Wat heeft ons ‘A Utrecht Pastoral’ uit 1892 te zeggen?

Schotland ontsluit de nationale kunstcollectie digitaal. Kunstwerken zijn bereikbaar op nationalgalleries.org. Zo ook de foto ‘A Utrecht Pastoral’ van James Craig Annan. Uit de collectie van de Scottish National Portrait Gallery. Een beroemde foto naar het blijkt. In een artikel voor Scherptediepte/ Depth of Field over de blik van buitenlandse fotografen (1890-1930) op Nederland besteedde conservator fotografie van het Rijksmuseum Mattie Boon er in 2012 aandacht aan. Een afdruk ervan is  opgenomen in de collectie van het Rijksmuseum. 

Boon: ‘In 1892, after the first exhibition, The British Journal of Photography praised A Utrecht Pastoral as a ‘characteristic’ Dutch landscape. The tall trees on the left side of the image, the row of sheep along the water and the great masses of cloud formed ‘a most pleasing whole’. It was a ‘soft’ image, without ‘the hardness so often seen in photography’.^[25] Another reviewer praised ‘the band of quiet foreground, which most photographers would trim away as useless […] Its presence greatly adds to the feeling or suggestion of space and scale. The bold and large treatment of the clouded sky space must be noted.’^[26] A third saw chiefly the low light and the long shadows in the bend in the road, and the professional handling of the sky.^[27]‘

Wat kunnen we aan deze typeringen 125 jaar later toevoegen? Het is inmiddels ook een afbeelding van een verdwenen landschap geworden. Een onschuldig landschap dat gethematiseerd wordt door de onschuldige schapen. Een pastorale is een herdersdicht of dorpsvertelling uit het Land van Ooit. De vergleden tijd betrapt.

Foto: James Craig Annan, ‘A Utrecht Pastoral’, 1892. Collectie: Scottish National Portrait Gallery.

Hedwige-polder moet ontpolderd worden door de macht van de Antwerpse haven en slecht onderhandelen van Nederland

Waarom moet de Hedwige-polder in Oost-Zeeuws-Vlaanderen ontpolderd worden? Het lange antwoord wordt aan de hand van een nauwkeurige reconstructie van de besluitvorming gegeven in de documentaire ‘Onder de oppervlakte’ van Digna Sinke. De film ging in september 2015 in première en werd vanavond op NPO 2 uitgezonden door de VPRO. Op een onbegrijpelijke manier weet het de wel aanwezige essentie toch goed te verhullen. Want verwijzingen naar ‘de huidige generatie politici’ die de politiek uitholt mogen aardig en actueel klinken, maar zijn niet specifiek voor het dossier van de ontpoldering van de Hedwige-polder.

Het korte antwoord is dat door een verdrag tussen Nederland en Vlaanderen een Zeeuwse polder vanwege natuurcompensatie moet worden ontpolderd. Dat verdrag dient het Vlaamse belang, namelijk het economisch belang van de Antwerpse haven. De verdieping van de Westerschelde die uitsluitend in het belang van Antwerpen is, tast de natuur in het Westerschelde-bekken aan. Merkwaardig is dat de volgens Europese richtlijnen natuurcompensatie die ontstaat door die economisering van de Westerschelde die van een levende rivier een toevoerweg maakt, niet gevonden moet worden op Vlaams, maar op Nederlands grondgebied.

Dat is onrechtvaardig en onlogisch, en een weeffout in het Scheldeverdrag. Nederlandse politici hadden in de onderhandelingen met Vlaanderen natuurcompensatie op Vlaams of Belgisch grondgebied moeten eisen. Ze hadden nooit met de afspraken en voorwaarden akkoord moeten gaan. Ze hebben in de onderhandelingen met de Vlaamse regering het Zeeuws belang ingewisseld voor ander belang. Dat is de essentie van wat er mis is aan de ontpoldering van de Hedwige-polder. Nederlandse politici als Henk Bleker, Jan Peter Balkenende of Mark Rutte holden niet zozeer met hun populisme en gebrek aan dossierkennis het politiek bedrijf uit, maar moesten zich in bochten wringen om fouten te herstellen die niet meer te herstellen waren van deskundigen als Cees Veerman en topambtenaren van Rijkswaterstaat die betrokken waren bij de Scheldeverdragen.

