Antwoord aan Marijn Kruk: De populistische revolte is niet geluwd

Schermafbeelding van column ‘De revolte is geluwd maar niet verdwenen’ van Marijn Kruk in NRC, 4 augustus 2021.

In zijn column van 4 augustus 2021 in NRC schrijft Marijn Kruk over de golf van populisme die sinds 2018 over de wereld spoelt. Kruk ziet het als een hobbel in de weg. Hij beantwoordt de vraag negatief of door de revolte de liberale democratie werkelijk in existentieel gevaar verkeerde.

Het is opvallend dat hij in de verleden tijd praat. Alsof de bedreiging van het populisme definitief voorbij zou zijn. Kruk ziet het als een fenomeen dat over zijn hoogtepunt heen is. Maar dat is deels een voorbarige conclusie omdat we er nog middenin zitten en deels een onjuiste conclusie omdat in enkele landen de nationaal-populistische revolte al succesvol heeft plaatsgevonden.

Armed demonstrators protest outside of the Michigan state capital building on Sunday in Lansing, Michigan. Mei, 2020, Scott Olson/Getty Images

Ik ben het oneens met Kruk inschatting dat het populisme slechts een tijdelijke hobbel in de weg was. Ik heb er twee bezwaren tegen. Dat begint al met zijn analyse waarin hij allerlei soorten populisten op een hoop veegt. Maar het is twijfelachtig om te denken dat Donald Trump, Boris Johnson, Viktor Orbán, Matteo Salvini, Narendra Modi, Jair Bolsonaro en Thierry Baudet dezelfde strategie volgen. Dat Kruk de romantisch-nationalistische populist Vladimir Poetin niet in zijn analyse betrekt is jammer. Ook de Chinese leider Xi Jinping die alle macht naar zich toetrekt kan niet ontbreken in een column over nationaal-populisme.

Baudet is een slechte politicus die het ontbreekt aan de vaardigheden, de kennis en het gevoel die passen bij het handwerk van de politicus. Hij zal het vak waarschijnlijk nooit onder de knie krijgen en daarom altijd een mislukte politicus blijven. Hij is de clown door wie critici zich op het verkeerde been laten zetten. Maar Baudet is niet representatief voor de broederschap van nationaal-populisten. In dit gezelschap is hij de schertsfiguur die afleidt en ons het zicht ontneemt op de echte bedreigingen van de liberale democratie.

Viktor Orbán is daarentegen een vaardige politicus die zonder aantoonbare schokken beetje bij beetje de Hongaarse democratie heeft afgebroken zonder dat er iets tegen te doen was. Donald Trump mist het geduld en het inzicht van Orbán, maar legt op een religieuze wijze zijn wil op aan de Republikeinse partij. Salvini en Modri spreken blijvend grote minderheden van hun land sterk aan, terwijl Bolsonaro en Johnson als eendagsvliegen van incident naar incident hollen.

Een ander misverstand dat de column van Kruk oproept is dat hij de geslaagde greep naar de macht van Orbán, Modi, Poetin en Jinping verregaand relativeert omdat die voorbeelden blijkbaar niet passen in zijn stellingname dat het populisme niet meer dan een hobbel in de weg is. Maar de nationaal-populistische revolte is in die landen niet geluwd, maar heeft al succesvol plaatsgevonden.

Men kan toch nauwelijks beweren dat de democratie in landen als Hongarije, India, de Russische Federatie en China er de laatste jaren op vooruit is gegaan? In die landen verkeert de democratie niet alleen in existentieel gevaar, maar is tot op het bot uitgekleed. Kijk hoe in die landen de afgelopen jaren de mensenrechten en de positie van rechters, media en de politieke oppositie door toedoen van de autoritaire, populistische leiders zijn verminderd.

Kruk slaat ook de plank mis als hij meent dat de niet-geslaagde greep naar de macht van iemand als Trump te wijten valt aan diens incompetentie. Waar hij dat op baseert is onduidelijk. Het is gevaarlijk om over een ontwikkeling die nog niet is afgerond te zeggen dat we er schouderophalend aan voorbij zijn gegaan. Dit tegendeel van alarmisme is onverantwoordelijk.

