Washington Post: Obama had in 2016 geen gepaste reactie op de Russische inmenging

Een interessant artikel in The Washington Post vandaag. Een bombshell zoals het zelf zegt. Een verhaal met verstrekkende gevolgen. En nog allerlei losse eindjes. Vastgelegd zou zijn dat de Russische president Putin volgens de Amerikaanse inlichtingendiensten -waaronder de CIA- persoonlijk betrokken was bij de Russische inmenging in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Toenmalig president Barack Obama was vanaf zomer 2016 op de hoogte, maar wist geen voldoende politieke steun in het congres te mobiliseren of twijfelde om hard te reageren op de Russische inmenging. Achteraf begrijpelijk en onbegrijpelijk tegelijk. Interessant is dat de Amerikaanse inlichtingendiensten in een geheime operatie van Obama groen licht kregen om in te breken in de Russische infrastructuur met als doel om een tegeninstrument te creëren. Dat kan president Trump activeren die letterlijk tot nu toe op alle binnen- en buitenlandse hoofdrolspelers kritiek heeft, op één na: de Russische Federatie en president Putin. Dat op zich geeft al te denken. De reconstructie van een gemiste kans.

Raadsels over Russische rapportage van geheime route die Jared Kushner met het Kremlin wilde openen

Het is al enkele dagen in het nieuws door een onthulling in The Washington Post. Trumps schoonzoon Jared Kushner sprak begin december 2016 met de Russische ambassadeur in de VS Sergei Kislyak en vroeg hem een geheime route of backchannel tussen Team Trump en het Kremlin te openen via Russische diplomatieke kanalen. Zodat de contacten buiten het zicht van Amerikaanse inlichtingendiensten bleven. Dat backchannel is naar verluidt nooit geopend, maar zelfs valt niet met zekerheid te zeggen. Vervolgens rapporteerde Kislyak over dit voorstel aan het Kremlin via een open verbinding waarvan hij wist dat het onderschept zou worden door de Amerikaanse inlichtingendiensten. Vertrouwden de Russen het voorstel van Kushner niet of wilden ze hem en Trump in diskrediet brengen? De raadsels stapelen zich op in KremlinGate. Adam Schiff licht toe.

Glenn Greenwald toont aan dat beschuldigingen tegen Snowden bedrog zijn. Maar hiermee is de kwestie nog niet afdoend beslist

De vraag of Edward Snowden een Russische spion is valt vooralsnog niet te beantwoorden. Op 25 januari 2017 stelde ik dat in een commentaar aan de orde aan de hand van een boekbespreking door Charlie Savage van‘How America Lost Its Secrets: Edward Snowden, the Man and the Theft’ van Jay Epstein. Mijn conclusie: ‘Het blijft vooral speculatie of Edward Snowden een Russische spion is. Harde bewijzen ontbreken, maar ook ondersteunend bewijs. Van de andere kant valt evenmin te bewijzen dat Snowden geen Russische spion is. Maar zolang er geen harde bewijzen zijn is het onterecht om Snowden een Russische spion te noemen.’

Ik vervolgde: ‘Tekenend voor de makkelijke manier van argumenteren van de Snowden-bashers is de gezaghebbende informatie-analist John Schindler die op z’n site ‘The XX Committee’ de erkenning door de hoge spion Franz Klintsevich als bewijs geeft.

Schindler verwijst ook steeds naar het hoofd van de Duitse BND Gerhard Schindler als bewijs dat Snowden een spion is die gerund zou worden door het Kremlin. Maar Gerhard Schindler komt helemaal niet met hard bewijs. Hij noemt Snowden een verrader. Dat is een mening of observatie, geen bewijsvoering.’

Glenn Greenwald die in 2013 samen met Laura Poitras de onthullingen van Edward Snowden de wereld in bracht komt nu met aanvullend ontlastend bewijs in een artikel voor The Intercept. Theorieën die de schuld van Snowden zouden moeten aantonen beweerden dat hij eind mei 2013 11 dagen niet traceerbaar zou zijn geweest en in die tijd geheime informatie aan de Chinese of Russische inlichtingendiensten zou hebben gegeven. Die theorie werd gretig in de pers gedeeld. Greenwald toont aan de hand van notarieel vastgestelde documenten aan dat Snowden niet onvindbaar was, maar gewoon zijn intrek had genomen in het Mira Hotel in Hong Kong waar Greeenwald, Poitras en Guardian-journalist Ewen MacAskill dagenlang met hem spraken.

