Een Duitse identiteitscrisis. SPD’ers aarzelen over levering van tanks aan Oekraïne

Wat is er toch mis met de Rusland-politiek van de Duitse sociaal-democraten? Dit interview van DW-correspondent Anja Köhler met het lid van de SPD-fractie in de Bundestag Ralf Stegner is inzichtelijk over hoe delen van de SPD denken. Köhler blijft goede vragen stellen. Stegner wordt beschouwd als een linkse SPD’er. Dat wil zeggen dat hij nog steeds ontvankelijk is voor de standpunten van de Russische Federatie. Hoewel ook hij Poetin als oorlogsmisdadiger beschouwt.

Stegner hamert op samenwerking, maar doet net alsof hij niet weet dat niet de anderen, maar de SPD de spookrijder is binnen de Westerse alliantie en de EU. De SPD staat op de rem om geavanceerd militair materiaal aan Oekraïne te leveren. Hij gaat ook bewust voorbij aan het feit dat in de coalitie de SPD tegenover de Groenen en de FDP staat over de levering van Duitse Leopard-tanks aan Oekraïne. Direct of via een vergunning aan andere landen om die tanks te leveren.

Het is niet zo dat de Duitse regering Oekraïne militair, economisch en humanitair niet helpt. Maar het beeld dat in de laatste 11 maanden is ontstaan is dat SPD-kanselier Olaf Scholz telkens door de VS, Polen, Frankrijk en andere bondgenoten tot de orde wordt geroepen en in beweging wordt gezet om Oekraïne te helpen en dat het initiatief niet vanuit de SPD zelf komt. Hoewel daar geluiden klinken die Oekraïne geavanceerd militair materiaal willen leveren.

De realistische co-voorzitter Lars Klingbeil sprak in een toespraak van juli 2022 over de toekomst van de sociaal-democratie, de Europese veiligheidspolitiek en de transformatie die de SPD zal moeten doormaken om bij de tijd te komen (vertaald): ‘Duitsland moet ernaar streven een leidende mogendheid te zijn. Na bijna 80 jaar terughoudendheid heeft Duitsland nu een nieuwe rol in het internationale systeem. Duitsland heeft de afgelopen decennia een hoog niveau van vertrouwen opgebouwd. Maar met dit vertrouwen komen verwachtingen. Dat hebben we net gezien in de discussies van de afgelopen weken. Duitsland staat steeds meer in het middelpunt van de belangstelling. We moeten aan deze verwachtingen voldoen‘.

Het besef dat Duitsland als belangrijkste Europese land een nieuwe rol heeft te spelen nu de Europese veiligheidspolitiek onder druk staat door de oorlog die de Russische Federatie tegen Oekraïne is begonnen lijkt binnen de SPD nog steeds niet goed ingedaald te zijn. Zeker niet wat de praktische politiek betreft.

Stegner speelt zijn rol als SPD’er die probeert het goede te doen, maar nog niet weet wat dat inhoudt. Zoals Duitsland deed met de aanleg van Nord Stream II waartegen binnen de EU oppositie bestond, maar Berlijn doof en blind een Alleingang ging. Nu lijkt de SPD de fout te herhalen met de Rusland-politiek. Toch lijkt het besef in Berlijn toegenomen dat het zal moeten inschikken. Mede door de rampzalige conditie van de Duitse krijgsmacht. Dat maakt het land afhankelijk van VS en Frankrijk.

Klopt het wat SPD-fractievoorzitter Rolf Mützenich in de Bundestag afgelopen dagen zei en Ralf Stegner in het interview met DW herhaalt: ‘Kriege werden in der Regel nicht auf dem Schlachtfeld beendet‘? Denk aan de Eerste en Tweede Wereldoorlog die op het slagveld beslist werden. Of denk aan kleinere oorlogen zoals de Golfoorlogen die op het slagveld door militair overwicht van de overwinnaar beslist werden. Of denk aan de Napoleontische oorlogen die op het slagveld betwist werden. Wat proberen deze SPD-afgevaardigden te bereiken met een uitspraak waarvan ze weten dat die niet klopt?

Tegelijk zegt Mützenich geen rode lijn te zien om geavanceerde tanks aan Oekraïne te leveren. Loopt hij vooruit op een politiek geïsoleerd Duitsland dat onder Amerikaanse, Franse en Poolse druk zal worden gedwongen om Leopard-tanks aan Oekraïne te leveren?

Het beeld van Duitsland is dat het nog steeds op zoek is naar een eigen identiteit en die nog niet gevonden heeft. Tachtig jaar politieke terughoudendheid in de luwte is niet zomaar overwonnen. Dat vraagt een mentale omslag die tijd vraagt. Zeker bij de oudere generatie politici, zoals de 64-jarige kanselier Scholz. In de tussentijd zullen SPD’ers als Stegner argumenten blijven reciteren om de achterhoede van een verloren slag te dekken. Je zou graag willen weten of hij gelooft wat hij zegt.

Durft Kremlin de gok aan van een Oekraïne-gambiet?

