Tweet van de Russische Ambassade in het Verenigd Koninkrijk en reactie, 9 maart 2022.
Het is verbazingwekkend hoe de Russische Federatie de afgelopen twee weken van haar voetstuk is gevallen. De Russische staatspropaganda werd in het Westen sinds de inmenging van de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016, toen het Trump op het schild hielp hijsen, gevreesd als snugger, scherpzinnig en schrander (savvy en shrewd).
Sinds de invasie van Oekraïne en de reactie van Oekraïne is dat beeld totaal gekanteld. De Russische propaganda krijgt in het Westen geen poot meer aan de grond. Behalve bij wat beroepspolitici als Thierry Baudet en zijn FvD die gevangen zitten in hun eigen frame van radicalisering, verbittering en een gevoel van miskenning.
Het Kremlin loopt aantoonbaar achter de feiten aan zoals de tweets bij dit commentaar verduidelijken. Ze excelleren in onbenulligheid en houden niet meer de schijn op dat de Russische militaire en politieke leiding meester is over de eigen situatie. Dat is een verbazingwekkende verandering in twee weken tijd. Vraag is of Poetin slechte of goede kaarten had, maar vaststaat dat hij ze slecht heeft uitgespeeld. Als een amateur-strateeg die de eigen daden niet begrijpt.
Tweet van de President van de Russische Federatie en reactie, 10 maart 2022.
Niet alleen in de op het Westen gerichte propaganda heeft het Kremlin gefaald, maar ook in de strijd zelf. Hoe is het mogelijk dat de veel sterkere Russische krijgsmacht zo heeft gefaald in Oekraïne? Het Russische leger komt over als ouderwets en tactisch onbeholpen. De onderdelen infanterie, tanks en luchtmacht opereren verre van geïntegreerd. In de eigen propaganda kan het Kremlin dat beeld in het Westen niet bijbuigen.
Werkt hier het beginsel van de autoritaire leider die geen tegenspraak duldt, daarom naar de mond wordt gepraat en geen betrouwbare informatie krijgt om zijn beleid op af te stemmen? De amateur-strategen Hitler en Stalin die meer goed dan kwaad deden in de oorlogsvoering gingen Poetin voor. Een bericht van Meduza verklaart hoe slechte informatie van de buitenlandse inlichtingendienst FSB Poetin en de Russische legerleiding op het verkeerde been zette. In chaos en totale verwarring.
Tweet van de Russische Ambassade in Nederland en reactie, 11 maart 2022.
Het is aardig om de Russische ambassades die er in de publiciteit weinig van bakken op sociale media van repliek te dienen. Iedereen kan dat doen in de slag om de publiciteit. De Russische propaganda kan een slecht product van een illegale invasie in Oekraïne niet meer verkopen als goed. De worsteling waarmee Russische ambassades derderangs argumenten proberen op te pimpen tot iets geloofwaardig is niet zozeer tragisch, maar vooral een teken van ouderwets, archaïsch denken dat denkt dat oude gewoonten nog steeds renderen. Maar dat uitgangspunt klopt niet meer.
De kwestie Kim Darroch is nog niet over. Het verhaal is bekend. Van de Britse ambassadeur in de VS zijn ambtsberichten gelekt waarin hij openlijk en negatief oordeelt over president Trump. Daarop heeft Trump in een ongebruikelijke stap de ambassadeur de wacht aangezegd en zag Darroch zich genoodzaakt om ontslag te nemen omdat hij niet meer zinvol als ambassadeur meende te kunnen functioneren. Als reden voor zijn terugtreden wordt in de media genoemd dat Boris Johnson in een TV-debat met zijn concurrent voor het leiderschap van de Conservatieve partij Jeremy Hunt zich niet onomwonden voor de Britse diplomatieke dienst en Darroch uitsprak. Alsof Johnson halfslachtig de lijn naar Trump openhield en niet voor eigen land koos.
Johnsons opstelling heeft in de top van de Conservatieve partij veel kwaad bloed gezet. Hij wordt toch al als brokkenpiloot gezien. Er gaan geruchten dat om Johnson hiervan niet te laten profiteren de aftredende premier Theresa May in de twee weken dat ze in functie is een nieuwe ambassadeur in Washington benoemt. Dat zal naar verwachting iemand zijn met hetzelfde profiel als Darroch. Maar de echte beproeving komt als blijkt wie de ambtsberichten heeft gelekt. Een politioneel onderzoek moet dat ophelderen. Als buitenlandse inlichtingendiensten erbij betrokken zijn, wat niet onaannemelijk is, dan wordt het er nog onoverzichtelijker, onaangenamer en chaotischer op in de Britse politiek. Mijn reactie bij de YouTube-video van BBC Newsnight:
Kim Darroch just did his job like ambassadors do. He cannot be blamed for anything. It is essential that the leak is found. It is clear that this is politically motivated and is part of the leadership contest between Johnson and Hunt.