Zo’n badinerende houding nam ook Hans Maarten van den Brink aan die op 7 januari 2021 in een opinie-artikel in NRC stelde dat de bestorming van het Capitool op 6 januari niet viel te omschrijven als een staatsgreep, maar als een parodie daarop. Ik heb geen goed woord over voor zo’n lichtzinnige houding en ook over het feit dat Van den Brink in NRC nog steeds geen uitleg heeft gegeven over zijn foute inschatting. Hoe meer informatie over de opstand naar buiten komt, hoe duidelijker wordt dat op 6 januari 2021 en in de maanden daarvoor Trump serieus en doelgericht bezig was een staatsgreep te plegen.

Het is de vraag hoe het feit dat het Trump op een haartje na niet lukte om de Amerikaanse democratie omver te werpen en zo een verlies aan de stembus om te buigen in winst moet worden begrepen. Viel dat te wijten aan zijn incompetentie of te danken aan de competentie van degenen die zich tegen zijn greep naar de macht verzetten? Denk hierbij aan de hoogste militairen onder wie bevelhebbend generaal Mark Milley en de top van het ministerie van Justitie die Trump telkens de voet dwars zetten en de Democratische partij die zich al begin 2020 in het geheim voorbereidde op scenario’s van Trump om met illegale middelen de macht te grijpen. De instituties bleken net sterk genoeg om Trumps greep naar de macht te weerstaan. Iemand die zover komt en bijna succesvol is kan nauwelijks incompetent worden genoemd. Wat als hij het nogmaals probeert nu hij weet hoe hij de tegenstand moet omzeilen?

Kruk waarschuwt dat de nationaal-populistische revolte niet is verdwenen, maar geeft de stand van zaken anno 2021 onvolledig weer. Het nationaal-populisme is succesvoller dan hij suggereert. Het is belangrijk om het globalisme en de factoren die tot het populisme leiden serieus te nemen. Dat gebeurt tot nu toe onvoldoende. Daar zal niemand tegen zijn. Kruk is onnauwkeurig door zijn analyse te situeren in een verleden dat nog niet voorbij is. Het nationaal-populisme is te gevaarlijk om erop te zinspelen dat het ergste voorbij is. Hiermee strooit Kruk zichzelf en zijn lezers zand in de ogen. Het nationaal-populisme is springlevend. Dat moet de waarschuwing zijn.

Peking zet met diplomatieke druk en propaganda EU onder druk. Het wil geen onderzoek naar ontstaan van coronavirus in China

Het is opvallend hoe zwaar China propaganda en diplomatieke druk gebruikt om een zakelijk onderzoek naar het in China ontstane coronavirus te onderdrukken. Niet om China als schuldige aan te wijzen, maar om te leren voor de toekomst. Politico verwoordt de opstelling van China in een overzichtsartikel zo: ‘Beijing doubles down in EU propaganda battle’ ofwel Peking doet er een schepje bovenop in de propagandastrijd met de EU. De vrees bestaat dat de EU niet opgewassen is tegen de Chinese druk. Dat komt doordat de EU geen politieke eenheid is en voor beschermingsmiddelen tegen het coronavirus afhankelijk is van China. Het citaat dat in dit artikel blijft hangen is van Antoine Bondaz die werkt voor een in Parijs gevestigde denktank: ‘China considers Europe the soft belly of the West’ ofwel China beschouwt de EU als de zachte onderbuik van het Westen die niet terug kan slaan. Dat geeft vooral iets te denken over de positie van de EU in de wereld.

