‘Dedicated’ in Galerie Sanaa met Halina Zalewska en Peter Koole

Opening op zondag 23 oktober om 15.00 uur met Edwin Jacobs. Te zien tot 27 november 2016. Galerie Sanaa toont vaak werk van Afrikaanse kunstenaars, maar richt deze keer de blik op Oost-Europa. Een bespreking.

Galerie Sanaa toont in een dubbeltentoonstelling de scherpe blik van Halina Zalewska en Peter Koole. Deze twee kunstenaars staan met hun werk midden in de samenleving. Berthe Schoonman van Galerie Sanaa vindt het een uitdaging om dit werk te laten zien. ‘Dedicated’ is de titel. Die zegt veel tegelijk. Dat de kunstenaars toegewijd zijn aan hun werk en aan het onderwerp van hun werk. Er verknocht of zelfs verkleefd mee zijn. Want hun kunstenaarschap is een levenslange opdracht. De titel zegt ook dat de personen die ze beschrijven toegewijd zijn aan hun leven of werk. En dat op hun beurt beide kunstenaars samen met Schoonman hun werk opdragen aan iedereen die er geinteresseerd in is.

Halina Zalewska (1956) werd in Polen geboren en woont nu in Utrecht. Het IJzeren Gordijn sneed Oost-Europa nog af van het Westen. Toen ze in 1980 aan de Rijksacademie in Amsterdam ging studeren wist ze eigenhandig haar werkelijkheid te verschuiven. Maar deze fase liet ze niet definitief achter. Want Zalewska put voor haar werk uit haar eigen leven. Die persoonlijke klik is de voorwaarde die haar drijft. Geen kwestie van aansporing, maar van bezieling. Dat het daar allemaal vandaan komt maakt zij aannemelijk.

Het verleden wekt ze op in beelden van Poolse sleutelfiguren als Bruno Schulz. Maar ook familieleden. Haar vader is niet ver weg. De geschiedenis zoals Zalewska die voor zich ziet is niet af. Zo loopt de vernietiging van Warschau, 1944 over in de puinhopen van Aleppo, 2016. Leed kan iedereen overkomen. De bevrijders van toen zijn de bevrijders van nu. Met als gevolg de totale vernietiging. Zo onherstelbaar is de geschiedenis. Je kunt het maar beter uittekenen voordat het voorgoed verdwijnt. Of weer van gedaante verandert en zich ontworstelt aan de blik.

Tegenover hard staat zacht. Tegenover onrecht staat de natuur die het leed overwoekert als de mens zich terugtrekt. Zalewska neemt een voorschot op de uitkomst en projecteert wensen in haar tekeningen. De natuur wordt zo een proefstuk van hoe het zou moeten zijn. Maar nooit is omdat de werkelijkheid daar te hard voor is. Toch stelt zij het niet voor als een droombeeld, want dat zou een overgave aan haar streven zijn. De uitkomst staat vast als een blauwdruk voor wat komen moet. Maar de opgave is nog niet sluitend omdat de weg erheen nog afgelegd moet worden. Dat is de vrijheid die Zalewska voor zichzelf in haar tekeningen reserveert.

Zalewska is een bewaarplaats van beelden, voorvallen en verhalen. Ze strijden er met elkaar om om als eerste op het papier te komen. In een lijn of een arcering van potlood. In kleur of zwartwit. Die strijd leidt tot combinaties die een geheel worden en de samenvoeging overstijgen. Waaraan niets ontbreekt. Altijd is er plek voor een afdwaling of onvolkomenheid die liefdevol opgenomen wordt. Alles lijkt inpasbaar, maar dat is natuurlijk niet zo. Het moet wel uit de bron geput worden die Halina Zalewska is. En die haar tekeningen diepte, gewicht en een bestemming geven die vertrek en aankomst tegelijk zijn. Zo vallen leven en werk van de kunstenaar samen.

Peter Koole (1958) bekommert zich om mensenrechten. Zijn aandachtsgebieden zijn de Balkan, Palestina, vluchtelingen en de Russische Federatie. In Galerie Sanaa laat hij voor het eerst een serie van vijf schilderijen zien die commentaar geeft op het bewind van de Russische president Putin. Journaliste Anna Politkovskaya van de krant Novaya gazeta werd in 2006 vermoord. Als verjaardagscadeau voor Putin. Op de 7de oktober. De krant pakte in juli 2014 uit met de titel ‘Vergeef ons, Nederland’. De MH17 was neergeschoten. Kort daarvoor waren er de Winterspelen van 2014 in Sochi. Nederland stuurde een zware delegatie waarmee het uit de toon viel. Tegen alle protesten in over de inperking van homorechten in de Russische Federatie. Koning Willem-Alexander dronk een biertje met Putin. Over het lijk van Politkovskaya heen. Er was vijf maanden later de MH17 voor nodig om de Nederlandse regering tot inzicht te brengen dat verbroederen met het Kremlin niet werkte.