Sinds 2014 is er in Europa sprake van een oorlog tussen twee landen die nog steeds voortduurt. De Russische Federatie bezette in dat jaar de Oekraïense Krim en initieerde een strijd in Oost-Oekraïne, in het gebied dat de Donbas wordt genoemd. Een kapotgeschoten en onder Russische controle staande regio in Oekraïne. In maart 2014 bevestigde met 100 stemmen voor de Algemene Vergadering van de VN in Resolutie 68/262 de territoriale integriteit en soevereiniteit van Oekraïne en verklaarde een Russisch referendum over de Krim ongeldig.

De Russische agressie van 2014 werd beantwoord met een slappe reactie van het Westen. De toenmalige leiders president Obama en premier Cameron maakten niet waar dat in 1994 hun landen de handtekening hadden gezet onder het Boedapester Memorandum dat de territoriale integriteit en soevereiniteit van Oekraine garandeerde. Dat land had als belangrijke kernmacht na onderhandelingen met de VS en de Russische Federatie de (weliswaar verouderde) kernwapens ingewisseld in ruil voor die garantie van autonomie. Het gaf immers een belangrijk defensief wapen uit handen.

Het leiderschap van de Russische Federatie negeerde in 2014 de garantie door een onrechtmatige inname van de Krim en onrechtmatige militaire inmenging in Oost-Oekraïne en de VS en het VK wisten niet hoe snel ze smoezen konden verzinnen om niet militair in te hoeven grijpen. Ze volstonden met economische sancties. Ze lieten Oekraïne vallen.

Het idee bestaat dat de slappe reactie van president Obama en premier Cameron in 2014 heeft geleid tot de gespannen situatie van nu met het risico van een grootschalige, bloedige invasie van delen van Oekraïne door troepen van de Russische Federatie. President Poetin is overmoedig geworden. President Biden was in 2014 vice-president onder Obama en zag hoe slecht voorbereid de VS waren op de Russische agressie en hoe aarzelend en ondoelmatig Obama reageerde.

Biden heeft geleerd van de reactie van Obama in 2014. Hij poogt het Kremlin af te troeven in de informatieoorlog door het continu lekken van informatie van de eigen inlichtingendiensten over de Russische vorderingen op het strijdtoneel en de oorlogsplannen. Zo heeft de VS het het Kremlin lastig gemaakt door de ‘false flag’-plannen van het Kremlin als excuus voor een inval in Oekraïne naar buiten te brengen.

Op wat complotdenkers na wordt in het Westen deze Russisch desinformatie toch niet geloofd, maar dat is voor de Russische campagne niet van belang. Het is in eerste instantie bedoeld voor intern gebruik. Het dient om de Russische bevolking via de gelijkgeschakelde staatspers achter een oorlog met Oekraïne te krijgen. Ook hier geldt het uitgangspunt van de buitenlandse politiek dat het in de kern altijd binnenlandse politiek is.

De opzet van het Kremlin sinds 2014 en de jaren daarvoor, omdat de toenmalige invasie van de Krim een lange voorbereidingstijd van jaren had, is duidelijk: het destabiliseren van Oekraïne zodat dit land niet aan de voorwaarden kan voldoen om lid te worden van NAVO en EU. Iets wat dit land graag wil om zich te ontworstelen aan de Russische invloed en bescherming te zoeken onder de paraplu van het Westen. Oekraïne als soeverein land heeft daar volgens internationale verdragen die notabene door de rechtsvoorganger van de Russische Federatie zijn ondertekend ook alle recht toe.

Nu is 75% van de Russische krijgsmacht rond Oekraïne samengetrokken. Dat is geen toeval, maar het resultaat van een grootscheepse operatie die een voorbereidingstijd van jaren vergt. Zoals in 2014 de invasie van de Krim. Er lekt uit westerse bronnen steeds meer informatie dat steeds meer Russische troepen hun basiskamp hebben verlaten en in tamelijk oncomfortabele omstandigheden provisorisch worden gehuisvest dicht bij de grens met Oekraïne. Het materiaal van de Russische krijgsmacht kan up to date zijn, het sociale aspect en de organisatie zijn dat niet. Deze situatie kan niet al te lang voortduren. Of de Russen vallen definitief Oekraïne binnen of ze trekken zich terug, verder van de grens. Maar dat laatste leidt tot gezichtsverlies van president Poetin en het leiderschap in het Kremlin.

Worden zo Oekraïne en Europa een oorlog ingerommeld die Poetin durft te beginnen omdat hij denkt die te kunnen winnen? Nog is er een weg terug via de diplomatie. Maar denkt Poetin dat er voor hem nog een weg terug is? Poetin is geen serieuze schaker als hij denkt met zijn Oekraïne-gambiet de strijd te kunnen winnen. Poetin is een gokker die een slag probeert te winnen, maar onvoldoende lijkt te zien wat dat voor zijn eigen toekomst en de toekomst van de Russische Federatie betekent. De tegenstanders zijn beter voorbereid dan in de vorige match in 2014. Aan de rand van de afgrond houdt de wereld de adem in.

Het Westen heeft meer opties dan sancties en praten met de Russische Federatie over Oekraïne. De politieke wil ontbreekt om ze in te zetten

Schermafbeelding van artikel ‘Poetin voert druk rond Oekraïne op, het Westen heeft weinig opties‘ van Peter Giesen in de Volkskrant, 10 december 2021.

