De toch al losse Poolse regeringscoalitie is in problemen gekomen. Reparatie is nog mogelijk, maar vervroegde verkiezingen dreigen aan de horizon. Niks is zeker.
Als de coalitie van Verenigd Rechts verkiezingen verliest van een centrumcoalitie onder leiding van Donald Tusk dan is dat ook van belang voor de EU dat moeite heeft met de politisering door de huidige regering van de rechterlijke macht. In dat geval verliest ook de Hongaarse premier Viktor Orbán de politiek dekking die hij in de EU van Polen krijgt.
De aanleiding voor de breuk in de rechtse coalitie is tweeledig. Eerst was er het ferme optreden binnen de regering van premier Mateusz Morawiecki tegenover de minderheidspartner Akkoord (‘Porozumienie’). Een rechts-liberale partij. Vorige week stuurde Morawiecki de Akkoord-onderminister Anna Kornecka de laan uit omdat ze kritiek had op een nieuw belastingsysteem. In die ‘Poolse Deal’ zouden met het oog op de verkiezingen van 2023 sommige belastingen verlaagd en andere verhoogd worden. Kornecka en het leiderschap van Akkoord zagen dat als een onevenwichtig fiscaal beleid.
Een grotere steen des aanstoots is de nieuwe mediawet die parlementair in behandeling is en waarvan het de bedoeling is dat er vandaag over gestemd wordt. Deze wet wordt algemeen beschouwd als een middel om de omroep TVN24 die de regering kritisch volgt, en in Amerikaanse handen is, het zwijgen op te leggen.
Vice-premier en leider van Akkoord Jarosław Gowin heeft geprobeerd een compromis te smeden over de mediawet, bijvoorbeeld door eigenaren uit landen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling waar de VS lid van is toe te staan en niet te blokkeren. Gowin vindt het vanuit een oogpunt van veiligheidspolitiek onverstandig om de VS dat de militaire steunpilaar van Polen is tegen het hoofd te stoten. Er gaan al geruchten dat de regering Biden uit heeft laten lekken dat als de mediawet wordt aangenomen en TVN24 moet sluiten omdat de licensie niet wordt verlengd de VS de Amerikaanse troepen die nu als afschrikking in Polen zijn gestationeerd naar Roemenië verplaatst.
Morawiecki wees het compromis over de belastingwet en de mediawet af en ontsloeg Gowin. Met als gevolg dat Gowin met Akkoord uit de regering en de coalitie is gestapt. Het heeft 13 (van de 460) parlementsleden in de Poolse Tweede Kamer, de Sejm. Daarmee komt de minderheidsregering van 221 zetels nu op een steun van 208 zetels van de 460. Het is maar net de vraag of Tusk formeel steun voor een nieuwe coalitie kan krijgen die boven de 230 stemmen uitkomt. Anders wordt het doorkwakkelen.
Links is niet in de Sejm vertegenwoordigd. Aardig is om leider Adrian Zandberg van Partia Razem – Lewica Razem (Linkse Partij Samen Links) dat zich als de enige vertegenwoordiger van links beschouwt aan het werk te zien. In bovenstaande video bij een staking. Hij zou een West-Europese sociaal-democraat of Groene leider kunnen zijn.
Veelzeggend is de naar binnen gerichtheid van bijna alle Poolse omroepen en politieke partijen die in hun filmpjes op YouTube geen optie hebben voor ondertiteling. Ze willen de verbinding naar andere landen en taalgebieden blijkbaar niet leggen. Partia Razem – Lewica Razem wel. Het hoopt uiteraard op vervroegde verkiezingen waarbij het deze keer de kiesdrempel van 5% haalt en onderdeel van een liberaal-centrum-linkse coalitie kan worden. Maar zoals gezegd, niets is zeker in Polen.