Snowden is een middel geworden. Snowden is een lakmoesproef voor politieke correctheid. Snowden is een richtpunt voor kritiek op het autoritaire bewind van Putin en ondersteuning voor bestedingen van de Amerikaanse veiligheidsindustrie. Of juist het tegenovergesteld om het Amerikaanse neoconservatisme in de beklaagdenbank te zetten. Zo wordt ‘Snowden’ een valkuil van politieke meningen die nog weinig met het handelen van de historische persoon Edward Snowden te maken hebben. In Nederland is journalist Hans de Vreij iemand die de theorie van Schindler volgt en zo zijdelings de Amerikaanse veiligheidsindustrie steunt.

In een update bij genoemd Intercept-artikel zegt Greenwald dat Schindler hem op Twitter heeft geblokkeerd : ‘former NSA employee Schindler, who responded by blocking me on Twitter and then suggesting that both myself and the Intercept are controlled by Putin’. De beschuldigingen over en weer vliegen in het rond zonder te landen. Ik ben het eens met Greenwald dat er geen bewijs is dat aantoont dat Snowden een Russische spion is, maar ik acht het mogelijk dat dat bewijst nog ooit aan de oppervlakte komt. Alleen aan de hand van de openbare bronnen is dat naar mijn idee op dit moment niet vast te stellen. Op de achtergrond speelt ook het probleem dat gespecialiseerde, geprofileerde journalisten als Schindler of Greenwald in hun eigen bubbel zitten en vanuit hun invalshoek gelijk hebben, maar toch het overkoepelende beeld niet goed weergeven.

Mijn reactie bij het artikel van Greenwald: ‘You are right about John Schindler who is spreading allegations without proof about Snowden who should be in the pocket of the Kremlin. The only references he gives are 1) Franz Klintsevitch, Russian senior and deputy chairman of the defense and security committee who is part of the Russian security industry and therefore by definition not impartial and 2) Former head of the German BND Gerhard Schindler who calls Snowden a traitor, but not a Russian agent (‘Ich habe gesagt, dass Snowden ein Verräter ist und sich in die Hand der russischen Geheimdienste begeben hat. Dabei ist er zu ihrem Handlanger geworden’). http://www.berliner-zeitung.de/25148756‘. Het laatste woord over Snowden is nog niet gevallen.

Foto: The Mira Hotel, Hong Kong.

Journalistiek is hardnekkig in jacht op Trump en zijn Russische connectie

Amerikaanse media zijn de slaapzucht en schroom voorbij. Ze ruiken bloed, laten zich niet meer imponeren of voorliegen en volgen het spoor naar het Witte Huis. Waar een wankele, incompetente president Trump schade oploopt. De laatste weken leek het er even op dat de Russische connectie van Trump en zijn medewerkers in de doofpot gestopt werd. Maar daar is nu geen sprake meer van. Die fase is door het ontslag van nationale veiligheidsadviseur Mike Flynn definitief voorbij. Het spoor leidt naar president Trump zelf. Vergelijkingen met president Nixon worden gemaakt. Dat moedigt de competitie tussen journalisten aan om hun deel van de eeuwige roem te behalen die ooit de Watergate-journalisten Carl Bernstein en Bob Woodward ten deel viel.

Het helpt niet dat Trump in tweets de inlichtingendiensten blijft beledigen, zoals vanochtend: ‘The real scandal here is that classified information is illegally given out by “intelligence” like candy. Very un-American!’ Dat is geen poging tot schadebeperking -laat staan presidentieel gedrag- maar een oorlogsverklaring. Not smart. Onvermijdelijk blijven de inlichtingendiensten de media voeren met hun informatie over een president die ze niet vertrouwen. De storm gaat niet meer liggen voordat Trump is afgezet en door middel van   onthullingen een verklaring voor zijn onbegrijpelijk welwillende houding tegenover Putin is geopenbaard.