In view of his opportunistic and non-patriotic response, it is likely to look for the leak on the Johnson side. Otherwise he would have fully supported Darroch in the ITV debate, but he did not.
Who took this initiative and thought it would serve Johnson’s interest and/ or self-interest? The question who has leaked is the question of the integrity of British politics. That is already under pressure because of the debate on the Brexit. If foreign powers are involved, it becomes even less transparent. What about a Kremlin – Arron Banks – Isabel Oakeshott/ The Mail on Sunday scenario?
The answer to the question who has leaked may well be counterproductive for Boris Johnson in view of the negative reactions about the lack of unequivocal support for Kim Darroch. A weak and capricious character stands in the way of Johnson the politician.
Even if the members of the Conservative party prefer him to Jeremy Hunt, which seems likely, he can still be opposed in various ways as prime minister and especially if he is heading for a No-Deal. The Darroch episode has not increased respect or support for Johnson among MPs and diplomats. The foundation on which British politics operates has been further narrowed by this issue.
Het lijkt er steeds meer op dat de Brexit een middel is om de traditionele partijen te vernietigen. Als een virus is het de Britse politiek ingebracht en het lijkt zo geprogrammeerd te zijn dat het elk redelijk compromis uitsluit. Dit roept de vraag op waar dit virus is gefabriceerd. Nigel Farage die onder de bescherming van miljonair Arron Banks in 2016 scoorde met UKIP en in de Europese verkiezingen met de Brexit partij wordt er steeds meer van beschuldigd Russisch geld te hebben geaccepteerd en een Russische ‘asset‘ te zijn, aldus onder meer de voormalige spindoctor van Tony Blair Alistair Campbell. Het is voor het eerst dat dit vermoeden van steun van het Kremlin voor Banks en Farage dat al drie jaar bestaat nu in het openbaar wordt besproken.
Channel 4 News kwam twee weken geleden met een reportage die vragen stelde bij de snelle opbouw van de Brexit Party en de vraag met welke fondsen de partij gefinancierd werd. Channel 4 News ging in de reportage in op die vraag en kwam uit bij geldschieter Arron Banks die in 2016 ook al sponsor was van de Leave-campagne bij het EU-referendum. De vraag is nog steeds niet beantwoord of Banks zijn eigen geld daaraan besteedde of een doorgeefluik was voor buitenlands geld. In dit gevat Russisch geld. Farage en Banks deden in 2016 schimmig over de herkomst van de financiering en doen dat in 2019 opnieuw over de Brexit Party.
De frontrunner om de conservatieve premier Theresa May op te volgen is op dit moment niet Boris Johnson zoals investeerder en analist Thanos Papasavvas meent, maar minister van Buitenlandse Zaken Jeremy Hunt. Hij meent dat het nastreven van een ‘no deal’ politieke zelfmoord zou zijn, aldus een artikel in The Guardian. Met deze uitspraak probeert Hunt redelijkheid uit te stralen en neemt hij afstand van Johnson die zich als harde Brexiteer doet kennen. Hunt maakt dezelfde inschatting als Papasavvas, namelijk dat het Lagerhuis zoals het al eerder deed een ‘no deal’ opnieuw zal afwijzen en dit tot vervroegde verkiezingen zal leiden. Opmerkelijk is dat de geharnaste minister van Defensie Gavin Williamson die zich hard en kritisch tegenover de Russische Federatie opstelde onlangs werd ontslagen omdat hij vertrouwelijke informatie over het Chinese Huawei zou hebben gelekt. Hij ontkent dit en heeft vergeefs om een diepgaand politieonderzoek gevraagd.
