een pedofiel was als een belangrijk motief voor diens moord.

Foto: Schermafbeeldingen uit het  rapport ‘The Litvinenko Inquiry’, respectievelijk op p. 92/93 en p. 227.

Kritische documentaire over Ramzan Kadyrov roept een verbod op

Volgens een bericht van Meduza blokkeert YouTube op verzoek van T&K Producties op het kanaal van Michail Chodorkovski’s Open Russia (открытая Россия) bovenstaande documentaire over de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov. Vanwege auteursrechten. Open Russia ontkent op de eigen website de beschuldiging en gaat in beroep omdat alles correct zou zijn afgehandeld. De versie met Engelse ondertiteling en Russische voice over is in Nederland nog te zien op YouTube. Open Russia zette de documentaire op 25 mei online.

Aan de hand van de mensenrechten gaat de documentaire over de machtsstructuur van Kadyrov die los lijkt te staan van die in het Kremlin. Maar Kadyrov is afhankelijk van politieke steun van Putin. De Tsjetsjenen worden door het Kremlin gebruikt om het vuile werk op te knappen en als rookgordijn te dienen. Verhalen dat ze hun eigen gang gaan en zich niets aantrekken van Putins opdrachten dienen om het rookgordijn met een nieuw rookgordijn aan het zicht te onttrekken. Tegelijk hebben Kadyrov en zijn strijders hun eigen belangen die niet parallel lopen met die van het Kremlin. Het is deze oncontroleerbaarheid  in de Russische onderbuik die sommigen in het Kremlin nerveus maakt. Moet de macht in de macht in Grozny aangepakt worden omdat deze te veel afwijkt of juist blijven bestaan als dreiging om iedereen in Moskou in het gelid te houden?

Wat is invloed in Rusland van Nemtsov rapport ‘Putin. Oorlog’?

De liberale politicus, activist en vriend van de vermoorde oppositieleider Boris Nemtsov Ilya Yashin geeft de essentie uit het op 12 mei 2015 in Moskou gepresenteerde Russischtalige rapport ‘Putin. War’ waar Nemtsov aan werkte toe hij op 27 februari 2015 vermoord werd. Kyiv Post geeft een Engelstalige samenvatting. Op 28 mei verschijnen in samenwerking met Eliot Higgins van onderzoekscollectief Bellingcat het rapport ‘Hiding in Plain Sight: Putin’s War in Ukraine’ van The Atlantic Council en een Engelse vertaling van ‘Putin. War’.

Dit fragment laat zien hoe het Kremlin sinds februari 2014 opereert in Oekraïne. Het steunt de zogenaamde pro-Russische separatisten met onderdelen van het Russische leger die het Oekraïense leger een beslissende slag toebrengen als de separatisten in het nauw zijn gebracht. Ondanks het tegendeel ontkent het Kremlin de inzet van Russische onderdelen in Oekraïne. Behalve op de Krim waar president Putin die inzet wel toegaf.

In het Westen zal het rapport naar verwachting weinig veranderen omdat de feiten al geruime tijd bekend zijn. Vraag is eerder of westerse regeringen bereid zijn de consequenties eruit te trekken. Zelfs het onomstotelijk bewijs dat de MH17 met actieve medewerking van Rusland is neergehaald lijkt daarin niets te veranderen. Het rapport is op een Russisch publiek gericht dat door de propaganda van de Russische staatsmedia eenzijdig en foutief wordt voorgelicht. Maar of de gegevens het Russische publiek kunnen bereiken valt te bezien.

Vice News: Russisch nationalisme en propaganda. Hoe eindigt het?

Begrijpen we onze tijd? Of is afstand in de tijd nodig om onze eigen tijd te begrijpen? Zien we beter wat er in het Duitsland van de jaren ’30 gebeurde, dan wat nu in de Russische Federatie gebeurt? Het eerste is immers afgesloten en het laatste ontwikkelt zich nog van dag tot dag. We kunnen niet weten of de Russische agressie in Oekraïne in een grootscheepse oorlog eindigt. Maar de overeenkomsten zijn verbluffend. En verontrustend.