Hardliners als de ministers Tillerson en Mattis distantiëren zich voorzichtig van Team Trump, maar vooral Tillerson lijkt met een 500 miljard USD deal voor ExxonMobil gecorrumpeerd en betrokken bij zakelijke belangen in de Russische Federatie die de president geheim wil houden. En hem chantabel maakt. Intussen wordt het Russische regime in de westerse media zo beschadigd dat het de vraag is of de inspanning om Trump de verkiezingen te laten winnen loont en niet averechts werkt. Weliswaar worden de VS verzwakt door de chaos in het Witte Huis, maar tegelijkertijd zijn de NAVO-lidstaten extra alert op Russische militaire acties.

Oppositie tegen Trump krijgt vorm: media, politiek en inlichtingendiensten

Senator Al Franken (D-MN) praat met Jake Tapper over de banden van Trump met het Kremlin. De regering Trump wordt steeds meer in het nauw gebracht. Niet alleen door de media en de oppositie, maar ook door de inlichtingendiensten. De goed geïnformeerde John Schindler schrijft in een artikel dat Trump en zijn naaste kring vertrouwelingen op het gebied van nationale veiligheid door de inlichtingendiensten niet vertrouwd worden. Het is niet alleen Mike Flynn, maar ook Trump zelf en medewerkers van Flynn. Ze krijgen geen informatie meer doorgespeeld omdat ze er niet alleen weinig mee doen, maar ook omdat de Amerikaanse inlichtingendiensten aannemen dat het Kremlin oren heeft die horen wat er in het Witte Huis besproken wordt.

Er is dus weinig wat de Russen niet zouden weten. Volgens Schindler is dit een unieke situatie die nog nooit is voorgekomen: ‘None of this has happened in Washington before. A White House with unsettling links to Moscow wasn’t something anybody in the Pentagon or the Intelligence Community even considered a possibility until a few months ago. Until Team Trump clarifies its strange relationship with the Kremlin, and starts working on its professional honesty, the IC will approach the administration with caution and concern.’

Hoe dit gaat eindigen is onduidelijk. Zelfs als medewerkers van Trump met hechte contacten met het Kremlin het Witte Huis uit worden gezet is er nog president Trump. Hij wil zijn belastingaangifte niet bekend maken, zoals Al Franken opmerkt. Het sterke vermoeden is dat Trump zakelijke belangen in de Russische Federatie heeft die hij geheim wil houden. Maar ze komen druppelsgewijs toch naar buiten, zoals dit weekend over Trumps Rosneft-aandelen in Qatar. Inlichtingendiensten weten meer dan de media nu naar buiten brengen over Trumps Rusland-connectie. Media en oppositie ruiken bloed en gaan op hun prooi af. Vroeg of laat valt Trump als de inlichtingendiensten zich bij die tegenkrachten voegen. Of hij moet de grondwet opzijzetten.

Geschiedenis van tweet die wijst op coup tegen Trump. Op internet veranderen berichten van betekenis als omstandigheden wijzigen

Het wereldwijdeweb verbindt het internationale met het lokale. Of dat Gasselte in Drenthe, de betwiste gebieden in Oost-Oekraïne of het Witte Huis in Washington is. Dat is er afwisselend aan. De vrijheid ervan staat trouwens onder druk. Niet alleen in ‘autoritaire regimes’ als de Russische Federatie of China, maar ook in de ‘onvolledige democratie’ de VS. Aldus de definiëring van die staten die volgt uit de Democratie-index 2016 van The Economist. Deze week gepubliceerd. Met Nederland op een 12e plek als ‘volledige democratie’.

Internetvrijheid en netneutraliteit zijn een kostbaar goed. Maar zoals de materiële opgang werd afgeremd door de schuldencrisis van 2008 -en het nooit meer als voorheen werd- dreigen 10 jaar later de immateriële verworvenheden waar we zo aan zijn gewend teruggedraaid te worden. Reden is de opkomst van autoritaire en populistische leiders. De liberale democratie ligt samen met de waarheid en de persvrijheid onder druk.