Dit leidt met ‘een grote kans’ naar een premierschap van Labour-leider Jeremy Corbyn van wie eveneens het vermoeden bestaat dat hij een ‘asset’ van het Kremlin is. Weliswaar in een andere periode, namelijk de jaren 1980’s toen hij als spion zou zijn geworven door de Tsjechische geheime dienst StB, maar in zijn uitingen over de NAVO en zijn keuze voor de Brexit heeft Corbyn zich steeds laten kennen als anti-Westers, pro-Russisch en anti-Europees. Corbyn heeft de beschuldigingen ontkend. Zie hier voor mijn commentaar.
Dit draait uit op een scenario dat in een Koude Oorlog-thriller vol raadsels en op het oog tegenstrijdige ontwikkelingen niet zou misstaan. Het betekent dat de huidige ‘asset’ Farage, of liever gezegd de door het Kremlin aangestuurde ‘asset’ Banks die op zijn beurt de ijdele en verkwistende Farage aanstuurt sinds 2016 door het Kremlin is ingezet om ‘asset’ Corbyn door het creëren van verdeeldheid en chaos premier van het VK te maken. Wat het Kremlin in een onwaarschijnlijk scenario met Donald Trump in 2016 heeft bereikt die net als Corbyn al sinds de jaren 1980s door de toenmalige Sovjet-Unie werd aangestuurd – of op z’n minst als potentieel middel werd gezien om te beïnvloeden – probeert het met Corbyn te herhalen. Juist omdat het niet logisch is dat de rechts-radicale Farage de weg effent voor de links-radicale Corbyn, is het binnen de logica van de contraspionage logisch omdat het zo onwaarschijnlijk en schijnbaar tegenstrijdig is. Het knappe van dit scenario is dat Banks en Farage sterke anti-Corbyn zijn en ondanks zichzelf een kant opgestuurd worden.
Cenk Uygur analyseert wat president Trump zei op de persconferentie na afloop van zijn ontmoeting in Helsinki met president Putin. Van progressieven tot conservatieven kreeg Trump voor zijn uitspraken forse kritiek, zoals nog nooit tijdens zijn presidentschap. Trump zou de belangen van de VS hebben uitverkocht, gechanteerd worden door het Kremlin en vooral de belangen van de Russische Federatie dienen. De bewijzen stapelen hiervoor stapelen zich in deze persconferentie op. Dit is zelfdestructief gedrag van Trump, zowel wat zijn persoonlijkheid als politieke geloofwaardigheid betreft. Trump leeft in zijn eigen werkelijkheid die steeds minder met die van de VS samenvalt en steeds meer pathologische kenmerken vertoont. Zijn abnormaal beschadigend gedrag beschadigt de belangen van zijn land. Vraag is of herstel nog mogelijk is bij deze president. Daar lijkt het niet op, want Trump lijkt zich steeds meer in te graven in zijn eigen werkelijkheid.
Maar wie stuurt hem weg? De Republikeinse partij adoreert Trump als een cultheld en de Democraten zijn in de minderheid. De afweging of de verwachte Democratische zege in de tussentijdse congresverkiezingen van november 2018 niet te laat komt om deze Trump te stoppen die Amerikaanse belangen uitverkoopt en de wereldorde deconstrueert is nu de vraag die de komende maanden beantwoord moet worden. De klokt tikt.
Cenk Uygur besteedt aandacht aan de Russische onderzoeksjournalist Maxim Borodin die in Jekaterinburg om het leven kwam na een val van zijn balkon op 5 hoog. De autoriteiten beweren dat hij uitgegleden is, maar de omstandigheden wijzen erop dat hij vermoord is. Dit geval staat niet alleen. Tussen 1990 en 2015 zijn 346 Russische journalisten om het leven gekomen. Dat maakt dit land tot het gevaarlijkste voor journalisten om te werken. Ook Russische oligarchen en voormalige medewerkers van president Putin komen onder verdachte omstandigheden om het leven. Niet alleen in de Russische Federatie, maar ook in de VS of het Verenigd Koninkrijk. Het is opvallend dat tot nu toe Westerse regeringen er weinig werk van hebben gemaakt om dat op te helderen. Deze moorden geven perfect het ware karakter van het huidige bewind in de Russische Federatie aan. Dat betreft niet een open samenleving waar in een democratie de rechtsstaat is gegarandeerd, maar om het omgekeerde. Blijft de vraag waarom westerse, gevestigde media hier niet meer aandacht aan besteden.
Schermafbeelding van deel artikel ‘Geen centimeter oostwaarts’ van Luuk van Middelaar in NRC, 12 januari 2018.
