De Amerikaanse filmregisseur Oliver Stone heeft zich nooit beziggehouden met Rusland of Oekraïne, maar vooral met Amerikaanse onderwerpen. Zoals JFK en Nixon. Nu draait Stone een documentaire over de vorige Oekraïense president Viktor Janoekovitsj die in februari 2014 naar Rusland vluchtte vanwege de Maidan-opstand. Opzet was een film over president Vladimir Putin, maar dat kreeg Stone niet rond. Op zijn Facebook-pagina plaatste Stone op 30 december een verklaring die hem het verwijt van naïviteit opleverde. Vooral wegens zijn standpunt dat de Maidan-opstand volledig opgehangen kon worden aan de CIA en daarom weinig waard zou zijn: ‘A dirty story through and through, but in the tragic aftermath of this coup, the West has maintained the dominant narrative of “Russia in Crimea” whereas the true narrative is “USA in Ukraine.”‘
Omdat het past binnen het frame van de Russische propaganda wordt Stone’s uitleg er niet geloofwaardiger door. In een nieuwe reactie verdedigt Stone zich tegen kritiek door toe te geven dat Janoekovitsj wellicht de meest corrupte Oekraïense president ooit was en het goed mogelijk is dat een meerderheid van de Oekraïners hem kwijt wilde, maar stapt hij opnieuw in het frame van de Russische propaganda door zich over de Maidan-doden af te vragen: ‘Why for instance are so many policemen dead and wounded, and yet no one has investigated this in the new government?’ Een terechte vraag met een simpel antwoord. Het komt door de corruptie in Oekraïne, de nog overal aanwezige Russische spionnen, en het volledig gebrek aan doelmatigheid van de overheid. De echte redenen waarom een meerderheid van de Oekraïners aansluiting bij de EU zoekt.
In een open brief aan Oliver Stone weerlegt de Canadees-Oekrainse historicus Stephen Velychenko Stone’s lezing van de Maidan-opstand. Hij schetst in een rondgang langs gebeurtenissen uit de moderne geschiedenis dat geheime diensten altijd onderdeel uitmaken van opstanden maar deze daarmee nog niet gediscrediteerd zijn. Velychenko meent dat een film die slechts focust op de aanwezigheid van een geheime dienst en die van andere landen buiten schot laat goedkope propaganda bedrijft. Hij zegt een kritische blik op de Amerikaanse regering en bedrijven te hebben, maar: ‘But I am among those who do not allow their critical view of the US and corporate power to blind them to the reality of Stalinist or Putinist Russia.’ Ofwel, wat hier al ontelbare keren gezegd is, de agressie van de VS wast de agressie van Rusland in en jegens Oekraïne niet schoon.
Oliver Stone is een filmregisseur die fictiefilms met een documentaire-achtig voorkomen maakt die gebaseerd zijn op waar gebeurde verhalen. Stone’s handelsmerk is het mengen van fictie en non-fictie die een nieuwe lezing van de geschiedenis probeert te geven. Op zijn best leidt dat tot de reactie ‘aannemelijk dat het zo gebeurd had kunnen zijn’ en op zijn slechts tot ‘onwaarschijnlijk’. Mogelijk heeft Stone de publiciteit gezocht door het afgeven van een verklaring die zo controversieel was opgesteld dat die wel reacties uitlokken moest. Niet ongewoon in de filmwereld. Maar nu Stone komt met een documentaire over Janoekovitsj roept dat andere tegenkrachten op dan Stone in de VS gewend is. Vraag is hoe hoog Stone deze keer de lat wil leggen.
Foto: Oliver Stone en Viktor Janoekovitsj in Rusland, december 2014.