Het is van belang om ambitie en zelfvertrouwen te tonen en goed de krachten te organiseren die opkomen voor de democratie, de pluriformiteit, de mensenrechten en de vrijheid. Bij de pakken neerzetten is zinloos. Putin, Xi Jinping of Trump verslaan kan niet, maar hun beleid aan de orde stellen en de oppositie tegen hun beleid helpen organiseren kan wel. Dat is een internationale beweging. Zolang het duurt probeert dit blog z’n steentje daaraan bij te dragen. Recycling is een kenmerk van het wereldwijdeweb. Aspecten verdwijnen achter de horizon, maar kunnen weer opdoemen en nieuwe betekenis krijgen als de omstandigheden veranderen.

Neem bovenstaande tweet van 15 januari 2017 die door het Amerikaanse technologiebedrijf OpenGov op 26 januari 2017  wordt geretweet. De tweet was gebaseerd op mijn commentaar ‘Michael Hayden: Amerikaanse krijgsmacht zou Trump negeren’ van 29 februari 2016. Het bevatte een verwijzing naar een interview van generaal Michael Hayden in de show ‘Real Time with Bill Maher’ op 26 februari 2016. Hayden trok fel van leer en liet in het midden of de krijgsmacht opdrachten van Trump zou opvolgen als die volgens de krijgsmacht in strijd met de nationale veiligheid waren. De tweet vraagt of inlichtingendiensten het eind accepteren van hun internationale samenwerking indien president Trump dat onmogelijk maakt en of ze wellicht een staatsgreep tegen hem voorbereiden. Hayden probeerde in dit interview conservatieve en progressieve krachten tegen Trump te bundelen, en Trump en zijn entourage te waarschuwen. Hiertoe liet Hayden zich even in de kaarten kijken in een spel dat zich doorgaans achter de schermen afspeelt. Het is via het wereldwijdeweb weer even in herinnering gebracht bij Amerikaanse opiniemakers die zich wapenen in de strijd tegen de autoritaire Trump en veiligheidsdiensten met hun belang dat deels overeenkomstig en deels tegengesteld is aan dat van Trump.

Foto: Schermafbeelding van retweet op OpenGov, 26 januari 2017.

Aantijging dat Snowden Russische spion is wacht nog steeds op publieke onderbouwing. Charlie Savage antwoordt Jay Epstein

Sargasso verwijst in een bericht naar een bespreking door Charlie Savage in The New York Review of Books van ‘How America Lost Its Secrets: Edward Snowden, the Man and the Theft’ van Jay Epstein. Savage is kritisch op Epstein die stelt dat Snowden een Russische spion is. Hoewel Epstein toegeeft dat Snowden kan zijn begonnen als klokkenluider om te eindigen als spion. De wrok en verbittering die in sommige geledingen van de Amerikaanse en Britse inlichtingendiensten bestaat over de onthullingen van Snowden in The Guardian en andere media in 2013 kan niet onderschat worden. Epsteins boek is er de weerslag van. Mijn commentaar:

Het blijft vooral speculatie of Edward Snowden een Russische spion is. Harde bewijzen ontbreken, maar ook ondersteunend bewijs. Van de andere kant valt evenmin te bewijzen dat Snowden geen Russische spion is. Maar zolang er geen harde bewijzen zijn is het onterecht om Snowden een Russische spion te noemen.

Dat hij in Moskou is gestrand is valt vooral ex-president Obama en zijn toenmalige Justitieminister Eric Holder te verwijten die Snowdens paspoort introkken op diens vlucht naar Latijns-Amerika. Juist op het moment dat hij in Moskou moest overstappen. Zij leverden hem over aan de Russen. Wat je noemt een uitermate domme manier van handelen. Wat is de logica dat ze hem kwijt wilden in het land dat Snowden het meest onbereikbaar maakte en het best beschermde? ik wacht nog op een verklaring hiervoor.

Tekenend voor de makkelijke manier van argumenteren van de Snowden-bashers is de gezaghebbende informatie-analist John Schindler die op z’n site ‘The XX Committee’ de erkenning door de hoge spion Franz Klintsevich als bewijs geeft.

