Parade of parodie van milities in Donetsk op 2 mei 2015?

De muziek is beter dan de parade. Bij nader inzien een zielige ogende optocht van een zooitje ongeregeld. Nietszeggend theater dat zo leeg is dat het er weer veelzeggend op wordt. Op 2 mei 2015 in Donetsk, Oekraïne. Of hoe het tegenwoordig genoemd wordt. Separatisten profileren zich als strijdvaardig. Leven ze over een jaar nog? Ach, het valt allemaal te billijken. Zo zijn sommige mannen. Wie een paar jaar in militaire dienst gezeten heeft, zal weinig begrijpen van dit martiale geparadeer. Moet dat het zijn? Schijn door schijn?

Speculatie, Kremlinologie en machtsstrijd: Putin en de hardliners

Kremlinologie herleeft in de Russische Federatie zoals deze in de Soviet-Unie bestond. Het omvat pogingen om het Kremlin door het interpreteren van indirecte aanwijzingen te begrijpen. Wat betekent de vlucht van de Russische Oekraïne-gezant van Putin Vladislav Surkov met zijn familie naar Hong Kong? Kremlinologie bestaat door het gebrek aan betrouwbare informatie. Hoewel er sinds 1991 door de opgang van het internet en de sociale media veel veranderd is -zodat de snelheid van de verspreiding van informatie is toegenomen- is het opvallend dat dit in de Kremlinologie weinig verschil uitmaakt. Er komt zo goed als niets naar buiten.

President Vladimir Putin is sinds 5 maart niet meer in het openbaar verschenen. Toen ontmoette hij de Italiaanse premier Matteo Renzi in Moskou. In elk land is het opvallend als een staatshoofd zonder verklaring 10 dagen niet in het openbaar verschijnt, maar in Rusland is het nog opmerkelijker omdat de persoon van Putin tot focus van politiek is gemaakt en in de media tot inwisselbaar symbool van de Russische Federatie is geworden. Hoewel door het gesloten systeem van informatie het best kan dat de gewone Russen het niet eens in de gaten hebben dat er iets vreemds aan de gang is in Moskou. Daartoe worden oude beelden uitgezonden.

De meest waarschijnlijke speculatie is dat er sinds 5 maart in het Kremlin sprake is van een machtsstrijd die verband houdt met Oekraïne. Hoewel het best kan dat het wordt vermengd met een strijd over functies en economische belangen. Het gaat dus niet om een paleiscoup met rollende hoofden, maar om een vertraagde machtsstrijd die zich in fases afspeelt. Dat komt omdat facties elkaar nodig hebben en omdat Putin door de leidersschapscultus voor de gewone Russen de natie symboliseert. Ook als Putin de strijd van de hardliners de afgelopen 10 dagen verloren heeft, dan hebben ze hem nog nodig als uithangbord voor de eigen bevolking en front naar het Westen. Die rol geeft Putin weer invloed om tegeneisen te stellen. Daarom duurt het zo lang.

Wat betekent het als de hardliners winnen waar het nu naar uitziet, hoewel hun winst wellicht niet volledig is? Daarover zijn de speculaties evenmin van de lucht. Wordt eerst Tsjetsjenië uitgemest inclusief de trouwste bondgenoot van Putin Ramzan Kadyrov voordat de aanval op Mariupol wordt ingezet met een oorlog die niet langer hybride is, maar openlijk wordt erkend? Dat zou Oekraïne ademruimte geven. En op termijn Westerse steun. Gaan de hardliners die leunen op de inlichtingendiensten die deel uitmaken van de veiligheidsindustrie voor een realistische politiek die uitgaat van machtsevenwicht of vermengen ze dat net als Putin met religie en nationalisme? Het valt nog niet te voorspellen. Maar de contouren zijn in de afgelopen 10 dagen geschetst.

Foto: Tweet van Anders Aslund, 14 maart 2015.

Oekraïne: collectief gesukkel, gedraai en geknoei. Identificatie?

Achteraf geeft president Putin toe dat hij in 2014 met geplande inzet van Russische militairen de Krim heeft bezet. Dat zegt hij in een trailer voor een documentaire van Andrei Kondrashov die op staatszender Rusland 1 zal worden uitgezonden. De paradox is dat het Kremlin de rechtvaardiging voor de annexatie in de Westerse agressie vond, terwijl in realiteit juist het omgekeerde gebeurde. Het Westen liet Oekraïne in de steek.

