De alternatieve gevestigde politiek van de populisten. Aangestuurd vanachter de schermen

Wat is goede politiek -waar iemand die gaat voor het algemeen belang- op kan stemmen? Of zich mee moet identificeren. Het is lastig. Van de ene kant zijn er de malcontenten, de onruststokers, de complotdenkers zoals vertegenwoordigd door rechts-populisten en de non-conformisten die aangetrokken worden en hun kansen ruiken. Van de andere kant zijn er de gevestigde belangen, de opportunisten, de wegkijkers zoals de traditionele partijpolitiek en de meelopers die proberen mee te profiteren door een graantje mee te pikken.

Beide groeperingen hebben gemeenschappelijk dat ze in hoge mate worden aangestuurd -of ingeperkt- door mensen die achter de schermen aan de touwtjes trekken. Beide categorieën hebben hetzelfde voor ogen, ze willen invloed en macht. Het verschil in werkwijze (‘modus operandi’) is minder groot dan het in de publieke opinie lijkt. Ze worden wel door fundamenteel andere belangen aangestuurd, hoewel overlappingen bestaan.

Over de gevestigde orde is onderhand bij het publiek duidelijk dat het multinationals, wapenfabrikanten en de veiligheidsindustrie of Facebook en Google zijn die de gevestigde partijpolitiek goeddeels in de zak hebben. Vooral in de VS is die ontwikkeling ver gevorderd, onder meer door het arrest Citizens United uit 2010 dat de sluizen openzette voor het opkopen van politici die ook nog eens een groot deel van hun tijd bezig zijn met het ophalen van geld en het naar de mond praten van geldschieters. In Europese landen is partijfinanciering aan banden gelegd, maar de invloed van de internationaal opererende bedrijven stopt niet bij de grens.

Dat het grote publiek nauwelijks in de gaten heeft dat rechts-nationalisten of rechts-populisten in exact dezelfde mate gestuurd worden door bedrijven, multimiljonairs of zelfs landen die de hegemonie van de VS of de EU betwisten is een gemis voor een gezonde oordeelsvorming van de kiezers. Het staat een evenwichtig en open publiek debat in de weg dat leidt tot eerlijke afweging van alle voor- en nadelen van beide invalshoeken.

Voor wie wil weten wie er achter de schermen aan de touwtjes trekken van de rechts-populisten is een artikel in The Guardian van Carole Cadwalladr inzichtelijk. Ze wijst op de hechte relaties tussen UKIP-voorman Nigel Farage, Donald Trump en WikiLeaks-oprichter Julian Assange die met elkaar voortdurend in gesprek zijn en acties op elkaar afstemmen. Dat komt slechts door toeval aan het licht. Ze worden aangestuurd door een Amerikaanse multimiljonair als Robert Mercer of een buitenlandse mogendheid als de Russische Federatie.

Logica van de ‘tegenbeweging’ is het wereldwijd optreden van een rechtse, nationalistische beweging die haaks staat op de EU en in de Russische Federatie een vreemde bedgenoot vindt die eveneens de EU wil verzwakken. Daarin vinden ze elkaar. Dus het verkleinen van de macht van de EU maakt het versterken van eigen macht en invloed mogelijk. Door Trumps verkiezing gaat dit gelijk op met het verzwakken van de macht van de VS. Zo is het State Department onder Trump bewust uitgekleed en heeft de VS nauwelijks nog een samenhangende buitenlandse politiek. Daar profiteren allen van die nut hebben bij een verzwakte VS.

Commentatoren in het Guardian-artikel zeggen dat we nu pas door beginnen te krijgen hoe de lijnen achter de rechts-populistische schermen lopen en de diverse machtscentra en belangen zijn verbonden. Het is een puzzel die pas de laatste maanden ingevuld wordt en waarvan de afbeelding voor het eerst zichtbaar wordt.

Kiezers hebben recht om dit te weten. Want ze mogen gelijk hebben dat ze niet achter gevestigde belangen van de partijpolitiek aan willen lopen, maar hebben niet door welke belangen ze met hun steun voor Trump, Farage, Marine Le Pen, Baudet of Wilders dienen. Dat is wrang. Door achter de belangen van multimiljonairs als Arron Banks, Robert Mercer, de Koch broers, bedrijven en ongrijpbare landen als de Russische Federatie aan te lopen doen kiezers exact dat wat ze denken te vermijden. Niemand zegt hun dat ze belazerd worden.

Omdat publiek en media minder kennis hebben van de verborgen, georkestreerde aansturing van de rechts-populisten in de VS en Europa dan van de aansturing van de gevestigde partijpolitiek die al jarenlang onderwerp van onderzoek is, hebben eerstgenoemden kunnen profiteren door tot nu toe grotendeels onder de radar te opereren. Maar geleidelijk verandert dat beeld. Het wordt duidelijk dat de populistische partijen niet namens een denkbeeldig volk vanuit het niets optreden, maar bewust de belangen dienen van hun geldschieters achter de schermen. Naar nu blijkt heeft de alternatieve gevestigde orde dezelfde top-down werkwijze als de gevestigde orde. De enige afweging voor de kiezer is welk belang het gediend wil zien.