De les uit deze verharding van China dat propaganda inzet tegen de EU is dat de EU zelfvoorzienend moet worden. Dat kan door de afhankelijkheid van China te verkleinen of China op specifieke gebieden afhankelijk te houden van de EU of het Westen in het algemeen. Dat biedt de EU wisselgeld om China te weerstaan. Vooralsnog ontbreekt het de EU aan de wil en ambitie om zich te wapenen tegen indringers als China. Nog overheerst defaitisme. Opmerkelijk is de open zenuw van de Chinese regering. Het beseft dat het gefaald heeft in de aanpak van het coronavirus die volgens onderzoekers van onder meer de Universiteit van Cambridge al in september 2019 in Zuid-China ontstond. Pas na vier maanden kwam de regering in Peking in actie. Het laat zich als schuldig kennen door wild om zich heen te slaan. Maar het overspeelt de eigen hand.

China en VS hebben gefaald in aanpak van coronavirus. Wanneer is Rutte geïnformeerd over de uitbraak van een virus in China?

Het is tragisch dat de grootste economieën de coronacrisis slecht hebben aangepakt. Want ze zijn machtig en Europa is grotendeels van hen afhankelijk. Of heeft zich van deze landen afhankelijk laten maken. Is het de arrogantie die China en de VS heeft verblind voor de realiteit? China bracht de stemmen van kritische dokters tot zwijgen en liet kostbare tijd verloren gaan in de aanpak. Daarvoor had het al nagelaten de markten met wilde beesten te sluiten die een bron van besmetting zijn. Terwijl het communistische China een autoritair land met een autoritaire leider is, mocht van de democratische VS meer verwacht worden. Waar het in de VS aan ontbrak was kundig leiderschap. President Trump heeft het verziekt, zijn tegenstrever Joe Biden profiteert.

Op 16 april 2020 kwam The Times of Israel met het bericht dat de Amerikaanse inlichtingendiensten in de tweede week van november 2019 onder meer het Witte Huis, Israël en de NAVO hadden geïnformeerd over een virusuitbraak in China. Dit bericht is in de Nederlandse media onvolledig overgenomen. Zo kwam Zondag met Lubach in een overigens prima item over dit onderwerp in de uitzending van 19 april nog het dichtst in de buurt door het over eind november te hebben. NRC-columnist Zihni Özdil werd in zijn column van 18 april blijkbaar ingehaald door de onthulling in The Times of Israel toen hij de berichtgeving van de Amerikaanse inlichtingendiensten na 12 januari 2020 plaatste. Feitelijk gebeurde dat twee volle maanden eerder.

Een en ander is van belang voor Nederland omdat het via de NAVO al in de tweede week van november 2019 geïnformeerd kan zijn over de uitbraak van het virus in China. Onduidelijk is echter of de NAVO de lidstaten daadwerkelijk heeft geïnformeerd, en zo ja, wanneer dat dan was. De vraag is of de Nederlandse liaison op het hoofdkwartier van de NAVO geïnformeerd is over de informatie van de Amerikaanse inlichtingendiensten over het Chinese virus en of daarna de regering Rutte via het kabinet van minister-president Rutte of via minister van Defensie Bijleveld op de hoogte is gebracht. Wanneer wist Rutte wat over de uitbraak van een virus in China is onderwerp voor kamervragen. Voor een eerlijke afweging of een politiek leider goed gehandeld heeft moet bekeken worden wat men met de kennis van toen (november of december 2019, januari 2020) wist.

Laten we voorzichtig zijn om de negatieve reacties op de uitbraak van het coronavirus te versimpelen tot racisme jegens Chinezen

Volgens Al Jazeera English is er een racistische invalshoek in de reactie op de uitbraak van het coronavirus in China. Sommige voorbeelden die het in de reportage geeft lijken inderdaad een racistische drijfveer te hebben. Stereotypen over het gele gevaar komen naar boven. Het is het duale simplisme van identiteit en tegen-identiteit. Maar Al Jazeera generaliseert als het alle reacties losjes in verband brengt met racisme. Wat te denken van Chinese dorpen die zich afsluiten en verschansen, en buitenstaanders de toegang weigeren? Voor de duidelijkheid, Chinezen weigeren Chinezen. Zijn die dorpelingen dan ook racisten? Nee, allicht niet.