Update 7 december 2022: In een column in NRC van 1 december 2022 zegt Hubert Smeets dat John Mearsheimer een intellectuele oplichter is. Dat ben ik met hem eens. Hier heb ik meermalen betoogd dat het betoog van Mearsheimer onwetenschappelijk eenzijdig en pro-Kremlin is. Per saldo zijn de beweringen van Mearsheimer niet beter onderbouwd dan die van de in 2020 gestorven Kremlin-Versteher Stephan F. Cohen. Maar ik ben het oneens met Smeets dat Mearsheimer zich pas in 2022 ontmaskerd heeft als ondeugdelijke wetenschapper. Die ontmaskering was na 2014 al jaren zichtbaar.

Dit schreef ik op 11 december 2021:

Peter Giesen geeft in een artikel in De Volkskrant een overzicht over de spanning rond Oekraine en de dreiging van een grootschalige Russische invasie die eind januari 2022 wordt verwacht, maar tegelijk niet als aannemelijk wordt ingeschat.

Er lijkt een dimensie in het artikel te ontbreken. Giesen redeneert vanuit het verleden van de traditionele machtspolitiek en trekt die lijn door naar het heden. Zeg maar het neorealisme van John Mearsheimer en Henry Kissinger dat in Nederland vaak door Rob de Wijk wordt verwoord. Maar dat kan niet ongestraft.

Sinds het eind van de Koude Oorlog in 1991 is er in 30 jaar wel iets veranderd. Zowel in de machtsverhoudingen van een versterkt Oost-Europa en een verzwakte Russische Federatie die bij lange na niet de positie inneemt die ooit de Sovjet-Unie had. Tel daarbij op de toegenomen macht van China en de afgenomen macht van West-Europa en het beeld dat resteert is verminderde blokvorming en toegenomen fragmentatie in de mondiale machtsverhoudingen. Het is bij dit soort vergelijkingen tussen toen en nu daarom de vraag hoe zinvol het is om de blauwdruk van de Koude Oorlog te projecteren op het heden.

Giesen zegt dat het Westen twee opties heeft: ‘Dreigen met sancties en praten‘. Dat zijn zeker de eerste opties, maar de beperking tot deze twee opties lijkt een te beperkt beeld te geven van de timmerkast waaruit VS en EU kunnen putten. Er zijn een derde, vierde en vijfde optie mogelijk om het leiderschap in het Kremlin onder druk te zetten. Het merkwaardige is dat ze voor de hand liggen, maar toch tot nu toe niet ingezet zijn. Maar de opties bestaan wel degelijk. Het Westen heeft dus meer middelen tot haar beschikking dan uit Giesens artikel blijkt. De politieke wil ontbreekt echter om ze krachtig in te zetten. Het Westen heeft één arm vrijwillig op de eigen rug gebonden.

Een derde optie is meer leveranties van geavanceerd militair materieel aan de Oekraïense krijgsmacht binnen het kader van het door de NAVO geïnitieerde Comprehensive Assistance Package. Bijvoorbeeld via welwillende bondgenoten en NAVO-leden als Turkije, Kroatie, Tsjechië, Litouwen, Polen en Canada. Hiermee kan Oekraïne dit geavanceerd materiaal in de frontlinie inzetten bij een Russische inval. Die inzet is nu aan strikte voorwaarden gebonden.

Een vierde optie is het serieus werk gaan maken van een hybride oorlog tegen de Russische Federatie. Dat geeft het Kremlin dan een koekje van eigen deeg, want het mengt zich via trollfabrieken, computerhacks en het kopen van westerse politici al langer in de publieke opinie van westerse landen. Ofwel met kwaadaardige invloed. Dat kan door verhevigde computer aanvallen op de Russische energiesector. Dat komt dan bovenop genoemde economische sancties die de export van de Russische energiesector naar Europa beperken. Essentieel kan een brede, langlopende op de Russische bevolking gerichte informatiecampagne zijn die tot doel bewustwording heeft om de Russen ervan te overtuigen dat hun leiders niet het volk en het land, maar het eigenbelang dienen. Dat sluit aan bij de afnemende populariteit van Poetin die laag in de 30% is. Ook kan de etnische kaart getrokken worden door nationale, etnische en religieuze minderheden die door Moskou worden onderdrukt actief bij te staan in hun streven naar autonomie. Want er bestaat in deze veelvolkerenstaat veel onrust.

Een vijfde optie in het verlengde van de bewustwordingscampagne is een frontale aanval op het leiderschap in het Kremlin door de bekendmaking uit geheime bronnen van Westerse inlichtingendiensten van hun corruptie en roofpraktijken. Dat wordt tot nu toe in de relatie tussen landen ingeschat als not done en daarom niet ingezet, maar de optie of de dreiging ermee om de corruptie van de leiders in het Kremlin en hun zakenpartners gedetailleerd naar buiten te brengen bestaat en kan een rol in de diplomatie spelen. Hiervoor pleit de Amerikaans-Britse zakenman Bill Browder al jaren, maar in de top van de westerse regeringen krijgt hij hiervoor tot nu toe geen gehoor. Hij meent dat president Poetin een vermogen van meer dan 200 miljard dollar heeft dat hij gestolen heeft van het Russische volk.