Petitie: Bescherm de kust. Keer u tegen de plannen van de VVD

Het zijn niet alleen projectontwikkelaars die de Nederlandse kust bedreigen met hun plannen, het is ook het kabinet dat de regels voor de kunstbebouwing wil versoepelen. ‘Als de veiligheid van de waterkering niet in het geding is en er geen belemmeringen ontstaan voor het onderhoud van de kust, komt er meer ruimte voor (bouw)activiteiten’ zo zegt de rijksoverheid in een bericht van 18 december 2015. Het algemeen geldende verbod op nieuwe bebouwing buiten de bebouwde komt in het kustgebied dan te vervallen. Het is een voorstel van VVD-minister Schultz van Haegen van Infrastructuur en Milieu. Het ontmoet maatschappelijke weerstand.

Het is de politieke logica van het kabinet Rutte/Asscher dat een minister van Milieu voorstelt om het milieu aan te tasten. Maar waarom moet er in het kustgebied ruimte voor bouwactiviteiten zijn, en waarom juist nu? De VVD laadt de verdenking op zich om de projectontwikkelaars, scharrelaars en investeerders in vastgoed die vaak een VVD-achtergrond hebben tegemoet te willen komen. De PvdA keert zich volgens een bericht in het FD tegen het kabinetsbeleid om bouwen in de duinen en aan de kust te versoepelen. Teken hier de petitie.

Zie ook hier voor petitie ‘Geen strandhuizen Schouwse kust’. Met commentaar hier.

Petitie: Geen strandhuizen aan kust Schouwen-Duiveland

Verrommeling van het landschap langs de snelweg waar landschapsarchitect Adriaan Geuze laatst tegen fulmineerde in Zomergasten treft ook de kust. Waarom moet de horizon van een van de meest kwetsbare en karakteristieke Nederlandse landschappen van strand en duin vervuild worden? Er is geen reden voor. Ook niet als dat de winst en het bedrijfsmodel van ondernemers zoals De Stichting Exploitatie Strandhuisjes in Zierikzee dient. In de PZC zegt woordvoerder van deze stichting Jan Roggeband dat er naar strandhuizen vraag is: ’Er is gewoon vraag naar deze vorm van verblijfsrecreatie.’ Het zal wel, goede marketing schept elke vraag, maar daarom hoeft het nog niet gerealiseerd te worden. Laat de lelijk volgebouwde Belgische kust een waarschuwing zijn voor Zeeuwse bestuurders. Laten ze beseffen welke verantwoordelijkheid ze hebben. Toeristen komen naar Zeeland voor strand, duin en zee, en de ongedwongen schoonheid van de ruimte.

Foto’s: Petitie ‘Geen strandhuizen Schouwse kust’. Tekenen kan hier.

Worden de ballen van Eliasson bij CS Rotterdam afgeschaald?

Jeroen Bosch van Trendbeheer is niet enthousiast over de plaatsing van de twee proefballonen van de Deens-IJslandse kunstenaar Olafur Eliasson op het stationsplein bij het Centraal Station van Rotterdam. Hij noemt het een ‘mediocer flutontwerp’ dat vooral in de weg staat. Facebook-pagina ‘Pleurt op met je ballen’ raadt Eliasson aan ervan af te zien: ‘Kijk, die politici van ons zijn niet de meest artistiek danwel architectonisch danwel kunstzinnag onderlegde club, met hen rekenen we bij de verkiezingen wel af. Maar jij gaat niet vrijuit’.

De video toont een proefopstelling die dient om de schaal te meten. Naam van het project is Kissing Earth en de kosten bedragen zoals De Volkskrant schrijft zeker 1 miljoen, mogelijk 1,5 miljoen euro. Het college van Rotterdam is bereid 5 ton bij te dragen, maar Leefbaar Rotterdam zegt nog niet volledig overtuigd te zijn.

Is het erg? Dat valt nog te bezien. Terughoudendheid past omdat er nog geen definitief ontwerp is. Formaat en exacte plek kunnen nog aangepast worden. Onduidelijk is daarom of het hier gaat om de verrommeling van de openbare ruimte waar landschapsarchitect Adriaan Geuze die lid is van de commissie De Bruin die over de plaatsing gaat voor waarschuwt. Verdere leden zijn: Cees de Bruin (voorzitter), Jaap Guldemond (hoofd tentoonstellingen EYE Film Instituut Nederland en voorzitter Sculpture International Rotterdam), Els van Odijk (directeur van de Rijksakademie) en Karel Schampers (voormalig directeur Frans Hals Museum).