Doorgaans kan ik me goed vinden in de observaties van Luuk van Middelaar in zijn column in NRC. Net als de andere NRC-columnist Caroline de Gruyter representeert hij een gematigde pro-Europese koers. Overigens geen wonder, want vanaf 2009 werkte Van Middelaar in het kabinet van de Belg Herman Van Rompuy, tot 2014 de eerste voorzitter van de Europese raad van regeringsleiders. Maar in zijn column ‘Geen centimeter oostwaarts’ van 12 januari kan ik me om verschillende redenen niet vinden. Ik zal uitleggen waarom dat is.
Van Middelaar neemt als uitgangspunt de levering door de Amerikaanse regering van de draagbare antitank-raket Javelin aan Oekraïne. Ermee kunnen moderne tanks worden uitgeschakeld. In een recent bericht van 17 januari zegt de Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne Marie Jovanovic dat de VS de wapens gratis zal leveren.
Jovanovic zegt echter ook dat de details nog niet uitgewerkt zijn en het congres geïnformeerd moet worden. Maar dat is geen probleem omdat de Senaat al op 18 september 2017 met een meerderheid van 89 tegen 9 stemmen instemde met de levering van wapens aan Oekraïne ter waarde van 500 miljoen dollar. Senator John McCain was hier de afgelopen jaren één van de pleitbezorgers van.
Ambassadeur Jovanovic, senator McCain en andere voorstanders van levering van deze zogenaamde letale wapens aan Oekraïne benadrukken keer op keer dat de Javelin antitank-raketten defensieve wapens zijn die het Oekraïense leger de mogelijkheid geeft om zich te verdedigen tegen het hybride leger van Russische reguliere militairen en zogenaamde separatisten dat sinds 2014 delen van Oost-Oekraïne bezet houdt.
Het idee is dat de Javelin geen escalatie van de Russisch-Oekraïense oorlog inhoudt, maar juist het tegendeel. Levering van antitank-wapens trekt de strijd gelijk en zorgt voor deëscalatie. Naar verluidt omvatte het hybride Russische leger in de Donbas in 2017 bijna 700 tanks, meer dan het Oekraïense of het Duitse leger.
Van Middelaar redeneert omgekeerd en denkt dat de levering van de Javelin voor escalatie zorgt: ‘Maar als Washington een tandje bij steekt, zal ook Moskou beter materiaal sturen. Dan kan het conflict dat sinds 2014 al 10.000 slachtoffers vergde, uitgroeien tot Amerikaans-Russische war by proxy op Europese bodem.’
Dit is theoretisch mogelijk, maar vindt geen onderbouwing in de praktijk. Uit bronnen blijkt dat het Kremlin al in 2014 haar modernste materiaal naar Oost-Oekraïne stuurde. Onder meer om deze oorlog als proeftuin te gebruiken en nieuwe wapens te testen.
Sinds 2014 is de kloof tussen de vuurkracht van het leger van Oekraïne met dat van de Russische Federatie aanzienlijk vergroot. Oekraïne moest sinds de vlucht van president Viktor Janoekovitsj en de Maidan-opstand in 2014 haar leger met behulp van westerse partners (VS, Canada, Polen, Tsjechië, Kroatië, Turkije) praktisch opnieuw opbouwen vanwege materiaalgebrek, onderbesteding, corruptie, slechte commandostructuur en Russische ondermijning van het leger tot op het hoogste niveau.
Van Middelaar doet ook de Amerikaanse politieke praktijk geweld aan als hij zegt: ‘Washington raakt steeds verder in de greep van anti-Russische retoriek. Van de Republikeinen wekt het geen verwondering. Maar ook de Democraten zijn sinds de nederlaag van Hillary Clinton tegen Trump volledig door Poetin geobsedeerd.’
Door het te etiketteren als ‘anti-Russische retoriek’ suggereert Van Middelaar dat kritiek op het Kremlin loos en bombastisch is, en geen aangrijpingspunten in de werkelijkheid vindt. Hij gaat voorbij aan de inmenging van het Kremlin in de presidentsverkiezingen van 2016 dat het establishment in Washington uit balans heeft gebracht. Des te meer omdat de Russische inmenging tot op de dag van vandaag doorgaat en de regering-Trump in haar eerste regeringsjaar geen enkel beleidsprogramma of zelfs maar vergadering hieraan heeft willen wijden.