Als het Westen deze opties op een slimme en gecoördineerde manier zou weten uit te spelen, dan heeft het een eigen asynchroon antwoord op de Russische agressie. Maar ze zijn blijkbaar zo ver weggezakt in de publieke opinie dat een goed geïnformeerde journalist als Peter Giesen het niet eens meer de moeite vindt om ze te noemen. Het lijkt dat het vooral in de eigen bewustwording fout gaat in het antwoord van het Westen op de politiek van het Kremlin.

Moties roepen op om geen diplomatieke afvaardiging naar WK Voetbal Qatar en Winterspelen China te sturen. Regering weigert en kiest stelling tegenover kamer

Schermafbeelding van deel artikel ‘Kabinet ziet boycot van WK voetbal in Qatar niet zitten‘ in De Telegraaf, 18 november 2021.

De regering-Biden overweegt om vanwege de mensenrechten geen diplomatieke afvaardiging naar de komende Olympische Winterspelen in China te sturen. Aldus een bericht van Politico van 18 november 2021. Dit speelt tegen de achtergrond van een relatie tussen de VS en China die tijdens de regering Trump verslechterd is. De Winterspelen vinden vanaf 4 februari 2022 plaats in Peking.

De regering Biden spreekt over ‘de genocide op religieuze minderheden in Xinjiang’. Het Canadese Lagerhuis steunde in februari 2021 een motie die zegt dat de behandeling van de Oeigoeren genocide is. De Nederlandse regering noemde het toen geen genocide, maar ‘grootschalige mensenrechtenschendingen tegen Oeigoeren‘.

Dat zou Nederland ook kunnen doen door geen ministers, premier of staatshoofd die deel van de regering uitmaakt te sturen naar de Winterspelen in China.

Hetzelfde is een optie voor het WK Voetbal in Qatar. Wel sporters sturen, maar geen diplomatieke afvaardiging namens Nederland. In februari 2021 nam een meerderheid van de Tweede Kamer een motie van SP-Kamerlid Sadet Karabulut aan met alleen VVD, CDA en FVD tegen die oproept om geen diplomatieke afvaardiging naar Qatar te sturen, aldus een bericht in De Telegraaf. Het gaat niet om een boycot, want dan zou Nederland geen sporters sturen, maar om het niet sturen van een diplomatieke afvaardiging.

In antwoord op een vervolgmotie van maart 2021 antwoordde het kabinet op 21 mei 2021 dat dit nog niet aan de orde was omdat Nederland zich nog niet had gekwalificeerd en dat pas in november 2021 duidelijk werd. Welnu, deze week heeft het Nederlandse elftal zich door een zege op Noorwegen geplaatst voor het WK in Qatar.

De schendingen van de mensenrechten in China zijn veel groter dan in Qatar en vinden op industriële schaal. Van de andere kant is de economische en politieke macht van China groter dan van Qatar.

Pas op 18 november 2021 dienden D66, GL en CU een motie in die de regering oproept om vanwege de mensenrechten geen diplomatieke afvaardiging naar de Winterspelen in China te sturen. Beide moties lijken samen te hangen.

Motie van het lid Sjoerdsma c.s. over geen regeringsafvaardiging naar de Olympische Winterspelen sturen. Ingediend 18 november 2021.

Of de motie van Sjoerdsma c.s. over China wordt aangenomen staat nog niet vast, maar is wel waarschijnlijk. Dan is het echter nog niet zeker of de regering die motie uitvoert. Het weigert evenmin de motie van Sadet Karabulut over Qatar uit te voeren. Toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Stef Blok kondigde dat in zijn antwoord van mei 2021 aan.

Dit is des te merkwaardiger omdat het over het functioneren van de regering gaat en de grenzen die daar aan gesteld worden door de Kamer. Het Kamer heeft daarover het laatste woord, maar de demissionaire minister van Buitenlandse Zaken Ben Knapen (CDA) legt in navolging van Blok en na plaatsing van het Nederlands elftal de motie Karabulut naast zich neer en noemt volgen het bericht in De Telegraaf het uitvoeren ervan een symbolisch gebaar. Dat gaat dus over moderne slavernij van arbeidsmigranten. Hij verantwoordt dat zo: ‘Ik vind het te kort door de bocht om nu als een soort protestgebaar te zeggen, ‘we blijven weg’.

Dat is op zijn beurt te kort door de bocht van minister Knapen. Hij geeft zowel een verkeerde beschrijving van de situatie in Qatar als een misleidende beschrijving van de motie Karabulut. Die roept niet op dat ‘we‘ wegblijven, maar ‘geen afvaardiging van de regering te sturen naar het WK in Qatar en hierover in overleg te gaan met andere landen‘. De motie roept niet op dat de sporters wegblijven.

SP-Kamerlid Jasper van Dijk vindt het naast zich neerleggen van de motie Karabulut schoffering van de Tweede Kamer. Van Dijk: ‘Het zou zeer ongepast zijn als onze koning gezellig in een skybox gaat staan borrelen met de autoriteiten van Qatar. Zo lang werknemers worden uitgebuit moeten we dat voorkomen.’