Volgens Eliasson gaat Kissing Earth over de vraag ‘Hoe leggen we een verband tussen onze lokale omgeving en globale kwesties?’ Maar voor de critici lijkt het kunstwerk eerder te gaan over de vraag ‘Wat is het verband tussen een internationaal bekende kunstenaar en een lokaal stationsplein?’ waar het antwoord negatief op is. Probleem zoals vaker in Nederland is de procedure die het debat wegdrukt, vervangt en de burger het idee geeft buitengesloten te zijn bij besluiten over de ‘eigen’ publieke ruimte. Zodat zoals in Zomergasten Adriaan Geuze verwoordde een resultaat ontstaat dat niemand echt gewild heeft, maar wel binnen de procedure past.

Knutsels langs de snelweg en de verrommeling van het landschap

Kunst of knutsels? Da’s nogal een verschil. Het eerste kan verrijken, het laatste verarmen of zelfs vertrutten. Dat verschil wordt door Omroep Gelderland om onbegrijpelijke redenen weggepoetst. Alsof kunst en knutsels gelijkgeschakeld kunnen worden. Langs de snelweg is er nog een bijkomend risico: afleiding van het verkeer.

Geknutselde objecten passen in de verrommeling van het landschap dat landschapsarchitect Adriaan Geuze in Zomergasten (VPRO) aankaart. Hij ziet bij Leiderdorp een wereld van troosteloze hallen en loodsen waar geen enkele overheid nog verantwoordelijkheid voor neemt. Eric Smaling (SP) stelt kamervragen aan minister Melanie Schultz van Infrastructuur en Milieu over de teloorgang van de openbare ruimte langs de snelweg in Nederland: ‘Bent u ook zo geschrokken van de opeenvolging van onsamenhangende borden, gebouwen en rommel die de landschapsarchitect toonde van het aangezicht van Leiden/Leiderdorp gezien vanaf de A4?’

Weemoed 1908: Nederlands meisje in landschap

Wat zien we hier? Dat weten we niet precies. In elk geval een Nederlands meisje in klederdracht dat speelt. Ze heeft een draad in haar rechterhand. Aan die draad zit iets vast. Maar wat? Is het een kikker of een worm? Het beeld legt haar een overpeinzing op. Ze wordt er wijs van. Een haven of rivierarm vormt een landschap. Het jaar is 1908. De Duits-Oostenrijkse fotograaf Heinrich Kühn is de maker. De bezitter is het Amerikaanse J. Paul Getty Museum. Wat maakt deze foto zo aantrekkelijk, of liever aantrekkend zodat we haast naar binnen gezogen worden? We kijken naar iets dat we tegelijk kennen en niet kennen. Maar hoe het precies zit weten we niet. Daarom blijven we kijken. Om te ontdekken. Ach, een meisje in 1908 dat nog een leven voor zich heeft. De foto wekt weemoed op. Treurnis omdat wij ook aan die waterkant staan. Zien we onszelf? Wie weet.

Foto: Heinrich Kühn, ‘Dutch Girl in Landscape’, 1908. Collectie: J. Paul Getty Museum.

Kieskompas provincie Utrecht mist landelijke component. Nuttig?

Het verkiezingsseizoen is definitief geopend. Want er is een Kieswijzer, toevallig in de provincie waar ik woon: Utrecht. In te zien op de site van RTV Utrecht en gemaakt door Kieskompas. De partij waarvan ik lid ben, de Piratenpartij, doet niet mee. De helft van de vragen gaan over natuur en milieu, landschap en ruimtelijke ordening. De stad, de mensen en hedendaagse problemen blijven op de achtergrond in dit Kieskompas. Mijn voorkeur komt het dichtst in de buurt van de PvdA. De partij waar ik het laatst van alle partijen op zou stemmen. Dus hoe overtuigend dit Kieskompas is en wat het exact bevraagt is me een raadsel.

Het Kieskompas kiest voor een benadering die de traditionele taken van de provincie vooropstelt: ruimtelijke ordening, verkeer, milieu, landbouw en cultuur. Een andere taak van de provincie, namelijk bestuur wordt overgeslagen. Zoals de relatie tussen provincie en gemeenten, of provincie en landelijke politiek.