Dat bracht me een jaar geleden op 1 maart 2014 tot een verzuchting: ‘Iedere politieke commentator vult het rijtje aan: Boedapest 1956, Praag 1968, Zuid-Ossetië 2008 en Krim 2014. Te opzichtig om het niet te zien. Iedereen ziet het behalve de EU en president Obama. Deze laatste omschreef gisteren in een persconferentie de Russische agressie slapjes als ‘uncontested arrival‘ (onbetwiste aankomst). Niet als een invasie vanwege de schending van het internationaal recht omdat Russische troepen een deel van Oekraïne bezetten. (..) Europa dreigt aan de Oostflank in brand te vliegen, maar Brussel zwijgt. Het geeft geen signaal aan Rusland af. Dat hoeft niet agressief of oorlogszuchtig te zijn, als het maar krachtig en eensgezind is. Het is werkelijk onvoorstelbaar dat de VS en de EU geen draaiboek in de kast hebben liggen dat nu in werking wordt gezet.’

Het conflict in Oekraïne is een tragedie van gemiste kansen met uitsluitend verliezers die hun rol wispelturig en onvast invullen. De Oekraïense president Porosjenko twijfelt tussen een harde en een toegevende opstelling en durft zich niet alleen niet teweer te stellen tegen de Russische agressie, maar bereidt dat door hervormingen voor de toekomst evenmin voor. Rusland wordt een Oekraïens moeras ingetrokken en is door een lage olieprijs, slecht economisch beleid, corruptie en sancties in een recessie beland. Putin vlucht als afleiding in nationalisme, militarisme  en isolationisme. Het Westen opereert aarzelend, chaotisch en verdeeld en komt de in een nabij verleden gedane afspraken over de territoriale integriteit van Oekraïne niet na.

De nieuwsconsument die vanuit z’n leunstoel verder kijkt dan de eigen neus lang is heeft het nakijken. Die kan zich in een Russisch-Oekraïense oorlog zonder good guys met geen enkele partij identificeren. Gesukkel, gedraai en geknoei zijn de kenmerken van deze oorlog geworden. Zonder uitzondering beschamen alle partijen ons door hun leugens, falsificaties en gebrek aan verantwoordelijkheid. Het valt inmiddels niet meer aan te zien. Een revanchistische Putin, een schipperende Porosjenko en ontwijkende Westerse leiders. Geef ons een ouderwetse oorlog met ten minste een standvastige partij waarmee we ons kunnen vereenzelvigen. Nu kijken we al een jaar naar een miserabele korfbalwedstrijd tussen Bhutan en Nepal. Wat moeten we ermee?

Vice News: Russen sterven voor het moederland in Oekraïne. In een oorlog die niet genoemd mag worden

‘Is het land nu opgesplitst in een grote groep patriotten en een kleine groep verstandige mensen?’, vraagt de oom van een Russische militair die in de Russisch-Oekraïense oorlog beide benen verloren heeft zich af. Op een subtiele manier geeft hij aan wat er op dit moment in Rusland aan de hand is. Nationalisme voert de boventoon. Hij geeft te kennen dat de meerderheid van de bevolking niet meer bij zijn volle verstand is.

Lucy Kafanov van Vice News reist door Rusland om antwoord te krijgen op de vraag wat er waar is over de in Oekraïne gestorven of verdwenen Russische militairen. Het Kremlin ontkent militairen in Oekraïne in te zetten, maar Westerse regeringen, de VN, de OSCE, Russische soldatenmoeders, nabestaanden van militairen, Russische oppositieleiders, Westerse, Oekraïense en onafhankelijke Russische media beweren het tegendeel.

In de derde aflevering (van een serie van drie) bezoekt Kafanov St. Petersburg en Moskou. Ze probeert in St. Petersburg een militair hospitaal binnen te komen waar gewonden van de strijd in Oekraïne worden verpleegd. In de taxi maakt ze uit een telefoongesprek op dat het ministerie van Binnenlandse Zaken de chauffeur naar haar en haar cameraman vraagt. Chauffeur Ruslan is razendsnel opgespoord. Ze beseft dat ze nog beter op haar hoede moet zijn. In Moskou benadert ze de autoriteiten om commentaar over de doden en gewonden in Oekraïne. Het Kremlin negeert haar verzoek. Oppositioneel parlementariër in de Duma Dmitry Gudkov zegt dat niemand het verhaal gelooft dat niet het reguliere leger, maar Russische ‘vrijwilligers’ in Oekraïne vechten. In een spookoorlog die officieel niet bestaat. Maar die voor naasten en nabestaanden akelige werkelijkheid is.