Dat is een echo en voorafschaduwing van de kritiek die koning Willem-Alexander in februari 2014 kreeg toen hij tegen alle protesten in vanwege de schending van de homorechten door het Kremlin van het kabinet de Winterspelen in Sochi mocht bezoeken en met president Poetin een biertje dronk. Anders landen schaalden toen hun diplomatieke afvaardiging af, maar Nederland weigerde dat. Het RD formuleerde dat toen in een subliem redactioneel zo: ‘Het gedrag van onze koning in Sotsji was niet wijs en niet waardig‘. De kans bestaat dat de koning dat in Qatar of Peking herhaalt.

Om koning Willem-Alexander tegen zijn eigen hysterie te beschermen is het alleen al gewenst om de beide moties over Qatar en China (mits die aangenomen wordt) uit te voeren. Zodat hij zich niet net als in Sochi 2014 opnieuw aan kan stellen als een kleine jongen en controversiële bestuurders van het ontvangende land legitimeert door ze te ontmoeten en een persmoment te gunnen voor hun propaganda. Dat komt naast de afkeuring over de behandeling van minderheden en arbeidsmigranten en de toepassing van de mensenrechten in beide landen.

Het kabinet doet er verstandig aan om in Europees verband te opereren en steun te zoeken voor het niet sturen van een diplomatieke afvaardiging naar de Winterspelen in China en het Wereldkampioenschap Voetbal in Qatar. Het gaat om de sport en daarom is het gewenst dat sporters en sportbestuurders de aandacht krijgen zonder dat een staatshoofd, premier of minister daar pontificaal voor gaat staan.

Er zijn voldoende mogelijkheden, plekken en gremia om de diplomatieke relaties met beide landen te onderhouden. Dat hoeft niet tijdens een sporttoernooi te gebeuren. Minister Knapen mist de essentie als hij zegt dat het wegblijven van de regering een symbolisch gebaar is. Het is andersom, de diplomatieke afvaardiging naar zo’n sporttoernooi is een symbolisch gebaar.

Peking zet met diplomatieke druk en propaganda EU onder druk. Het wil geen onderzoek naar ontstaan van coronavirus in China

Het is opvallend hoe zwaar China propaganda en diplomatieke druk gebruikt om een zakelijk onderzoek naar het in China ontstane coronavirus te onderdrukken. Niet om China als schuldige aan te wijzen, maar om te leren voor de toekomst. Politico verwoordt de opstelling van China in een overzichtsartikel zo: ‘Beijing doubles down in EU propaganda battle’ ofwel Peking doet er een schepje bovenop in de propagandastrijd met de EU. De vrees bestaat dat de EU niet opgewassen is tegen de Chinese druk. Dat komt doordat de EU geen politieke eenheid is en voor beschermingsmiddelen tegen het coronavirus afhankelijk is van China. Het citaat dat in dit artikel blijft hangen is van Antoine Bondaz die werkt voor een in Parijs gevestigde denktank: ‘China considers Europe the soft belly of the West’ ofwel China beschouwt de EU als de zachte onderbuik van het Westen die niet terug kan slaan. Dat geeft vooral iets te denken over de positie van de EU in de wereld.

De les uit deze verharding van China dat propaganda inzet tegen de EU is dat de EU zelfvoorzienend moet worden. Dat kan door de afhankelijkheid van China te verkleinen of China op specifieke gebieden afhankelijk te houden van de EU of het Westen in het algemeen. Dat biedt de EU wisselgeld om China te weerstaan. Vooralsnog ontbreekt het de EU aan de wil en ambitie om zich te wapenen tegen indringers als China. Nog overheerst defaitisme. Opmerkelijk is de open zenuw van de Chinese regering. Het beseft dat het gefaald heeft in de aanpak van het coronavirus die volgens onderzoekers van onder meer de Universiteit van Cambridge al in september 2019 in Zuid-China ontstond. Pas na vier maanden kwam de regering in Peking in actie. Het laat zich als schuldig kennen door wild om zich heen te slaan. Maar het overspeelt de eigen hand.

Historische impeachment hoorzitting over Trump (2019-2020) met Gordon Sondland

De uitzending van gisteren met ambassadeur Gordon Sondland van de impeachment hoorzitting in het Huis was gedenkwaardig. Er zijn vele dwarsverbanden te leggen. Zoals met de hoorzittingen over de jacht op communisten met Senator Joseph McCarthy als coördinator en doelwit in de jaren 1953-54 en de Watergate-hoorzittingen over president Richard Nixon in 1973-74. Het is levende geschiedenis die zich in real time voor onze eigen ogen ontrolt. Er zijn allerlei gelijkenissen: Sondland en Trump hebben allebei Duitse voorouders.