Foto 1: ‘Nigel Farage has returned from meeting Donald Trump in his gold lift‘, 2016.

Foto 2: ‘Putin meets with Marine Le Pen at the Kremlin’, 2017.

Antwoord aan Farid Tabarki. Je ne suis pas Julian

Een opinie van Farid Tabarki in het FD, van wie ik eerlijk gezegd nog nooit gehoord had. Het valt niet mee om een handvat te vinden die het op enigerlei wijze bruikbaar en hanteerbaar maakt. Dat vraagt om een reactie:

Interessante opinie die tamelijk wereldvreemd aandoet. Want de aanname dat Julian Assange geen onderscheid maakt in politieke kleur verdraagt zich niet met de realiteit. Als iets Assange te verwijten valt is dat hij geen objectieve, journalistieke rol speelt, maar onderscheid op politieke gronden maakt.

In de Amerikaanse presidentsstrijd lekte Wikileaks uitsluitend nieuws dat negatief was voor Hillary Clinton en de DNC en geen nieuws dat negatief was voor Donald Trump. Dat scenario herhaalt zich nu in Frankrijk waar Assange via WikiLeaks zegt de kandidaten Macron en Fillon te zullen beschadigen, maar Marine Le Pen buiten schot laat. Omdat Assange juist die kandidaten begunstigt die positief staan tegenover het Kremlin is het verwijt snel gemaakt dat hij een vehikel is van dat Kremlin en er politiek vuil werk voor verricht.

Interessanter dan de observaties van Farid Tabarki is de vraag hoe Assange zich de afgelopen jaren ontwikkeld heeft. En in welk vaarwater hij uiteindelijk terecht is gekomen. Assange is in zijn isolatie geradicaliseerd en heeft zich vervreemd van zijn medestanders van het begin, zoals de journalisten van The Guardian. Ofwel, de oude Assange is een andere persoon dan de nieuwe Assange.

De analogie met Geert Wilders ligt voor de hand. Ook Wilders is in zijn semi-isolatie van een 24 uursbewaking en verblijf in safe houses zonder normaal sociaal leven snel geradicaliseerd. Omdat Wilders en Assange alleen met gelijkgestemden optrekken en niet gecorrigeerd worden zijn ze steeds radicaler in hun opvatting geworden.

Die ontwikkeling van de radicalisering van Assange mist Farid Tabarki. Hij doet alsof het nog 2012 is en Assange nog omgaat met mensenrechtenactivisten, advocaten en centrum-linkse journalisten. Dat gaat voorbij aan de wanhoop waarin Assange sinds die tijd terecht is gekomen. Onder het motto van ‘de vijand van mijn vijand is mijn vriend’ heeft hij toenadering gevonden tot de Russische propagandazender RT en het Kremlin. Dat maakt Assange minder stukken onschuldig en onpartijdig dan Farid Tabarki suggereert. Het tegendeel is waar.

Dat Assange door de regering-Obama onrecht is aangedaan lijkt onweerlegbaar, maar dat hij anderen onrecht aandoet is eveneens een vaststaand feit dat in een opinie-artikel niet zo mogen ontbreken.

Foto: Schermafbeelding van deel opinie-artikel ‘Je suis Julian’ van Farid Tabarki in het FD, 25 januari 2017.

Het is nu Trump tegen de EU. Wat is het antwoord op het nieuwe Amerika? Kan het EU-leiderschap het aan?

Trump gooit de EU onder de bus en wil zaken doen met de Russische Federatie die de EU wil desintegreren. Dat had hij in de campagne al aangekondigd met zijn slogan ‘America First’. Als een verrassing kan het niet komen. Europese rechts-populisten als Wilders, Farage en Le Pen juichen de aanval van de regering-Trump op de EU toe. Evenals populistische analisten als Willem Post die om onbegrijpelijke redenen verbonden is aan Clingendael en in een artikel van 15 november 2016 dat NRC om onbegrijpelijke redenen plaatste zei dat het allemaal wel mee zou vallen ‘met Trumps dwaze avonturen’. Zoveel onnozelheid en naïviteit doet pijn aan de ogen en is een belediging voor het gezonde verstand. Als antwoord aan Post schreef ik op 17 november 2016: ‘Het gaat vreselijk worden. Het zou ook de Nederlandse media sieren dat ze de berichtgeving over Trump niet normaliseren. Of sussende opinies zoals die van Willem Post die volgen uit een fikse portie wensdenken niet publiceren zonder disclaimer. Media moeten niet meegaan in de suggestie dat ‘het allemaal wel zal meevallen’ met president Trump. Het gaat naar alle waarschijnlijkheid niet meevallen, maar tegenvallen.’

Voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk heeft in een open brief van 31 januari aan 27 leiders van de EU-lidstaten hard uitgehaald naar Trump. In voorbereiding op een top in Malta op vrijdag komt hij met reflecties die man en paard noemen. Eindelijk doet de EU aan buitenlands beleid. Tusk plaatst de VS samen met China en de Russische Federatie in dezelfde categorie externe bedreigingen van de EU. De VS is volgens Tusk een existentiële bedreiging voor de EU en trekt de laatste 70 jaar van Amerikaanse buitenlandse politiek in twijfel. Tusk roept op tot trots, samenwerking, ambitie en een antwoord op de krachten die de EU willen ondermijnen.

Ishaan Tharoor zet in een opinie-artikel in The Washington Post de recente ontwikkelingen op een rijtje. Zo citeert hij de liberale, federalistische ALDE-leider in het Europarlement Guy Verhofstadt die meent dat Trumps topadviseur Steve Bannon erop uit is de EU te ontmantelen: ‘Bannon is actively working to destroy the European Union, suggested Verhofstadt, and “is sending people now to Paris and Berlin to prepare for similar referendums … as Brexit.”’ Inderdaad identiek aan een pleidooi van de EU voor de uittreding van Ohio uit de VS. Maar tegelijk is het de vraag of de EU zich wel weet te verenigen. Het kent teveel verdeeldheid en innerlijke weerstand, onder meer door de bezuinigingen op de verzorgingsstaat en een technocratische EU die weinig genegenheid bij de bevolking oproept. Tharoor citeert Kathleen R. McNamara in een artikel voor Foreign Affairs waarin ze uiteenzet waarom de EU zich door onder meer het gestook van de rechts-populisten niet zal verenigen. WikiLeaks lijkt na de inbraak in de Podesta-emails die Hillary Clinton beschadigde nu in opdracht van het Kremlin alweer bezig om de Franse presidentskandidaat Marine Le Pen te helpen door via onthullingen haar rivalen François Fillon en Emmanuel Macron te beschadigen. De EU reageert hierop niet.

Wie hebben er het meeste schuld aan de chaos die ontstaat in Europa? De als vanouds externe vijanden als de Russische Federatie die de EU agressief bejegenen of de extreem-rechtse populistische meelopers die zich door het Kremlin laten omkopen of meeliften op de rode loper van Russische propaganda tegen de EU? Of de nieuwe machthebbers in het Witte Huis die alle oude zekerheden en afspraken met de EU en EU-lidstaten in twijfel trekken? Of hebben de EU-leiders zelf het meeste schuld aan de chaos omdat ze zich uit elkaar laten spelen en geen passend antwoord op de Russische agressie durven geven en zich onvoldoende voorbereid hebben op de nieuwe koers van Trump die zich gedurende de campagne van 2015-2016 al aankondigde?

De EU is op zichzelf aangewezen en komt tergend langzaam tot het besef dat het zich politiek en militair moet versterken. Maar van beleidswijzigingen die zo’n omslag aankondigen is nog geen sprake. In een FB-posting van 29 januari slaat Hubert Smeets de spijker op de kop door zich af te vragen waarom de regering-Rutte zwijgt in antwoord op het beleid van Trump en of de regering in Den Haag zich wel voorbereid heeft. Het lijkt er niet op en dat is voor het hele leiderschap van de EU de trieste constatering. Hopelijk weten Tusk en EU-leiders de EU tijdig te motiveren en verenigen tegen externe dreigingen. Het is pompen of verzuipen.

Obama zet zich af tegen het Kremlin. Wat pleit voor en tegen hem?

Er valt veel af te dingen op de woorden en goede bedoelingen van de vertrekkende president Barack Obama. De ook in Europa populaire president die in 2010 volgens lekken van WikiLeaks zijn steun aanwendde om te pleiten voor de Afghaanse oorlog. Obama heeft zelf bloed aan zijn handen met de technisering en ontwijken van de rechterlijke macht die uitmondde in de drone-oorlog in onder meer Jemen, Pakistan en Afghanistan. Geruchten zeggen dat hij bang was vermoord te worden door de CIA en zich daarom van zijn progressieve koers liet afbrengen. Door deze opgedrongen beleidswijzigingen moest hij wel teleurstellen. Obama was soms aarzelend en contraproductief in zijn buitenlandse politiek (Syrië) en restrictief in zijn mensenrechtenbeleid. Onder geen enkele president zijn zoveel klokkenluiders vervolgd als onder Obama. Omdat hij een uitstekende prater en goede communicator is drongen de negatieve kanten slechts mondjesmaat door tot het publiek.