Vice News: Overlijden en bekentenis. Russische leger in Oekraïne

Lucy Kafanov van Vice News reist door Rusland om antwoord te krijgen op de vraag wat er waar is over de in Oekraïne gestorven of verdwenen Russische militairen. Het Kremlin ontkent militairen in Oekraïne in te zetten, maar Westerse regeringen, de VN, de OSCE, Russische soldatenmoeders, nabestaanden van militairen, Russische oppositieleiders, Westerse, Oekraïense en onafhankelijke Russische media beweren het tegendeel.

De tweede aflevering (van een serie van drie) begint Kafanov met een bezoek aan de provincie Samara, zo’n duizend kilometer ten oosten van Moskou. Daar spreekt ze met Natasha Andrianova die probeert uit te vinden wat er met haar zoon Sergei is gebeurd. Hij zat in het leger en is in augustus 2014 overleden. Maar niemand wil haar zeggen onder welke omstandigheden. Dat zwijgen omschrijft zij als een overheidsgeheim. Eigenlijk vindt Natasha het nog eerder een misdaad van de Russische overheid. Waarom haar zoon is gestorven begrijpt ze nog het minst. Het gebeurde in elk geval in het buitenland, want aan het officiële overlijdenscertificaat is een document toegevoegd voor het vervoer van zijn stoffelijk overschot over de grens.

In St. Petersburg bezoekt Lucy Kafanov soldatenmoeder Ella Polyakova. Zij bevestigt dat de organisatie waarvoor zij werkt door de Russische overheid wordt tegengewerkt. Er zijn sterke aanwijzingen dat families met een zwaargewonde of in Oekraïne gestorven zoon onder druk worden gezet door de overheid om zich niet in het openbaar uit te spreken. Ook als ze dat eerder deden. Ze zijn doodsbang om zich uit te spreken omdat ze niet weten wat de gevolgen kunnen zijn voor henzelf of hun zoon.

Site Lostivan.com is een door een Oekraïense programmeur begonnen database om in Oekraïne verdwenen Russische militairen op te sporen. Dood of levend. Zoals Peter Khokhlov. In Saratov praat Kafanov met diens broer Sergei die vermoedt dat zijn broer krijgsgevangen is genomen in Oekraïne. Het officiële verhaal dat hij van de militaire autoriteiten te horen krijgt is dat Peter is gedeserteerd. Maar dat gelooft Sergei niet. Hij denkt dat zijn broer onder druk is gezet om een verklaring te lezen en blijft als enige familielid zijn broer zoeken.

Vice News bezoekt Lev Shlosberg in Pskov. Russisch leger in Oekraïne

Lucy Kafanov van Vice News reist door Rusland om antwoord te krijgen op de vraag wat er waar is over de in Oekraïne gestorven Russische militairen. Het Kremlin ontkent militairen en wapens in Oekraïne in te zetten, maar Westerse regeringen, de EU, de VN, de NATO, de OSCE, voormalige separatistenleiders, Russische soldatenmoeders als Valentina Melnikova, nabestaanden van Russische militairen, Russische oppositieleiders, Westerse, Oekraïense en onafhankelijke Russische media beweren het tegendeel. Putin gaf in april 2014 wel de inzet van militairen op de Krim vanuit de Russische Federatie toe.

In de eerste aflevering (van een serie van drie) bezoekt Kafanov Pskov, tegen de grens met Estland. Een logisch startpunt omdat hoofdredacteur en afgevaardigde Lev Shlosberg er woont die op 19 maart 2014 in een openbare toespraak het Putin-regime aanklaagde. Hij is in het gelijkgeschakelde Russische politieke landschap als lid van de liberale Jabloko-partij nog een van de weinige oppositieleden in functie. Net als Boris Nemtsov zijn meer leden van de liberale oppositie joods. Toen in augustus 2014 volgens onofficiële berichten zo’n 70 paratroepers van de 76ste luchtmachtdivisie uit Pskov in Oekraïne in gevechten stierven zette Shlosberg dat in zijn krant ‘Pskovskaya Gubernia‘. Vier dagen later werd hij op 29 augustus 2014 naar eigen zeggen ‘professioneel’ in elkaar geslagen en zwaar toegetakeld. Maar hij is (nog) niet tot zwijgen gebracht.