Er is de propaganda die de geest van een meerderheid van de bevolking beïnvloedt, de vreemdelingenhaat, het revanchisme over wat verloren is gegaan, de militarisering van een samenleving die geleidelijk overgaat in een oorlogseconomie, het nationalisme en de marginalisering van de enkele tegenstem die nog klinkt. Dat laatste varieert van een rockgroep die in Oekraïne optreedt en intellectuelen die moeten emigreren omdat hun leven bedreigd wordt tot een oppositieleider als Boris Nemtsov die om zijn mening vermoord wordt.

Nog een overeenkomst met de jaren ’30 (vdve) is dat Europa geen antwoord heeft op de Russische agressie en zolang mogelijk de schijn probeert op te houden dat alles normaal is. München 1938 heet nu Minsk 2015. Wat in de Russische Federatie gebeurt is echter verre van normaal. Dat gebrek aan Europese weerstand is nog onbegrijpelijker vanwege de inschatting dat de Russische conventionele strijdkrachten van mindere kwaliteit zijn dan de Westerse legers. De Russische zelfoverschatting gaat samen met Westerse zelfonderschatting. Of de ellendige luiheid om de eigen comfort zone te verlaten om harde eisen te stellen die de vrede redden.

Speculatie, Kremlinologie en machtsstrijd: Putin en de hardliners

Kremlinologie herleeft in de Russische Federatie zoals deze in de Soviet-Unie bestond. Het omvat pogingen om het Kremlin door het interpreteren van indirecte aanwijzingen te begrijpen. Wat betekent de vlucht van de Russische Oekraïne-gezant van Putin Vladislav Surkov met zijn familie naar Hong Kong? Kremlinologie bestaat door het gebrek aan betrouwbare informatie. Hoewel er sinds 1991 door de opgang van het internet en de sociale media veel veranderd is -zodat de snelheid van de verspreiding van informatie is toegenomen- is het opvallend dat dit in de Kremlinologie weinig verschil uitmaakt. Er komt zo goed als niets naar buiten.

President Vladimir Putin is sinds 5 maart niet meer in het openbaar verschenen. Toen ontmoette hij de Italiaanse premier Matteo Renzi in Moskou. In elk land is het opvallend als een staatshoofd zonder verklaring 10 dagen niet in het openbaar verschijnt, maar in Rusland is het nog opmerkelijker omdat de persoon van Putin tot focus van politiek is gemaakt en in de media tot inwisselbaar symbool van de Russische Federatie is geworden. Hoewel door het gesloten systeem van informatie het best kan dat de gewone Russen het niet eens in de gaten hebben dat er iets vreemds aan de gang is in Moskou. Daartoe worden oude beelden uitgezonden.

De meest waarschijnlijke speculatie is dat er sinds 5 maart in het Kremlin sprake is van een machtsstrijd die verband houdt met Oekraïne. Hoewel het best kan dat het wordt vermengd met een strijd over functies en economische belangen. Het gaat dus niet om een paleiscoup met rollende hoofden, maar om een vertraagde machtsstrijd die zich in fases afspeelt. Dat komt omdat facties elkaar nodig hebben en omdat Putin door de leidersschapscultus voor de gewone Russen de natie symboliseert. Ook als Putin de strijd van de hardliners de afgelopen 10 dagen verloren heeft, dan hebben ze hem nog nodig als uithangbord voor de eigen bevolking en front naar het Westen. Die rol geeft Putin weer invloed om tegeneisen te stellen. Daarom duurt het zo lang.

Wat betekent het als de hardliners winnen waar het nu naar uitziet, hoewel hun winst wellicht niet volledig is? Daarover zijn de speculaties evenmin van de lucht. Wordt eerst Tsjetsjenië uitgemest inclusief de trouwste bondgenoot van Putin Ramzan Kadyrov voordat de aanval op Mariupol wordt ingezet met een oorlog die niet langer hybride is, maar openlijk wordt erkend? Dat zou Oekraïne ademruimte geven. En op termijn Westerse steun. Gaan de hardliners die leunen op de inlichtingendiensten die deel uitmaken van de veiligheidsindustrie voor een realistische politiek die uitgaat van machtsevenwicht of vermengen ze dat net als Putin met religie en nationalisme? Het valt nog niet te voorspellen. Maar de contouren zijn in de afgelopen 10 dagen geschetst.

Foto: Tweet van Anders Aslund, 14 maart 2015.