Het Westen heeft meer opties dan sancties en praten met de Russische Federatie over Oekraïne. De politieke wil ontbreekt om ze in te zetten

Schermafbeelding van artikel ‘Poetin voert druk rond Oekraïne op, het Westen heeft weinig opties‘ van Peter Giesen in de Volkskrant, 10 december 2021.

Update 7 december 2022: In een column in NRC van 1 december 2022 zegt Hubert Smeets dat John Mearsheimer een intellectuele oplichter is. Dat ben ik met hem eens. Hier heb ik meermalen betoogd dat het betoog van Mearsheimer onwetenschappelijk eenzijdig en pro-Kremlin is. Per saldo zijn de beweringen van Mearsheimer niet beter onderbouwd dan die van de in 2020 gestorven Kremlin-Versteher Stephan F. Cohen. Maar ik ben het oneens met Smeets dat Mearsheimer zich pas in 2022 ontmaskerd heeft als ondeugdelijke wetenschapper. Die ontmaskering was na 2014 al jaren zichtbaar.

Dit schreef ik op 11 december 2021:

Peter Giesen geeft in een artikel in De Volkskrant een overzicht over de spanning rond Oekraine en de dreiging van een grootschalige Russische invasie die eind januari 2022 wordt verwacht, maar tegelijk niet als aannemelijk wordt ingeschat.

Er lijkt een dimensie in het artikel te ontbreken. Giesen redeneert vanuit het verleden van de traditionele machtspolitiek en trekt die lijn door naar het heden. Zeg maar het neorealisme van John Mearsheimer en Henry Kissinger dat in Nederland vaak door Rob de Wijk wordt verwoord. Maar dat kan niet ongestraft.

Sinds het eind van de Koude Oorlog in 1991 is er in 30 jaar wel iets veranderd. Zowel in de machtsverhoudingen van een versterkt Oost-Europa en een verzwakte Russische Federatie die bij lange na niet de positie inneemt die ooit de Sovjet-Unie had. Tel daarbij op de toegenomen macht van China en de afgenomen macht van West-Europa en het beeld dat resteert is verminderde blokvorming en toegenomen fragmentatie in de mondiale machtsverhoudingen. Het is bij dit soort vergelijkingen tussen toen en nu daarom de vraag hoe zinvol het is om de blauwdruk van de Koude Oorlog te projecteren op het heden.

Giesen zegt dat het Westen twee opties heeft: ‘Dreigen met sancties en praten‘. Dat zijn zeker de eerste opties, maar de beperking tot deze twee opties lijkt een te beperkt beeld te geven van de timmerkast waaruit VS en EU kunnen putten. Er zijn een derde, vierde en vijfde optie mogelijk om het leiderschap in het Kremlin onder druk te zetten. Het merkwaardige is dat ze voor de hand liggen, maar toch tot nu toe niet ingezet zijn. Maar de opties bestaan wel degelijk. Het Westen heeft dus meer middelen tot haar beschikking dan uit Giesens artikel blijkt. De politieke wil ontbreekt echter om ze krachtig in te zetten. Het Westen heeft één arm vrijwillig op de eigen rug gebonden.

Een derde optie is meer leveranties van geavanceerd militair materieel aan de Oekraïense krijgsmacht binnen het kader van het door de NAVO geïnitieerde Comprehensive Assistance Package. Bijvoorbeeld via welwillende bondgenoten en NAVO-leden als Turkije, Kroatie, Tsjechië, Litouwen, Polen en Canada. Hiermee kan Oekraïne dit geavanceerd materiaal in de frontlinie inzetten bij een Russische inval. Die inzet is nu aan strikte voorwaarden gebonden.