Het is dan ook onjuist om te constateren dat de Republikeinen in de greep van anti-Russische retoriek zijn. Eerder het omgekeerde is waar: de regering Trump en de leidende Republikeinen in het congres die Trump steunen zijn in de greep van pro-Russische retoriek. Veelzeggend zijn opiniepeilingen over de Republikeinse achterban die door de pro-Russische politiek van Trump en de Republikeinse meerderheidsleiders in Huis en Senaat in twee jaar sinds 2015 een omslag van een toegenomen populariteit van 20% ten gunste van Putin laten zien.
Het is de vraag hoe Van Middelaar die daar niet vaak op te betrappen valt in dit geval tot zijn verkeerde inschatting van de feiten komt. Mogelijk geeft de volgende zin dat aan: ‘ook de pro-Russische separatisten doen geen concessies als Poetin ze niet dwingt’. Van Middelaar lijkt niet echt te begrijpen hoe het Kremlin in de bezette gebieden van Oost-Oekraïne aan de touwtjes trekt en de Russische geheime dienst de operatie leidt.
Warlords die zich tegen de sturing vanuit het Kremlin verzetten zijn de afgelopen jaren stuk voor stuk door de Russische geheime dienst uit de weg geruimd. De oorlog kan uitsluitend voortduren door de levering van militair materiaal, munitie en personeel vanuit de Russische Federatie. Dit alles houdt niet in dat Putin op dit moment zijn macht niet wil inzetten om Minsk-II af te dwingen, maar dat hij zijn macht juist heel specifiek inzet om de uitvoering van Minsk-II te blokkeren. Overigens doet Kiev niet veel anders, maar het heeft in de bezette gebieden uiteraard niet dezelfde krachtige machtspositie die Putin daar heeft.
Van Middelaar besluit zijn in mijn ogen niet overtuigende column met het aanstippen van de afspraken op het hoogste politieke niveau over de uitbreiding van de NAVO. Hij suggereert met de titel ‘Geen centimeter oostwaarts’ dat westerse leiders in de jaren 1990-1991 aan de leiding van de toenmalige Sovjet-Unie wellicht niet naar de letter (in een verdrag), maar wel naar de geest (via informele afspraken) hebben beloofd om de NAVO niet verder dan de toenmalige DDR oostwaarts uit te breiden. Dat staat haaks op zijn opvatting tussen de regels door van geopolitiek die de geest van Realpolitik boven de letter van internationale verdragen en soevereiniteit van staten stelt. Macht boven recht.
Zo resteert de kruisstelling van gelegenheidsdenkers als Van Middelaar of Jaap de Hoop Scheffer. In het opinie-artikel ‘De NAVO brak zijn woord aan Rusland niet’ verwijst Hubert Smeets de theorie dat westerse leiders hun beloften zouden hebben gebroken naar het rijk der fabelen. Niet de Sovjet-Unie of de Russische Federatie zijn bedrogen door het Westen, maar opinie-leiders als Luuk van Middelaar laten zich om de tuin leiden door Russische retoriek die het verleden verkeerd voorstelt. Hun mening weerklinkt zelfs met een valse echo tot in Washington en op het slagveld in Oost-Oekraïne.
Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Geen centimeter oostwaarts’ van Luuk van Middelaar in NRC, 12 januari 2018.
Rachel Maddow besteedt aandacht aan de arrestatie van FSB-kolonel Sergei Mikhailov op 5 december 2016. Hij werd een jaar geleden gearresteeerd samen met drie vermeende handlangers: zijn assistent Dmitri Dokuchayev, voormalige medewerker Ruslan Stoyanov van het Russische softwarebedrijf Kaspersky Lab en internetondernemer Georgi Fomchenkov. The Moscow Times geeft de details in een bericht van 5 december 2017. De arrestatie zou in verband staan met de hack van de Democratische partij (DNC) in 2016 door Russische hackers die gelieerd waren met twee concurrerende Russische inlichtingendiensten, respectievelijk de FSB en de GRU. De eerste hack zou ongemerkt zijn verlopen, maar die door de GRU zou slapende honden hebben wakker gemaakt. De vier verdachten worden al een jaar in geïsoleerde hechtenis gehouden.