De ontkenning in Oost-Oekraïne betrokken te zijn met militairen, materieel en bevoorrading ondermijnt in het Westen de geloofwaardigheid van het Kremlin. Binnen Rusland zorgt een gesloten informatiesysteem ervoor dat deze informatie onder de pet blijft. Kremlin en propaganda negeren fotografisch bewijs dat de inzet in Oekraïne van wapensystemen die uitsluitend in gebruik zijn bij het Russische leger aantoont. Naar verluidt is Boris Nemtsov vermoord omdat hij werkte aan een document over de Russische aanwezigheid in Oekraïne.

Maar niet zijn bewijsvoering maakte het explosief voor het Kremlin. Want op sociale media en in rapporten wordt die militaire aanwezigheid al sinds augustus 2014 aangetoond. Hoewel vaak in stukjes en beetjes. Het verschil was de status van Boris Nemtsov als voormalig vice-premier die weliswaar buiten de macht stond, maar ook de gewone Russen kon aanspreken. Zodat het niet langer genegeerd kon worden door de Russische media. Vraag is hoelang Lev Shlosberg nog als een laag veiligheidsrisico door de macht wordt beschouwd.

Oorlog in Oekraïne is niet zwart-wit. Vol fragmenten en fracties

Of het tegenpropaganda is van Oekraïense zijde valt niet uit te sluiten, maar InformNapalm biedt nuances die de Russische propaganda in haar informatieoorlog niet geeft. Dat leidt tot een beeld dat niet zwart-wit is en ruimte voor tegenstrijdigheden laat. De oorlog in Oekraïne is geen strijd tussen goed en slecht -wie dat ook is- of een geopolitieke strijd tussen Oost en West. Maar een spaghetti van belangen, solidariteit, berekening waar weinig lijkt wat het is. InformNapalm geeft vooral militaire achtergronden. Enkele voorbeelden.

In ‘Transcript of a Skype Call with a Russian Officer Deployed to Ukraine: What is Their Motivation?’ praat InformNapalm analist Artem Vasylenko met een officer van het Russische leger wiens eenheid naar Oekraïne werd gestuurd. Meer dan een dozijn militairen sneuvelden in Oekraïne. Niet in de strijd tegen het Oekraïense leger, maar door onderlinge gevechten. Niet bij alle separatisten zijn de Russische militairen populair: ‘A month ago one of my units was shelled by Ukrainian artillery. Then we discovered that a DNR militant was directing enemy fire. When we interrogated him, he told that locals are not happy with our presence. They expected Russian help, not humanitarian disaster.’ en: ‘We discovered several facts when militants coordinated their actions with Ukrainian Army against Russian army and Kozitsyn kazakh…’

Een gevangen genomen separatist vertelt in september 2014 zijn verhaal in ‘A DPR Combatant Describes how Orders are Given through Russian Officers’: Transcript: 7:42 Russian army shell not only UAF but DPR units as well; 7:50 Everything possible is done to further the conflict between DPR and the Ukrainian army’. In een opmerkelijke ontwikkeling voegden de Russen zich volgens een bericht in Kiyv Post bij de Oekraïense kritiek op de separatisten die zich niet houden aan de wapenstilstand die in september in Minsk is overeengekomen.

De strijd in Oekraïne wordt onoverzichtelijker. Separatisten staan niet in alle gevallen schouder aan schouder  met het Russische leger, maar behandelen deze vaak als vijand. Warlords zijn teleurgesteld in de Russische steun die minder winst brengt dan ze hoopten. Het Russische leger verliest zich steeds meer in een strijd zonder einddoel. Aan de andere kant bestaat er animositeit tussen het Oekraïense leger dat beter bewapend is dan de vrijwilligersbataljons die zich in de steek gelaten voelen. Tegelijk ontstaat er een Oekraïense guerrilla achter de frontlinie die de geschillen tussen Russen en separatisten aanwakkert, als onderdeel van wat hier eerder de derde hybride oorlog werd genoemd. Oorlog is mist, oorlog is wisselen van loyaliteit, oorlog is diffuus. Het is goed dat in gedachten te houden en niet een zwart-wit waarheid die niet bestaat.