De geschiedenis zal leren in hoeverre Obama verantwoordelijk was voor Clintons nederlaag tegen Trump. En zo via een omweg de nagedachtenis aan zijn presidentschap om zeep heeft geholpen. De wonden van de keiharde strijd voor de Democratische nominatie tussen Clinton en Obama in 2008 zijn nooit geheeld. Obama nam afstand van de Democratische partij (DNC) en liet Clinton en de big money-factie de partij kapen zonder in te grijpen. De in naam progressieve Obama nam afstand van de in realiteit progressieve senator Bernie Sanders die met Obama’s hulp wellicht Clinton had kunnen verslaan. Dat was de logica geweest van de Obama uit 2008. De populaire Sanders had veel betere vooruitzichten dan de gehate Clinton om Trump te verslaan.

Ondanks al deze feilen van een beroerde buitenlandse politiek, een bedenkelijk mensenrechtenbeleid en de opbouw van de controlestaat, het aanschurken tegen big money en een free ride voor bankiers en bestuurders van ondernemingen, en een vanaf 2008 oplopend verschil tussen schijn en wezen opereerde Obama binnen de democratische instituties. En nam die serieus. Het verwijt dat Obama gemaakt kan worden is dat hij geen volbloed politicus was met de ambitie om overal het verschil te maken. Daarbij opereerde hij onhandig in de contacten met het congres en wist weinig voor elkaar te brengen. Hij trok zich terug op enkele onderwerpen (gezondheidszorg) en liet zich gijzelen door het idee dat hij vooral in het Midden-Oosten niet dezelfde fouten als zijn voorganger president Bush wilde maken. Maar die failliete boel was hem nu eenmaal nagelaten.

In de verkiezingsstrijd is de publieke afzijdigheid van Obama de DNC fataal geworden. Omdat het met Clinton de enige kandidaat had die het in zich had om van Trump te verliezen. Wat prompt gebeurde door inmenging van het Kremlin in de verkiezingsstrijd. Clintons nominatie was de aangekondigde nederlaag. Met een goede kandidaat, eensgezindheid en betere mediastrategie had de DNC het nooit zover hoeven laten komen.

Ondanks alle bezwaren tegen Obama is zijn vijand president Putin waarmee en waartegen Obama zich nu in de laatste maand van zijn presidentschap opvallend profileert geen geloofwaardig alternatief. Putin is een autoritaire leider met totalitaire trekken, zoals de liberale parlementariër Boris Vishnevsky uit Petersburg van Yabloko in een kritiek stelt. Omdat de Russische oppositie zo goed als uitgeschakeld is en wordt gesmoord in de Kremlin propaganda dringen dit soort geluiden nauwelijks door tot het Westen. De fellow travellers die Putin en de Russische propagandamachine gebruiken of volgen als breekijzer tegen de gevestigde macht in hun eigen landen, zouden onder Putin als eersten in de gevangenis belanden of uit hun functie worden gezet.

Er resteren in de publieke opinie vier posities om uit te kiezen: 1) Dat van het gemakzuchtig pragmatisme binnen democratische grenzen van Obama. 2) Dat van het autoritarisme buiten democratische grenzen van Putin. 3) Dat van degenen die het één op het ander projecteren. Namelijk de neo-conservatieven die om hun eigen positie te versterken Putin als schrikbeeld gebruiken of de Putinversteher die vanwege commercieel gewin, zelfpromotie en carrièrekansen Obama als schrikbeeld gebruiken. 4) De restcategorie die eigenbelang ziet in het algemeen belang, afstand neemt van dualisme en zich niet laat dwingen te kiezen voor de één of de ander. Deze positie biedt de echte hoop. Maar heeft ook het minste profiel en is het minst aanlokkelijk.

Surkov Leaks en Glazyev Tapes tonen inmenging Kremlin bij oorlog in Oekraïne aan. Maar Westerse media zwijgen

In een artikel voor Open Democracy besteedt Andreas Umland aandacht aan de Surkov Leaks en de Glazyev Tapes. Deze hacks tonen de betrokkenheid van het Kremlin bij het organiseren van de opstand in Oost-Oekraïne aan.  Ze weerleggen de suggestie dat het in Oekraïne een burgeroorlog betreft en bevestigen de inmenging en orkestratie van het Kremlin in een heuse Russisch-Oekraïense oorlog. Die alleen in het Westen nauwelijks die naam mag hebben. Vladislav Surkov en Sergey Glazyev zijn beide officieel adviseur van Putin.

De onthullingen tonen de nauwe betrokkenheid van medewerkers van president Putin aan in de aanloop naar de recente ontwikkelingen van februari en maart 2014 in Oekraïne, en kort daarna. Ze maken duidelijk dat de zogenaamde burgeroorlog in de zogenaamde Volksrepublieken Donetsk en Loehansk en op de Krim geen reactie was op de Oekraïense opstand (Euromaidan), maar er aan vooraf ging. Met andere woorden, het was een door het Kremlin met behulp van Russische speciale troepen georganiseerde en op touw gezette geheime operatie die tot bezetting door Russische troepen van grote delen van Oekraïne had moeten leiden. Maar dat mislukte omdat de Russisch sprekende Oekraïeners niet warm liepen voor deze agitatie door het Kremlin. Hun ‘bedreiging’ zou een voorwendsel voor een militaire invasie zijn geweest. De ‘burgeroorlog’ was plan B.

