Het is onvermijdelijk dat de onrust die de Russische regering in andere landen aanwakkert ooit terugkeert naar de Russische Federatie. Het land is economisch zwak en lijkt door militair spierballenvertoon sterker dan het in werkelijkheid is. Het land is onder Vladimir Putin afgegleden richting autocratie. Alleen in naam is de Russische Federatie nog een democratie. Maar in praktijk allang niet meer. Corruptie is een roofsysteem van een kleine klasse rond Putin dat het land verzwakt en de bevolking benadeelt. Uitslagen van verkiezingen worden gemanipuleerd, de bevolking geïntimideerd zich rustig te houden en oppositieleiders opgejaagd of gedood. Ordetroepen treden hard op en staatsmedia negeren de protesten. Mensenrechten worden vertrapt en de rechtsstaat is te koop voor de meest biedende uit de kring van zakenvrienden van de president. De kwakkelende economie maakt het lastig voor de regering om de bevolking nog langer af te kopen. Als het de schrik voorbij is komt het voor zichzelf op. Nu gijzelt iedereen elkaar. Het land kan niet voor- of achteruit.
Zelfs als Oekraïne niet had gewonnen, dan had de Russische Federatie nog niet gewonnen. Australië dat nu als tweede eindigde zou dan hebben gewonnen. Dus het argument van sommige Russen over een vermeende gemanipuleerde jurering van het Eurovisie Songfestival is op z’n minst onvolledig en niet de enige verklaring.
Sommige Russen suggereren nu dat Oekraïne meer vrienden in Europa heeft dan Rusland. Maar dat is nog maar helemaal de vraag. Toen in 2014 de Russen de Oekraïense Krim bezetten bleef het Westen tamelijk stil op wat voorzichtige sancties na. De VS en het Verenigd Koninkrijk kwamen hun garanties van het Boedapester Memorandum 1994 niet na. Met ook een garantie van Frankrijk. Maar als Oekraïne werkelijk meer vrienden in Europa heeft, dan moeten Russen zich afvragen waarom ze bijna al hun Europese vrienden hebben verloren.
Nog geen vier jaar geleden waren de relaties tussen het leiderschap in het Kremlin en de leiders van de EU-lidstaten redelijk goed. Vooral tijdens het presidentschap van de liberaal gezinde Dmitri Medvedev die het redelijk kon vinden met president Obama en Europese leiders. Maar die relaties verslechterden snel vanaf najaar 2013 door de druk van president Putin op de toenmalige Oekraïense president Viktor Janoekovitsj om geen associatie-overeenkomst met de EU te sluiten. En daarna ging het bergafwaarts door de Russische bezetting van de Krim, het beginnen van een oorlog in de Donbas en het neerhalen van de MH17 in juli 2014. En door de snel verslechterde mensenrechten en het hardhandig optreden tegen oppositie en kritische media.
Geen land kan in welke competitie dan ook met gegarandeerd succes vooraf de overwinning claimen. De reactie van sommige Russen dat ze bestolen zouden zijn is dan ook dwaas. Zelfs Cliff Richard kon niet winnen in 1968 en 1973 hoewel hij een ster was en huizenhoog favoriet. Wellicht werd hem in 1968 de overwinning ontstolen door toedoen van de Spanjaarden. Dat is de terugkerende logica van het Eurovisie Songfestival. Het gaat niet alleen over populaire muziek, maar ook over de goede relaties tussen landen. Over de factor om een vertegenwoordiger van een ander land iets te gunnen. En over landen om zich in zo’n gunstige positie te manoeuvreren. Als delen van de Russische bevolking zich nu in de steek gelaten en tekort gedaan voelen door Europa, dan moeten ze hun leiders vragen hoe het zover heeft kunnen komen. Die vraag is aan de orde.
Volgens de Russische premier Dmitry Medvedev is de wereld een nieuwe koude oorlog ingegleden. Zo zei hij op de veiligheidsconferentie MSC in München. Deze nieuwe toon zette volgens een bericht van DW een streep door het gematigd optimisme over een wapenstilstand in Syrië. De Russen die de burgerbevolking van Aleppo bombarderen willen daarop niet aangesproken worden en schieten in de verdediging door apocalyptische uitvergroting.