Foto: Sergeĭ Mikhaĭlovich Prokudin-Gorskiĭ, ‘Ukraina. Putivl’. Na zadnem plane Molchanskii monastyr’. Sprava reka Seim.’ tussen 1905 en 1915. Collectie: Library of Congress.

Petitie over Rusland getuigt van wereldvreemdheid. Wie spreekt?

Dagelijks blader ik door nieuwe petities op petities.nl of petities24.com. Ze geven een goed beeld van de stemming in het land. Er wordt geëist. Het onrecht dient bestreden te worden. En wel meteen. Vaak gaat het over groot onrecht. Maar nog vaker over klein onrecht, zoals het sluiten van een school, een sportkantine of het schrappen van lokale zorg. De petities zijn leerzaam, maar doorgaans valt er weinig van te leren.

Ongenoegen is relatief. Nog altijd gaat het goed in Nederland. Burgers vrezen voor achteruitgang in de toekomst. Bang dat hun kinderen het slechter krijgen en de samenleving er slechter op wordt. Die zorg dient uitgesproken te worden. De contouren worden bepaald door maatschappelijke ontwikkelingen waarbij de politiek is geëconomiseerd of uitbesteed. Politiek is in de laatste 30 jaar ondergeschikt gemaakt aan de macht van het geld en het profijtbeginsel. De beslissingen daarover worden in de bestuurskamers van multinationals of de binnenkamers van de grote landen of de EU in Brussel genomen. Wat niet wil zeggen dat de landelijke politiek in Den Haag machteloos is, maar het zet zelf niet langer de grote lijnen uit. Maar kleurt deze in.

Politiek als halffabrikaat die zichzelf groter maakt dan het is, maar door vele critici als kleiner wordt gezien. De paradox is dat deze laatsten weliswaar ongenoegen tonen over de falende politiek, maar tegelijk allerlei eisen stellen waaraan in hun eigen ogen die gecorrumpeerde en uitgeklede politiek niet kan voldoen. Burgers moeten dus zorgen dat hun gerechtvaardigde eisen niet in tegenstrijdigheden en ongerijmdheden verzanden.

Neem bovenstaande petitie van de vriendenpartij over Rusland. Het is onduidelijk wie de initiatiefnemers zijn. Op de site is geen naam, beweging of achtergrond te vinden behalve wat algemene uitspraken waarvan het de vraag is wat ze waard zijn. De vriendenpartij kan dus van alles zijn. Maar het maakt nogal verschil uit voor een steunbetuiging vanuit welke hoek het ongenoegen wordt gevoed. Daar zitten verschillende wereldbeelden en politieke oplossingen aan vast. De anonimiteit schrikt af en maakt op z’n minst terughoudend.

De petitie getuigt van wereldvreemdheid. Een petitie die voorbijgaat aan de redenen voor het ontstaan van het conflict waarover het zich uitspreekt mist kansen om een breed publiek aan te spreken. De petitie getuigt van aannames die het niet hard kan maken. In een laag tempo werden sancties tegen de Russische Federatie ingesteld vanwege de bezetting van de Krim en de escalatie in Oost-Oekraïne. Waarbij president Putin alle kansen kreeg om te deëscaleren. Sancties dienen het omgekeerde van wat de petitie zegt: deëscalatie van een militaire dreiging door die met economische middelen te beantwoorden. Want een antwoord was nodig omdat Putin de internationale rechtsorde niet respecteerde. Of afspraken zoals het verdrag van Minsk niet nakwam.

De petitie getuigt van een gebrek aan kennis over de westerse strategie als het oproept tot diplomatie. Da’s precies de strategie die EU en VS al sinds het voorjaar volgen. Gecoördineerde militaire steun aan Oekraïne om de Krim terug te veroveren of Oost-Oekraïne te ontzetten hebben westerse landen afgewezen. De petitie gaat ook voorbij aan de soevereiniteit van Oekraïne. Het is niet aan de VS of de EU om samen met Rusland over Oekraïne te beslissen. Da’s aan Oekraïne en de Oekraïners alleen. De interne kritiek op de Oekraïense president Petro Porosjenko is toch al dat hij te veel de terughoudende koers van de EU en de VS heeft gevolgd.

Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Oorlog tegen Rusland: niet in onze naam’.

Oekraïne: oorlog tegen corruptie is groter probleem dan Rusland

Oekraïne is een zwakkere staat dan de Russische Federatie, en de corruptie is er groter. In de index van Transparency International over 2014 staat Rusland op 136 en Oekraïne op 142. Beide landen doen het slecht. Hoewel Oekraïne sinds 2013 met twee plaatsen naar boven een minieme verbetering vertoont en Rusland met negen plaatsen naar beneden een verslechtering. Ook hun valuta doen het met dalende koersen slecht.