‘Mayor’ Rudy Giuliani is een minder getalenteerde versie van advocaat Roy Cohn die in de jaren ’50 voor McCarthy werkte en een kapstok voor zijn neergang bood door zijn samenwerking met David Schine en de mislukte druk op de krijgsmacht. Ook nu proberen de instituties weerstand te bieden aan Trump en zijn sycophanten. In de jaren 1970 en 1980 werkte Roy Cohn als persoonlijke juridische klusjesman en consigliere voor Donald Trump. Een rol die nu verdeeld is over justitieminister William Barr en ritselaar Giuliani. Het is de overmoed van de ander die het verschil maakt en de baas ten val brengt. Sondland getuigde dat iedereen op de hoogte was, ‘everyone was in the loop’. Inclusief Trump en vice-president Mike Pence. Dat compliceert het vervolg. Want als Trump en Pence tot aftreden gedwongen worden, dan is de Democratische voorzitter van het Huis Nancy Pelosi de volgende in de lijn van opvolging als president. Dat zullen Republikeinen niet verteren.

Gematigde Republikeinen bieden de beste kans op een geleidelijke machtsoverdracht. Aan wie is op dit moment niet duidelijk. Democratische, Onafhankelijke en gematigde Republikeinen lijken bereid om een einde te maken aan het tijdperk Trump. Maar een voor verschillende facties geloofwaardige Democratische presidentskandidaat is nog niet boven komen drijven. Warren, Biden, Sanders, Buttigieg of Deval Patrick vinden geen brede steun. Hoe dan ook moet de cult rond Trump afgebroken worden en zijn meest radicale medestanders naar de zijlijn gedirigeerd worden opdat de VS een nieuwe start kan maken. Dat de neergang snel kan gaan leert het tijdsverloop van de laatste fase van McCarthy en Nixon, namelijk minder dan twee jaar.

De klok tikt voor president Trump. Zijn politieke einde is gisteren definitief aangezegd door Gordon Sondland.

Boris Johnson ligt onder vergrootglas vanwege zijn rol in het ontslag van ambassadeur Darroch

De kwestie Kim Darroch is nog niet over. Het verhaal is bekend. Van de Britse ambassadeur in de VS zijn ambtsberichten gelekt waarin hij openlijk en negatief oordeelt over president Trump. Daarop heeft Trump in een ongebruikelijke stap de ambassadeur de wacht aangezegd en zag Darroch zich genoodzaakt om ontslag te nemen omdat hij niet meer zinvol als ambassadeur meende te kunnen functioneren. Als reden voor zijn terugtreden wordt in de media genoemd dat Boris Johnson in een TV-debat met zijn concurrent voor het leiderschap van de Conservatieve partij Jeremy Hunt zich niet onomwonden voor de Britse diplomatieke dienst en Darroch uitsprak. Alsof Johnson halfslachtig de lijn naar Trump openhield en niet voor eigen land koos.

Johnsons opstelling heeft in de top van de Conservatieve partij veel kwaad bloed gezet. Hij wordt toch al als brokkenpiloot gezien. Er gaan geruchten dat om Johnson hiervan niet te laten profiteren de aftredende premier Theresa May in de twee weken dat ze in functie is een nieuwe ambassadeur in Washington benoemt. Dat zal naar verwachting iemand zijn met hetzelfde profiel als Darroch. Maar de echte beproeving komt als blijkt wie de ambtsberichten heeft gelekt. Een politioneel onderzoek moet dat ophelderen. Als buitenlandse inlichtingendiensten erbij betrokken zijn, wat niet onaannemelijk is, dan wordt het er nog onoverzichtelijker, onaangenamer en chaotischer op in de Britse politiek. Mijn reactie bij de YouTube-video van BBC Newsnight:

Kim Darroch just did his job like ambassadors do. He cannot be blamed for anything. It is essential that the leak is found. It is clear that this is politically motivated and is part of the leadership contest between Johnson and Hunt.

In view of his opportunistic and non-patriotic response, it is likely to look for the leak on the Johnson side. Otherwise he would have fully supported Darroch in the ITV debate, but he did not.

Who took this initiative and thought it would serve Johnson’s interest and/ or self-interest? The question who has leaked is the question of the integrity of British politics. That is already under pressure because of the debate on the Brexit. If foreign powers are involved, it becomes even less transparent. What about a Kremlin – Arron Banks – Isabel Oakeshott/ The Mail on Sunday scenario?

The answer to the question who has leaked may well be counterproductive for Boris Johnson in view of the negative reactions about the lack of unequivocal support for Kim Darroch. A weak and capricious character stands in the way of Johnson the politician.

Even if the members of the Conservative party prefer him to Jeremy Hunt, which seems likely, he can still be opposed in various ways as prime minister and especially if he is heading for a No-Deal. The Darroch episode has not increased respect or support for Johnson among MPs and diplomats. The foundation on which British politics operates has been further narrowed by this issue.

Foto: Tweet van Alan Rusbridger, 10 juli 2019.

Máxima krijgt kritiek vanwege haar gesprek met Mohammad bin Salman. Wat moet gedaan worden om herhaling te voorkomen?