Dat alles verbeeldt Koole in deze vijf schilderijen. Hij toont ook het zoeken van Nederland naar zichzelf. Want hij is een in Rotterdam gevestigde Nederlandse kunstenaar die bewust met zijn voeten in de samenleving staat waar hij deel van uitmaakt. In een andere serie doet Koole verslag van het weglachen van de duizenden doden van Screbrenica door Oranje Bavaria-meisjes. Naast de MH17 is dat het andere recente trauma van Nederland. Ze juichen bij een voetbalwedstrijd die Nederland verliest. Als droog en hard commentaar zet Koole daar de Bosnische nabestaanden naast die in hetzelfde gebaar rouwen om hun slachtoffers. Om hun verlies.

De realistische stijl objectiveert en scherpt de gebeurtenis aan. Dat gebeurt tegelijk. Het zijn twee tegengestelde bewegingen. Het resultaat doet denken aan het vertigoshot uit de gelijknamige film van Alfred Hitchcock. De camera rijdt naar achteren en de lens zoomt met dezelfde snelheid in. Het object blijft voor de toeschouwer op dezelfde afstand. Het effect is dat de achtergrond ineens patsboem de voorgrond overweldigt. In detail en grootte. Opzet van die techniek is om een sterke emotionele schok teweeg te brengen. In de film een verbeelding van de hoogtevrees van de hoofdpersoon. Verbeeldt Peter Koole op een vergelijkbare manier ons wegkijken voor de werkelijkheid? Het lijkt er sterk op.

Koole zet ons te kijk en wast onze ziel schoon. Of dat beoogt hij. Om de kijkers niet compleet aan hun lot over te laten voegt hij vaak woorden toe die richting geven. En onze geest voeden. Boete hoeven we niet te doen, maar even goed nadenken over waar we mee bezig zijn roept zijn werk wel op. Hij geeft commentaar op de wereld om ons bij de les te houden. Zonder een pedagoog te worden die ons dwingend één richting opstuurt. Zijn werk vertelt dat onderwerpen als misstanden, onrecht en oorlog een andere vorm van wirwar zijn van wat wij zijn. In die kant van onszelf helpt Koole ons af te laten dalen. Al is het maar voor even. Of we er een vervolg aan geven moeten we zelf weten. Kijken, bewonderen, mijmeren, doordenken of de barricades opstormen, het zit er allemaal in. Dat maakt het werk van Peter Koole uniek.

Halina Zalewska en Peter Koole blikken hun werkelijkheid in. Het lijkt terloops te gebeuren, maar vraagt een half geleefd leven om zover te komen. Hun bekwaamheid is onmiskenbaar aanwezig, maar dringt zich toch niet voor het onderwerp. Daar passen deze toegewijde kunstenaars wel voor op. Het is bijzonder dat Galerie Sanaa deze tentoonstelling presenteert. Ook gedurfd omdat het voor fijnproevers is.

Foto 1: Berthe Schoonman, Halina Zalewska (zittend) en Peter Koole (v.l.n.r.), 21 oktober 2016.

Foto 2: Halina Zalewska, detail van tekening van Warschau-deel van tweeluik ‘Twins’, 2016. Twee verwoeste steden: Warschau en Aleppo. Tijdens de tentoonstelling is Zalewska in de galerie aanwezig op vrijdagmiddag vanaf 12.00 uur en tekent verder aan de tekening ‘Twins’.  

Foto 3: Peter Koole, ‘Journalism, Novaya Gazeta’, 2014. Olieverf op doek.

Zie hier voor achtergrondinformatie over Halina Zalewska en hier over Peter Koole.

Advertentie

Ecuador heeft internetverbinding Assange afgesloten

Verrassend, maar begrijpelijk nieuws. Ecuador heeft de internetverbinding van Julian Assange afgesloten. Hij verblijft in de Ecuadoraanse ambassade in Londen waar hij in 2012 is heen gevlucht omdat hij vreesde voor uitwijzing door de Britse regering naar de VS. Een secret jury bereidde in 2010 een aanklacht tegen hem voor. Eerder vandaag waren er speculaties over zijn dood en het land (state party) dat zijn internet had afgesloten.