Directeur Kenneth Roth van Human Right Watch zei geschokt te zijn door de verklaring van de Russische premier: ‘I’ve got to say I was quite shocked by that statement. It’s as if Medvedev is living in an alternate reality.’ Zo wordt door buitenstaanders de nieuwe realiteit gezien van de huidige machthebbers in het Kremlin, zoals minister Lavrov, premier Medvedev of president Putin. Ze leven in een parallelle werkelijkheid die niet spoort met die van de anderen.
Pogingen om een en ander te synchroniseren zijn welkom, maar onrealistisch. De belangen zijn groot, evenals de kloof tussen schijn en wezen. De Russische retoriek dient niet zozeer om de eigen zaak zo gunstig mogelijk voor te stellen of te bepleiten, maar om een eigen universum te creëren waar volgens eigen normen en waarden buitenlandse politiek kan worden bedreven en waarvoor aan niemand uitleg hoeft te worden gegeven. Het is de politiek van de opgehaalde brug. Van de vestingmentaliteit die zich verschanst in de citadel van het eigen gelijk. Bij gebrek aan perspectief.
Van overleg dat alleen de schijn van overleg heeft en een surrogaat voor ingrijpen is, kan het best erkend worden dat het contra-productief is en maar beter gestopt kan worden. Om elders een nieuwe start te maken.
Richard Bilton spreekt voor BBC Panorama ex-getrouwen van president Vladimir Putin die getuigen over zijn rijkdom. Met een jaarsalaris van 110.000 dollar zou Putin uitgegroeid zijn tot de rijkste man van Europa, of zelfs de wereld. Hij zou leven als in een Arabisch sprookje vol paleizen, jachten en eigendommen die zo’n 40 miljard dollar bedragen. Afgelopen jaar verklaarde Bill Browder dat Putin met 200 miljard dollar nog rijker is.
Waar komt zijn rijkdom vandaan als Putin niet steelt van de Russen en de Russische staat? Ex-bankier Sergei Pugachev (zie hier voor een interview met Luke Harding) ziet in Putin een bendeleider die de politiek als excuus gebruikt om rijkdom te vergaren. Critici vrezen voor hun leven. Met als afschrikwekkend voorbeelden Boris Nemtsov en Aleksandr Litvinenko die niet zwegen over de corruptie in het Kremlin en werden vermoord.
Nieuw in de reportage is dat een vertegenwoordiger van de Amerikaanse regering, te weten Adam Szubin die de supervisie heeft over de sancties op het ministerie van Financiën iets zegt dat al jaren bekend is, maar toch nooit officieel gezegd werd. Namelijk dat Putin corrupt is en dat de Amerikaanse regering dat al ‘vele, vele jaren’ weet. Het is voor het eerst dat de Amerikaanse regering dat publiekelijk verklaart. Dit is geen toeval.
Vraag is wat er veranderd is en waarom de Amerikaanse regering hiermee nu naar buiten komen. Reden kan zijn dat met de Litvinenko-zaak een smoking gun in het Kremlin gevonden is en Putin niet langer de schijn op kan houden niet betrokken te zijn bij dubieuze zaakjes. Zijn Teflon-laagje is weg. Politiek kan het betekenen dat de Amerikanen inschatten dat zich een nieuw perspectief voor de Russische Federatie aftekent nu onder invloed van de lage olieprijs de economische situatie snel verslechtert en de sociale onrust toeneemt met als eindpunt dat de financiële reserves naar inschatting binnen 18 maanden zijn uitgeput. De New York Timesbericht: ‘At current spending rates, however, the two funds are expected to last only 18 months.’ Het voor het eerst aan de schandpaal nagelen van Putin als corrupt kan als het begin van zijn einde opgevat worden.
Voor het JA-kamp in het referendum over de associatie-overeenkomst met Oekraïne op 6 april 2016 openen deze nieuwe onthullingen mogelijkheden om Putin tot speerpunt in hun campagne te maken. Hij is de maffia-baas, de tsaar die ten koste van zijn landgenoten de rijkdommen van zijn land ongestraft meende te kunnen roven. Dat gebeurde met medewerking van westerse bedrijven en regeringen die zich lieten verdelen en Putin lieten heersen. Wij zijn medeplichtig. Oekraïne is het eerste land dat zich daar door een opstand van onderop in 2014 succesvol tegen verzette en de Russische militaire overmacht in de oorlog in de Donbas weerstond.