Aldus NRC-columniste Carolien Roelants in haar Dwars-column ‘Pers vogelvrij door Trumps geflikflooi en zwijgen Máxima’. Zij is boos zoals ze dat zelden is. Van boeven of autoritaire leiders kun je boevenstreken verwachten, maar iemand als koningin Máxima wekt hogere verwachtingen. Daarom valt zij dieper als ze boevenstreken vertoont. Dat deed ze in haar ontmoeting met de Saoedische kroonprins Mohammad bin Salman op de G20 in Osaka. Dat was meer dan een beetje dom, dat was oerstom van haar. Maar ook van de regering Rutte die dit onderhoud had goedgekeurd. Er was makkelijk een reden te vinden geweest om het gesprek niet door te laten gaan. Máxima is een amateur-politicus zonder officiële functie in de Nederlandse diplomatie. Maar als ze zich in een politiek wespennest steekt, dan speelt ze per definitie een politieke rol. Die rol past haar echter niet. Zij moet boven de partijen staan en geen partij kiezen in lopende conflicten. Dat heeft ze echter bewust gedaan door het gesprek met de kroonprins aan te gaan en niet af te zeggen.

Het bezwaar tegen het onderonsje met de kroonprins is niet dat Máxima de moord op journalist Jamal Khashoggi niet ter sprake bracht, maar dat dit gesprek nooit had moeten plaatsvinden. Volgens de Amerikaanse inlichtingendienst CIA heeft Mohammad bin Salman opdracht gegeven voor de moord op Khashoggi. Mocht Máxima of het ministerie van Buitenlandse Zaken dit rapport niet gelezen hebben, dan waren er in november 2018 talloze berichten in de media, zoals in The Washington Post die rapporteerden dat volgens de CIA de kroonprins opdracht tot de moord had gegeven. Naast de argumenten die Roelants aanvoert over vrouwenrechten waarvoor Máxima zegt op te komen terwijl die door de kroonprins met voeten worden getreden en het in diskrediet brengen van de vrije pers door met een moordenaar van een journalist van The Washington Post in gesprek te gaan is het de wereldvreemdheid van koningin Máxima die verbaast.

Het is dezelfde wereldvreemdheid die koning Willem-Alexander vertoonde toen hij tijdens de Olympische Spelen van Sochi in 2014 met president Putin een biertje dronk. Een fotomoment dat de media haalde en waar in de Nederlandse publieke opinie veel kritiek op kwam, onder meer van homo-activisten. Zoals Gordon die de kern raakte: ‘Ik schaam me diep als Nederlander dat mijn koning en mijn koningin daar vanavond handen staan te schudden met mensen die bloed aan hun handen hebben’. Op het moment dat in het Kremlin de invasie van de Krim werd voorbereid en vanwege controverses over de mensenrechtensituatie bijna alle Europese landen hun delegaties afwaardeerden, stuurde Nederland de zwaarste delegatie die mogelijk was.

Máxima herhaalt 5 jaar later de fout van Sochi door opnieuw in gesprek te gaan met iemand die bloed aan zijn handen heeft. Daarbij is essentieel dat zij een ceremoniële en geen officiële functie heeft in de Nederlandse diplomatie en niet van belang is voor het openhouden van contacten met autoritaire landen waar nu eenmaal contact mee moet worden onderhouden. Máxima kan gemist worden omdat haar rol niet onmisbaar is, maar slechts toegevoegd. De functie die Máxima uitoefent kan dus eenvoudig geschrapt worden. Professionals zijn minister Blok, premier Rutte of Nederlandse diplomaten die in Saoedi-Arabië of bij de VN zijn gestationeerd.

Of het nou wereldvreemdheid, naïviteit, amateurisme, een verkeerd afgestelde politieke antenne, argeloosheid of zelfoverschatting is van Máxima en koning Willem-Alexander, een beleidswijziging is nodig om te zorgen dat de ezels van Oranje zich niet voor de derde keer aan dezelfde steen stoten. Met goedkeuring van premier Mark Rutte die achteraf de fout die hij feitelijk gemaakt heeft door goedkeuring te geven weg moet lachen. Als Willem-Alexander of Máxima zichzelf belachelijk willen maken door met autoritaire leiders onnodige gesprekken of onderonsjes aan te gaan, dan moeten ze dat zelf weten. Maar Willem-Alexander heeft als staatshoofd van Nederland een rol die afstraalt op Nederland. Door zijn handelen kwam Nederland in 2014 negatief in de publiciteit. Dat is ongewenst. Nu in 2019 doet zijn echtgenote, die uiteraard geen staatshoofd is, maar wel gekoppeld wordt aan Nederland, hetzelfde. De conclusie kan geen andere zijn dan deze: Máxima dient al haar functies op te geven waarmee ze in politiek vaarwater terecht kan komen. Haar gesprek met de Saoedische kroonprins heeft aangetoond dat dit soort functies niet aan haar toevertrouwd kunnen worden.

Foto 1: Schermafbeelding van deel column ‘Pers vogelvrij door Trumps geflikflooi en zwijgen Máxima’ van Carolien Roelants in NRC, 30 juni 2019.

Foto 2: Máxima in gesprek met Mohammad bin Salman in Osaka tijden G20, juni 2019.

Foto 3: Willem-Alexander en Máxima drinken een biertje met Putin in Sochi, februari 2014.