Assange heeft zich met onthullingen over Hillary Clinton actief gemengd in de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Dit zijn de Podesta Emails. Eerder kondigde hij een zogenaamde Oktober-verrassing aan die Clinton ernstig zou beschadigen. Assange publiceert alleen gehackte emails van de Democratische partij en niet van kandidaten van andere partijen. Vanuit het Witte Huis, de inlichtingendiensten, het congres en de teams van beide kandidaten van de grote partijen -Trump niet, maar Pence wel- wordt beweerd dat het Kremlin met Assange onder een hoedje speelt. De Amerikaanse politiek neemt deze inmenging zwaar op.

In dit zich ontwikkelend verhaal is nog niet alles duidelijk. Het lijkt er sterk op dat de Ecuadoraanse regering door de Amerikaanse regering onder druk is gezet om de stekker uit de internetverbinding van Assange te trekken. In de vier jaar sinds 2012 is Assange geradicaliseerd. Hoewel hij zich presenteert als journalist wint de kritiek terrein dat hij dat niet is. Zo dumpt hij hele bestanden zonder rekening te houden met de privacy van onschuldige burgers die in de documenten worden genoemd. Dat wijst op een gebrek aan middelen en medewerkers om zorgvuldig te werken. Het is goed mogelijk dat Ecuador in haar maag zit met Assange en zich niet mee wil laten slepen in zijn radicalisering. Een compromis dat zich aankondigt is dat hij asiel houdt in de Ecuadoraanse ambassade, maar Ecuador hem niet meer de ruimte laat om zich te mengen in de interne politiek van andere landen. Als dat zo is dan is duidelijk dat Assange zijn hand heeft overspeeld.

Foto: Schermafbeelding van artikel ‘WikiLeaks: Ecuador cut off Julian Assange’s internet’ in The Hill, 17 oktober 2016.

Mogherini doet verslag van gesprek met Lavrov in persbericht. Waar duiden haar naïviteit, onbeduidendheid en onmacht op?

Onmacht, onbeduidendheid en gebrek aan urgentie van de EU kunnen niet beter uitgedrukt worden dan in bovenstaand persbericht van buitenlandcoördinator (‘hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid’) Federica Mogherini. Het persbericht is beschamend. Beseft de EU niet hoe belachelijk het zich ermee maakt door dit verslag van een telefoongesprek met Lavrov te publiceren? Want onmacht is één ding, er vervolgens  mee te koop lopen is de overtreffende trap van onbenulligheid en onbeduidendheid.

Vliegtuigen van de Russische Federatie bestoken onophoudelijk woongebieden in Oost-Aleppo en West-Syrië die in handen zijn van de rebellen. Ze bombarderen bewust bakkerijen en ziekenhuizen om het moraal te breken en de infrastructuur te vernietigen. Veel kinderen zijn het slachtoffer. Het regime van Assad en de bondgenoten Hezbollah, Iran en de Russische Federatie nemen de menselijke tragedie niet alleen op de koop toe als ‘collateral damage‘ van de oorlog, maar maken het in een nietsontziende campagne tot hoofddoel.

De regering-Obama heeft om deze redenen de gesprekken met de Russische regering opgeschort, maar wat doet de EU? Het laat Mogherini met Lavrov in een telefoongesprek ‘the need to act with a sense of urgency’ bespreken. Alsof de Russische regering een buitenstaander is en zelf niet actief optreedt. Mogherini maakt zich door dit persbericht belachelijk. Het roept historische vergelijkingen op van een naïeve buitenstaander die midden in de geschiedenis staande nog steeds niet doorheeft wie de boeven zijn die de oorlogsmisdaden plegen. Het is nog tot daar aan toe dat de EU onmachtig, verdeeld en onbeduidend is, maar dat het zich belachelijk maakt door die onmacht uit te meten in een persbericht is onverteerbaar. Deze EU is armzalig.

Foto: Schermafbeelding van persbericht ‘Federica Mogherini’s phone call with Russian Foreign Minister Sergei Lavrov’ van de EU, External Action, 3 oktober 2016.

Robert Reich over noodzakelijke voorwaarden van internationale handelsverdragen. Met kansen voor de sociaal-democratie

Update 12 juli 2022: De fractie van de PvdA in de Eerste Kamer zal naar verwachting vandaag voor het CETA-verdrag stemmen. De PvdA-fractie in de Tweede Kamer stemde tegen. PvdA-lid in de Eerste Kamer en woordvoerder op dit dossier Ruud Koole geeft daarvoor argumenten, zoals geopolitiek (de oorlog in Oekraïne en versterking van de EU), een stap naar een duurzame economie en een verbeterd mechanisme van het ICS, het onafhankelijke arbitragehof waar bedrijven kunnen procederen voor schadevergoedingen van overheden als ze onterecht benadeeld worden. Dat zijn zakelijke argumenten. Koole noemt niet de revitalisatie van de sociaal-democratie zoals Robert Reich in 2016 het formuleerde. Dat ontbreken van reflectie op het eigen gedachtegoed door Koole lijkt tekenend voor het gebrek aan zelfvertrouwen en ambitie van de huidige PvdA.