Een vierde optie is het serieus werk gaan maken van een hybride oorlog tegen de Russische Federatie. Dat geeft het Kremlin dan een koekje van eigen deeg, want het mengt zich via trollfabrieken, computerhacks en het kopen van westerse politici al langer in de publieke opinie van westerse landen. Ofwel met kwaadaardige invloed. Dat kan door verhevigde computer aanvallen op de Russische energiesector. Dat komt dan bovenop genoemde economische sancties die de export van de Russische energiesector naar Europa beperken. Essentieel kan een brede, langlopende op de Russische bevolking gerichte informatiecampagne zijn die tot doel bewustwording heeft om de Russen ervan te overtuigen dat hun leiders niet het volk en het land, maar het eigenbelang dienen. Dat sluit aan bij de afnemende populariteit van Poetin die laag in de 30% is. Ook kan de etnische kaart getrokken worden door nationale, etnische en religieuze minderheden die door Moskou worden onderdrukt actief bij te staan in hun streven naar autonomie. Want er bestaat in deze veelvolkerenstaat veel onrust.

Een vijfde optie in het verlengde van de bewustwordingscampagne is een frontale aanval op het leiderschap in het Kremlin door de bekendmaking uit geheime bronnen van Westerse inlichtingendiensten van hun corruptie en roofpraktijken. Dat wordt tot nu toe in de relatie tussen landen ingeschat als not done en daarom niet ingezet, maar de optie of de dreiging ermee om de corruptie van de leiders in het Kremlin en hun zakenpartners gedetailleerd naar buiten te brengen bestaat en kan een rol in de diplomatie spelen. Hiervoor pleit de Amerikaans-Britse zakenman Bill Browder al jaren, maar in de top van de westerse regeringen krijgt hij hiervoor tot nu toe geen gehoor. Hij meent dat president Poetin een vermogen van meer dan 200 miljard dollar heeft dat hij gestolen heeft van het Russische volk.

Als het Westen deze opties op een slimme en gecoördineerde manier zou weten uit te spelen, dan heeft het een eigen asynchroon antwoord op de Russische agressie. Maar ze zijn blijkbaar zo ver weggezakt in de publieke opinie dat een goed geïnformeerde journalist als Peter Giesen het niet eens meer de moeite vindt om ze te noemen. Het lijkt dat het vooral in de eigen bewustwording fout gaat in het antwoord van het Westen op de politiek van het Kremlin.

Advertentie

Toenemende kritiek op besluit Boris Johnson om rapport Grieve over inmenging van Kremlin op Britse politiek niet te publiceren

Op 12 december 2019 zijn er verkiezingen voor het Britse Lagerhuis. De Conservatieve premier Boris Johnson hoopt een meerderheid achter zich te krijgen die hij nu mist. Inzet is de Brexit. Theoretisch kan die afgezwakt of zelfs gestopt wordt. Hoewel dat laatste onwaarschijnlijk is. De strijd is hard en asynchroon. Dat laatste houdt in dat partijen elkaar op hun vermeend zwakke punten aanvallen. Een zwak punt van Johnson is de uitstel van de publicatie van een rapport over de invloed van de Russische Federatie dat onder leiding van de onlangs uit de fractie gezette Conservatief Dominic Grieve al in maart 2019 is opgesteld en daarna door de Britse inlichtingendiensten is gescreend op gevoelige informatie. De procedure is afgelopen en het rapport was voor publicatie gereed, maar de regering Johnson weigerde voordat het parlement vanwege de campagne onlangs werd verdaagd het rapport te publiceren. Daar is van vele kanten kritiek op gekomen. Onder meer van de Onafhankelijke Dominic Grieve, maar ook van oud-presidentskandidaat Hillary Clinton en activist Bill Browder die wordt beschouwd als de felste en meest vasthoudende criticus van de Russische president Putin.