De Nederlanders zouden op zijn minst dat aspect van Oekraïne dat bestaat uit mentale weerbaarheid moeten kunnen waarderen als een voorbeeld dat navolging verdient. De onthullingen ontnemen het NEE-kamp het argument dat Rusland ontzien en niet tegen de haren in gestreken moet worden door de associatie met Oekraïne. BBC Panorama toont aan dat de top van Rusland niet redeneert vanuit het belang van de Russische staat, maar vanuit het belang van een kleine kring van schurken en dieven die hun land gijzelen.
Kirsan Ilyumzhinov was nooit een bekende Russische schaker. Als inwoner van het boeddhistische Kalmukkië was hij tot 2010 president van deze republiek voordat hij door het Kremlin werd gesommeerd te vertrekken. Hij heeft geen reputatie als schaker, laat staan een titel als internationale meester of grootmeester. Hij schafte in zijn land in 1994 de grondwet af en voerde de “dictatuur van het gezonde verstand” in. Zoals alle leidinggevende politici in de Russische Federatie werd hij door de vermenging van zakenwereld en politiek multimiljonair. Vooral in het Westen wordt aan zijn geestelijke gezondheid getwijfeld nadat hij serieus dacht door aliens te zijn ontvoerd in een ruimteschip. Hij zou ook de hand hebben gehad in de moord op de journaliste Larissa Yudina. Ze werd vermoord nadat ze Ilyumzhinov in artikelen van corruptie had beschuldigd.
Als voorzitter van de wereldschaakbond FIDE sinds 1995 heeft Iljoemzjinov met gebruikmaking van het One country, One vote-systeem door omkoping achtereenvolgende concurrenten Bessel Kok, Anatoli Karpov en Garry Kasparov weten te verslaan. Volgens critici gijzelt Iljoemzjinov de FIDE en verhindert hij de doorbraak van het telegenieke schaken naar een groot publiek dat aansluiting vindt via internet en nieuwe media.
Nu zitten de Amerikanen blijkbaar achter de voorzitter van de FIDE aan. Zoals ze ook Sepp Blatter van wereldvoetbalbond FIFA te pakken kregen nadat andere landen de corruptie in de FIFA lieten liggen. Peter Doggers signaleert dat het Amerikaanse ministerie van Financiën Ilyumzhinov op 25 november 2015 op een sanctielijst heeft gezet wegens illegale oliehandel via de Syrische regering met IS: ‘providing support to the government of Syria, including for facilitating Syrian government oil purchases from ISIL’. Zo lopen de lijnen.
Met terugwerkende kracht krijgt deze beschuldiging extra betekenis als reactie op het neerschieten van een Russische SU-24 bommenwerper door de Turkse luchtmacht bij de Syrisch-Turkse grens. In de informatie-oorlog beschuldigen de Russische president Vladimir Putin en de Turkse president Recep Erdogan elkaar ervan olie te kopen van IS. Met de plaatsing van Ilyumzhinov op de sanctielijst geven de Amerikanen aan dat in elk geval de Russen handel drijven met IS. Ilyumzhinov werd vaker door het Kremlin op missie gestuurd om vuile zaakjes op te knappen, zoals naar kolonel Khadaffi van Libië in 2011. Vermoedelijk ook over een olie-deal.
Foto: Schermafbeelding van artikel ‘Erdogan responds to Putin: Kirsan Ilyumzhinov is involved in oil trade with ISIS’ op Yerkirmedia, 3 december 2015.
Voor schakers is de verkiezing van Sepp Blatter voor een 5de termijn bij wereldvoetbalbond FIFA een schok van herkenning. Ook wereldschaakbond FIDE kent in Kirsan Ilyumzhinov een voorzitter die de laatste jaren met gemak serieuze kandidaten als Bessel Kok, Anatoli Karpov en Garry Kasparov wist te verslaan. Het systeem van one man, one vote maakt kwetsbaar omdat stemmen van kleine landen simpelweg gekocht kunnen worden. Voor bestuurders zelfs een inkomstenbron vormen. Wie Sepp Blatter wil stoppen moet naar de FIDE kijken. Daar is de fraude nog onbeschaamder. En de voorzitter nog megalomaner. Het kiessysteem moet op de helling. Michael van Praag maakte geen kans tegen dat systeem. Het kan alleen van buitenaf bevochten worden door het open te breken. Door de FBI en de Zwitserse justitie. FIFA is fraude als systeem.