Er is veel debat over internationale handelsovereenkomsten, zoals CETA (Canada-EU), TTIP (VS-EU) of TTP (VS-Pacific-landen). Er wordt van alles aan toegeschreven. Vraag is wie er van profiteert en wie er schade van ondervindt. Niet alleen binnen, maar ook buiten de verdragslanden. Zo is China tegen TTP omdat het haar positie ondermijnt en de Russische Federatie om dezelfde reden tegen TTIP. In het debat voeren deze landen daarom vanuit de marge oppositie tegen genoemde handelsverdragen. Dit maakt het lastige debat over de voor- en nadelen er nog onoverzichtelijker op dan het al is. Want velen in de media laten zich op hun beurt weer sturen door de Chinese of Russische tegenstem zonder daar duidelijk en eerlijk voor uit te komen.

Het heeft weinig zin om voor of tegen TTIP te zijn. Het gaat erom onder welke voorwaarden het kan worden geïntroduceerd. Daar vechten Europese en Amerikaanse politici over. Schoten voor de boeg van de Duitse vice-kanselier Sigmar Gabriel geven aan dat er kritiek is op wat er na 14 onderhandelingsrondes op tafel ligt.

Econoom Robert Reich zet wat hij als de drie realiteiten van handelsverdragen ziet op een rijtje: groeiende ongelijkheid, afbraak verzorgingsstaat en dalende lonen. Hij formuleert als noodzakelijke voorwaarde voor internationale handelsverdragen dat de voordelen ervan breder worden verdeeld dan nu praktijk is. Dat gaat samen met het creëren van nieuwe banen en baanzekerheid. Het is na te lezen in een artikel voor Thruthdig. 

Wat Reich zegt klinkt logisch. Hij probeert een brug te slaan tussen voor- en tegenstanders en neemt de positie ‘ja, mits ..’ in. Tussen protectionisme (met afnemend handelsvolume) en casino-kapitalisme (met afnemende gelijkheid) in. Zo kan niet alleen de taart voor allen in de verdragslanden groter worden, maar die taart ook eerlijker verdeeld worden. Feitelijk houdt Reich een sociaal-democratisch pleidooi dat de sociaal-democratie nieuw elan kan geven als het zich dat zou realiseren. Het moet niet tegen handelsverdragen zijn, maar opbouwende kritiek erop gebruiken om zichzelf programmatisch te hervinden. Historisch grijpt dat debat terug naar het gevecht tegen monopolies zoals in het eerste decennium van de 19de eeuw president Teddy Roosevelt dat voerde. Exact het tijdperk waarin de Europese sociaal-democratie successen begon te boeken door introductie van sociale wetten. Wat let de sociaal-democratie om dat 100 jaar later te herhalen?

Amnesty ziet in rapport grootscheepse aanval op mensenrechten

Amnesty International legt in een rapport over de stand van de mensenrechten alle landen over de knie omdat ze de mensenrechten geweld aandoen. Ook de VN zou het af laten weten bij de bescherming van de mensenrechten en het internationaal recht. Nederland krijgt een veegje uit de pan met betrekking tot eenzame opsluiting in asielzoekerscentra en etnische profilering door de politie. Maar andere staten zoals Brazilië, China, Columbia, India, Indonesië, Iran, Irak, Israël, Libië, Marokko, de Russische Federatie, Somalië, Zuid-Soedan, Syrië of Oekraïne hebben volgens Amnesty International meer op hun kerfstok.

Amnesty’s kritiek is deels onterecht. Want de VN heeft onvoldoende middelen om op te treden. Het moet telkens om geld bedelen bij landen die het vervolgens moet terechtwijzen. Dat is een onwerkbare constructie. Ook de EU-lidstaten die sinds 1990 het grootste deel van defensie in de uitverkoop hebben gedaan, zouden wellicht willen optreden in Syrië of aan de eigen buitengrenzen, maar hebben gewoonweg de middelen niet om dat te doen. Die constatering is nog vernietigender en maakt nog pessimistischer dan de constatering dat de mensenrechten en de internationale rechtsorde worden geschonden. Want een systeemfout (VN) of een mentaliteit van versplintering, gemakzucht en besluiteloosheid (EU) valt nog veel moeilijker te repareren.

Foto: Schermafbeelding van omslag rapport ‘Amnesty International Report 2015/16’