Umland stelt de vraag waarom de lekken in de Westerse media zo weinig aandacht kregen. De wereld gonsde de afgelopen maanden over de door WikiLeaks gelekte Podest Emails die de kansen van Hillary Clinton op het presidentschap hielpen verkleinen. Volgens Amerikaanse inlichtingendiensten een actie waarbij Russische hackers en overheidsdiensten waren betrokken. Westerse media pikten dat gretig op. Maar de Surkov Leaks en de Glazyev Tapes kregen weinig tot geen aandacht. Terwijl ze belastender zijn dan de Podesta Emails.

Het is merkwaardig dat als het lekken betreft die het Kremlin in diskrediet brengen Westerse media zo goed als zwijgen. Een verklaring kan zijn dat Russische veiligheidsdiensten professioneler opereren dan Oekraïense. Ook door het verschil aan middelen en financiën. Of dat bij Westerse establishment media te weinig expertise en menskracht voorhanden zijn om Russisch-talige berichten correct te duiden. Gevoegd bij het feit dat de aandacht ervoor commercieel weinig oplevert. Ook oppert Umland dat het mogelijk is dat een deel van de Oekraïense politiek of overheidsdiensten geen belang heeft bij openheid. Want dat er nog steeds mollen hoog in de Oekraïense politiek en overheid opereren die nog in hoge mate ge-Sovjetiseerd is leidt geen twijfel.

De EU in Brussel en in de hoofdsteden van de EU-lidstaten zou er verstandig aan doen om beter dan nu te beseffen en in het openbaar te erkennen hoe veelomvattend de inmenging van het Kremlin in Oekraïne is. En hoe ondermijnend dat uitpakt. Daardoor kan dit land maar steeds geen goede start maken op weg naar democratisering en hervorming. Deels heeft Oekraïne dat aan zichzelf te wijten, maar deels wordt dat veroorzaakt door de Russische militaire interventies en de Russische inmenging tot op het hoogste niveau in de Oekraïense politiek. De EU moet beseffen dat de afspraken van Minsk niet bedoeld kunnen zijn om een agressor te belonen. Het Kremlin als partij die zegt geen partij te zijn in Oekraïne claimt een speciale status voor de zogenaamde Volksrepublieken die het zelf heeft gecreëerd op het grondgebied van een ander land. Dat is volkenrechtelijk onaanvaardbaar. Zelfs in de pragmatische of neorealistische opvatting van geopolitiek.

Trump kon verkiezingen winnen omdat Clinton ze verloren heeft

De meeste analyses over de winst van Donald Trump slaan de plank mis. Trumps winst wordt voorgesteld als een waterscheiding en intrede in een nieuw tijdperk. Waarin het populisme oprukt. Dat is deels zo, maar feiten wijzen ook op iets anders. Cijfers laten zien dat de Republikeinse kandidaat Mitt Romney in 2012 meer stemmen (60.933.504) behaalde dan Donald Trump in 2016 (60.116.240). Dat laatste aantal kan nog licht stijgen. Romney kreeg in 2012 47,2% en Trump in 2016 47,3% van het totaal aantal stemmen.

Dat is tamelijk constant. Gelijkmatiger dan de analyses doen vermoeden. Komende kiezersonderzoeken zullen er waarschijnlijk op duiden dat Trumps achterban is geradicaliseerd. Doordat gematigde Republikeinen thuisbleven of op Clinton stemden en de thuisblijvers en sociaal achtergestelden op Trump stemden. Maar door dat stuivertje wisselen werd het totaal aantal stemmen op de Republikeinse kandidaat er niet groter op.

Het verschil ziet hem in het aantal stemmen voor de Democraten. Vergeleken met de steun voor president Obama in 2012 nam dat in 2016 af met bijna 5,5 miljoen. Dat waren thuisblijvers die zich er niet toe konden zetten om op Clinton te stemmen. Onder wie veel jonge en progressieve kiezers die Clinton afstootte omdat ze een neoliberale koers voer en geen handreiking deed naar de linkervleugel van de partij. Waarschijnlijk ook niet mocht doen van haar sponsors. De teleurstelling in Obama kan trouwens ook een rol hebben gespeeld.

Hoe dan ook hebben de Democratische partij (DNC) en kandidaat Hillary Clinton een wanprestatie geleverd. Vooral door haar nominatie, maar ook door een campagne die de sterkte van Trump onvoldoende erkende. Dat kwam doordat Clinton al kort na 2012 de macht in de partij overnam -dus kaapte- en opponenten werden ontmoedigd. Of geen eerlijke strijd kregen door manipulatie van de partijleiding die tot een verlengstuk van Clintons campagne was geworden. Zoals uit de door WikiLeaks gelekte Podesta Emails blijkt.