Volgens investeerder Bill Browder is president Vladimir Putin met 200 miljard dollar (= 175 miljard euro) de rijkste man ter wereld. Eerdere schattingen gingen ervan uit dat Putin ‘slechts’ een fortuin van 40 miljard dollar had vergaard. Browder staat bekend als scherp criticus van Putin die geen blad voor de mond neemt.
Omdat de Russische Federatie niet echt een rechtsstaat valt te noemen waar bezit is beschermd hebben rijke Russen hun geld ondergebracht in het Westen. Op een Zwitserse bank kan het niet gestolen worden door een tegenstander die aan de macht komt. Dat maakt oligarchen en politieke leiders kwetsbaar. Daarbij komt dat het Zwitserse bankgeheim om fiscale-, en veiligheidsredenen door vooral VS en Duitsland onder druk staat.
De blokkade van de Russische Federatie van het in Brussel gevestigde internationale Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications systeem, ofwel SWIFT wordt gekarakteriseerd als de zogenaamde nucleaire optie. Een laatste stap in de reeks economische sancties. Het sluit de Russische banken af van het internationale betalingsverkeer en blokkeert de persoonlijke rijkdom van Putin en zijn zakenvrienden op Westerse banken. Om dat geld op te eisen zullen ze hun anonimiteit moeten verbreken.
De SWIFT-blokkade is een middel dat al enige tijd als optie boven het strijdtoneel hangt. Het kan als middel ingezet worden, maar wanneer? Het zal ook Westerse belangen schaden. En als antwoord op wat moet het dienen? Europa en de VS hebben kansen gemist om het eerder in te zetten -al was het als geloofwaardige dreiging- zoals bij de annexatie door Rusland van de Krim die op 27 maart 2014 door VN-resolutie 68/262 met grote meerderheid werd veroordeeld en het zogenaamde Krim-referendum ongeldig verklaarde.
Zeker weten doen we het niet, maar omdat Minsk-II akkoord door de pro-Russen stelselmatig geschonden wordt bij Debalsteve kan geconcludeerd worden dat een dreiging met een SWIFT-blokkade geen onderdeel van het Minsk-II akkoord uitmaakte. En da’s dom omdat het Europa een hefboom als afschrikking gegeven had die het nu miste. Ofwel, kanselier Merkel had geen drukmiddel, geen leverage. Rusland dat economisch en militair ondergeschikt is komt ermee weg omdat het Westen zichzelf schromelijk blijft onderschatten.
Oekraïne moet iets doen aan de huizenhoge corruptie. Mensenrechtenactivisten houden druk op de parlementariërs omdat ze vrezen dat de voorgestelde maatregelen afgezwakt worden. De tweede lezing van de anti-corruptiewetten wordt voor 14 oktober verwacht. De moeizame totstandkoming wijst erop hoe wijdverbreid de corruptie in Oekraïne is. Welwillende politici die aansluiting zoeken bij Europa staan tegenover politici die op de rem staan en alles bij het oude willen houden. Omdat ze via hun politieke positie hun economische posities verdedigen. De nieuwe wetten moeten het mogelijk maken de vorige president Viktor Janoekovitsj en zijn medestanders te straffen en bezittingen te confiskeren van supporters van terrorisme.
Bestrijding van de corruptie heeft zes doelen: 1) begin van economische opgang omdat niemand investeert in corrupte landen; 2) begin van de opbouw van een rechtsstaat met rechtsgelijkheid die investeerders als voorwaarde zien; 3) een streep onder het verleden en een afrekening met het bestaande systeem van corruptie; 4) een interne profilering van pro-Europese tegenover pro-Russische partijen; 5) voldoen aan de voorwaarde van de EU om toe te treden en van organisaties als het IMF voor leningen; 6) een politiek gebaar naar de Russische Federatie om het onderscheid met het Putin-bewind te benadrukken. Een bijeffect kan zijn dat de economisch georiënteerde facties in Rusland zoals rond premier Medvedev een steun in de rug krijgen tegenover de protectionisten en nationalisten. In de Corruptie-index 2013 van Transparency International staat Rusland op de 127ste plaats en Oekraïne op de 144ste plaats (van de 175 landen).