De Russische inmenging bij de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 wordt doorgaans vanuit het Amerikaanse perspectief beredeneerd. Dat speelt dan op het niveau van wie deed wat, wie wist wanneer wat en wie communiceerde met wie. Er lopen onderzoeken van diverse commissies van het Congres en speciale aanklager Robert Mueller zit het Team Trump dicht op de hielen in het ontrafelen van wat voor, tijdens en na de campagne is gebeurd. Maar ook van het in kaart brengen van de obstructie vanuit Trumps Witte Huis om het onderzoek tegen te werken. Tegen de grondwet in. Met de arrestatie en detentie van Sergei Mikhailov is het perspectief omgedraaid en wordt de vraag geactualiseerd over de details van de Russische betrokkenheid.
Rachel Maddow refereert aan een artikel van de Russischtalige The Bell, een website die wordt geleid door Liza Osetinskaya. Het is onduidelijk door wie het wordt gefinancierd. De aanvraag voor toezending van een nieuwsbrief toont een adres in Berkeley, California. Maddow beweert in navolging van The Bell dat de vier mannen werden gearresteerd omdat ‘zij de Russische bronnen waren die Amerikaanse inlichtingendiensten vorig jaar aan bewijsmateriaal hielpen’ bij het aantonen van de Russische betrokkenheid bij de hack van de DNC. The Bell concludeerde dat uit gesprekken met mensen uit de omgeving van de vier gearresteerden. Een artikel van The New York Times van 25 januari 2017 oppert de mogelijkheid dat de arrestaties moesten verhinderen dat er nog langer informatie uit de Russische Federatie kwam over de Russische hack van de DNC.
Maar onweerlegbaar bewijs wordt niet gegeven. Niet door de journalistiek en al helemaal niet door landen die elkaar beloeren en in de gaten houden. Dat is precies het probleem bij het vaststellen van dit soort operaties die zich afspelen in de sfeer van de inlichtingendiensten. Landen willen hun informatiepositie en werkwijze niet verraden en komen niet altijd met de meest directe bewijzen naar buiten. Rapporten, zoals dat van 6 januari 2017 van het bedrijf CrowdStrike in opdracht van de Amerikaanse DNI, spelen een rol in het publieke debat met een gekuiste publieksversie waaruit de meest gevoelige en meest expliciete informatie verwijderd is. Het publieke en openbare politieke debat moet het vervolgens doen met ondersteunend, indirect bewijs. Vermoedens, waarschijnlijkheden, aannames, oordelen en de samenhang van gebeurtenissen die zo specifiek en uniek is dat die met een bepaalde logica en doelstelling uitsluitend tot een specifieke bron te herleiden is.
Rachel Maddow stelt zich twee vragen over de arrestatie van Sergei Mikhailov. Als het Kremlin zoals het steevast beweert niets met de inmenging in de Amerikaanse verkiezingen te maken zou hebben, waarom sluit het dan een FSB-kolonel op die de Amerikaanse inlichtingendiensten informatie had gegeven over de aanval van de Russische Federatie op de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016? Mikhailovs arrestatie is de rook en de Russische inmenging in de Amerikaanse verkiezingen het vuur. De arrestatie is er de bevestiging van dat de informatie die Mikhailov aan de Amerikanen heeft gegeven juist was. Zonder dat we de details te weten komen. En Maddow vraagt zich af waarom het Kremlin wil dat deze informatie nu naar buiten komt. Wat is het belang van de Russische regering om nu informatie ‘door te laten’ waaruit blijkt dat het Trump heeft geholpen de verkiezingen te winnen? Het antwoord ligt voor de hand. Het verder vergroten van de chaos en verdeeldheid in Washington en het verder ondermijnen van de legitimiteit van Trumps presidentschap.
Het rapport dat BuzzFeed op 11 januari 2017 tot woede van president-elect Trump publiceerde over diens banden met het Kremlin was al maanden bekend bij journalisten. David Korn van Mother Jones gebruikte het als bron voor een bericht van 31 oktober 2016. Maar niets gebeurde. De journalistiek onthield het publiek de analyse dat Trump in de achterzak van het Kremlin of de Russische georganiseerde misdaad (Mogilevich) zat. Zie hier voor die laatste aantijging. Journalisten stelden zich op het standpunt dat ze de feiten niet konden natrekken en daarom niet tot publicatie over konden gaan. BuzzFeed zei bij publicatie trouwens dat het niet in kon staan voor de waarheidsgehalte van genoemd rapport en waarschuwde de lezer daar vooraf voor.