De gematigde anti-establishment kandidaat Bernie Sanders werd daarvan het memorabele slachtoffer. Uit alle peilingen bleek dat hij een betere kans maakte om van Trump te winnen dan Clinton. Vooral omdat hij de witte, laagopgeleide kiezer in de oude industriegebieden beter aansprak dan Clinton. Deze groep kiezers bleek beslissend voor winst in het Electoral College. Mede omdat de marges in de swing states klein waren. Als per staat 1% niet had gekozen voor Trump maar voor Clinton, dan had dat tot winst van laatstgenoemde geleid, zoals Nate Silver voor FiveThirtyEight beredeneert. Trump won in gebieden van Clinton waar Sanders ook van haar had gewonnen. Sanders had ook de gematigde Democratische kiezers kunnen vasthouden.

Trump heeft de verkiezingen niet gewonnen, maar Clinton heeft ze verloren. Zij is er door kortzichtigheid en zelfoverschatting verantwoordelijk voor dat de VS en de wereld straks opgescheept zitten met een clowneske, ongekwalificeerde en onberekenbare president. Populisme en een sfeer van anti-establishment waren een factor in de verkiezingen, maar moeten niet overschat worden. Trump en Clinton verloren een deel van de traditionele achterban van hun partij. Deze twee historisch impopulaire kandidaten maakten de verkiezingen atypisch. De les is dat een radicale anti-establishment kandidaat als Trump beter bestreden kan worden met een gematigde anti-establishment kandidaat als Sanders, dan met een establishment kandidaat als Clinton.

De les voor partijen in andere landen die verkiezingen wachten is duidelijk. Mits de leiders mentaal de omslag kunnen maken en niet als konijnen gevangen zitten in de lampen van hun eigen partijpolitieke en persoonlijke belangen. Paradox van partijpolitiek is dat het continuïteit biedt die nodig is om de democratie te schragen, maar door partijbelangen onvoldoende flexibel is om op bedreigingen van buitenaf slagvaardig te reageren.

Foto: Hillary Clinton, 2015.

De les van Trumps populisme voor Nederlandse politieke partijen

Een commentaar van George Ciccariello-Maher voor US Uncut. Het pleit voor progressieve politiek. Het is getiteld ‘Dear Neoliberal Democrats: This is Your Mess, Own It’ en zegt dat de Democraten het aan zichzelf te wijten hebben dat Trump tot president is gekozen. Samen met de establishment media die te dicht tegen het bedrijfsleven aanleunden. Ze prezen de schijnwereld van de Democraten als nastrevenswaardig aan. Maar dat was het niet.  Het samenspel van gevestigde media, bedrijfsleven, de Clinton machine en de partijleiding van de Democratische partij hield de kiezers een presidentschap van Clinton voor als een Potemkin-dorp dat niets met de realiteit te maken had. Het was een lege dop. Die leugen is doorgeprikt. Nu wacht de fascist Trump:

Het kan goed dat Clinton de popular vote heeft gewonnen en een meerderheid van kiezers achter zich heeft gekregen, maar daar gaat het in het Amerikaanse kiesstelsel niet om. De kiesmannen per staat tellen.

Trump is niet echt een anti-establishment kandidaat, maar heeft zich wel op die manier geprofileerd. En zo kiezers gemobiliseerd. Hij was hierin halfslachtig. Want hij hengelde wel naar de gunsten van de grote donors, maar kreeg die niet altijd. Zoals de Koch broers die hem links lieten liggen. Maar casinobaas Sheldon Adelson steunde hem daarentegen wel. Clinton is een 100% establishment kandidaat. Daarop wijzen haar ‘geheime’ toespraken voor Goldman Sachs en de tegendiensten die ze leverde voor donaties aan de Clinton Foundation. Handelen dat wettelijk is toegestaan, maar moreel verwerpelijk is. Dat was haar onmogelijke uitgangspositie.

Wat valt uit de foute opstelling van de Democratische partij te leren voor Nederlandse partijen?  Want dat de geest uit de fles is bewijzen de Brexit, de NEE-stem in het Oekraïne referendum en de winst van Trump. Populisme is niet per definitie slecht en een wisselwerking tussen politiek en burger. Ze richten zich naar elkaar. Kiezers volgen politici die hun ongenoegen het beste verwoorden. Of uitvergroten. De vergelijking tussen de beweging van Trump (of Bernie Sanders) die van onderop wordt gevoed en Clintons campagne die van bovenaf wordt gevoed maakt duidelijk wat het meeste perspectief heeft. De beweging van onderop.