Garry Kasparov gaat lekker tekeer in de talkshow van Bianna Golodryga voor Yahoo News. Het is niet nodig om het met Kasparov eens te zijn om zijn interessante kijk op president Putin en Rusland toch te erkennen. Nadeel is dat hij geradicaliseerd is en wel erg vanuit een rechts-conservatieve hoek praat. Maar daarmee is wat hij zegt nog geen onzin. Kasparov meent dat Putin een groter gevaar is voor de wereld dan ISIS. Een waarheid als een koe omdat Rusland een groot aantal nucleaire wapens heeft. Wie de Nederlandse media en de paniekreacties over ISIS volgt zou bijna denken dat ISIS de grootste bedreiging voor de wereldvrede is.
De wetmatigheid van een niet-democratische leider als Vladimir Putin is volgens Kasparov het continu creëren van onrust en onveiligheid. Om als sterke man aan de macht te blijven. Hij meent ook dat door staatscontrole en staatspropaganda het lastig te zeggen is wat de exacte steun voor Putin is. Volgens hem zeker geen 80 of 85%. Putin die het na-oorlogse systeem van Europese veiligheid verbrak. Kasparov ziet bij het Europese establishment zwakke knieën en een gebrek aan ruggengraat wat het indammen van de Russische agressie betreft. De reactie van de VS en de EU was te laat en te zwak. Maar als het de bestaande sancties tot maart 2015 in stand weet te houden, dan vermoedt Kasparov dat de sancties invloed op de bevolking zullen hebben.
Foto: Schermafbeelding uit interview van Bianna Golodryga voor Yahoo News met Garry Kasparov. Zie voor interview hier (onderin).
De in Oost-Oekraïne oppermachtige oligarch Rinat Akhmetov spreekt zich uit tegen de pro-Russische separatisten die naar zijn idee genocide plegen op de Donbass en deze regio zeker geen perspectief voor de toekomst bieden. Hij roept op tot actie tegen de separatisten en kiest eieren voor z’n geld ter verdediging van zijn zakelijke belangen die gelijk oplopen met de centrale regering in Kiev. Of liever gezegd met de vermoedelijk volgende president Petro Poroshenko, een andere oligarch en miljardair. Met chaos en Russische corruptie die nog omvangrijker is dan in Oekraïne hebben Oekraïense oligarchen niks te winnen.
De Russische premier Dmitry Medvedev verwoordde in een interview het dedain tegenover Oekraïne. Ook de halfslachtigheid. Opnieuw geeft-ie geen garantie dat Rusland de uitslag van de presidentsverkiezingen van 25 mei ondubbelzinnig erkent of de territoriale integriteit van Oekraïne respecteert. Maar Rusland is militair en economisch te zwak om dat in Oost-Oekraïne af te dwingen. Medvedev probeert krachten te mobiliseren tegen internationale steun aan dat land door op te merken dat alle landen die met Oekraïne sympathiseren de schulden -waaronder een gasschuld aan Rusland van 3,5 miljard dollar- dan maar moeten betalen. Medvedev merkt op dat alle Europese landen verschillende prijzen voor hun gas aan Rusland betalen. Als het ware een oproep aan de volgende Europese Commissie voor een gemeenschappelijke Europese energiepolitiek.
Rusland en de pro-Russische separatisten zijn in Oost-Oekraïne aan de verliezende hand. Hun gambiet is niet doorgestoten en heeft aan verrassingskracht verloren. Het middel van intimidatie en geweld lijkt uitgewerkt. Het bleek een doodlopende weg. Tegenstanders hebben zich militair en politiek georganiseerd. De zwijgende meerderheid is de ordeloosheid en het machismo van de hardliners onder de separatisten met hun wapens, maskers, ontregeling en oorlogszuchtige taal beu. Onderling komen er geschillen tussen separatisten en de lokale bevolking aan de oppervlakte wegens het gebrek aan vooruitgang en de schade door het geweld.
Foto: Twee mannen schaken in een park in Kiev, januari 2011. Credits: Konstantin Chernichkin/Reuters.
George Knight 