In februari 2019 verscheen het eindrapport van de commissie Damian Collins waarover ik toen in een commentaar schreef: ‘Vandaag is het eindrapport ‘Disinformation and ‘fake news’: Final Report’ van de Digital, Culture, Media and Sport Commissie onder voorzitterschap van Damian Collins (Conservatieven) van het Britse Lagerhuis verschenen waaruit hierboven enkele afbeeldingen zijn te vinden. Paragraaf 273 is een oproep aan de regering May om een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de Russische inmenging bij de algemene verkiezingen van 2017, het Brexit-referendum van 2016 en het Schotse referendum in 2014. De toelichting waarom dat gewenst is leest als een waslijst van onregelmatigheden en een relativering van de legitimiteit van de uitslag van deze verkiezingen, waaronder het Brexit-referendum.(..) Wat ook als les voor de toekomst onderzocht kan worden benoemt de commissie Collins pijnlijk en onomwonden: ‘buitenlandse beïnvloeding, desinformatie, financiering, manipulatie van kiezers en het delen van gegevens’.

Nu is er het rapport van de commissie Grieve dat vooralsnog niet wordt gepubliceerd. Wellicht over een half jaar. Het gevolg is dat de speculaties niet van de lucht zijn. De Russische Federatie zou zich via oligarchen ingekocht hebben in de Britse politiek. Een naam die genoemd wordt is de Russisch-Oekraïense Dmtryo Firtash die gelieerd zou zijn aan de georganiseerde Russische criminaliteit én het Kremlin en in Oostenrijk zijn uitlevering naar de VS aanvecht. Vooral de Conservatieve partij zou zich hebben laten opkopen door Russisch geld. Dat wordt als de hoofdreden genoemd dat Johnson de publicatie ervan blokkeert. Het inmiddels op sterven na dode UKIP zou via miljonair Arron Banks Russisch geld doorgesluisd hebben. UKIP was de partij van Farage voordat hij met Banks overstapte naar de Brexit Party. Dat geld zou zonder dat het gemeld was ook terecht zijn gekomen bij de Leave campagne voor het referendum in 2016. Dat roept vragen op over de legitimiteit van het Brexit-referendum. Blairs spindoctor Alistair Campbell beschuldigt Nigel Farage ervan Russisch geld te hebben aangenomen en een Russische ‘asset’ te zijn. Farage is dikke maatjes met president Trump die er eveneens van beschuldigd wordt een Russische ‘asset’ te zijn. Hij zou door het Kremlin al sinds de 1980’s ‘opgekweekt’ zijn. En dan is er nog de leider van Labour Jeremy Corbyn die niet enthousiast is over de NAVO of de EU en er eveneens van wordt beschuldigd een ‘asset’ van het Kremlin te zijn. Hij zou in 1986 geworven zijn door de agent Jan Dymic van de toenmalige Tsjechische geheime dienst StB.

De wetmatigheid is dat alle Leave partijen ervan worden beschuldigd boter op hun hoofd te hebben en onder invloed van het Kremlin te staan. Ze hebben gemeen dat ze afstand nemen van de EU terwijl ze weten dat dat niet in het economisch belang van hun land is. De Brexit leidt tot de verzwakking van de EU wat een hoofddoel is van de Russische buitenlandse politiek. Jeremy Corbyn heeft voortdurend zijn invloed aangewend om te verhinderen dat het voor meer dan 80% naar Remain leunende Labour een ondubbelzinnig Remain-standpunt zou innemen. Uiteraard zijn er nog andere overwegingen bij de Brexit die niet direct uit de hoge hoed van het Kremlin komen. Maar beïnvloeding en ondermijning werkt indirect door politici op hun zwakte (geld, prestige, invloed, politieke functie) aan te spreken en ze zo toch de gewenste kant van een Brexit op te sturen.