Schindler verwijst ook steeds naar het hoofd van de Duitse BND Gerhard Schindler als bewijs dat Snowden een spion is die gerund zou worden door het Kremlin. Maar Gerhard Schindler komt helemaal niet met hard bewijs. Hij noemt Snowden een verrader. Dat is een mening of observatie, geen bewijsvoering.

Snowden kan als een ethische spion gezien worden die met zijn onthullingen naar buiten kwam om de geheime massaspionage van burgers door de NSA te openbaren. Dat hebben de westerse informatiediensten Snowden nooit vergeven. Ze doen er alles aan om hem via de media in diskrediet te brengen. Snowden heeft meermalen aangegeven dat hij tegen zijn zin in de Russische Federatie verblijft. Hij wil zich voor een Amerikaanse rechtbank verantwoorden als hem een openbaar en eerlijk proces wordt toegezegd. Niet een enkele reis naar de kerker onder verwijzing van de Espionage Act 1916 zonder recht op weerspraak. Maar de regering-Obama wilde hier niet aan.

Zo weten we nog steeds niet 100% zeker of Snowden een held of een verrader is. De te simpele bewijsvoering van de Snowden-bashers doet vermoeden dat ze met hun goed georganiseerde netwerk na 3,5 jaar nog steeds niet bewezen hebben dat Snowden een Russische spion is. Terwijl inlichtingen hun expertise is. Dat laat voorlopig de optie open dat Snowden waarschijnlijk geen Russische spion is.

Foto: Schermafbeelding van deel van boekbespreking door Charlie Savage van Jay Epstein. ”How America Lost Its Secrets: Edward Snowden, the Man and the Theft’ in The New York Review of Books, 9 februari 2017.

Donald J. Trump beëdigd als 45ste president van de VS. Zucht ….

Het is een feit. Donald J. Trump is beëdigd als de 45ste president van de VS. Voor zolang het duurt. Een als filosofisch aangekondigde toespraak was revanchistisch, onwaarachtig en plat. Trump is een handige jongen, maar niet meer dan dat. Hij heeft zijn zaakjes niet op orde. De transitie is een chaos. Vele functies zijn nog niet ingevuld. Trumps vooruitzichten zijn slecht. Hij zit klem. Niet alleen in de greep van zijn sponsors. Want de inlichtingendiensten en de Senaat zijn een onderzoek begonnen naar de relatie met het Kremlin. Veel duidt op beïnvloeding vanuit Moskou die opgevat kan worden als landverraad. Dat eerste onderzoek kan door de nieuwe president eigenhandig in de doofpot gestopt worden, dat laatste niet. Dat tikt genadeloos door.

In analyses wordt gewezen op de relatie tussen de twee handige jongens Putin en Trump die meester in de tactiek zijn, maar strategische brekebenen. Dat wil zeggen dat de toekomst van hun land bij hen niet in goede handen is. Ze vreten het algemeen belang uit ten koste van hun eigenbelang. Ze weigeren er rekenschap over af willen leggen door het weg te praten met bravoure en een vlucht in nooit in te lossen vergezichten. Trump heeft het Kremlin in verlegenheid gebracht door het beginsel van Maskirovka te onthullen. Manipulatie moet verborgen blijven. De binnen- en buitenlandse tegenkrachten van Trump staan op scherp en wapenen zich. Ze wachten hun kans af om hem te dumpen. Dat wordt 2018. Trump is niet gekwalificeerd om president van de VS te zijn. De tragiek is dat hij door het falen van zijn tegenstrevers de kans heeft kunnen grijpen. Een corrupt systeem is vandaag bevestigd. Dat failliet is. Een dag om te huilen. Niet om Trump, maar om het systeem.

Grijpt de Amerikaanse veiligheidsindustrie in als Trump te ver gaat met zijn vrijage met Putin? Wacht de VS een coup?

Het meest raadselachtige aan de opstelling van Trump en de Republikeinen die hem navolgen over president Putin en de Russische Federatie is dat het in strijd is met jarenlang beleid dat de kern van de Republikeinse partij (GOP) volgde. Dat ging namelijk uit van een vijandbeeld van de Sovjet-Unie en de latere Russische Federatie dat hecht in de genen van de GOP leek verankerd. Dat is in een jaar volledig omgeslagen.