Omdat de landelijke component die volgt uit zowel de provinciale bestuurstaken als de politieke actualiteit volledig ontbreekt is dit Kieskompas over de provincie Utrecht onvolledig. En da’s merkwaardig omdat vele kiezers juist hun stem zullen laten bepalen door hun steun voor het zittende kabinet of de gedoogcoalitie van D66, CU en SGP. Of juist de oppositie daartegen. Niet toevallig heeft premier Rutte de komende provinciale verkiezingen op 18 maart 2015 van landelijk belang genoemd. Het gaat om de meerderheid in de Eerste Kamer die via de provincies getrapt worden gekozen. Op  26 mei 2015 wordt de Eerste Kamer gekozen.

Het Kieskompas bevraagt dus de spreekwoordelijke olifant in de huiskamer niet. Wellicht begrijpelijk omdat daar geen beginnen aan is. Maar de landelijke politiek in de toelichting niet noemen en in geen enkele vraag terug laten komen oogt zo wereldvreemd en toevallig dat het bijna een politieke keuze van de samenstellers genoemd kan worden. Wat is dit Kieskompas als meetlat waard om richting te geven? Die vraag resteert.

Foto: Schermafbeelding van uitslag Kieskompas Provinciale Staten Utrecht 2015.

Sportcampagne TeamNL lobbyt voor Provinciale Verkiezingen

Anky van Grunsven spreekt een video in over de provinciale verkiezingen 2015. Wie spreekt ze precies aan? Wie is die ‘U’ die haar doelgroep is? Zijn dat huidige, toekomstige of kandidaat gedeputeerden of statenleden? Anky van Grunsven maakt het niet concreet. Provincies worden door haar opgeroepen om sport serieus te nemen. Een begeleidende tekst waar de video naar verwijst zegt dat er een Sportcampagne TeamNL is opgetuigd om te lobbyen voor sport. Het is een samenwerking van NOC*NSF, sportbonden en Sportkracht12.

De campagne legt verbanden die het uiterste van de logica vragen. De stelling dat de Provinciale Verkiezingen voor sport niet onbelangrijk zijn wordt in enkele tussenstapjes omgekeerd: ’sport levert een positieve bijdrage aan het imago van [uw] provincie’. Bewegen wordt zelfs ingelijfd door sport. De volgende zin legt een verband met het landschap en sleept sport er aan de haren bij: ‘Iedereen in ons land moet kunnen genieten van het Nederlandse landschap, waarin me[n] prettig moet kunnen sporten.’ Is sport hierin specifiek? Wat te denken van: ‘Door de verschuiving van taken, meer eisen en minder geld moeten provincies keuzes maken. Die soms onbedoelde negatieve gevolgen hebben voor de sport. En dat is jammer, want we winnen veel met sport!’ Dat klinkt op het eerste gehoor aardig, maar over het algemeen wordt er met sport meer verloren dan gewonnen.

Reuze neus in Wachau past beter in landschap dan in politiek

Op 12 juli gaat de Wachauer Neus open. Een 4 meter hoog project van het Oostenrijkse kunstenaarscollectief Gelatin. Op zoek naar een neus die de mensen en het landschap past ging Gelatin er al in 2012 naar op zoek. De neus is het zichtbare onderdeel van de reus die in het Wachauer landschap sluimert. Zogenaamd dan.

Volgens Heute windt Udo Landbauer, een lokale politicus en woordvoerder cultuur van de extreem-rechtse Vrijheidspartij FPÖ (Freiheitliche Partei Österreichs) zich er over op dat met dit project mogelijk belastinggeld verspild wordt. Damp komt als ware uit z’n neus van boosheid. Landauer ziet in de Wachauer Neus een onnodig monster zonder enige zin en betekenis. Door deze reactie alleen al geeft de politicus aan ongelijk te hebben. Of z’n kritiek niet zorgvuldig te formuleren. Hoe kan iemand reageren op een kunstwerk zonder enige zin en betekenis? Politiek en kunst, het blijft een onmogelijke combinatie. Godzijdank, houen zo.

Foto 1: Banner voor het project Wachauer Nase.

Foto 2: Twee vrouwelijke voorbeelden die de neus genomen wordt door Gelatin, 2012.