Dat is de traditionele opvatting van journalistiek. De Code van Bordeaux (1954) die uit een vorig tijdperk dateert. Toen er nog geen sociale media bestonden en media overzichtelijker, eenduidiger, prestigieuzer, winstgevender en hiërarchischer waren. Die code gaat uit van (het checken van) feiten en het basisidee ‘we komen er samen wel uit’. Maar wat als vanwege omstandigheden de feiten niet gecheckt kunnen worden? En de inlichtingendiensten terughoudend optreden. Ofwel, wat als we er samen niet uitkomen en er toch een belangrijke maatschappelijke noodzaak is om te publiceren? In dit geval een aantoonbaar verband dat een presidentskandidaat wordt aangestuurd. En het te voorzien valt dat diens presidentschap de nationale veiligheid van de VS en andere landen ernstig in gevaar zal brengen. Omdat het Donald Trump niet vertrouwt deelt Israël nu al geen informatie meer met de VS omdat het vreest dat die bij Rusland of Iran terechtkomt.
Zoals een overzicht op de reacties van de publicatie van het rapport in Rolling Stone verduidelijkt vielen andere media over de politieke verslaggeving van BuzzFeed heen. Maar zoals Nate Silver in bovenstaande tweets zich afvraagt kwam dat omdat het afweek van de journalistieke code of omdat die code zelf faalde?
Silver meent het laatste, namelijk dat de journalistieke code zelf faalt. Dat klinkt aannemelijk. Die code zet de kwaadwillende ontregelaars namelijk op een gelijk niveau met de zoekers naar een feitelijke waarheid. Dat is onterecht omdat ontregelaars het makkelijker hebben en van zoekers naar waarheid meer geëist wordt omdat ze een volledig verhaal rond moeten krijgen. De lat wordt hoog gelegd als een waarschijnlijke verklaring voor het merkwaardige en afwijkende gedrag van Trump op een politiek belangrijk moment geen enkele rol kan spelen in het publieke debat. BuzzFeed meende een tussenweg gevonden te hebben door te publiceren en te waarschuwen dat de feiten niet geverifieerd konden worden. Of dat publicatie rechtvaardigt is onduidelijk.
Uitgekristalliseerd is de vraag die Silver stelt nog lang niet. Want wat moeten de voorwaarden zijn om te publiceren als feiten tekortschieten? Dat de traditionele, journalistieke code aan revisie toe is lijkt duidelijk.
Foto: Schermafbeelding van tweets van Nate Silver, 13 januari 2017.
Er is de laatste dagen veel gespeculeerd over Russische spionnen, hackers, militairen en leiders in het Kremlin. Ze zouden in een zich ontwikkelend masterplan de Amerikaanse president-elect Donald Trump via chantage in de greep hebben en zijn tegenstandster Hillary Clinton de weg naar het Witte Huis hebben versperd. Wie de speculaties naar buiten brengt is niet altijd duidelijk. Dat kunnen tegenstanders van Trump of de VS zijn of zelfs tegenstanders van de leiders in het Kremlin. Want politici zien niet graag dat hun operaties onthuld worden en hun kaarten open komen te liggen. Dat lijkt gebeurd met het door BuzzFeed naar buiten gebrachte rapport van de Britse veiligheidsexpert Christopher Steele over het Kremlin dat Trump in de greep heeft.
Het is evenmin onwaarschijnlijk dat Russische geheime diensten in opdracht van het Kremlin de berichten over Trump zelf naar buiten hebben gebracht. Of delen ervan. Of in elk geval actief medewerking hebben verleend aan onderzoeken die tot de conclusie leiden dat Trump dankzij het Kremlin het Witte Huis heeft veroverd. Het is een mengstel van afleiding, bluf en verwarring. Er zijn drie argumenten voor deze theorie.
1) Afleiding van de slechte economische situatie. In zijn onvolprezen blog met vertalingen uit de Russische media wijst Paul Goble alleen vandaag al op 10 slechte berichten over de Russische economie. Meduza gaat in een bericht in dat wat Goble op nummer 1 zet. Namelijk een bericht van de Wereldbank dat constateert dat de Russische Federatie vanwege de slechte economische situatie niet langer het sociale contract met de eigen bevolking kan nakomen. Het Kremlin kan niet langer voorzien in banen, goedkope overheidsdiensten zoals huisvesting, gezondheidszorg, onderwijs en gemeentelijke diensten, en sociale voorzieningen. Russische reservefondsen zijn naar verwachting midden 2017 uitgeput. Volgens een bericht van Business Insider heeft de Russische Federatie budgettair een olieprijs van 68 USD per barrel nodig –break even– en schommelt die nu iets boven de 50 USD. Met een structureel tekort eindigt het sociale contract tussen bevolking en regime.