Er zijn allerlei verklaringen voor deze omslag die variëren van manipulatie van de beeldvorming door Republikeinse kopstukken tot zakelijke belangen van Trump en zijn kern van vertrouwelingen met Russische contacten (Paul Manafort, Carter Page, Mike Flynn) tot chantage van Trump uit zakelijke of seksuele redenen.

Maar het meest raadselachtige dat nog raadselachtiger is dan de omslag bij het voetvolk van de GOP is de terughoudende reactie van de veiligheidsindustrie. Trump dreigt de inlichtingendiensten te hervormen en het is onduidelijk wat hij hiermee bedoelt. Dat kan gaan tot en met de ontmanteling van het sinds de Tweede Wereldoorlog bestaande Five Eyes geïntegreerde samenwerkingsverband van inlichtingendiensten tussen de VS, VK, Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Niet omdat Trump die samenwerking zal verbieden, maar omdat de andere partners er niet meer blindelings op kunnen vertrouwen dat Trump of zijn staf geen geheime informatie doorschuiven naar het Kremlin. En daarom de Amerikaanse diensten niet meer vertrouwen.

Vooralsnog zijn het Republikeinse senatoren van de oude stempel zoals John McCain en Lindsey Graham die in de openbaarheid de oppositie van binnenuit tegen Trump aanvoeren. Samen met de Democraten van wie sommigen zoals afgevaardigde John Lewis vinden dat Trump geen wettige president is. Mogelijk hopen Republikeinen zoals McCain het evenwicht binnen de regering door de aanstelling van ouderwetse houwdegens als minister van Defensie James Mattis, John Kelly tot minister van Binnenlandse Veiligheid en Mike Pompeo tot hoofd van de CIA zo bij te buigen dat de Rusland-factie van Trump voldoende wordt geneutraliseerd. En Putin niet tot de kern van de Amerikaanse krijgsmacht en inlichtingendiensten doordringt.

Maar wat als deze Republikeinen met hun nauwe contacten met de krijgsmacht, de inlichtingendiensten en de wapenindustrie inzien dat ze de strijd binnen de regering-Trump op zo’n manier gaan verliezen dat Putin vrij spel krijgt in het Pentagon en Foggy Bottom (Buitenlandse Zaken) waar de Rusland-vriendelijke Rex Tillerson op de nominatie van minister wacht. Gezien de grote economische belangen valt het niet te verwachten dat de veiligheidsindustrie zich niet zal verzetten als het tot het definitieve besef komt dat Trump hun belangen bedreigt. Dat zal samengaan met een verwijzing naar de bedreiging van de nationale veiligheid door Trump. Deels lijkt dat terechte zorg, deels is het ook een dekmantel om het financiële eigenbelang veilig te stellen.

In februari 2016 plaatste ik in een commentaar een video van een optreden van Bill Maher met dé lobbyist en vertegenwoordiger van de Amerikaanse veiligheidsindustrie en ex-directeur van de CIA en NSA Michael Hayden. Het is opzienbarend wat deze conservatieve hardliner suggereert en is opvallend slecht opgepakt. Namelijk dat als Trump als president de nationale veiligheid dreigt te schaden de krijgsmacht zijn orders niet zal opvolgen. Dat is een niet zo stille hint die Hayden geeft van een coup tegen Trump. Het is een optie die langzaam werkelijkheid dreigt te worden. Of het zover komt is de vraag, maar denkbeeldig is het niet.

Obama zet zich af tegen het Kremlin. Wat pleit voor en tegen hem?

Er valt veel af te dingen op de woorden en goede bedoelingen van de vertrekkende president Barack Obama. De ook in Europa populaire president die in 2010 volgens lekken van WikiLeaks zijn steun aanwendde om te pleiten voor de Afghaanse oorlog. Obama heeft zelf bloed aan zijn handen met de technisering en ontwijken van de rechterlijke macht die uitmondde in de drone-oorlog in onder meer Jemen, Pakistan en Afghanistan. Geruchten zeggen dat hij bang was vermoord te worden door de CIA en zich daarom van zijn progressieve koers liet afbrengen. Door deze opgedrongen beleidswijzigingen moest hij wel teleurstellen. Obama was soms aarzelend en contraproductief in zijn buitenlandse politiek (Syrië) en restrictief in zijn mensenrechtenbeleid. Onder geen enkele president zijn zoveel klokkenluiders vervolgd als onder Obama. Omdat hij een uitstekende prater en goede communicator is drongen de negatieve kanten slechts mondjesmaat door tot het publiek.

