Het bericht zat er al aan te komen, maar in Frankrijk hebben de gele hesjes het momentum verloren. Volgens een opinieonderzoek van bureau Elabe in opdracht van nieuwzender BFMTV keert het electoraat zich geleidelijk van hen af. Het wordt er vermoeid van en wil dat de zaterdagse betogingen stoppen. Volgens een meerderheid zijn ze steeds verder af komen te staan van de aanvankelijke eisen die wel als gerechtvaardigd werden gezien. Ook radicaal-linkse (achterban Jean-Luc Mélenchon) en radicaal-rechtse (achterban Marine Le Pen) kiezers identificeren zich relatief minder met de gele hesjes. Wat de beweging lijkt te zijn opgebroken is dat het geen profiel, programma en door allen gesteunde leider had. Ergens tegen zijn kan een breekijzer zijn om vastgeroeste machtsverhoudingen te doorbreken, maar als dat uiteindelijk een richtingloos negativisme blijkt te zijn, dan slaan vermoeidheid en moedeloosheid toe. Toch is het interessant om de komende tijd te volgen hoe de beweging verandert, zich opsplitst en zich gaat verhouden tot de bestaande partijpolitiek.
De straatprotesten in Frankrijk nemen in hevigheid toe. Inclusief de reactie erop van de ordetroepen. Het lijkt onmiskenbaar dat de beweging van de gele hesjes (‘les gilets jaunes’) in meerderheid bestaat uit politiek bewuste, brave burgers die gebruik maken van hun recht om te demonstreren. De aanleiding voor het protest lijkt eerder emotie en een diep gevoel van malaise dan de hoogte van brandstofprijzen. Want de adviesprijs per liter Euro95 is volgens opgave van de ANWB in Nederland 19 cent hoger dan in Frankrijk. Na een stijging van de gewraakte ‘groene belasting’ van 4 cent per liter benzine per januari 2019 zijn de prijzen nog steeds 15 cent lager dan in Nederland. Die prijzen gaan voortdurend op en neer en volgen voornamelijk de olieprijs waar de regering Macron geen invloed op heeft. Ook daarom is het protest tegen de regering merkwaardig en secundair. De ordetroepen reageren hard, mede omdat de regering stelt dat rechts-extremisten geïnfiltreerd zijn in de beweging. Kortom, de bruinhemden zouden zich verschuilen onder de gele hesjes.
Het conflict gaat om de beeldvorming en speelt zich af in de media. De regering stelt dat rechts-extremisten het protest aangrijpen om de macht van de president Macron terug te dringen. In welke mate is vooralsnog onduidelijk. Via verkiezingen kon het rechts van Marine Le Pen niet winnen en daarom zou het het nu via de straat proberen. De ontevreden burgers die vreedzaam demonstreren stellen dat ze eerzame, goedwillende burgers zijn die gewoon hun Republikeinse plicht doen. Wat ook waar is. Vermoedelijk zijn de Franse inlichtingendiensten er nu gewiekst op om de infiltratie van de gele hesjes door extreem-rechts, en mogelijk extreem-links, vast te stellen en via de regering te laten lekken naar de gevestigde media. Wordt vervolgd.
Het is onvermijdelijk dat de onrust die de Russische regering in andere landen aanwakkert ooit terugkeert naar de Russische Federatie. Het land is economisch zwak en lijkt door militair spierballenvertoon sterker dan het in werkelijkheid is. Het land is onder Vladimir Putin afgegleden richting autocratie. Alleen in naam is de Russische Federatie nog een democratie. Maar in praktijk allang niet meer. Corruptie is een roofsysteem van een kleine klasse rond Putin dat het land verzwakt en de bevolking benadeelt. Uitslagen van verkiezingen worden gemanipuleerd, de bevolking geïntimideerd zich rustig te houden en oppositieleiders opgejaagd of gedood. Ordetroepen treden hard op en staatsmedia negeren de protesten. Mensenrechten worden vertrapt en de rechtsstaat is te koop voor de meest biedende uit de kring van zakenvrienden van de president. De kwakkelende economie maakt het lastig voor de regering om de bevolking nog langer af te kopen. Als het de schrik voorbij is komt het voor zichzelf op. Nu gijzelt iedereen elkaar. Het land kan niet voor- of achteruit.
Ai Weiwei noemt de protesten in Hong Kong een ‘fragile moment’. Tja, een breekbaar ogenblik vol paraplu’s, flesjes water, traangas en uitgeputte politieagenten. En wetgevers die moeten schipperen tussen democratie en iets anders dat in elk geval geen democratie is. Wat voegt de analyse van Weiwei toe? Zijn kanttekening dat de Chinese machthebbers weinig ervaring hebben in het onderhandelen met opposanten doet het ergste vrezen.
De confrontatie is in het nadeel van Beijing. Het moet kleur bekennen en kan niet langer alle opties openhouden. Als het de protesten onderdrukt -via druk op de regering van Hong Kong- en bij het standpunt blijft het laatste woord te willen hebben over de selectie van kandidaten, dan onderstreept dat het failliet van het concept ‘Een Land, Twee Systemen’. Wat vooral de Taiwanezen argumenten zal geven niet langer te geloven in de mooie woorden van Beijing. Maar als de centrale macht toegeeft in Hong Kong, dan bestaat de kans dat de onrust overslaat naar Chinese steden waar studenten en activisten de angst voorbij zijn en ook hervormingen van het politieke bestel eisen.