Hoe nu verder? De Brexit gijzelt het VK al 3,5 jaar en heeft het land verzwakt en gedemoraliseerd. Het aanzien van de politiek is geslonken. Als uit het rapport Grieve zou blijken dat het referendum niet eens legitiem was en dat het resultaat door Russisch geld ‘gekocht’ is, dan wordt het er nog schrijnender op. Want de impasse en de chaos sinds 2016 zouden dan op een onrechtmatig referendum zijn gebaseerd. En totaal onnodig zijn geweest. Het belangrijkste argument van de Leave-partijen om door te gaan met de Brexit omdat het op een democratisch besluit zou zijn gebaseerd zou dan in de huidige campagne worden ondermijnd. Uit peilingen blijkt tamelijk consistent dat al sinds maart 2018 gemiddeld 5% meer Britten voor Remain dan Leave opteren. Maar Conservatieven en Labour zetten met een beroep op de legitimiteit van het referendum hun weg naar de uitgang van de EU voort. Daarbij passen geen transparantie en inzicht in de invloed van de Kremlin op de Britse politiek. Gezien de belangen die op het spel staan is het niet ondenkbaar dat delen uit het rapport Grieve nog voor de verkiezingen van 12 december worden gelekt. Zodat een onontkoombaar besluit over de Brexit in januari 2020 hopelijk nog tijdig van de juiste tegenargumenten kan worden voorzien.

Foto 1: Tweet van Guardian-onderzoeksjournaliste Carole Cadwalladr, 31 oktober 2019.

Foto 2: Tweet van Labour-Lagerhuislid Ben Bradshaw, 12 november 2019.

Foto 3: Tweet van Labour-Lagerhuislid David Lammy, 12 november 2019.

Foto 4: Schermafbeelding van artikel ‘UK Inquiry was warned of Russian infiltration, leaked testimony shows’ met video van CNN, 11 november 2019.

Foto 5: Tweet van ChangeUK-Lagerhuislid Mike Gapes, 12 november 2019.

BBC Panorama: voor het eerst verklaart in het openbaar Amerikaanse regering Putin corrupt

Richard Bilton spreekt voor BBC Panorama ex-getrouwen van president Vladimir Putin die getuigen over zijn rijkdom. Met een jaarsalaris van 110.000 dollar zou Putin uitgegroeid zijn tot de rijkste man van Europa, of zelfs de wereld. Hij zou leven als in een Arabisch sprookje vol paleizen, jachten en eigendommen die zo’n 40 miljard dollar bedragen. Afgelopen jaar verklaarde Bill Browder dat Putin met 200 miljard dollar nog rijker is.

Waar komt zijn rijkdom vandaan als Putin niet steelt van de Russen en de Russische staat? Ex-bankier Sergei Pugachev (zie hier voor een interview met Luke Harding) ziet in Putin een bendeleider die de politiek als excuus gebruikt om rijkdom te vergaren. Critici vrezen voor hun leven. Met als afschrikwekkend voorbeelden Boris Nemtsov en Aleksandr Litvinenko die niet zwegen over de corruptie in het Kremlin en werden vermoord.

Nieuw in de reportage is dat een vertegenwoordiger van de Amerikaanse regering, te weten Adam Szubin die de supervisie heeft over de sancties op het ministerie van Financiën iets zegt dat al jaren bekend is, maar toch nooit officieel gezegd werd. Namelijk dat Putin corrupt is en dat de Amerikaanse regering dat al ‘vele, vele jaren’ weet. Het is voor het eerst dat de Amerikaanse regering dat publiekelijk verklaart. Dit is geen toeval.

Vraag is wat er veranderd is en waarom de Amerikaanse regering hiermee nu naar buiten komen. Reden kan zijn dat met de Litvinenko-zaak een smoking gun in het Kremlin gevonden is en Putin niet langer de schijn op kan houden niet betrokken te zijn bij dubieuze zaakjes. Zijn Teflon-laagje is weg. Politiek kan het betekenen dat de Amerikanen inschatten dat zich een nieuw perspectief voor de Russische Federatie aftekent nu onder invloed van de lage olieprijs de economische situatie snel verslechtert en de sociale onrust toeneemt met als eindpunt dat de financiële reserves naar inschatting binnen 18 maanden zijn uitgeput. De New York Times bericht: ‘At current spending rates, however, the two funds are expected to last only 18 months.’ Het voor het eerst aan de schandpaal nagelen van Putin als corrupt kan als het begin van zijn einde opgevat worden.