De geschiedenis zal leren in hoeverre Obama verantwoordelijk was voor Clintons nederlaag tegen Trump. En zo via een omweg de nagedachtenis aan zijn presidentschap om zeep heeft geholpen. De wonden van de keiharde strijd voor de Democratische nominatie tussen Clinton en Obama in 2008 zijn nooit geheeld. Obama nam afstand van de Democratische partij (DNC) en liet Clinton en de big money-factie de partij kapen zonder in te grijpen. De in naam progressieve Obama nam afstand van de in realiteit progressieve senator Bernie Sanders die met Obama’s hulp wellicht Clinton had kunnen verslaan. Dat was de logica geweest van de Obama uit 2008. De populaire Sanders had veel betere vooruitzichten dan de gehate Clinton om Trump te verslaan.

Ondanks al deze feilen van een beroerde buitenlandse politiek, een bedenkelijk mensenrechtenbeleid en de opbouw van de controlestaat, het aanschurken tegen big money en een free ride voor bankiers en bestuurders van ondernemingen, en een vanaf 2008 oplopend verschil tussen schijn en wezen opereerde Obama binnen de democratische instituties. En nam die serieus. Het verwijt dat Obama gemaakt kan worden is dat hij geen volbloed politicus was met de ambitie om overal het verschil te maken. Daarbij opereerde hij onhandig in de contacten met het congres en wist weinig voor elkaar te brengen. Hij trok zich terug op enkele onderwerpen (gezondheidszorg) en liet zich gijzelen door het idee dat hij vooral in het Midden-Oosten niet dezelfde fouten als zijn voorganger president Bush wilde maken. Maar die failliete boel was hem nu eenmaal nagelaten.

In de verkiezingsstrijd is de publieke afzijdigheid van Obama de DNC fataal geworden. Omdat het met Clinton de enige kandidaat had die het in zich had om van Trump te verliezen. Wat prompt gebeurde door inmenging van het Kremlin in de verkiezingsstrijd. Clintons nominatie was de aangekondigde nederlaag. Met een goede kandidaat, eensgezindheid en betere mediastrategie had de DNC het nooit zover hoeven laten komen.

Ondanks alle bezwaren tegen Obama is zijn vijand president Putin waarmee en waartegen Obama zich nu in de laatste maand van zijn presidentschap opvallend profileert geen geloofwaardig alternatief. Putin is een autoritaire leider met totalitaire trekken, zoals de liberale parlementariër Boris Vishnevsky uit Petersburg van Yabloko in een kritiek stelt. Omdat de Russische oppositie zo goed als uitgeschakeld is en wordt gesmoord in de Kremlin propaganda dringen dit soort geluiden nauwelijks door tot het Westen. De fellow travellers die Putin en de Russische propagandamachine gebruiken of volgen als breekijzer tegen de gevestigde macht in hun eigen landen, zouden onder Putin als eersten in de gevangenis belanden of uit hun functie worden gezet.

Er resteren in de publieke opinie vier posities om uit te kiezen: 1) Dat van het gemakzuchtig pragmatisme binnen democratische grenzen van Obama. 2) Dat van het autoritarisme buiten democratische grenzen van Putin. 3) Dat van degenen die het één op het ander projecteren. Namelijk de neo-conservatieven die om hun eigen positie te versterken Putin als schrikbeeld gebruiken of de Putinversteher die vanwege commercieel gewin, zelfpromotie en carrièrekansen Obama als schrikbeeld gebruiken. 4) De restcategorie die eigenbelang ziet in het algemeen belang, afstand neemt van dualisme en zich niet laat dwingen te kiezen voor de één of de ander. Deze positie biedt de echte hoop. Maar heeft ook het minste profiel en is het minst aanlokkelijk.