Dat brengt politieke partijen in een moeilijk parket. Naar hun aard zijn ze gesloten en op eigen voortbestaan gericht. Maar om de beweging uit het volk in te sluiten moeten ze zich openen. Dat druist tegen hun natuur in. Nederlandse partijen doen er verstandig aan om voor de komende verkiezingen voor de Tweede Kamer op 15 maart 2017 goed de beweging van onderop te bestuderen. Klassieke campagnes die politieke programma’s centraal zetten zijn grotendeels uitgewerkt. De PvdA wacht een grote afstraffing als het meent dat Lodewijk Asscher en Diederik Samsom aantrekkingskracht hebben als ze onder elkaar voor partijleden het programma uitleggen. Burgemeester Ahmed Aboutaleb zou de schade kunnen beperken, maar weigert zich in de strijd te mengen. Geert Wilders volstond met een conceptprogramma op een A4-tje. Zo werkt het.

Partijen moeten de-professionaliseren door het zoeken van samenwerking tussen een kern van eigen professionals met deskundige buitenstaanders. Zo kunnen ze de ongenoegens van onrecht en miskenning die in de samenleving leven oppikken en insluiten. Partijen moeten niet vertrouwen op gevestigde media, zoals de NOS, RTL4, NRC, De Volkskrant of Trouw, maar er juist afstand van nemen. Deze media vormen een valkuil omdat veel kiezers vinden dat ze het establishment en de status quo vertegenwoordigen. Partijen moeten zich niet afzetten tegen het populisme, maar het juist voor zich laten werken door het in hun richting bij te buigen.

Partijen moeten buitenstaanders op hun kieslijsten zetten. Partijen moeten minder op hun eigen belang en voortbestaan gericht zijn. Partijvertegenwoordigers moeten hun eigen functie en carrière niet langer voorop zetten. Linkse partijen moeten krachtige standpunten innemen, zoals rechtse partijen ook doen. Partijen moeten het belang van Nederland en de burger centraal zetten en verbinden met hun gedachtegoed. Mooie woorden van president Obama die woorden blijven zijn niet het goede voorbeeld. Het gaat om actie. Partijen moeten werken aan de legitimatie en het draagvlak van de democratie door belastingontwijking te bestrijden en privileges af te schaffen. Zonder oppervlakkig te worden moeten partijen verbreden, niet verdiepen.

Foto 1: Cartoon.

Foto 2: Schermafbeelding van deel artikel ‘Dear Neoliberal Democrats: This is Your Mess, Own It’ van George Ciccariello-Maher voor US Uncut, 9 november 2016.

Wat als Trump wint? Vandaag rollen dobbelstenen in een Amerikaanse tragedie

Wat als Donald Trump wint? Het kan zomaar gebeuren.Volgens projecties die volgen uit gewogen peilingen heeft Trump een kans van 28,6% (ThirtyFiveEight) om te winnen. Methodologisch houdt dat in als er 100 keer met een dobbelsteen gegooid wordt hij 28,6 keer wint. Welke dobbelstenen worden er vandaag gegooid?

Trump verging het tijdens de campagne slecht, maar bleef het ondanks blunders goed doen. Opmerkelijk is dat het monster niet gedood kon worden, zo zei Bill Maher. Trump dreigt te winnen. Met een kans van 30%.

Het is de combinatie van hard rechts-nationalistisch populisme en een ongeloofwaardige centrumpolitiek met politici die niet in zichzelf geloofden die in het Verenigd Koninkrijk tot een Brexit leidde. Hetzelfde scenario is ingediend voor de VS. Of het gevolgd wordt is de vraag. Hillary Clinton mist overtuiging, wisselt voortdurend van standpunt en kreeg niet echt vertrouwen van de kiezers. De gehackte Podesta Emails van WikiLeaks tonen aan hoe corrupt zij, Bill Clinton en de Clinton Foundation zijn. Op economisch en buitenlands gebied voert ze een neoconservatieve Republikeinse agenda. Clinton heeft de progressieve Bernie Sanders-supporters van zich vervreemd en zit door de omarming van Wall Street in de klem. Trump presenteerde zich als anti-establishment kandidaat die de sfeer in het land reflecteert. Zijn beloftes aan het volk vormen zijn krediet.

Clinton was het verkeerde antwoord op Donald Trump. Ze is tot de tanden gewapend en heeft haar campagne die loopt als een geoliede machine goed georganiseerd. Maar dat werkte niet in 2016. Het ging in deze cyclus om karakter, overtuiging en emotie. Dat alles miste ze. Het campagne apparaat heeft ze met Bill Clinton in decennia opgebouwd en is de mammoettanker die niet meer valt bij te sturen. Als Trump een monster was dat niet te stoppen is, dan was de Clinton machine een monster dat 3 miljard dollar bij elkaar graaide en uit hebzucht niet meer te stoppen viel. Het kaapte de Democratische partij en wurgde de politiek.