Voor het JA-kamp in het referendum over de associatie-overeenkomst met Oekraïne op 6 april 2016 openen deze nieuwe onthullingen mogelijkheden om Putin tot speerpunt in hun campagne te maken. Hij is de maffia-baas, de tsaar die ten koste van zijn landgenoten de rijkdommen van zijn land ongestraft meende te kunnen roven. Dat gebeurde met medewerking van westerse bedrijven en regeringen die zich lieten verdelen en Putin lieten heersen. Wij zijn medeplichtig. Oekraïne is het eerste land dat zich daar door een opstand van onderop in 2014 succesvol tegen verzette en de Russische militaire overmacht in de oorlog in de Donbas weerstond.

De Nederlanders zouden op zijn minst dat aspect van Oekraïne dat bestaat uit mentale weerbaarheid moeten kunnen waarderen als een voorbeeld dat navolging verdient. De onthullingen ontnemen het NEE-kamp het argument dat Rusland ontzien en niet tegen de haren in gestreken moet worden door de associatie met Oekraïne. BBC Panorama toont aan dat de top van Rusland niet redeneert vanuit het belang van de Russische staat, maar vanuit het belang van een kleine kring van schurken en dieven die hun land gijzelen.

Blokkade Rusland van SWIFT maakt Russische leiders echt bang

Volgens investeerder Bill Browder is president Vladimir Putin met 200 miljard dollar (= 175 miljard euro) de rijkste man ter wereld. Eerdere schattingen gingen ervan uit dat Putin ‘slechts’ een fortuin van 40 miljard dollar had vergaard. Browder staat bekend als scherp criticus van Putin die geen blad voor de mond neemt.

Omdat de Russische Federatie niet echt een rechtsstaat valt te noemen waar bezit is beschermd hebben rijke Russen hun geld ondergebracht in het Westen. Op een Zwitserse bank kan het niet gestolen worden door een tegenstander die aan de macht komt. Dat maakt oligarchen en politieke leiders kwetsbaar. Daarbij komt dat het Zwitserse bankgeheim om fiscale-, en veiligheidsredenen door vooral VS en Duitsland onder druk staat.

De blokkade van de Russische Federatie van het in Brussel gevestigde internationale Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunications systeem, ofwel SWIFT wordt gekarakteriseerd als de zogenaamde nucleaire optie. Een laatste stap in de reeks economische sancties. Het sluit de Russische banken af van het internationale betalingsverkeer en blokkeert de persoonlijke rijkdom van Putin en zijn zakenvrienden op Westerse banken. Om dat geld op te eisen zullen ze hun anonimiteit moeten verbreken.

De SWIFT-blokkade is een middel dat al enige tijd als optie boven het strijdtoneel hangt. Het kan als middel ingezet worden, maar wanneer? Het zal ook Westerse belangen schaden. En als antwoord op wat moet het dienen? Europa en de VS hebben kansen gemist om het eerder in te zetten -al was het als geloofwaardige dreiging- zoals bij de annexatie door Rusland van de Krim die op 27 maart 2014 door VN-resolutie 68/262 met grote meerderheid werd veroordeeld en het zogenaamde Krim-referendum ongeldig verklaarde.

Zeker weten doen we het niet, maar omdat Minsk-II akkoord door de pro-Russen stelselmatig geschonden wordt bij Debalsteve kan geconcludeerd worden dat een dreiging met een SWIFT-blokkade geen onderdeel van het Minsk-II akkoord uitmaakte. En da’s dom omdat het Europa een hefboom als afschrikking gegeven had die het nu miste. Ofwel, kanselier Merkel had geen drukmiddel, geen leverage. Rusland dat economisch en militair ondergeschikt is komt ermee weg omdat het Westen zichzelf schromelijk blijft onderschatten.

Zie Washington Post-opinieartikel ‘How to ensure that Russia will stick to the Ukrainian cease-fire deal’ van Fareed Zakaria.

Foto: Banner ‘Ban Russia from the SWIFT Payment System’ op het pro-Oekraiense blog Euromaidanpress.