Mensen zijn bang, slecht geïnformeerd en reageren daarom overbezorgd op de uitbraak. Degenen die in de kern al vijandig dachten over China grijpen de uitbraak van het coronavirus aan om zich af te zetten tegen mensen met een Chinese achtergrond in en buiten China. Dat betreft trouwens niet alleen witte Westerlingen, maar ook etnisch verwante buurvolkeren van China die nu eindelijk de economische en politieke macht van China die hun landen overspoelt kunnen beantwoorden. Al is het maar voor even. Die reactie hoeft niet zozeer te komen uit Sinofobie, maar kan ook gericht zijn tegen de macht en expansiezucht van de Chinese staat.

Het beeld is dubbel: China zaait wat het met de machtsontplooiing jegens vooral zwakkere staten in Azië en Afrika de afgelopen jaren heeft geoogst. En mensen van elke achtergrond maken zich zorgen omdat ze niet weten waar de uitbraak van het coronavirus eindigt. Bijvangst van de uitbraak is dat het Chinese leiderschap tot het besef komt dat machtige landen altijd een reactie oproepen en dat China daar geen uitzondering op is.

Suriname en China ondertekenen uitleveringsverdrag over criminaliteit. Waar laat dat de presidenten Bouterse en Xi?

Soms is een serieus bedoeld nieuwbericht pure satire door de associaties die het oproept. In dat geval geeft het bericht zonder dat te beogen commentaar op zichzelf doordat de weergave van de werkelijkheid het aflegt tegen de onbedoelde grappigheid of wrangheid die het door de onuitgesproken verwijzingen in zich draagt.

De Surinaamse president Desi Bouterse is op 29 november 2019 door de Krijgsraad veroordeeld tot 20 jaar gevangenisstraf vanwege zijn betrokkenheid bij de zogenaamde Decembermoorden in 1982. Hiermee is zijn profiel als crimineel versterkt en opnieuw opgepoetst. Maar de nieuwslezer van STVS Suriname zet daar een parallelle werkelijkheid voor als ze zegt dat Suriname met China een uitleveringsverdrag heeft getekend over precies dat aspect: criminaliteit. Ze voegt toe dat dit ‘de crimininaliteitsbestrijding positief kan beïnvloeden’.

Minister Stuart Getrouw (Justitie en Politie) rept van rechtshandhaving, criminaliteitsbestrijding en criminaliteitsbeheersing. Doelt hij met dat laatste specifiek op Bouterse? Getrouw spreekt lovend over de samenwerking met China en noemt daarbij de kenmerken die bij mensenrechten- en privacyadvocaten kritiek krijgen: nummerplaatregistratie en gezichtsherkenning. China ontwikkelt zich dankzij de razende technische ontwikkeling tot een controlestaat waar burgers volledig ondergeschikt worden gemaakt aan de staat. Het is een unieke vorm van staatsterrorisme. Juist daarin lijkt het Suriname te vinden. Het zoveelste land dat vlucht voor de oude kolonisator en zich zoals naar nu blijkt blindelings werpt in de armen van de nieuwe kolonisator.

Uiteraard valt de Chinese president Xi Jinping als regisseur van de harde politiek van detentiekampen en heropvoeding in de West-Chinese provincie Xinjiang niet onder het uitleveringsverdrag met Suriname. Zoals president Bouterse die in eigen land veroordeeld is tot 20 jaar cel daar evenmin onder valt. Het zijn de gewone criminelen, niet de president-criminelen voor wie rechtshandhaving en criminaliteitsbestrijding gelden. Het getekende uitleveringsverdrag biedt beide landen de schijn van een rechtsstaat en dient vooral de marketing van landen en leiders die een slechte pers hebben. Het is komisch als het niet zo intens schrijnend zou zijn.

De koning is nar geworden

Wat is de optimale verhouding tussen koning en nar? Onder die eerste categorie moeten vorsten worden verstaan die regeren over een werkelijkheid die ze hun omgeving opleggen. Type Trump, Putin, Xi, Erdogan, Duarte, Kim, Bolsonaro.