Sjors van Beek is een petitie gestart om het graaien tegen te gaan. In een opiniestuk hekelt-ie de graaicultuur en legt z’n initiatief uit. Het heeft met z’n persoonlijke situatie te maken. Van Beek hangt z’n zorgen op aan de gang van zaken bij multinational Wolters Kluwer waar-ie onlangs als journalist is ontslagen omdat het blad Binnenlands Bestuur waarvoor-ie werkte ‘te weinig winst maakte‘. Topbestuurder Nancy McKinstry van Wolters incasseerde in haar eentje ruim 6,5 miljoen euro. De verhoudingen zijn zoek, aldus Van Beek. Teken hier.
Dit steekt omdat politieke partijen onvoldoende optreden. Hoewel ze niet over alles wat te zeggen hebben is het ook niet zo dat ze niets te zeggen hebben. Maar waar ze op de arbeidsmarkt wel op kunnen treden laten ze het afweten. Dan kiezen gevestigde politieke partijen steevast tegen het belang van werknemers. Ofwel, ze leggen prioriteiten die in het belang van bedrijven, de ‘economie’ en topbestuurders zijn. Maar zoals een oude Duitse wijsheid zegt: ‘Gemeinnutz geht vor Eigennutz’. Het algemeen belang gaat voor eigenbelang. Aan de hand daarvan zou de Nederlandse politiek beleid moeten maken. Rijnlands, weg van het cowboy-kapitalisme.
Vanuit de Amerikaanse situatie die (nog) onvergelijkbaar is met de Nederlandse, maar er toch steeds meer overeenkomsten mee heeft proberen Chris Hedges en Paul Jay voor The Real News te achterhalen hoe het komt dat zwakkeren en kwetsbaren machteloos zijn en door de politieke partijen in de steek zijn gelaten. De Nederlandse situatie is niet zo zwart-wit als de Amerikaanse, maar Nederland moet oppassen de VS niet achterna te gaan. Hedges hoopt op een beweging van onderop die via stakingen en protesten de machtelozen weer een stem geeft. Het tekenen van de petitie zorgt niet voor de oplossing, maar geeft de Nederlandse politieke partijen wel het signaal dat ze op moeten passen om de volksgunst te verliezen. Een overheid staat in dienst van de burgers, niet in dienst van het bedrijfsleven. Dat kan niet genoeg onderstreept worden.
Foto: Schermafbeelding van petitie ‘Stop het graaien‘. 23 juli 2013.
Amerikaanse progressieve journalisten en activisten die niet dol zijn op president Obama vragen het zich af. Het is toch in het belang van de macht om de sociale onvrede in een samenleving niet op te laten lopen? Want dan dreigt door instabiliteit de machtspositie in gevaar te komen. Inclusief de opbouw van de controlestaat die door nauwe samenwerking tussen overheid en bedrijfsleven vorm krijgt. Waarom zouden ze dat sluipende proces van inperking van de burgerrechten dat op termijn groots uitbetaalt nu in de waagschaal stellen?
Het antwoord is tweeledig. Bedrijven hebben geen enkele moraal en missen een geweten. Ze zijn uitsluitend op de eigen prestaties gericht en interesseren zich niet voor de samenleving. Signalen van het tegendeel die ze naar de samenleving sturen zijn slechts vormen van marketing en promotie. En politici of opinieleiders die het gevaar van de sociale onvrede inzien dat tot verregaande ontwrichting kan leiden schatten in dat het niet zo’n vaart loopt. Of ze schatten het wel degelijk ernstig in maar hebben het niet voor het zeggen.
Opnieuw kan toegevoegd worden dat Nederland niet de VS zijn. Glenn Greenwald noemt echter niet voor niets als voorbeelden van sociale onvrede de Europese landen Griekenland, Hongarije, Spanje, Portugal en het Verenigd Koninkrijk (Londen). Waar Indignados en Occupisten gemarginaliseerd worden. Da’s in de achtertuin of aan de voordeur van Nederland. Omdat de economische, culturele en politieke verwevenheid van deze landen met Nederland groot is, raakt het ook ons land. Daarbij komt dat de Fortuyn-revolte nooit definitief is gaan liggen. 11 Jaar na de dood van de naamgever smeult onder de oppervlakte de onvrede door als de spreekwoordelijke veenbrand. Er is weinig voor nodig om dat op te rakelen. Complicatie is dat de sociale onvrede door de oppositie voor partijpolitieke doeleinden misbruikt wordt om tegen het kabinetsbeleid te ageren. Maar dit partijpolitieke opportunisme is wat anders dan de maatschappelijke onrust die dieper steekt.
Tandenknarsend kom ik voor het aan de orde stellen van de fundamentele problemen van onze tijd vanuit de positie van de underdog telkens weer terecht bij Angelsaksische media die trouwens in hun landen buiten de hoofdstroom staan. Zoals Democracy Now! of The Young Turks. Hoe absurd is dat voor een Nederlander die in het Nederlands blogt over de Nederlandse samenleving. Liefst zou ik Nederlandse programma’s willen citeren, maar ze bestaan op een uitzondering na niet. Dat tegenvoorbeeld is Tegenlicht van de VPRO dat programma’s maakt die verder gaan dan de waan van de dag of een doorgeefluik willen zijn van de zittende machten. Hoe het komt dat op de Nederlandse televisie of op internet geen enkel nieuwsprogramma kan ontstaan dat boven de partijpolitiek en het polderlandschap uitstijgt is een vraag die met name progressieve media zich kwalijk kunnen nemen. Het stellen van de juiste vragen is meer waard dan het geven van gelegenheidsantwoorden.
Foto: Protest in Brussel van verontwaardigden op 12 mei 2012. Fotoverslag in De Morgen.
George Knight 