Het volk is de afbraak van voorzieningen, de eigen marginalisering, de kwalijke effecten van globalisme en de richtingsloosheid van het land beu. Brexit, opkomst van Europese rechts-populisten en de opmars van de Russische president Putin verduidelijken dat. Gematigde krachten weten geen antwoord te geven of beseffen de urgentie ervan onvoldoende. De EU fragmenteert terwijl landen als China of de Russische Federatie het omgekeerde doen: focussen en macht concentreren. Ze zetten de democratie opzij, zoals Trump ook dreigt te doen. Over de oceaan heen inspireren populisten  elkaar. Omdat de centrumpolitiek het heeft laten liggen en het belang van de burgers heeft ingewisseld voor het belang van multinationals en de veiligheidsindustrie.

Hillary Clinton is de aangekondigde ramp. In 70 van de 100 gevallen wint ze. Als ze niet wint is met Trump de ramp onvoorspelbaar. Voor de VS en voor Europa. Vandaag rollen dobbelstenen in een Amerikaanse tragedie.

Ecuador heeft internetverbinding Assange afgesloten

Verrassend, maar begrijpelijk nieuws. Ecuador heeft de internetverbinding van Julian Assange afgesloten. Hij verblijft in de Ecuadoraanse ambassade in Londen waar hij in 2012 is heen gevlucht omdat hij vreesde voor uitwijzing door de Britse regering naar de VS. Een secret jury bereidde in 2010 een aanklacht tegen hem voor. Eerder vandaag waren er speculaties over zijn dood en het land (state party) dat zijn internet had afgesloten.

Assange heeft zich met onthullingen over Hillary Clinton actief gemengd in de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Dit zijn de Podesta Emails. Eerder kondigde hij een zogenaamde Oktober-verrassing aan die Clinton ernstig zou beschadigen. Assange publiceert alleen gehackte emails van de Democratische partij en niet van kandidaten van andere partijen. Vanuit het Witte Huis, de inlichtingendiensten, het congres en de teams van beide kandidaten van de grote partijen -Trump niet, maar Pence wel- wordt beweerd dat het Kremlin met Assange onder een hoedje speelt. De Amerikaanse politiek neemt deze inmenging zwaar op.

In dit zich ontwikkelend verhaal is nog niet alles duidelijk. Het lijkt er sterk op dat de Ecuadoraanse regering door de Amerikaanse regering onder druk is gezet om de stekker uit de internetverbinding van Assange te trekken. In de vier jaar sinds 2012 is Assange geradicaliseerd. Hoewel hij zich presenteert als journalist wint de kritiek terrein dat hij dat niet is. Zo dumpt hij hele bestanden zonder rekening te houden met de privacy van onschuldige burgers die in de documenten worden genoemd. Dat wijst op een gebrek aan middelen en medewerkers om zorgvuldig te werken. Het is goed mogelijk dat Ecuador in haar maag zit met Assange en zich niet mee wil laten slepen in zijn radicalisering. Een compromis dat zich aankondigt is dat hij asiel houdt in de Ecuadoraanse ambassade, maar Ecuador hem niet meer de ruimte laat om zich te mengen in de interne politiek van andere landen. Als dat zo is dan is duidelijk dat Assange zijn hand heeft overspeeld.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘WikiLeaks: Ecuador cut off Julian Assange’s internet’ in The Hill, 17 oktober 2016.

Nieuwe beschuldigingen van aanranding door Trump verzwakken zijn positie

In de strijd tussen Trump en Clinton is laatstgenoemde aan de winnende hand. De onthullingen van WikiLeaks over de onregelmatigheden in de Democratische partij leggen het af tegen de beschuldigingen van onzedelijk en ongepast gedrag van Trump. De establishment media zijn op de hand van Clinton. De onthullingen volgen elkaar nu snel op. Trump wordt er in een artikel in de New York Times van beschuldigd twee vrouwen onzedelijk te hebben betast. De nu 74-jarige Jessica Leeds doet haar verhaal. Ook Mindy McGillivray zegt in een artikel in The Palm Beacht Post door Trump tegen haar zin te zijn betast. En wat komt er nog aan?

De nieuwe beschuldigingen ondermijnen de verdediging van de Trump-campagne dat de ‘kleedkamerpraat’ van een recent uitgelekt geluidsfragment met Billy Bush slechts woorden waren. Dat zijn ze volgens deze getuigenissen niet. Trump pochte dat hij zich met vrouwen veel  kan veroorloven omdat hij beroemd is. De bewering dat niemand meer respect voor vrouwen heeft dan hij klinkt steeds holler en ongeloofwaardiger.

Trump ontkent deze nieuwe beschuldigingen van aanranding. Maar het is de vraag of met name vrouwelijke, evangelische en gematigde Republikeinse kiezers Trump blijven steunen als de bewijzen van zijn wangedrag zich blijven opstapelen. Vraag is ook of Trump voldoende steun binnen de Republikeinse partij behoudt.