2) De militaire vlucht vooruit van de Russische Federatie is geen sterkte-, maar zwaktebod. Door zich op te werpen als tweede wereldmacht na de VS en zich niet te houden aan internationale afspraken over veiligheid hoopt het Kremlin angst in te boezemen bij Europese landen en verdeeldheid te zaaien. Evenals tussen de EU en de VS. Er zijn gemengde berichten over de Russische militaire sterkte. Die lijkt in werkelijkheid veel minder dan uit de beeldvorming blijkt en de angst ervoor rechtvaardigt. De Russen investeren weliswaar geld in hun krijgsmacht, maar de vergelijking met de VS valt aanzienlijk in hun nadeel uit. En als de Britse, Franse, Duitse, Italiaanse, Japanse en Zuid-Koreaanse krijgsmacht erbij opgeteld worden wordt dat verschil in sterkte nog groter. Russen trachten hun gebrek aan budget te compenseren door sterk in te zetten op relatief goedkope middelen: propaganda via de media, omkoping van Westerse politici, klassieke chantage en cybercrime.
3) Het ligt niet in de rede dat het Kremlin verwacht dat Trump een sterke president zal zijn. Het Kremlin zal eraan meewerken om hem sterk te maken, maar met mate. In elk geval niet zo sterk dat hij op termijn een bedreiging voor de Russen kan worden. Trump is de zwakste speler in het vijandelijke team die de bal krijgt toegespeeld zodat hij de opbouw kan verzieken. De tragiek is dat Trump de zelfkennis en politieke finesse mist om dat te doorgronden en dat hij niet naar anderen luistert die hem dat aan het verstand brengen. Het Kremlin heeft er belang bij om verdeeldheid te zaaien tussen Trump en de Amerikaanse veiligheidsdiensten.
Foto: Still uit de Russische film Leviathan (2014) van Andrei Zvyagintsev.
Update: De Britse ex-spion die het rapport over Trump opstelde is geïdentificeerd volgens de Wall Street Journal, Het is Christopher Steele, een van de twee directeuren van Orbis Business Intelligence Ltd..
Over 9 dagen wordt president-elect Trump geïnaugureerd. Dan worden de Amerikaanse inlichtingendiensten naar verwachting door de regering Trump tot zwijgen gebracht over de geheime relaties van Donald Trump met de top van het Kremlin. Het is een absurde situatie die in een spionage thriller niet verzonnen had kunnen worden. Maar wat is het harde bewijs? Zoals Cenk Uygur van TYT in een commentaar aanvoert is dat de volstrekt onlogische nominatie van de voormalige baas van ExxonMobil Rex Tillerson. Het is de beloning voor Putin en zijn zakenvrienden om een deal van 500 miljard dollar vlot te trekken. Ander bewijs is consensus van inlichtingendiensten, Republikeinen en Democraten -inclusief senator Bernie Sanders– dat het Kremlin op een of andere manier zich actief gemengd heeft in de Amerikaanse verkiezingsstrijd. Maar nog niet alle feiten zijn onthuld. Ander ondersteunend bewijs is de onlogische, kritiekloze houding van Trump tegenover Putin en de Russische Federatie die niet door feiten gestuurd lijkt te kunnen worden. Dat is een beangstigend idee.
BuzzFeed publiceert een rapport dat signaleert dat Trump al vijf jaar opgevrijd en geholpen wordt door het Kremlin. Het constateert dat Trump diepe banden met de top in het Kremlin zou hebben. En dat hij vanwege compromitterend materiaal gechanteerd wordt door de Russische leiding. Maar het is niet uit te maken of het gaat om feit of fictie. Mark Galeotti is sceptisch en meent in een bericht dat het rapport het Kremlin dient. Verdere misleiding dus. Sommige puzzelstukjes vallen in elkaar, zoals het onverklaarbare en onverwachte ontslag van Putins stafchef Sergei Ivanov op 12 augustus 2016. Zelfs dat zegt echter weinig. In elke goede thriller worden de losse eindjes aan elkaar geknoopt. Zo hobbelt de VS in de richting van het onontkoombare presidentschap van Donald Trump. Hij past beter in een spionagethriller of een handboek over gestoorde persoonlijkheden dan in een logisch onderbouwd politiek programma met hem als bindende hoofdrol.
George Knight 