Journalist Serhiy Lesjenko is sinds kort parlementslid voor de partij van Petro Porosjenko. Hij ziet de corruptie als een grotere bedreiging dan ‘de oorlog in het Oosten’. De inmiddels gesneuvelde Oekraïens-Amerikaanse vrijwilliger Franko beweerde in augustus hetzelfde.  Het echte gevecht is tegen de oligarchen en de huidige politieke klasse. En zelfs tegen het eigen militaire establishment dat de oorlog tegen de Russen en pro-Russische separatisten op onprofessionele manier voert. Even corrupt is als de rest van de samenleving.

Want de Russen zijn de vijand van buiten die bestreden kan worden en zelfs verenigt, maar de corruptie is intern en zit diep in het politieke systeem ingebakken. Leshchenko is niet al te positief over het aanpakken van de corruptie. Oekraïne kampt met achterstallig onderhoud dat eerst opgeruimd moet worden voordat er iets nieuw opgebouwd kan worden. Wie weet in de zittingsperiode van een volgend parlement. Over vijf jaar. De vooruitzichten voor Oekraine zijn slecht. Rusland kan niet winnen, maar kan Oekraïne zichzelf verslaan?

Begint Oekraïne hybride oorlog tegen Rusland? Passend antwoord?

Het is zo simpel. Kwaad kan het beste met kwaad vergolden worden. Het kind op het schoolplein dat klappen krijgt moet terugslaan als praten niet meer helpt. Als ultieme middel om het pesten te stoppen. Gesteld dat het dit aandurft. In Oekraïne is het niet anders. Rusland pest Oekraïne maar ontkent dat te doen. Het Kremlin hanteert het concept van de hybride oorlog. Een mengvorm van oorlogsvoering met inzet van propaganda, ondermijning, directe agressie en ondersteuning van zetstukken (‘proxies’, de separatisten) zonder officiële oorlogsverklaring. Zodat Oekraïne nergens formeel gehoor krijgt over de Russische militairen die volgens de OVSE illegaal in Oekraïne zijn. Want het pesten gebeurt in het geniep en wordt door Rusland ontkend.

Het antwoord is zo simpel. Oekraïne moet terugpesten onder dezelfde ontkenning van Rusland iets verkeerd te doen. Alexander Motyl werkt voor World Affairs een voorstel van de Oekraïense en Russisch-sprekende redacteur van Censor.net Yuri Butusov uit. Volgens Butusov beperkt het internationale ‘anti-Putin front’ op straffe van aanscherping van sancties de Russische president om de oorlog tegen Oekraïne te escaleren. Wat zijn voornemen was. Nu al kosten de sancties en de dalende olieprijzen Rusland zo’n 140 miljard dollar per jaar. Als deze situatie aanhoudt kan Rusland het naar verwachting budgettair maximaal drie jaar volhouden voordat de economie instort. Door de implosie van de economie kwam in 1989 de Sovjet-Unie ten einde.

Zo ontstaan drie hybride oorlogen die onderling samenhangen, maar toch eigen dynamiek hebben. 1) Rusland tegen Oekraïne: militair, politiek en publicitair 2) Westerse landen tegen Rusland: economisch en politiek en 3) Oekraïne tegen Rusland: militair en publicitair. Politiek ontbreekt het Oekraïne (nu nog) aan gewicht.

Deze oorlogen zijn niet alleen verborgen maar ook a-synchroon. Dat wil zeggen dat een dreiging niet op gelijke wijze en onmiddellijk wordt beantwoord. Westerse landen beantwoorden de militaire interventies van Rusland met economische middelen en politieke isolatie. Zoals Butusov uitlegt kan de hybride tegenreactie van Oekraïne Rusland binden en economisch en militair eerder uitputten dan bij uitblijvend terugpesten.

Foto: Uit het Australische ARES-rapport Raising Red Flags: An Examination of Arms & Munitions in the Ongoing Conflict in Ukraine, 2014 met onderschrift (p.21): ‘Unidentified uniformed combatant (presumed to be a Russian soldier) armed with an (unloaded) AK-74M rifle. Simferopol Airport, February 2014. (..). Photo credit: Getty Images’.