Ik denk dat het antwoord te maken heeft met het begrip ‘afleiding’. Ooit verzorgden narren de afleiding van de koning. De betekenis van dit begrip is niet toevallig. Het betekent zowel ‘amusement’, ‘afwending’ als ‘herkomst’.

Die noties begrenzen de relatie tussen koning en nar. De contouren ervan worden inhoud. Inhoud volgt vorm. De afspraak is klassiek. De nar zorgt door vermaak voor een omleiding van het alledaagse. Nar en koning beogen hetzelfde en krabben elkaars rug, maar spelen afwijkende rollen.

Nu werkt dat niet meer. Niet omdat er geen narren meer zijn, die zijn er zelfs in overvloed, maar omdat de koningen zelf hun afleiding zijn geworden. Ze verzorgen afleiding met nepnieuws, met alternatieve feiten, met mannetjesmakerij (ja, het zijn geen vrouwen), kortom met de constructie van een schijnwerkelijkheid. Die schijn is zo dwaas dat de dwaasheid van de nar overbodig is geworden.

De koning krijgt wel degelijk tegenspraak. Zelfs meer en feller dan ooit. Maar die tegenspraak komt van buitenaf en kan geen doel treffen. Tegenspraak wordt niet meer tot de kern van de macht toegelaten.

Het volk kan zich niet meer oriënteren op de werkelijkheid omdat die aan het zicht onttrokken wordt. Het volk moet zich verdwaasd verlaten op de schijnwerkelijkheid die de koningen voor zichzelf én het volk hebben gebouwd. Om afstand te scheppen en om te schitteren.

Narren lopen tegenwoordig verweesd en beteuterd rond op zoek naar een tegenwicht. Als in een stuk van Luigi Pirandello. Ze zijn verbannen naar de marges van het cabaret en het lichte vermaak. De vergoeding voor hun dwaasheid wordt niet meer betaald zoals vroeger. Die tijden zijn voorbij. De koning is nar geworden.

Foto 1: Jost Ammans, Der Schalcksnarr (1568). 

Foto 2: ‘Russian President Vladimir Putin bathes in ice-cold water on Epiphany neat St. Nilus Stolobensky Monastery on Lake Seliger in Svetlitsa village, Russia (AP image)‘

Foto 3: Montage Trump-Fool

Zie ook posting op FB van Olphaert den Otter die de inspiratie voor bovenstaande tekst gaf.

Gevraagd: publiek debat over de houdbaarheidsdatum van de traditionele godsdiensten

Het is met dominante godsdiensten net als met autoritaire leiders. Het begint veelbelovend, maar na verloop van tijd komt de klad erin. Interne tegenspraak wordt uitgeschakeld en pluriformiteit verdwijnt achter de horizon. De doelmatigheid neemt af en de oorspronkelijke doelstelling om een land te ontwikkelen, de macht te delen en het welzijn van de bevolking te verbeteren wordt losgelaten. Alles wordt gericht op het plezieren en dienen van de leider. Zo gaat het ook met godsdiensten die in een continue machtsstrijd zijn gewikkeld met concurrerende godsdiensten en levensovertuigingen. De buitenkant (macht) verdringt de binnenkant (zingeving) en de gelovigen moeten de religieuze organisaties dienen zonder dat zij bediend worden.

Net zoals aan een autoritaire leider die zich richting dictatuur ontwikkelt (Vladimir Poetin, Recep Erdogan, Xi Jinping) een houdbaarheidsdatum of regeringstermijn van maximaal 8 jaar gesteld zou moeten worden om inteelt, corruptie, toe-eigening van overheidsgeld en vestiging van een alternatief privé machtscentrum tegen te gaan, zou ook een beperking moeten gelden voor autoritaire godsdiensten die zich richting monopolie of alleenheerschappij ontwikkelen (christendom, jodendom, boeddhisme, islam, hindoeïsme).