Katholiek Nieuwsblad schermt met geheime memo: Buitenlandse Zaken is ‘seculier vooringenomen’ en ‘religieus ongeletterd’

Het Katholiek Nieuwsblad is ondubbelzinnig in de kop van het artikel ‘Ministerie Buitenlandse Zaken ‘religieus ongeletterd’’. De onuitgesproken claim is dat het zelf wel belezen is over het onderwerp in kwestie, namelijk de kennis van religieuze tradities. Dat wekt verwachtingen, maar de geëiste aandacht loopt vast in een zwart wereldbeeld vol illusies en insinuaties. Wat volgt is een losse flodder die geen doel treft. Dat valt nauwelijks nog zorgvuldige journalistiek te noemen. Wat het wel is wordt evenmin duidelijk. Het meest lijkt het nog op stemmingmakerij en gekrenktheid over de afgenomen machtspositie van de christen-democratie dat ruim 30 jaar terug nog kon zeggen ‘we rule this country’. Dat was ooit maar nooit meer. Dit artikel valt te lezen als rouwverwerking over dit verlies. Mijn reactie op de FB-pagina van het Katholiek Nieuwsblad bij dit onderwerp:

Het is een vreemd artikel dat verschillende richtingen opwijst. Het claimt dat het ministerie van Buitenlandse Zaken ‘een seculiere vooringenomenheid’ en ‘een gebrek aan religieuze geletterdheid’ heeft. Tegelijk worden de claims afgezwakt als gezegd wordt dat het risico ‘zeker aanwezig’ is dat het risico bestaat. Dat geeft allerlei slagen om de arm. Het helpt evenmin dat deze aantijgingen uit een geheime interne memo afkomstig zijn. Zo valt niet te controleren of de claims kloppen en vanuit welk perspectief en door wie ze worden gedaan. Waar ligt de grens tussen religieuze marketing en spijkerhard nieuws?

Maar laten we aannemen dat beide claims kloppen. Het vermeende gebrek aan religieuze geletterdheid of kennis van religie en religieuze organisaties is het meest ernstig. Want diplomaten moeten de wereld, hun partners en opponenten kennen om ermee om te kunnen gaan en op te kunnen reageren. Ook pro-actief. Maar waaruit dit religieus analfabetisme blijkt is vooralsnog niet duidelijk.

De andere claim dat Nederland ‘één van de meest seculiere samenlevingen in de wereld’ en daarom vooringenomen zou zijn is een malle beschuldiging uit het ongerede. Feit is dat in Nederland een meerderheid van de bevolking zich niet rekent tot een religieuze groepering en zegt zich niet door het geloof te laten inspireren. Het is goed mogelijk dat dat voor het personeel op het ministerie van Buitenlandse Zaken in gelijke mate geldt als voor de Nederlandse bevolking als geheel.

Onduidelijk blijft wat de opzet van dit artikel is. Het is nogal een ernstige aantijging om te zeggen dat het ministerie religieus ongeletterd is. Notabene precies in de periode dat de nieuwe ambassadeur bij de Heilige Stoel Caroline Weijers haar geloofsbrieven als ambassadeur heeft aangeboden. Waar ligt de grens tussen religieuze marketing en spijkerhard nieuws? Het artikel in het Katholiek Nieuwsblad maakt het niet duidelijk in een vermenging van suggestie, claims, nostalgie en verbolgenheid.

Foto: Schermafbeelding van deel artikel ‘Ministerie Buitenlandse Zaken ‘religieus ongeletterd’ van KN Redactie in Katholiek Nieuwsblad, 14 november 2018.

In navolging van Trump geeft Republikeinse partij zich over aan Kremlin. Helsinki dreigend dieptepunt in diplomatie. Wat te doen?

In niet-Trumpiaanse geledingen van de Amerikaanse samenleving nemen de zorgen over de topontmoeting van president Trump met de Russische president Putin in Helsinki op 16 juli toe. De vrees bestaat dat het net als de recente ontmoeting in Singapore met de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un een publiciteitsshow wordt waarbij de inhoud bijzaak is. Met als gevolg dat Kim of Putin concessies afdwingen en hun punten kunnen scoren. Waarbij de belangen die op het spel staan met de Russen vele malen groter zijn. Opvallend is dat er geen gespreksnotulen worden gemaakt, zodat ‘dompteur’ Putin de ‘afgerichte’ Trump kan sturen zonder dat dit naar buiten komt. Verontrustend is dat afgelopen week Republikeinse senatoren voor Trump in Moskou het pad effenden met Chamberlain-achtige retoriek en gedrag dat geen ruimte laat voor actie om de nu al geconstateerde Russische inmenging in de tussentijdse verkiezingen van november 2018 te stoppen.

Het zijn uiteraard progressieve Democraten die zich zorgen maken, evenals vrouwen en minderheden, maar ook ‘echte’ conservatieven die zich in de Republikeinse partij misplaatst voelen en voormalige leden van de inlichtingendiensten die weten wat er achter de schermen gebeurt in het Kremlin. Wat we zien gebeuren is zo absurd, onbegrijpelijk en buitensporig -en breekt zo met decennia van traditionele Amerikaanse politiek en diplomatie- dat het er alleen maar merkwaardiger op wordt dat dit zich voor onze ogen afspeelt zonder dat iemand kan ingrijpen om de definitieve ‘devaluatie’ van de VS te keren. Bestaat de Deep State eigenlijk wel?