Hoe dat in de praktijk zou moeten gebeuren en welke voorwaarden aan godsdiensten gesteld zouden moeten om gecertificeerd te zijn is onduidelijk. Maar met het debat erover alleen al zou duidelijk worden gemaakt dat godsdiensten tijdgebonden zijn als constructies die politiek, cultureel en economisch afgebakend zijn. Net zoals autoritaire leiders de doorstroom in hun land blokkeren, geldt dat ook voor de dominante godsdiensten. Ze blokkeren het ontstaan van nieuwe godsdiensten die beter in hun tijd passen en er aansluiting bij vinden, en gelovigen onbevangener inspiratie kunnen bieden. Het eeuwenlange bestaan van traditionele godsdiensten die tot in de kern gewapend zijn voor de machts- en overlevingsstrijd vanwege de continuïteit is het blok aan het been voor de wereld geworden. Vernieuwing van godsdienst is nodig om het idee ‘godsdienst’ te redden.

Foto 1: Schermafbeelding van FB-post van Bart Fm Droog, 30 maart 2018.

Foto 2: De Katharen op de brandstapel: ‘Hij [Professor Raphaël De Keyser] vertelt ons de boeiende geschiedenis van Carcasonne, Montségur, les parfaits, les bonhommes… ‘Deus lo Vult!’, ‘God wil het’… een kruistocht tegen medechristenen die compleet strijdig was met het kerkelijke decreet van het concilie van Narbonne in 1054.’

Geschiedenis van tweet die wijst op coup tegen Trump. Op internet veranderen berichten van betekenis als omstandigheden wijzigen

Het wereldwijdeweb verbindt het internationale met het lokale. Of dat Gasselte in Drenthe, de betwiste gebieden in Oost-Oekraïne of het Witte Huis in Washington is. Dat is er afwisselend aan. De vrijheid ervan staat trouwens onder druk. Niet alleen in ‘autoritaire regimes’ als de Russische Federatie of China, maar ook in de ‘onvolledige democratie’ de VS. Aldus de definiëring van die staten die volgt uit de Democratie-index 2016 van The Economist. Deze week gepubliceerd. Met Nederland op een 12e plek als ‘volledige democratie’.

Internetvrijheid en netneutraliteit zijn een kostbaar goed. Maar zoals de materiële opgang werd afgeremd door de schuldencrisis van 2008 -en het nooit meer als voorheen werd- dreigen 10 jaar later de immateriële verworvenheden waar we zo aan zijn gewend teruggedraaid te worden. Reden is de opkomst van autoritaire en populistische leiders. De liberale democratie ligt samen met de waarheid en de persvrijheid onder druk.

Het is van belang om ambitie en zelfvertrouwen te tonen en goed de krachten te organiseren die opkomen voor de democratie, de pluriformiteit, de mensenrechten en de vrijheid. Bij de pakken neerzetten is zinloos. Putin, Xi Jinping of Trump verslaan kan niet, maar hun beleid aan de orde stellen en de oppositie tegen hun beleid helpen organiseren kan wel. Dat is een internationale beweging. Zolang het duurt probeert dit blog z’n steentje daaraan bij te dragen. Recycling is een kenmerk van het wereldwijdeweb. Aspecten verdwijnen achter de horizon, maar kunnen weer opdoemen en nieuwe betekenis krijgen als de omstandigheden veranderen.

Neem bovenstaande tweet van 15 januari 2017 die door het Amerikaanse technologiebedrijf OpenGov op 26 januari 2017  wordt geretweet. De tweet was gebaseerd op mijn commentaar ‘Michael Hayden: Amerikaanse krijgsmacht zou Trump negeren’ van 29 februari 2016. Het bevatte een verwijzing naar een interview van generaal Michael Hayden in de show ‘Real Time with Bill Maher’ op 26 februari 2016. Hayden trok fel van leer en liet in het midden of de krijgsmacht opdrachten van Trump zou opvolgen als die volgens de krijgsmacht in strijd met de nationale veiligheid waren. De tweet vraagt of inlichtingendiensten het eind accepteren van hun internationale samenwerking indien president Trump dat onmogelijk maakt en of ze wellicht een staatsgreep tegen hem voorbereiden. Hayden probeerde in dit interview conservatieve en progressieve krachten tegen Trump te bundelen, en Trump en zijn entourage te waarschuwen. Hiertoe liet Hayden zich even in de kaarten kijken in een spel dat zich doorgaans achter de schermen afspeelt. Het is via het wereldwijdeweb weer even in herinnering gebracht bij Amerikaanse opiniemakers die zich wapenen in de strijd tegen de autoritaire Trump en veiligheidsdiensten met hun belang dat deels overeenkomstig en deels tegengesteld is aan dat van Trump.

Foto: Schermafbeelding van retweet op OpenGov, 26 januari 2017.

Verkiezingen in Kostroma. Met Ilya Yashin. May I have your votes?

Dictators of politieke leiders die in hun land het electorale proces praktisch hebben geblokkeerd en alleen nog met een dun laagje vernis in stand houden hebben het makkelijk. Nooit zorgen of ze verkiezingen verliezen. Ze winnen altijd omdat ze zelf de uitslag bepalen. Vladimir wint altijd van Putin, Kim van Jong-un en Xi van Jinping. De uitspraak ‘Het gaat er niet om hoe mensen stemmen, maar wie de stemmen telt’ die aan Josef Stalin wordt toegeschreven maakt het principe duidelijk van deze autoritaire leiders. Vervalsing, manipulatie, intimidatie, valse beschuldigingen en een eindeloze doos vol trucs om de oppositie verdacht te maken en de toegang tot het electorale proces te ontzeggen. In autoritaire landen gaat het de oppositie er niet om om te winnen, maar om te mogen deelnemen aan verkiezingen. En in leven te blijven als oppositioneel politicus.

Risico van autoritaire bewegingen is hun overmoed en gebrekkige maatvoering. In de Russische Federatie zijn zondag 13 september regionale verkiezingen. Oppositiepartij Parnas mag in dit grootste land ter wereld alleen deelnemen in Kostroma. De voormalige rechterhand van de vermoorde politicus Boris Nemstov Ilya Yashin  trekt er de kar. Maar zelfs daar gunt de zittende macht hem geen eerlijke kans. Jongeren van de politieke pro-Putin jeugdbeweging Nasji marcheren door Kostroma met Amerikaanse vlaggen en doen alsof het om een optocht van Parnas gaat. Met niet-authentieke vlaggen van Parnas, geen rode maar een groene stier. Dan met z’n allen in de bus richting Moskou of waar hun afdeling gevestigd is. Dat deze optocht zo simplistisch is en nonchalant wordt uitgevoerd geeft te denken. De macht kan het geen snars schelen. Zij tellen de stemmen.

Onrust Hong Kong ondermijnt ‘Een Land, Twee Systemen’

Ai Weiwei noemt de protesten in Hong Kong een ‘fragile moment’. Tja, een breekbaar ogenblik vol paraplu’s, flesjes water, traangas en uitgeputte politieagenten. En wetgevers die moeten schipperen tussen democratie en iets anders dat in elk geval geen democratie is. Wat voegt de analyse van Weiwei toe? Zijn kanttekening dat de Chinese machthebbers weinig ervaring hebben in het onderhandelen met opposanten doet het ergste vrezen.

De confrontatie is in het nadeel van Beijing. Het moet kleur bekennen en kan niet langer alle opties openhouden. Als het de protesten onderdrukt -via druk op de regering van Hong Kong- en bij het standpunt blijft het laatste woord te willen hebben over de selectie van kandidaten, dan onderstreept dat het failliet van het concept ‘Een Land, Twee Systemen’. Wat vooral de Taiwanezen argumenten zal geven niet langer te geloven in de mooie woorden van Beijing. Maar als de centrale macht toegeeft in Hong Kong, dan bestaat de kans dat de onrust overslaat naar Chinese steden waar studenten en activisten de angst voorbij zijn en ook hervormingen van het politieke bestel eisen.